CC BY
10
МЕДИЦИНСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
УДК 343.352.3:378.661(574.13) МРНТИ 10.77
МАРАТ ОСПАНОВ АТЫНДАГЫ БЦМУ ПРОФЕССОРЛЫЩ-ОЦЫТУШЫЛАР ;¥РАМЫ АРАСЫНДА СЫБАЙЛАС ЖЕМЦОРЛЫВДА ЦАРСЫ ШАРАЛАРДЫ
ДАМЫТУ
Е.Ш. ШАЙХИМОВ, А.Р. КАШКИНБАЕВА, Л.М. ЖАМАЛИЕВА
Марат Оспанов атындагы Батыс К^азакстан медицина университетi, Актебе, Кдзакстан
Кашкинбаева А.Р. - https://orcid.org/0000-0001-7173-0770; SPIN 3544-3472 Жамалиева Л.М. - https://orcid.org/0000-0003-3625-3651; SPIN 5887-4690
Citation/
библиографиялыщ сттеме/ библиографическая ссылка:
Shaikhimov YeSh, Kashkinbayeva AR, Zhamaliyeva LM. Development of anticorruption measures among the teaching staff of West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University. West Kazakhstan Medical Journal. 2020;62(3):202-205.
Шайхимов ЕШ, Кашкинбаева АР, Жамалиева ЛМ. Марат Оспанов атындаFы Б^МУ профессорлыщ-о^ытушылар ^урамы арасында сыбайлас жем^орлы^а ^арсы шараларды дамыту. West Kazakhstan Medical Journal. 2020;62(3):202-205.
Шайхимов ЕШ, Кашкинбаева АР, Жамалиева ЛМ. Развитие мер по противодействию коррупции среди ППС ЗКМУ имени Марата Оспанова. West Kazakhstan Medical Journal. 2020;62(3):202-205.
Development of anti-corruption measures among the teaching staff of West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University
Ye.Sh. Shaikhimov, A.R. Kashkinbayeva, L.M. Zhamaliyeva
West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University, Aktobe, Kazakhstan
The new political course of our state raises corruption to the rank of a direct threat to national security and aims the state and society to join efforts in the fight against this negative phenomenon.
Therefore, the eradication of corruption is possible only if there is a mature public culture of integrity, which requires large-scale education, the creation of an atmosphere of trust in society, and the establishment of respect for the spirit and letter of the law. Thus, only education bodies free from corruption are able to effectively carry out their activities, provide high-quality and timely educational services, take measures to protect the rights of the teaching staff of the university, students, the interests of society and the state.
Keywords: education, higher education, corruption, corruption risks, anti-corruption
Марат Оспанов aTb^aFbi БЕМУ профессорлык;-ок;ытушылар кдаамы арасында сыбайлас жемк;орлык;к;а карсы шараларды дамыту
Е.Ш. Шайхимов, А.Р. Кашкинбаева, Л.М. Жамалиева
Марат Оспанов атындагы Батыс ^аза;стан медицина университета, А;тебе, ^аза;стан
Бiздiц мемлекетiмiздiц жаца саяси багыты - сыбайлас жемкррльщты ^лттык ;аушиздшке тжелей ;ауш-к;атер ;атарына ;ояды жэне мемлекет пен к;огамды осы келециз к^былыспен тресте куш-жи^СТ бiрiкгiруге багыттайды. Сонд^1;тан сыбайлас жемк;орлык;ты жою ау;ымды агартуды, ;огамда сенiм кещсштн ^руды, зац рухы мен эрпiн ;¥рме'пед бекiтудi талап ететiн парасаттылык;тыц жетшген ^згам^; мэдениетi бар кезде гана мумкш болады. Осылайша, сыбайлас жемк;орлык;тан ада бiлiм беру органдары гана ез ;ызметш тиiмдi ЖYзеге асыруга, бiлiм беру кызметгерiн сапалы жэне уа;тылы керсетуге, ЖОО-ныц профессорлык;-ок;ытушылык ;¥рамыныц, студенттердщ к;¥к;ык;тарын, ;огам мен мемлекеттщ MYДделерiн ;оргау женiнде шаралар 1<;абылдауга ¡сабоет. Негiзгi свздер: бтм, жогары бтм, сыбайлас жемцорлыц, сыбайлас жемцорлыц тэуекелдерг, сыбайлас жемцорлыцца царсы iс-цимыл.
