Научная статья на тему 'НЕГІЗДІГІ ТӨМЕН АНИОНИТТЕРДЕГІ МЫС ЖӘНЕ НИКЕЛЬ ИОНДАРЫ СОРБЦИЯСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ'

НЕГІЗДІГІ ТӨМЕН АНИОНИТТЕРДЕГІ МЫС ЖӘНЕ НИКЕЛЬ ИОНДАРЫ СОРБЦИЯСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Текст научной статьи по специальности «Химические технологии»

CC BY
26
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АЛМАСУ СЫЙЫМДЫЛЫғЫ / ДИНАМИКАЛЫқ АЛМАСУ СЫЙЫМДЫЛЫғЫ / АУЫР МЕТАЛЛ ИОНДАРЫ

Аннотация научной статьи по химическим технологиям, автор научной работы — Құрманалиев Мүсірепбек, Женисбек Шуак

Бұл жұмыста координациялық екінші топтары бар негіздігі төмен аниониттермен модельдік ерітінділерден мыс пен никель иондарының сорбциясы процесінің заңдылықтары зерттелген. Негіздігі төмен сорбенттің лигандты топтарымен мыс және никель иондарының кешенді түзілу процесінің негізгі кинетикалық, концентрациялық үйлестіру сипаттамалары анықталды. Потенциометриялық титрлеу аниониттің құрамында рК = 7.2 - ке тең негіздігі төмен функционалды топтар бар екенін көрсетеді. Мыс иондарын төмен негізді макрокеуекті анионитпен сіңіру процесі жоғары бастапқы жылдамдықпен және тез тепе - теңдікке қол жеткізумен сипатталатыны анықталды, бұл мыс иондарын сіңірудің алғашқы 10 - 15 минутында тепе - теңдік мәндерінің 70% - ға жуығын қамтамасыз етеді. Сорбция процесінің басты параметрлері анықталды. Ленгмюр теңдеуінің координаттарында сорбция изотермасының аналитикалық сипаттамасы жүргізілді. Жоғары жылдамдықтардың арқасында тепе - теңдік жағдайында 10 - 15 ммоль/л концентрациясы бар ерітінділерден бөліп алу дәрежесі 99.6-98.3% - ға жететіні көрсетілген. Сорбция процесін динамикалық режимде зерттеу ауыр металл иондарын сулы ерітінділерден жаңа негіздігі төмен аниониттерде бөлу мүмкіндігін көрсетті.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по химическим технологиям , автор научной работы — Құрманалиев Мүсірепбек, Женисбек Шуак

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SPECIAL FEATURES OF COPPER AND NICKEL SORPTION ON LOW-BASE ANIONITES

In the work, the regularities of the process of sorption of copper and nickel ions from model solutions by low - base anionites containing coordination secondary groups are investigated. The main kinetic and concentration coordination characteristics of the process of complexation of copper and nickel ions with ligand groups of a low - base sorbent are determined. Potentiometric titration shows that anionite contains low - base functional groups, the pK of which is equal to 7.2. It is established that the process of sorption of copper ions by low - base macroporous anionite is characterized by a high initial rate and rapid achievement of equilibrium, which ensures absorption of copper ions about 70% of the equilibrium values in the first 10 - 15 minutes. The main parameters of the sorption process are determined. Analytical description of sorption isotherm in coordinates of Langmuir equation is carried out. It was shown that due to high rates, the degree of extraction from solutions with a concentration of 10 - 15 mmol/l under equilibrium conditions reaches 99.6 - 98.3%. Studies of the sorption process in a dynamic mode showed the possibility of separating heavy metal ions from aqueous solutions on new low - base anionites.

Текст научной работы на тему «НЕГІЗДІГІ ТӨМЕН АНИОНИТТЕРДЕГІ МЫС ЖӘНЕ НИКЕЛЬ ИОНДАРЫ СОРБЦИЯСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ»

Chemical Journal of Kazakhstan

ISSN 1813-1107, elSSN 2710-1185 https://doi.org/10.51580/2021-1/2710-1185.38

Volume 3, Number 75 (2021), 47 - 57

ЭОЖ 661.183.1

НЕГ1ЗД1Г1 ТеМЕН АНИОНИТТЕРДЕГ1 МЫС ЖЭНЕ НИКЕЛЬ ИОНДАРЫ СОРБЦИЯСЫНЬЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1

М.Ц. Цурманалиев , Ш. Женисбек

Алматы технологиялъщyHueepcumemi, Алматы, Цазацстан E-mail: [email protected]

Тушндеме: Б^л ж^мыста координацияльщ eRmmi топтары бар непздш темен аниониттермен модельдш ертндшерден мыс пен никель иондарыньщ сорбциясы процесшщ зандылыктары зерттелген. Непздш темен сорбенттщ лигандты топта-рымен мыс жэне никель иондарыныц кешенд1 тYзiлу процесшщ непзп кинетика-лык, концентрациялык Yйлeстiру сипаттамалары аныкталды.

