Mashina detallari mashg’ulotlarida masala yechish uslubiyoti Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

Mashina detallari mashg'ulotlarida masala yechish uslubiyoti

Abduxakim Nigmatovich Abdullayev Toshkent davlat pedagogika universiteti

Annotatsiya: Maqolada keltirilgan masala kurs ishlarini bajarishda yuzaga keladigan xatoliklarni oldini olish uchun keltirilgan bo'lib, unda ketma-ketlik mavjud. Masala shartidan kerakli nazariy bilimlar keltirilib, hisob kitoblar bo'yicha amalga oshiriladi.

Kalit so'zlar: zanjirli uzatma, bir pog'onali silindrsimon egri tishli reduktor, uzatmalar soni, elektr dvigatel, uzatmalar soni, chiqish vali quvvati, chiqish vali aylanish chastotasi, elektrodvigatelning hisoblash quvvati

Methodology of problem solving in machine detail training

Abdukhakim Nigmatovich Abdullayev Tashkent State Pedagogical University

Abstract: The issue presented in the article is to avoid errors that occur when performing coursework, in which there is a sequence.From the condition of the issue, the necessary theoretical knowledge is brought, and the calculation is carried out according to the books.

Keywords: chain transmission, one-speed cylindrical curved gear reducer, number of transmissions, electric motor, number of transmissions, output valve power, output valve rotation frequency, calculation power of electrodvigatel

Zanjirli uzatmani hisoblash

Masalani yechish namunasi. 1-masalani yechish namunasi. Zanjirli uzatmani kinematik hisoblash. Yuritma bir pog'onali silindrsimon egri tishli reduktor va zanjirli uzatma (topshiriq bo'yicha yuritma sxemasi) dan iborat. Chiqish vali quvvati PB, kVt - 2, 3. Chiqish vali aylanish chastotasi, nv, daq-1 - 80.

Yuritmaning ishlatish muddati ts, ming.s - 11, 0.

Yuritma sxemasi Yuklama grafigi 1-rasm. Yuritmaning umumiy FIKni aniqlash

Yuritmaning umumiy FIK quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi:^0 = ^ • •

bu yerda % - egri tishli silindrsimon tishli uzatmaning FIK, n2 - ochiq zanjirli uzatmaning FIK, nn - g'ildirash podshipniklari juftliklari FIK, m - g'ildirash podshipniklari juftliklari soni nM — mufta FIK. Jadvaldan ni = 0, 96; n2 = 0, 90...0, 93; nn= 0, 99 ...0, 995 qiymatlarni olamiz; nM = 0, 98 ... 1. Yuritma sxemasi bo'yicha m = 3.ni = 0, 96; n2= 0, 90; nn = 0, 995; nM = 1 deb olsak, u holda quyidagiga ega bo'lamiz: ^0 =0, 96 • 0, 90 • 0, 9953 • 1 = 0, 859

p 2 3

Elektrodvigatelning hisoblash quvvatini aniqlash:Pp = = = 2,67 kBt

Elektrodvigatelning o'rtacha kvadratik quvvatini aniqlash: Pkb = Pp /£(——)

t-;

bu yerda Ti - yuklanish siklogrammasining i-qismida yuklamaning xususiy qiymati; Tch - yuklanish siklogrammasining i-qismida yuklama davomiyligining xususiy qiymati; Tmax - davomiy yuklamaning eng katta qiymati; tch - uzatmaning ishlatish muddati.

P = P

rkb rp

N

V'/IA2 0,4tH /0,87\2 0,2t„ /0,47\2 0,4tH

1(t) -r-+(—) -¡r+(—)

-H N 1 ' N 1 '

Pkb = 2,67 • V(1)2 • 0,4 + (0,8)2 • 0, 2 + (0,4)2 • 0,4 = 2,05 KBT GOST 19523-81 bo'yicha 4A seriya uch fazali asinxron elektrodvigatelning

nominal quvvatini R = 2, 2 kVt deb olamiz.Agar elektrodvigatel Rkv > Rnom sharti bilan

p — p

olinsa, u holda tanlangan elektrodvigatelni ——— • 100% < 3% sharti bo'yicha o'ta

-Phom

yuklanishga tekshirish zarur. Bu shart bajarilmagan holda keyingi katta nominal quvvatli elektrodvigatel olinishi zarur.