Развитие мер по противодействию коррупции среди ППС ЗКМУ имени Марата Оспанова
Е.Ш. Шайхимов, А.Р. Кашкинбаева, Л.М. Жамалиева
Западно-Казахстанский медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан
Новый политический курс нашего государства возводит коррупцию в ранг прямой угрозы национальной безопасности и нацеливает государство и общество, на объединение усилий в борьбе с этим негативным явлением. Поэтому искоренение коррупции возможно только при наличии зрелой общественной культуры добропорядочности, что требует масштабного
о
Шайхимов Е.Ш.
e-mail: shaikhimov@mail.ru
Received/ Келт tyctí/ Поступила: 21.02.2020.
Accepted/
Басылымра к,абылданды/ Принята к публикации: 16.09.2020.
ISSN 2707-6180 (Print) © 2020 The Authors Published by West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University
Мар ат Оспанов атындагы Б^МУ профессорлык,-ок,ытушылар %урамы арасында сыбайлас жемк,орлык,к,а ...
просвещения, создания атмосферы доверия в обществе, утверждения уважения к духу и букве закона. Таким образом, только свободные от коррупции органы образования, способны эффективно осуществлять свою деятельность, качественно и своевременно оказывать образовательные услуги, принимать меры по защите прав профессорско-преподавательского состава вуза, студентов, интересов общества и государства.
Ключевые слова: образование, высшее образование, коррупция, коррупционные риски, противодействие коррупции
Бiздщ мемлекетiмiздщ жаца саяси багыты - сыбайлас жемкорлыкты ^лттьщ каушаздшке тжелей кауш-катер катарына кояды жэне мемлекет пен когам-ды осы келецаз к¥былыспен куресте кYш-жiгердi бiрiктiруге багыттайды. Казакстанныц осы мацызды мэселе бойынша кагидаттык ^станымын бiлдiретiн елiмiздiн басты стратегиялык к¥жаты, мемлекеттiн алдагы жылдардагы сыбайлас жемкорлыкка кар-сы саясатынын негiзi болып табылады. Сыбайлас жемкорлык мемлекеттiк баскарудыц тиiмдiлiгiн, ел-дiн инвестициялык тартымдылыгын твмендететiнi, элеуметтiк-экономикалык карыштап дамуды тежей-тiнi баршага мэлiм [1, 2].
К^кык б^зушылыктарды жасау себептерi мен жагдайларын жоюга деген Казакстан Республика-сы басшылыгыныц кызыгушылыгы, ведомстволык мYДделерден арылуга жэне когамныц кажеттшк-терше барынша сэйкес келетiн проблемалык мэселе-лердiн шешiмдерiн дэл аныктауга мYмкiндiк бередi. Халыкаралык сарапшылар, сыбайлас жемкорлык тэ-уекелдiлiгiн талдауды, сыбайлас жемкорлыкпен кYре-стiн тиiмдi, алдын алу тетiгi ретiнде мойындайды [3].
2018 жылы Трансперенси Интернешнл Казакстанга жемкорлык децгей бойынша 180 елдiн тiзiмiнде 124 орынды бердi [5].
Сыбайлас жемкорлыкка карсы кызмет саласын-дагы халыкаралык ынтымактастыкты белсендi жYзеге асыру саласында, жогарыда айтылган к¥ндылыктар непзщде, Агенттiк к¥рылым к¥рылып, оган ец сэттi колданыста жYрген сыбайлас жемкорлыкка карсы ше-телдiк ^жымдардыц Yлгiсi алынды. Соныц аркасында, тек алдын алу, тэрбиелеу жэне кылмыстык-к¥кыктык шаралардыц утымды Yйлесуi гана, сыбайлас жемкорлыкка карсы кYресте, шешушi бетб^рыс жасауга мYм-кiндiк бередi.