Потенциометриялык титрлеу аниониттiн к^рамында рК = 7.2-ке тен непздш темен функционалды топтар бар екенш керсeтeдi.

Мыс иондарын темен нeгiздi макрокeуeктi анионитпен сiнiру процeсi жогары бастапкы жылдамдыкпен жэне тез тепе-тенд^ке кол жетк1зумен сипатталатыны аныкталды, б^л мыс иондарын сiнiрудiн алгашкы 10-15 минутында тeпe-тeндiк мэндeрiнiн 70%-га жуыгын камтамасыз eтeдi.

Сорбция процeсiнiн басты парамeтрлeрi аныкталды. Ленгмюр тeндeуiнiн координаттарында сорбция изотермасынын аналитикалык сипаттамасы жYргiзiлдi. Жогары жылдамдыктардын аркасында тeпe-тeндiк жагдайында 10-15 ммоль/л кон-центрациясы бар ертндшерден белiп алу дэрeжeсi 99.6-98.3%-га жeтeтiнi керсе-тiлгeн.

Сорбция процесш динамикалык режимде зерттеу ауыр металл иондарын сулы eрiтiндiлeрдeн жана непздш темен аниониттерде белу мумкшдшн керсетп.

ТYЙiндi сездер: анионит, сорбция, алмасу сыйымдылыгы, динамикалык алмасу сыйымдылыгы, ауыр металл иондары.

1. Kipicne

Каз1рп уакытта табиги сулардын енеркэсштш агындармен ластануы елеул1 проблема болып табылады, б^л экологиялык жагдайды нашарлатады [1]. Агынды сулар, эдетте, ертлген, коллоидты жэне ер1мейтш кYЙдe болатын бейорганикалык жэне органикалык заттардан т^ратын кYрдeлi гетерогенд1 жYЙeлeр. Ластануга непзп Y^^i гальваникалык жэне ендеу

Citation: Kurmanaliev M.K., Jenisbek J. Special features of copper and nickel sorption on low-base anionites. Chem. J. Kaz., 2021, 3(75), 47-57. (In Kaz.). DOI: https://doi.org/10.51580/2021-1/2710-1185.38

eндiрiстерi досады. Осыган байланысты тYCтi жэне ауыр металдардан агынды суларды тазартудын тиiмдi жэне экологиялыщ угымды эдiстерiн iздеу жYргiзiлуде. Сорбциялыщ тазарту агынды сулардан ауыр металдарды бeлудщ тиiмдi эдютершщ бiрi болып табылады. Б^л эдютщ артыщшылыгы -эртYPлi сипаттагы ластануды жою мYмкiндiгi, ^айталама ластанудын болмауы жэне процест бас^ару [2-4]. Ластагыштын темен концентрация-сы кезiнде сорбциялыщ тазалауды ^олданган д^рыс. Сорбция процесiн зерттеу тепе-тендiкке ^ол жеткiзу жылдамдыгын, ертндшщ белгiлi бiр ^рамы мен бершген температура Yшiн иониттщ максималды алмасу сыйымдылыгын, кYрделi тYзiлу кезiнде иондардын ионитпен эрекеттесу механизмiн аныщтауга, масса тасымалынын диффузия коэффициенттерiн есептеуге мYмкiндiк бередi [5]. Практикалыщ т^ргыдан алганда, анионит-термен ауыр металл катиондары бiрге болган кезде селективтi сорбцияны зерттеу сeзсiз ^ызыгушылыщ тудырады.

Ж^мыстыц ма^саты темен концентрацияланган сулы ертндшерден Purolite А170 жэне Purolite А172 (б^дан эрi А170 жэне А172 деп белгшен-ген) жана аниониттерiмен мыс (II) жэне никель иондарынын сорбция зандылыщтарын зерттеу, сондай-а^ Си (II) жэне №-ден гальваникалыщ ендь рютердщ сар^ынды суларын толыщ тазарту Yшiн оларды ^олдану тшмдш-пн багалау болып табылады.

