Научная статья на тему 'Малака ошириш жараёнида тингловчиларнинг мустақил ўқув фаолиятини амалга ошириш механизмлари'

Малака ошириш жараёнида тингловчиларнинг мустақил ўқув фаолиятини амалга ошириш механизмлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
173
39
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мустақил иш / мустақил ёндашув / мустақил ўрганиш / мустақил ўқиш / мустақил таълим / мустақил фикрлаш / мустақил фаолият / технология / жараён / самостоятельная работа / самостоятельный подход / самостоятельное обучение / самостоятельное чтение / самостоятельное мышление / технология / процесс

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Матназарова Каромат Отабоевна

Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурининг асосий мақсадларидан бири замон талабларига жавоб бера оладиган, ҳар томонлама етук, рақобатбардош мутахассислар тайёрлашдир. Бу хусусиятларга эга бўлган кадрларни тайёрлашда мустақил таълим алоҳида ўрин тутади, чунки ахборот ва билимлар доираси жадал суръатлар билан ривожланиб бораётган ҳозирги кунда ҳамма маълумотларни фақат дарс машғулотларида бериб бўлмайди. Қўйилган муаммо ва вазифалар бўйича маълум ечимга келиш ҳамда унинг оптимал вариантини танлаш учун керак бўлган мустақил фикрлаш кўникмаси мустақил ижодий ишлаш жараёнида шаклланади ва мустаҳкамланиб борилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕХАНИЗМЫ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ СЛУШАТЕЛЕЙ В ПРОЦЕССЕ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ

Одной из основных целей Национальной программы по подготовке кадров Узбекистана является подготовка всесторонне развитого, конкурентоспособного, интеллектуально развитого молодого поколения, отвечающего современным требованиям. Для решения данной задачи особо актуальным является вопрос саморазвития и самообучения, так как в век информации, когда каждый человек имеет доступ к огромному объёму знаний и информации, обучение не должно ограничиваться знаниями, предоставляемые только на занятиях в аудитории. Самостоятельное мышление, необходимое для выбора наилучшего решения и наилучшего выбора проблем и задач, формируется и укрепляетса в процессе самостоятельной творческой работы.

Текст научной работы на тему «Малака ошириш жараёнида тингловчиларнинг мустақил ўқув фаолиятини амалга ошириш механизмлари»

Матназарова Каромат Отабоевна,

А.Авлоний номидаги Халк таълими тизими рах,бар ва мутахассис ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти 1-боскич докторанти

МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТИНГЛОВЧИЛАРНИНГ МУСЩИЛ ДУВ ФАОЛИЯТИНИ АМАЛГА ОШИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ

МАТНАЗАРОВА К.О. МАЛАКА ОШИРИШ ЖАРАЁНИДА ТИНГЛОВЧИЛАРНИНГ МУСТАКИЛ УК,УВ ФАОЛИЯТИНИ АМАЛГА ОШИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ

Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурининг асосий максадларидан бири замон талабларига жавоб бера оладиган, х,ар томонлама етук, ракобатбардош мутахассислар тайёрлашдир. Бу хусусиятларга эга булган кадрларни тайёрлашда мустакил таълим алох,ида урин тутади, чунки ахборот ва билимлар доираси жадал суръатлар билан ривожланиб бораётган х,озирги кунда х,амма маълумотларни факат дарс машFулотларида бериб булмайди. Куйилган муаммо ва вазифалар буйича маълум ечимга келиш х,амда унинг оптимал вариантини танлаш учун керак булган мустакил фикрлаш куникмаси мустакил ижодий ишлаш жараёнида шаклланади ва мустах,камланиб борилади.

Таянч суз ва тушунчалар: мустакил иш, мустакил ёндашув, мустакил урганиш, мустакил укиш, мустакил таълим, мустакил фикрлаш, мустакил фаолият, технология, жараён.

МАТНАЗАРОВА К.О. МЕХАНИЗМЫ ОСУЩЕСТВЛЕНИЯ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ СЛУШАТЕЛЕЙ В ПРОЦЕССЕ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ

Одной из основных целей Национальной программы по подготовке кадров Узбекистана является подготовка всесторонне развитого, конкурентоспособного, интеллектуально развитого молодого поколения, отвечающего современным требованиям. Для решения данной задачи особо актуальным является вопрос саморазвития и самообучения, так как в век информации, когда каждый человек имеет доступ к огромному объёму знаний и информации, обучение не должно ограничиваться знаниями, предоставляемые только на занятиях в аудитории. Самостоятельное мышление, необходимое для выбора наилучшего решения и наилучшего выбора проблем и задач, формируется и укрепляетса в процессе самостоятельной творческой работы.

Ключевые слова и понятия: самостоятельная работа, самостоятельный подход, самостоятельное обучение, самостоятельное чтение, самостоятельное мышление, технология, процесс.