Сыбайлас жемкорлык Агентпп кауiп факторла-рыныц тYрлерiн аныктай отырып, сыбайлас жемкор-лыктыц кауiп факторларыныц к¥кыктык актшерге не жататындыгын кврсеттi. Оган:
- белсендi сыбайлас жемкорлык;
- пара беру;
- пассивп сыбайлас жемкорлык;
- пара алу;
- ыкпал ету саудасы;
- кател1ктер;
- вкшетпктен немесе кызметтiк вкiлеттiктен асып
кету;
- мYДделер кактыгысы;
- зацсыз баю;
- каражатты жэне / немесе мYлiктi максатсыз пай-далану;
- когамдык меншiктi жэне / немесе каражатты зацсыз пайдалану;
- сырткы факторлардыц каражатын алдау;
- орынсыз эсердi жYзеге асыру;
- сыйлыктардыц к¥кыктык режимiн сактамау;
- жарнаманы шектеудiц к¥кыктык режимiн сакта-мау;
- мемлекеттiк кызмет аясында Yйлесiмсiздiк к¥кыктык режимiн б^зу;
- мемлекетпк кызметтегi иерархиядагы шектеу-лердiц к¥кыктык режимiн б^зу;
- тутастык окигаларына твзбеушiлiк ережелерiн бузу;
- этикалык жэне деонтологиялык нормаларды сактамау;
- кабылдау жэне жылжыту ережелерiн бузу;
- кол жепмдшп шектеул1 акпараттыц агуы;
- кылмыстык жолмен алынган акшаны жылыстату;
- салык твлеуден жалтару;
- алаяктык;
- кызметтiк жалгандык.
Кылмыстык кодексте, эшмшшк кукык бузушылык туралы кодексте жэне т.б. сэйкес бузушылыктардыц баска тYрлерi де кврсетiлуi керек [6].
Твдщ жетiспеушiлiгiмен жэне келесi багыттар-дагы сыбайлас жемкорлыктыц алдын алу тепктершщ болмауымен байланысты эдеттегi болуы мYмкiн кауiп факторлары:
- тiлдiк тужырымдар;
- зацнамалык Yйлесiмдiлiк;
- акпараттыц ашыктыгы мен кол жетiмдiлiгi;
- тулгалардыц кукыктары мен мiндеттерiн жузеге асыру;
- мемлекеттiк органдардыц вкiлеттiктерiн жузеге асыру;
- бакылау тетiктерi;
- жауапкершшк жэне санкциялар.
Сондыктан, Мемлекет басшысыныц 2019 жылгы
13 маусымдагы №12 Жарлыгына сэйкес Сыбайлас жемкорлыкка карсы ю-кимыл улттык бюросы Ка-закстан Республикасыныц Сыбайлас жемкорлыкка карсы Агенттiгi болып кайта курылды. Ол к^р сыбайлас жемкорлыкка карсы кYресте ерекше кешендi, курамга ие, тэуелаз кукык коргау органы болып табылады [4].
Е.Ш. Шайхимов, А.Р. Кашкинбаева, Л.М. Жамалиева
Осы непздер бойынша, Агентпктщ миссиясы мына алкалык тургыда тужырымдалган: бул Казахстан азаматтары мен мемлекетпк институтта-рын эдiлеттiлiк, адалдык, сешм негiзiнде сыбайлас жемкорлыкты Казакстан халкыньщ эл-аукаты Yшiн жою аркылы коргайгын ашык, кэсiби жэне тиiмдi кукык коргау органы болуы керек.
Эрине, казiргi жагдайда кез-келген университет табыска тек, жацадан курылган «Саналы урпак» жо-балык кенсесiнiн, академиялык адалдык лигасыныц накты жэне тиiмдi колдауымен, мектептерде жэне университеттерде сыбайлас жемкорлыктан бас тарту-ды калыптастыру бойынша жумыс жYргiзiлiп жаткан кезде гана жете алады [6].