2. Эксперименттж бвлiм

Зерттеу нысаны жана аниониттер болды. Б^л аниониттерде бiрдей функционалды топтар бар - ^айталама амин топтары, бiрак матрицанын морфологиясында ерекшеленедь А172 анионитiнде ол гель, ал А170 анио-нитiнде стирол мен дивинилбензолдын макрокеуектi сополимерлерi бар.

Алынган жана аниониттердiн ^ыш^ылдыщ-непздш ^асиеттерi потен-циометриялыщ титрлеу эдiсiмен зерттелдi. Статикалыщ алмасу сыйым-дылыгы (СОЕ) белгш эдiстермен аныщталды [6,7]. Мыс (II) катиондары мен ОН формасындагы комплекс тYзriштщ кинетикалыщ параметрлерiн зерттеу статистикалыщ эдiспен жYргiзiлдi. Модельдiк ерiтiндi ре^нде 0,05 м CuSO4 сулы ертндю тандалды. Теракты иондыщ кYш (ц = 0,1) 0,1 н №С1 енгiзу ар^ылы жасалды; ерiтiндi келемшщ ионит массасына ^атынасы - 200:1, анионит тYЙiршiктерiнiн мeлшерi - 0,3 мм. [6].

Динамикалъщ режимдегI тэжiрибелер 20 0С температурада жYргiзiлдi. Бeлшектерiнiн мeлшерi 2.5-3.5 мм болатын сорбенттердiн бeлiгi ^ол-данылды. Ж^мыс^а кiрiспес б^рын зерттелген сорбенттердiн eлшенген бeлiктерi тазартылган суда 10-нан 14 сагаща дейiн сакгалды. Мыс (II) катиондарынын динамикалыщ алмасу ^абшетплшн аныщтау мыс концен-трациясы 10 мг/л болатын мыс сульфатынын ерiтiндiсiн аниониттщ эртYрлi формаларымен толтырылган багандар ар^ылы eткiзу ар^ылы жYзеге асырдыщ: баган биiктiгi 60 см; iшкi диаметрi 1 см; багандагы сорбенттiн массасы 10 г; сорбент ^абатынын бшктш 18 см; 20 см сорбенттщ Yстiндегi с^йыщ ^абат; ерiтiндiнiн шыгыны 1.5 см3/мин. Баганнан шыгатын фильтрат

белгшенген уакыт аралыгында 30 мл белек белштерде жиналды, фильтраттагы мыс (II) курамы сандык турде комплексометриялык эдiспен бакы-ланды. Фильтраттагы мыс (II) концентрациясы бастапкы суйыктыгы-ныц концентрациясына тец болган кезде сорбция процесi аякталды деп саналды. Элюаттагы мыс (II) иондарыныц концентрациясыныц сорбция жYктемесшщ жумыс уакытына тэуелдiлiгiн керсететiн динамикалык сорбция режимшщ шыгыс кисыктары алынды. Фильтратта Си2+ иондары пайда болганга дейiнгi динамикалык алмасу кабшет (DАС) формула бойынша аныкталды [6]

C ■V ВАС = ,

£

мундагы С0 - бастапкы ертндщеп Си2+ концентрациясы, мг/л; V - Си2+ пайда болганга дейiн сорбент аркылы еткен ертндшщ келемi фильтрат, л; g - кургак сорбенттщ салмагы, g.

Жалпы динамикалык алмасу кабшет (ТДАС) мг/г-да формула бойынша есептелдк

(V■ с0■ СП)

ТДАС = ^-0 ^ П П',

£

мундагы С0 - бастапкы ерiтiндiдегi Си2+ концентрациясы, мг/л; V - те-цеспруге дейiнгi сорбент аркылы еткен ертндшщ келемi фильтраттагы жэне бастапкы ертндщеп Си2+ Yшiн концентрация, л; Vп - Си2+ иондары пайда болганнан кейiн фильтраттыц бiр белтнщ келемi (серпiндiлiктен кейiн), 1; Сп - сершндщен кейiн фильтраттыц бiр белтндеп Си2+ концентрациясы, мг/л; g - кургак сорбенттщ салмагы, g.

Никель, коргасын жэне мырыш иондары бойынша зерттеулер осы келтiрiлген эдютеме бойынша жiргiзiлдi.