Elektrodvigatel tanlash va yuritmaning umumiy uzatishlari sonini pog'onalar bo'yicha ajratish. Elektrodvigatelning qabul qilingan nominal quvvati bo'yicha katalogdan valining aylanish chastotasi turli bo'lgan GOST 28330-89 bo'yicha AIR va 5A seriyali to 'rtta elektrodvigatel tanlanadi. Ular uchun qiyosiy hisoblashni amalga oshiramiz. Hisoblashlarni 1-jadvalga joylashtiramiz.

1-jadval

Yuritmaning umumiy uzatishlari sonini pog'onalar bo'yicha ajratish

t-

Aniqlanayotgan parametrlar Elektrodvigatel turi, Rnom = 2, 2kVt

5A80MV2 AIR90L4 AIR100L6 AIRM112MA8

Elektrodvigatelning aylanish chastotasi, nKB min -1 2850 1425 945 710

Yuritmaning umumiy uzatishlari soni U0 = U1U2 = ndv/nv 35, 625 17, 8125 11, 8125 8, 875

Zanjirli uzatma uchun tavsiya qilingan uzatish soni U2 2, 55 2, 55 2, 55 2, 55

Reduktorning uzatish sonining hisoblangan qiymati U1 14, 363 6, 985 4, 6324 3, 4804

GOST 2185-66 bo'yicha reduktorning uzatish soni U1 - 7, 1 4, 5 3, 55

Zanjirli uzatmaning uzatish sonining hisoblangan qiymati U2 = Uü/Ui - 2, 509 2, 625 2, 5

Jadval tahlili asosida va tavsiyalar hisobga olingan holda LIR90B4 markali elektrodvigatelni qayd qilingan tavsiyalar bo'yicha eng maqbuli deb qabul qilamiz. U holda quyidagiga ega bo'lamiz:

- yuritmaning umumiy uzatishlar soni U0 = 17, 8125;

- zanjirli uzatmaning uzatish soni U2 = 2, 509;

- GOST 2185-66 bo'yicha silindrsimon egri tishli reduktorning uzatish soni U1 = 7, 1.

Yuritma vallarining aylanish chastotasini aniqlash:

Elektrodvigatel vali (reduktor kirish vali) = nAB = 1425min

-i

Reduktorning kirish vali n2 = ^ =

1425

AB

200, 704 min-

Yuritmaning chiqish vali n3 = — =

n2 200,704

U2 2,509

= 200, 704MHH

-1

Yuritma valida burovchi momentlarni aniqlash:

Yetakchi val (elektrodvigatel vali)7AB = 9,55^103^-L=9,55^10

n

AB

2,67 1425

17, 894HM

Reduktorning kirish vali 7\ = 7AB • • = 17,894 • 1 • 0,995 = 17, 805Hm Reduktorning chiqish vali 72 = 7\ • • ^ • = 17,805 • 7,1 • 0,96 • 0,995 = 120, 752HM

Yuritmaning chiqish vali T3 = T2 • U2 • n2 • nn = 120,752 • 2,509 • 2,509 • 0,9 • 0,995 = 271, 307HM

2-masalani yechish namunasi. Zanjirli uzatmani kinematik hisоblash. Chiqish vali quvvati, PB, kVt - 5, 1 Chiqish vali aylanish chastotasi, nv, min-1 - 55. Yuritmaning ishlatish muddati tch, ming.ch - 20, 0. Yuritmaning umumiy FIK aniqlash. Yuritmaning umumiy FIK quyidagi formula bo'yicha aniqlanadi: = • • • Bu yerda: n1 - egri tishli silindrsimon tishli uzatmaning FIK, n2 - ochiq zanjirli uzatmaning FIK, nn - g'ildirash podshipniklari juftligi FIK, m - g'ildirash podshipniklari juftliklari soni nM — mufta FIK

Yuritma sхemasi Yuklama grafigi

1

3

Yuritma sxemasi Yuklama grafigi Jadvaldan n1 = 0, 70; n2 = 0, 95; nn= 0, 99 ...0, 995; nM= 0, 98 ... 1 ni olamiz.Yuritma sxemasi bo'yicha m = 3. n1 = 0, 96; n2 = 0, 90; nn= 0, 99; nM = 0, 99 deb olamiz, shunda n0 = 0, 70 • 0, 95 • 0, 992 • 0, 99 = 0, 645.Elektrodvigatelning

p 5 1

hisoblash quvvatini aniqlash: Pp = = ^^ = 7,907 KBT.Elektrodvigatelning

o'rtacha kvadratik quvvatini aniqlash PKB = Pp IS • ~

bu yerda Ti - yuklanish siklogrammasining i-qismida yuklamaning xususiy qiymati; Tchi - yuklanish siklogrammasining i-qismida yuklama davomiyligining xususiy qiymati; Tmax - davomiy yuklamaning eng katta qiymati; tch - uzatmaning ishlatish muddati.