Transparency Kazakhstan агентппмен бiрлесу аркылы 6ym елде сыбайлас жемкорлыкка карсы мек-тептер ашты. Казахстан Республикасы Президентiнiн жанындагы Мемлекеттiк баскару академиясы, жогары оку орындарынын студенттерi Yшiн туцгыш рет жазгы тутастык мектептерде окытулар етшзуде. Онын мак-саты жастар ортасында сыбайлас жемкорлыкка карсы мшез-кулык моделш калыптастыру жэне жаца форма-циядагы сыбайлас жемкорлыкка карсы козгалыстыц жас екшдерш дайындап окыту болып табылады.
Бул жумыстыц максаты Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан медицина университепнде сыбайлас жемкорлыкка карсы зацнаманыц талаптарын сактау-ды, сыбайлас жемкорлык кершктершщ алдын алуга, жолын кесуге жэне шектеуге багытталган, практика-лык шараларды уйымдастыру мен жYзеге асыру болып табылады. Эдетте, сыбайлас жемкорлыктыц алдын алу, оныц салдарымен кYрестен герi элдекайда тиiмдi. Сондыктан сыбайлас жемкорлыктыц алгышарттарын, оныц себептерi мен жагдайларын жою жэне оныц дец-гешн темендету бойынша кешендi шаралар кабылдау аркылы алдын алуга ерекше назар аудару кажет.
Марат Оспанов атындагы БКМУ Yздiксiз бшк-тiлiктi дамыту орталыгында профессорлык-окы-тушылык курамыныц кукыктык санасын арттыру максатында, 2019 жылдыц казан айынан бастап апта-сына 2 рет, 3 сагаттык сыбайлас жемкорлыкка карсы курстар уйымдастырылды.
Сабактарда сыбайлас жемкорлыкка ыкпал ететiн непзп факторларга:
- академиялык адалдыкты сактау ережелерi;
- сыбайлас жемкорлык кукык бузушылык тYрлерi;
- университеттердiц академиялык ерекшелшнен туындайтын сыбайлас жемкорлык картасы. Нактырак айтсак:
- университетке Yмiткерлердi кабылдау;
- бос стипендиялар мен гылыми зерттеу грантта-рын белу;
- жатакханадагы орындарды белу;
- академиялык кужаттарды бурмалау жэне академиялык жалгандык Yшiн жауапкершiлiктi негiздеу;
- студенттердщ оку Yлгерiмiне бакылау жасау;
- «Таза сессия» процедурасыныц бузылуы сиякты мэселелер жатады.
БYгiнгi тацда, университетiмiздiц окытушылар курамыныц 80 пайыздайы окудан еттi. Бiз универси-теттiц барлык окытушылары толык акпараттанганша окытуды жалгастырамыз. Тренингтiц непзщде бар-лык окытушылар, студенттердiц плагиаттык жумы-сын, сез байласуын, алаяктыгын, жалгандыктарын тексерiп, тиiстi багдарламалыктыгымен камтамасы-здандырып жэне университеттiц уэкiлеттi лауазымды тулгалары растаган, баска да сенiмдi эдiстер аркылы тексерiлетiндiгi туралы, акпарат берудi камтамасыз етуi керек. Плагиат, курстык жумыстарды (жобалар-ды) сатып алу жэне сату, корытынды емтихандардыц карапайым ережелерiн бузу калыптан тыс болып сана-лады жэне бшм беру процесше катысушыларга карсы ауыр бузушылык ретiнде кабылданады. Сонымен катар, баска адамдардыц материалдарын пайдалануга да, студенттiц агымдык немесе корытынды жумысын багалау процедурасын бузуга да жол бершмейдг
Окыту барысында академиялык тутастыкты бузга-ны Yшiн жауапкершшкке назар аударылады, оган студенттер, окытушылар мен ЗКМУ кызметкерлерi жауап бередг Университет басшылыгы мен профес-сорлык-окытушылык курамы академиялык адал-дыктыц кершстерш аныктауга, алдын алуга жэне тэртшке тартуга жауапты.