3. Нэтижелер жэне оларды талкылау

А170 жэне А172 аниониттершщ касиеттерiн макромолекулалык негiздер ретшде толыгырак сипаттау кажет болды. Осы максатта анио-ниттердщ туз кышкылымен потенциометриялык титрлеу кисыктары алынды (1-сурет).

Суретте келтiрiлген мэлiметтерден А170 жэне А172 аниониттерi элсiз негiз класына жататындыгына CYЙене отырып, олардыц анион алмасу сыйымдылыгы ертндшердщ кышкылдыгына байланысты жэне рН темендеген кезде жогарылайды, рН ~ 2 кезiнде толык анион алмасу сыйым-дылыгына тец максималды мэнге жетедi. Екi аниониттщ потенциометриялык титрлеу кисыктары ю жYзiнде бiрдей, бул табиги, ейткеш олар бiрдей функционалды топтарды камтиды. Олардыц функционалды топ-тарыныц тиiмдi диссоциация турактыларыныц логарифмдерi ~ 7.2 болды. Олардыц толык анион алмасу сыйымдылыгыныц мэш 3.8 ммоль/г тец болды.

1-сурет - Аниониттердщ потенциометриялы; титрлеу кисыщтары.

0.1 м фонында А170 (1) жэне А172 (2) 0.1 м т^з ;ышк;ылыныц ертнд1с1мен.

Зерттелетш сорбенттiн мыс иондарына ышъщтыгын багалау Yшiн СОЕ = ДСр) координаттарындагы ауыспалы концентрациялар эдiсiмен сорбция изотермасы ;^рылды (2-сурет), бастап;ы учаскенiн сызы;ты; сипаты (Генри учаскесi) ерiтiндiдегi аз концентрация кезшде iс жYзiнде санды; сорбция болатындыгын кeрсетедi. Ерiтiндiдегi комплекстузпш металл иондарынын кeбеюiне байланысты изотерманын бiртiндеп ;аны-гуына мYмкiндiк беретш полимердiн бос функционалды белсендi топтарын осы процеске ;осымша тарту ар;ылы тепе-тендiк комплекстiн пайда болу жагына ауысады.

4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1

0,5

0

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1 1,2 Ср, ммоль/л

2-сурет - Мыс иондарын А170 анионит1мен сорбциялау изотермасы.

Ленгмюр тендеушщ изотермасы керi координаттарында тYзу сызы;ты екенi табылды (3-сурет). Ол темен негiздi аниониттщ барлы; белсендi орталы;тары тец энергияга жэне сорбция энтальпиясына ие екендтн куэ-ландырады, соныц нэтижесiнде сорбент бетшде мономолекулалы; сорб-циялы; ;абат пайда болады.

1/Ср

З-сурет - Ленгмюр координаты арк^шы мыс иондарын сорбциялау изотермасыныц графикам; бейнесг

САС-тьщ ерiтiндiдегi мыс ионыныц бастап;ы концентрациясына тэуелдiлiгiн зерттеу нэтижелерi (2-сурет) сорбенттщ мыс иондарына ;а-тысты селективтшгш керсетедi, б^л бастап;ы Си2+ концентрациясы темен-деген кезде белу коэффициентшщ ^лгаюымен расталады. 0.005 м-ден темен концентрацияныц темендеуiмен сорбция процесi ю жYзiнде толы; тYрде жYредi. Сонымен ;атар мыс иондарын ищрудщ алгаш;ы 10-15 минутында тепе-тецщк мэндершщ 70%-га жуыгын ;амтамасыз етедi.

Комплекстердщ ;атысуымен сорбциялы; процестщ оцтайлы жагдай-ларын тацдау Yшiн масса тасымалын тежейтш кезендi аны;тау мацызды. Комплекстщ ионогецщ топтары мен Си2+ иондарыныц езара эрекеттесу кинетикасы механизмшщ сипатын аны;тау процесi сулы ерiтiндiлерде араластыру болган жэне болмаган кезде жYргiзiлдi.