P = P

KB p

N

/1T\2 0,4 t„ /0,47\2 0,4 t„ /0,87\2 0,2tH

zW -ü-+(—) -¡-+(—)

-H \ * / «-H \ i / tH

PKB = 7,907 • V(1)2 • 0,4 + (0,4)2 • 0,4 + (0,8)2 • 0,2 = 6, 24KBT 1-jadvaldan GOST 19523-81 bo'yicha 5A seriya uch fazali asinxron

elektrodvigatelning nominal quvvatini R = 5, 5 kVt deb olamiz. Quyidagi shart

p - p

bo'yicha tanlangan elektrodvigatelni o'ta yuklanishga tekshiramiz:——— • 100% <

PHOM

p - p 6,246-5,5

3%. Pkb Phom • 100% = 6,246 5,5 • 100% = 13, 56%.O'ta yuklanish joizlik

PHOM 5,5

chegarasidan 3% oshib ketgani uchun, keyingi katta nominal quvvatli Rnom = 7, 5 kVt elektrodvigatelni qabul qilamiz.Elektrodvigatel tanlash va yuritmaning umumiy uzatishlari sonini pog'onalar bo'yicha ajratish.Elektrodvigatelning qabul qilingan nominal quvvati bo'yicha katalogdan valining aylanish chastotasi turli bo'lgan GOST 28330-89 bo'yicha AIR va 5A seriyali to'rtta elektrodvigatel tanlanadi. Ular uchun qiyosiy hisoblashni amalga oshiramiz.Hisoblashlarni 2-jadvalga joylashtiramiz.

2-jadval.

Yuritmaning umumiy uzatishlari sonini pog'onalar bo'yicha ajratish

Aniqlanayotgan parametrlar Elektrodvigatel turi Rnom = 7, 5kVt

AIRM112M2 AIRM132S4 AIRM132M6 5A160S8

1. Elektrodvigatelning aylanish chastotasi, ^kf min -1 2895 1440 960 725

2. Yuritmaning umumiy uzatishlari soni U0 = U1U2 = ndv/nv 52, 6364 26, 18182 17, 45455 13, 18182

3. Zanjirli uzatma uchun tavsiya qilingan uzatish soni U2 2, 75 2, 75 2, 75 2, 75

4. Reduktorning uzatish sonining hisoblangan qiymati U1 19, 1405 9, 5207 6, 3471 4, 7934

5. GOST 2185-66 bo'yicha reduktorning uzatish soni Ui 20 10 - -

6. Zanjirli uzatmaning uzatish sonining hisoblangan qiymati U2 = U0/U1 2, 632 2, 6182 - -

Jadval tahlili natijalari va tavsiyalar asosida AIRM112M2 elektrodvigatel optimal tanlov degan xulosaga kelamiz. U holda:

- yuritmaning umumiy uzatishlar soni U0=52, 6364;

- reduktorning uzatish soni UI =20

- pona-tasmali uzatmaning uzatish soni U2=2, 632 Yuritma vallarining aylanish chastotasini aniqlash: Elektrodvigatel vali (etakchi shkiv): = nAB =2895min-1

Reduktorning kirish vali n2 = — = 12895 = 1099, 92 min-1

2 2,632 '

Reduktorning chiqish vali n2 = J2, = 1°9q92 = 55 muh-1

Yuritma valida burovchi momentlarni aniqlash:

P 7 QO7

Elektrodvigatel vali:711 = 9, 55 • 103 • = 9,55 • 103 • = 26, 084Hm

1

nx 2895

Reduktorning kirish vali (chervyak vali):72 = 71 • f/2 • • = 26,084 2, 632 • 0,95 • 0,995 = 64, 568 Hm

Reduktorning chiqish vali (g'ildirak vali):73 = 72 • • • = 64,568 • 20 0,70 • 0,99 = 894,913hm

Foydalanilgan adabiyotlar

1. A.N.Abdullayev, Q.A.Sharipov —Mashina detallari. Toshkent: AVTOMSAN. 2017 y.

2. Bibutov N.S-Amaliy mexanika- Toshkent: Yangi yo'l poligraf servis". 2008 y.