Сонымен, академиялык адалдык - бул бiлiм беру кызметтершщ сапасына байланысты бола-тын сешмдшкп бузу. Оку тэртiбiн бузудыц кез кел-ген жагдайы объективтiлiк, дэйектшк, эдiлеттiлiк, уактылы шешу жэне косымша тергеу принциптерi негiзiнде каралатын болады. Тренингке катысушылар академиялык адалдык кагидаттарын бузганы Yшiн мо-ральдык жауаптылыкка ие екенiн умытпауы керек.
Оку тэрлбш бузу жагдайлары жеке-жеке карала-ды, нэтижесiнде студент жумыс нэтижелерш, бакылау шараларын орындау Yшiн канагаттанарлыксыз рей-тингтi жою аркылы жазалануы мYмкiн, оган ескерту, сегiс, ал Кодекстщ ерескел немесе жYЙелi тYрде бу-зылган жагдайда университеттен шыгарылуы мумк1н. Сондай-ак, оку барысында паракорлык, алаяктык, студенттiц багаланган жумысын орындау кезшде мэлiметтердi бурмалау, семестрлiк жумыс, магистрлж диссертацияны сату, университет окытушысы / кыз-меткерi тэртiптiк жазага тартылады [7].
Корытындылай келе, сыбайлас жемкорлыкты жою тек кана бiлiмдi когамга деген сенiм атмосферасын куруды жэне зацныц рухы мен затына курметпен ка-рауды талап ететiн, жетiлдiрiлген когамдык тутастык мэдениетi болган жагдайда гана мYмкiн екендiгiне назар аударгымыз келедг Осылайша, сыбайлас жемкор-лыктан арылган оку орындары гана, ез кызметш тиiмдi жYзеге асыра алады, сапалы жэне уактылы бiлiм беру кызметш керсете алады, университет про-фессорлык-окытушылык курамыныц, студенттердiц кукыктарын, когам мен мемлекеттщ мудделерш коргау Yшiн шаралар колдана алады.
Мар ат Оспанов атындагы Б^МУ профессорлык,-ок,ытушылар %урамы арасында сыбайлас жемк,орлык,к,а
Список литературы:
1. О противодействии коррупции. Закон РК от 18.11.2015г.
О protivodeistvii korrupcii. Zakon RK ot 18.11.2015g.(In Russian)
2. О государственной службе. Закон РК от 23.11.2015г.
O gosudarstvennoi slujbe. Zakon RK ot 23.11.2015g. (In
Russian)
3. Закон о правовых актах. Закон РК от 06.04.2016 г., № 480- V3PK Zakon o pravovih aktah. Zakon RK ot 06.04.2016 g., № 480_ VZRK (In Russian)
4. Указ Президента РК по делам государственной службы и Агентства РК по противодействию коррупции. 22.07.2019г., №74 Ukaz Prezidenta RK po delam gosudarstvennoi slujbi i Agentstva RK po protivodeistviyu korrupcii. 22.07.2019g., №74 (In Russian)
5. Коррупция в Казахстане - Материал из Википедии — свободной энциклопедии;
Korrupciya v Kazahstane - Material iz Vikipedii — svobodnoi
enciklopedii; (In Russian)
6. «^аза^стан Республикасынын Сыбайлас жем^орльщ^а ^ар-сы ¡с-^имыл агенттт (ANTIKOR», (Астана, 2019); «^aza^stan Respublikasinin Sibailas jemqorliqqa qarsi is-qimil agenttigi _ ANTIKOR»__Astana_ 2019,; (In Kazakh)
7. 2015-2025 жылдарFа арналFан ^аза^стан Республикасынын сыбайлас жем^орлы^а ^арсы стратегиясы.
8. 2015-2025 jildarga arnalgan Qazaqstan Respublikasinin sibailas jemqorliqqa qarsi strategiyasi. (In Kazakh)