Мыс (II) иондарын кешецщ ищру процес ете кYPделi механизм бойынша жYзеге асырылатыны аны;талды. 4-суретте керсетiлгендей, сорб-цияныц бастап;ы кезещнде ерiтiндiнi араластыру мыс иондары бойынша комплекситтщ статикалы; алмасу сыйымдылыгыныц шамасына эсер етпейдь Б^л факт осы кезецдеп сорбцияныц химиялы; сипатын керсетедi, б^л тYЙiршiктердiц бетiнде ;ар;ынды комплекстщ пайда болуымен тYсiндiрiледi. Алайда, бетi мыс иондарымен толтырылган кезде, процесс диффузиялы; сипат;а ие бола бастайды, нэтижесiнде иондардыц тYЙiр-

20

40

60 А

80 В

100

120 140 Т, мин

4-сурет - Мыс иондары сорбциясыньщ араластыру болганда (В) жэне болмаганда (А) уакьгща тэуелдiлiгi.

шштер iшiне таралуы шектеулi сатыга айналады. Шектеу кезещнде сорбция дэрежес мыс иондарыныц комплексит тYЙiршiктерiне жеткiзiлу жылдам-дыгына жэне комплекситтщ Доннан потенциалына байланысты, бул иондардыц полимер фазасына енуiне жол бермейдi [8,9].

Реакция ерiтiндiсiн араластыру иондардыц сорбция жылдамдыгына эсер ету сипаты процесс кинетикасы механизмiнiц сырткы диффузиялык тYрге жататындыгын кврсетедi [8]. Мундай болжам 1п(1 - F)-тiц т-га тэуел-дiлiктiц тYзу сызыкты сипатымен расталады (5-сурет). Ол пленкалык механизм бойынша жYзеге асырылатын диффузия процесшщ кврiнiсi болып табылады.

1п(1 - F) 5

476Х+0,0355

20 40

60

80 100 Т МИН

0

0

5-сурет - Мыс иондарыныц сорбция процесшде 1п(1 - F)-тiц т-га тэуелдшт.

Сонды;тан процестщ табылган экспериментпк кинетикалы; пара-метрлерiн кинетика тендеуш басшылы;;а ала отырып талдауга болады:

Б(т) = = 1 - ехр (- К т), 1п(1 - Б) = - К т,

м^ндагы: F(x) - мYмкiн болатын ен жогары (тепе-тецщк) мэннен сорбция-ланган ионнын салыстырмалы Yлесi, Q-уа;ыт бойынша сiнiрiлген ионнын мвлшерi т, - тепе-тецщк кезiндегi сiнiрiлген ионнын мвлшерi, К -тендеудщ т^ра;тысы; D - диффузия коэффициент^ см2/с; г - анионит дэншщ орташа радиусы, см; т - уа;ыт, с; п - натурал ;атардын сандары.

Сонгы тендеу негiзiнде есептелген диффузия мэш 7.7040"4 см2/см ;^райды, онын жогары мэш ионит тYЙiрлерiндегi иондар агынына аз диф-фузиялы; ;арсылы;ты ;амтамасыз ететiн ионит ^^рылымынын жогары кеуектшшмен тYсiндiрiледi, эсiресе бастап;ы сэтте.

Ертндшщ рН жогарылауы САС-тын металл иондары бойынша жогарылауына экеледi. Жана сорбент пен Си2+ арасындагы комплекстiн тYзiлу бастап;ы ерiтiндiнiн рН-на вте тэуелдi екендiгi аны;талды (6-сурет). Ерiтiндiнiн рН жогарылауы САС-тын металл иондары бойынша жогарылауына экелед^ тшт ^шт ;ыш;ыл ортада да б^л мэн 0.1 н НС1 (САС = = 2.89 ммоль/г) ;атысты ;анагаттанарлы; мэнге ие, б^л тYзiлген комплексен айтарлы;тай берiктiгiмен тYсiндiрiледi.

70 -I-1-1-1-1-1-1

О 2 4 6 8 10 12

РН

6-сурет - Мыс иондарын А 170 анионит ар;ылы бвлу дэрежесшщ ортаныц рН-на тэуелдшт. 1 - С0 (Си2+) = 100 мг/л, 2- С0 (Си2+) = 100 мг/л, С(С1") =10 г/л.

Ертндшердщ рН-нiн мыс иондарынын осы сорбенттщ екiншiлiк амин топтарымен координациялы; взара эрекеттесу процесiне эсерi кврсетш-ген. Онтайлы жагдайлар рН 5-6 кезшде жасалады, вйткенi ерiтiндiнiн ;ыш-;ылдыгынын жогарылауымен депротондалган амин топтарынын мвлшерi азаяды, нэтижесiнде аниониттiн сорбциялы; сыйымдылыгы твмендейдi, ал

сштш ортада сорбция процес мыс гидрокомплекстi аниондарыныц пайда болуымен мYмкiн болады.

