CC BY
25^ 20
VA
O.N. Norboyev, B.A. Azimov
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
Annotatsiya: Issiqlik va massa almashinuv jarayonlarining umumiy tamoyillariga mos holda jarayon tezligi (yoki, shunga o 'xshash, massa oqimining zichligi yoki issiqligi) jarayon harakatlantiruvchi kuchlariga to'g'ri proporsional va uning qarshiligiga teskari proporsional.
Kalitso'zlar: termodinamikparameter, massa almashuv, ximikta'sir
THERMODYNAMIC PARAMETERS OF MOISTURE TRANSMISSION AND MASS EXCHANGE DESCRIPTION OF PEACH FRUIT
O.N. Norboyev, B.A. Azimov
Karshi engineering and economics institute
Abstract: In accordance with the general principles of heat and mass transfer processes, the speed of a process (or, similarly, the density or heat of a mass flow) is directly proportional to the driving forces of the process and inversely proportional to its resistance.
Key words: thermodynamic parameters, mass transfer, chemical effects
Meva va sabzavotlarning issiqlik-fizik tavsiflarini o'rganishda, shuningdek tuzilishi va namlikning material bilan ximik ta'siri (namlikning bog'liqlik shakli) va uning materialda ko'chish shartlari hisobga olingan. Ishlarning mualliflari tomonidan absorbsion bog'langan namlikni yo'qotish sohasida ko'plab muhim kolloid-kapillyar-g'ovak materiallarga termik ishlov berishda (quritishda) energiya sarfi, absorbsion kuchlarni yengish zaruriyati borligi uchun miqdordan oshib ketishi ko'rsatilgan.
Toza mahsulot (savzavot, meva va rezavor mevalar)larning nisbiy issiqlik o'tkazuvchanligi ularning turiga bog'liq emas va ularning namligi bilan aniqlanadi.
Quritish intensivligi quritish tezligi-d^/dr bilan aniqlanadi, u muvozanat holatiga yaqinlashib borgan sayin kamayib boradi va odatda nolga intiladi. Quritish intensivligi, quritish real jarayonining murakkabligiga guvoh beruvchi bir qator faktorlarga bog'liq Quritish jarayoniga, quritiladigan materialni quritish obyekti deb aniqlovchi faktorlar eng ko'p ta'sir qiladi. Ular namlikni material ichida va uning sirtidan atrof muhitga ko'chishidagi material qarshiligini, namlikning material bilan bog'liqlik kuchini, materialning unga keltirilayotgan issiqlikni qabul qilish qobiliyatini tavsiflaydilar. Bunday faktorlarga materialning ichki strukturasi, uning issiqlik-fizik xossalari va o'lchamlari, tashqi sirtning shakli va holati, materialdagi namlik miqdorining quritish jarayonida o'zgarish intervali va boshqalar kiradi. Quritish jarayoniga materialning ichki strukturasi eng ko'p kuchli ta'sir ko'rsatadi.
Issiqlik va massa almashinuv jarayonlarining umumiy tamoyillariga mos holda jarayon tezligi (yoki, shunga o'xshash, massa oqimining zichligi yoki
^^ 20
va uning
ko'chiгilishining intensivligini, issiqlik-fizik tavsiflaг esa issiqlikni ko'chirish intensivligini aniqlaydi
Shunday qilib, issiqlikni ko'chiгish hararat gгadiyenti - AT, issiqlik oqimi bilan tavsiflanadi.
Bir qator olimlarning ishlarida har xil turdagi meva-sabzavot mahsulotlaгining gigraskopik xossalaгi ko'гilgan.
Ammo hozirgi kunda ishlab chiqarishda meva-sabzavot mahsulotlarini ishlash va quгitishning zamonaviy noan'anaviy usullarini qo'llab, yangi mahsulotlami olishni qo'llash meva-sabzavotlarning gigroskopik xossalarining matematik bayonini o^ganishni talab qiladi.
O'гta Osiyoda yetishtirilgan meva-sabzavot mahsulotlari boshqa hududlarda yetishtirilganlaridan xossalari va strukturalari bilan farq qilishini aytish kerak. Qayta
hujayraviy
bu yerda Rr-haroratning o'zgarishi ta'sirida issiqlikni ko'chirish jarayoniga bo'lgan qarshilik.