Сорбция процесш динамкалык режимде зерттеу максатында модельдш ерiтiндiлер ретiнде бастапкы концентрациясы 10 мг/дм3 РЬ2+, 2и2+, Си2+ жэне №2+ катиондарыныц ерiтiндiлерi колданылды. Дайындалган баган аркылы секундына 1-2 тамшы жылдамдыкпен зерттелетiн катиондар ерiтiндiсiн етюзед^ бул шамамен 10 м/саг курайды жэне 25 см3 тец фильтраттьщ фракцияларын жинады, олардан тYCкен иондарды талдау Yшiн сынама алынды.

Адсорбцияныц алынган тэжiрибелiк шыгу тэуелдшгшщ сырткы тYрi 7-суретте керсетiлген.

ЭртYрлi металдар туздарыныц мысалында адсорбция динамикасын зерттеу ТДАС керсеткiшi теменде келтiрiлген катарда улгаятынын керсеттi:

РЬ2+ < 2п2+ < №2+ < Си2+ .

л 0,6 ^

0 £

.к 0,5

го

н 0,4

1

ш

10,3 0,2

0,1

0

20

-0,1

Ряд1

40 Ряд2

60

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

80

Ряд3

Ряд4

100 V,МЛ

7-сурет - Динамикалык режимдеп шыгыс кисыгы: 1 - РЬ2+; 2 - 7и2+; 3 - №2+; 4 - Си2+.

Сорбенттердi динамикалык жагдайда зерттеу практикадагы сорбциялык процестi толыгымен керсетедi жэне ДАС пен ТДАС аныктауга мYмкiндiк

береди ДАС мэндерi РЬ2+, 2и2+, №2+ жэне Си иондары бойынша 5.6; 6.5; 7.4; 8.8 ммоль сэйкесшше болды. Демек, осы аниониттер аркылы ауыр металл иондарын динамикалык режимде бiр-бiрiнен белуге болады. Мыс иондарын белу дэрежесi 99%-га жуык.

Осылайша, негiздiгi темен анионитте динамикалык режимде жумыс iстеген кезде сорбцияныц ец жаксы керсеткiштерi зерттелген Yлгi Yшiн алынганы аныкталды.

0

4. Корытынды

1. Зерттелген жаца А170 жэне A172 непздш темен аниониттердi суды ауыр металл иондарынан сорбциялык тазарту Yшiн колдануга болады.

2. рН = 5-6 аралыгында элсiз негiздi аниониттер А 170 жэне А 172 мыс бойынша жогары алмасу сыйымдылыгына ие екендш керсетiлдi (4 ммоль/г)

3. Алынган нэтижелер, аниониттер сулы ертндшерден мыс иондарын тазарту дэрежесi 99%-ке дейiн белiп алуда тиiмдi болатынын керсеттi.

Information about authors:

Kurmanaliev Musrepbek - Doctor of Chemical Sciences, Professor; e-mail: [email protected]; ORCID ID: https://orcid.org/0000-0001-8561-4332

Zhenisbek Shuak - masters, e-mail: [email protected]; ORCID ID:

https://orcid.org/0000-0001 -8741-6941

Эдебиеттер Ti3iMi

1. Исидоров В.А. Введение в химическую экотоксикологию. СПб.: Химиздат, 1999.

144 с.

2. Смирнов А.Д. Сорбционная очистка воды. Л.: Химия, 1982. 168 с.

3. Климов Е.С., Бузова М.В. Природные сорбенты и комплексоны в очистке сточных вод. Ульяновск: УлГТУ, 2011. 201 с.

4. Ергожин Е.Е., Чалов Т.К., Ковригина Т.В. Синтетические и природные иониты для сорбционных технологий. Алматы, 2018. 440 с.

5. Zagorondni AA. Ion exchange materials: properties and application. Amsterdam, Elsevier.

2006.

6. Ергожин Е.Е., Курманалиев М.К. Основы ионного обмена. Алматы: Альманахь, 2020. 274 с.

7. Harland C.E. Ion exchange: theory and practice. Royal Society of Chemistry, Cambridge, 1994. 286 р.

8. Котова А.Д., Крысанова Т.А., Крысанова В.А. Кинетика ионного обмена. Воронеж: ИПЦ Научная книга, 2012. 75 с.