Yuqorida keltirilgan formulalarda minus ishorasining yo'qligi, gap ko'chirish jarayoni tezligining moduli to'g'risida borayotganligini bildiradi. Soprotivleniya Rp , Ru, RT qarshiliklar quritilayotgan materialning tabiatiga, shuningdek jarayonning o'tkazish sharoitiga bog'liq.
Qandaydir bir potensialning P (P-yoki P, yoki U, yoki T) o'zgarishi ta'sirida ko'chirish statsionar tarzda, qayerdadir, bir yerda issiqlik yoki massaning to'planishi sodir bo'lmagan hola amalga oshirilsa, unda uchastkalarning issiqlik va massalar oqimlarining ketma-ket harakatlari bo'yicha qarshilik har bir uchastkadagi qarshiliklarning yig'indisiga teng ekanligini isbotlash oson.
Haqiqatdan ham, n ta ketma-ket uchastkalar bo'lsin. i-uchastka uchun:
Y,Rm = AH, (1.8)
Birorta ham uchastkada issiqlik yoki massa to'llanmayotganligi uchun Yi=Y (i=1, ..., k). Potensialning umumiy o'zgarishi quyidagiga teng:
АП = ^АП. (1.9)
i=1
Barcha k uchastkalar uchun yozilgan ifoda quyidagi ko'rinishga ega:
к
YRn = АП = ^Ant, (1.10)
i=\
bu yerda Rn - barcha k - uchastkalarning jami qarshiligi.
(2.13) tenglikni i - bo'yicha, Yi=Y ligini hisobga olgan holda jamlab va qo'shish natijalarini (2.14) bilan taqqoslab, quyidagini hosil qilamiz:
к
Rn =X Ri . (1.11)
i=1
Namlikni nam jismdan yo'qotish uning jismning ichki qatlamlaridan chetga va jism qattiq sirtidan muhitga, quritish agentiga harakati jarayonidan iborat (1.12) ga mos tarzda quritishning to'la qarshiligi, jismdagi namlikning harakatlanishi bilan aniqlanadigan ichki qarshilikdan va, namlikning jism sirtidan harakatlanishi bilan aniqlanadigan tashqi qarshilik yig'indisidan iborat bo'ladi. Qarshilik qiymati ichki va tashqi issiqlik va massa ko'chirilishining fizikasi bilan aniqlanadi.
Ko'chish ichki jarayonining qarshiligi namlikning jismning ichki qatlamlaridan tashqarisiga harakatlanish mexanizmi bilan aniqlanadi. Quritish jarayonida RU qarshilik mavjud namlikning U joriy qiymatiga va Т temperaturaning qiymatlariga bog'liq. Ko'pincha quritish jarayonini bayon qilishda, diffuziya koeffitsiyentining o'lchamiga ega bo'lgan va haraktlanuvchi kuchdan aniqlanadigan massa o'tkazuvchanlik koeffitsiyenti km bilan ish ko'riladi:
^ =-кмРмAU . (1.12)
(2.10) va (2.16) ifodalardan massa o'tkazuvchanlik koeffitsiyenti km va qarshilik Ru o'rtasida bog'liqlikni oson hosil qilish mumkin:
к =-8_
м = RuРм • (113)
bu yerda 8 - jism o'lchami, unda mavjud namlikning AUyzgarishi ko'riladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Данилов О.Л., Рахматов И.И. Расчет процессов тепломассообмена в конвективно-радиационных сушилках. -Бухара. 1994. - 170 с.
2. Uljaev E., Ubaydullaev U.M., Narzullaev Sh.N. (2020). Optimization of the sizes of the cylindrical measuring transducer. Chemical Technology, Control and Management, № 5-6(95-96). - pp. 29-33.
3. E.Ulzhaev, Sh.N.Narzullaev, & O.N.Norboev. (2021). Substantiation of application of artificial neural networks for creation of humidity measuring devices. Euro-Asia Conferences, 1(1), 86-91.