9. Кокотов Ю.А., Золотарев П.П., Елькин Г.Э. Теоретические основы ионного обмена. Л.: Химия, 1986. 280 с.

Резюме

ОСОБЕННОСТИ СОРБЦИИ ИОНОВ МЕДИ И НИКЕЛЯ НА НИЗКООСНОВНЫХ АНИОНИТАХ

М.К. Курманалиев , Ш. Женисбек

Алматинский технологический университет, Алматы, Казахстан E-mail: [email protected]

В работе исследованы закономерности процесса сорбции ионов меди и никеля из модельных растворов низкоосновными анионитами, содержащими координационные вторичные группы. Определены основные кинетические, концентрационные координационные характеристики процесса комплексообразования ионов меди и никеля с лигандными группами низкоосновного сорбента.

Потенциометрическим титрованием показано, что анионит содержит в своем составе низкоосновные функциональные группы, рК которого равна 7.2.

Установлено, что процес сорбции ионов меди низкоосновным макропористым анионитом характеризуется высокой начальной скоростью и быстрым достижением равновесия, что обеспечивает за первые 10-15 минут поглощения ионов меди порядка 70% от равновесных значений.

Определены основные параметры процесса сорбции. Проведено аналитическое описание изотермы сорбции в координатах уравнения Ленгмюра. Показано, что вследствие высоких скоростей степень извлечения из растворов концентрацией 10-15 ммоль/л в условиях равновесия достигает 99.6-98.3%.

Исследования процесса сорбции в динамическом режиме показали возможность разделения ионов тяжелых металлов из водных растворов на новых низкоосновных анионитах.

Ключевые слова: анионит, сорбция, обменная емкость, динамическая обменная емкость, ионы тяжелых металлов.

Summary

SPECIAL FEATURES OF COPPER AND NICKEL SORPTION ON LOW-BASE ANIONITES

M.K. Kurmanaliev , J. Jenisbek Almaty technological university, Almaty, Kazakhstan E-mail: [email protected]

In the work, the regularities of the process of sorption of copper and nickel ions from model solutions by low-base anionites containing coordination secondary groups are investigated. The main kinetic and concentration coordination characteristics of the process of complexation of copper and nickel ions with ligand groups of a low-base sorbent are determined.

Potentiometric titration shows that anionite contains low-base functional groups, the pK of which is equal to 7.2.

It is established that the process of sorption of copper ions by low-base macroporous anionite is characterized by a high initial rate and rapid achievement of equilibrium, which ensures absorption of copper ions about 70% of the equilibrium values in the first 1015 minutes.

The main parameters of the sorption process are determined. Analytical description of sorption isotherm in coordinates of Langmuir equation is carried out. It was shown that due to high rates, the degree of extraction from solutions with a concentration of 1015 mmol/l under equilibrium conditions reaches 99.6-98.3%.

Studies of the sorption process in a dynamic mode showed the possibility of separating heavy metal ions from aqueous solutions on new low-base anionites.

Key words: anionite, sorption, exchange capacity, dynamic exchange capacity, heavy metal ions.

References

1. Isidorov V.A. Introduction to chemical ecotoxicology. SPb.: Himizdat, 1999. 144 p. (In Russ.).

2. Smirnov A.D. Sorption water purification. L.: Chemistry, 1982. 168 p. (In Russ.).

3. Klimov E.S., Buzova M.V. Natural sorbents and complexons in wastewater treatment. Ulyanovsk: UlSTU, 2011. 201 p. (In Russ.).

4. Ergozhin E.E., Chalov T.K., Kovrigina T.V. Synthetic and natural ionites for sorption technologies. Almaty, 2018. 440 p. (In Russ.).

5. Zagorondni A.A. Ion exchange materials: properties and application. Amsterdam, Elsevier,

2006.

6. Ergozhin E.E., Kurmanaliev M.K. Fundamentals of ion exchange. Almaty: Almanach, 2020. 274 p. (In Russ.).

7. Harland C.E. Ion exchange: theory and practice. Royal Society of Chemistry, Cambridge, 1994. 286 p.

8. Kotova A.D., Krysanova T.A., Krysanova V.A. Ion exchange kinetics. Voronezh: CPI Scientific Book, 2012.75 p. (In Russ.).

9. Kokotov Yu.A., Zolotarev P.P., Elkin G.E. Theoretical foundations of ion exchange. L.: Chemistry, 1986. 280 p. (In Russ.).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.