MATNAZAROVA K.O. MECHANISMS FOR THE SELF-STUDY OF LEARNING ACTIVITIES OF TEACHERS IN THE PROCESS OF TEACHER-TRAINING COURCES

One of the main goals of Uzbekistans National Program is the educating of a comprehensively developed, competitive, intellectually developed young generation meeting modern challenges. To solve these problems, self-development and self-study are particularly relevant, as in the age of information, when everyone has access to a huge amount of knowledge and information, the learning should not be limited by knowledge provided only in the classrooms. Independent thinking, necessary for choosing the best solution and the best choice of problems and tasks, is shaped and strengthened in the process of independent creative working.

Keywords: Independent work, independent approach, independent learning, independent reading, independent thinking, technology, process.

«JatnuM myfpucuдa»гu ÇoHyH Ba Kadpnap maùëpnaw Mun-nuù dacmypuda MyrnaccaMnawmupumaH daBnam cuëcamuda Ba Y3ÔeKucmoHda matnuMHu ucnoy yunuw KoH^n^ncuda matnuM coyacuda, MymaxaccucnapHu^ Kac6uù maùёpгapnu-гuнu y3nyKcu3 puBornnaHmupuw maMunm Ba anoyuda waxc-нuнг yayuyamdaH MaBMyd 6ymaH эymuёмnapuгa moc Kenuwu мyyuмnuгu matKudnaHadu.

Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурининг асосий максадларидан бири хам замон талабларига жавоб бера оладиган, х,ар томонлама етук, мутахассислар тайёрлашдир.

Бу хусусиятларга эга булган кадрларни тайёрлашда мустакил таълим олиш алохида урин тутади, чунки ахборот ва билимлар дои-раси жадал суръатлар билан ривожланиб бораётган хозирги кунда хамма маълумот-ларни факат дарс машFулотларида бериб булмайди.

Куйилган муаммо ва вазифалар буйича маълум ечимга келиш хамда унинг оптимал вариантини танлаш учун керак булган мустакил фикрлаш куникмаси мустакил ижодий ишлаш жараёнида шаклланади ва мустах,-камланиб боради.

Бугунги кунда таълим мухитининг узгариб бораётганлиги, яъни «таклид килиш» пара-дигмасидан «ахборот» парадигмасига утиб бораётганлигини кузатишимиз мумкин. Таълим тизимида эришаётган улкан муваффа-киятлар ахборот хажмини мазмунан кенгай-тириш, билим эгаллашга булган иштиёкни тугдирди, бу эса таълим тизимини такомил-лаштириш заруриятини келтириб чикарди.

Бунда малака ошириш жараёнида билим олаётган тингловчилар уз фаолияти жараё-

нида купинча факат тайёр ахборотни кабул килган, холос. Ахборотлашган даврда, таъ-лимнинг янгиланиши, укитишнинг замонавий педагогик технологияларидан фойдаланиш тингловчиларда мустакил таълим олиш, уз устида мустакил ишлаш, уз-узини бошкариш, уз-узини назорат килиш маданиятини ривож-лантиришга хизмат килади.

«Педагогика фанидан изошли лугат»да «мустакил таълим» тушунчасига куйидагича изох, берилган, яъни унга олинган билим, куникма ва малакани мустах,камлаш, кушимча материални урганиш максадидаги укув шакли деб каралган.

Мустакил таълим олишни ташкил этиш учун нафакат муайян касб ёки фаолият сох,асига кизикиш, балки ушбу фаолият турига лаёкатнинг мавжуд булиши х,ам талаб этилади. Мустакил таълим шахснинг узи томонидан бошкарилишини эътиборга олиб, бу фаолият билан инсон эркин х,олда ва иста-ган вактида манбалардан узи танлаб, мак-садли фойдаланалади.

Мустакил таълим - инсонинг узи танлаган воситалар ва адабиётлар ёрдамида авлодлар тажрибаси, фан ва техника ютукларини урга-нишга йуналтирилган шахсий х,аркатлар жараёни. Бунда инсоннинг ички дунёси, х,ис-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 12

с

11

туЙFулари, мустакил фикрлаш кобилияти асо-сий роль уйнайди1.

Мустакил таълим буйича бошка манба ва илмий укув адабиётларда «Мустакил иш», «Мустакил ёндашув», «Мустакил урганиш», «Мустакил укиш», «Мустакил таълим», «Мустакил ижодкор», «Мустакил фикрлаш», «Мустакил укиш» тушунчаларидан кенг фой-даланамиз2.

Мустакил иш - билим олиш шаклларидан бири булиб, шахс бевосита вазифалар, максадларни онгли равишда куйиб, фаоли-ятни режалаштиради ва уни амалга оширади хамда уз-узини бахолайди.

Мустакил ёндашув - шахснинг берилган топширикка мустакил равишда ёндашуви.

Мустакил урганиш - интилиш, уз устида мехнат килиш демакдир.

Мустакил таълим - укитувчи ёки рахбар иштирокисиз бевосита вазифаларни узлаш-тириш.

Мустакил ижодкорлик - фаоллик, талаб-чанлик, ташаббускорлик.

Мустакил фикрлаш - фахмлаш, англаш, фикр юритиш демакдир.

Мустакил таълим бевосита мустакил фикрлаш билан узвий боFликлиги сабабли унга берилган таърифни хам келтириб утиш мак-садга мувофик булади.

Мустакил фикрлаш - инсоннинг уз олдида билимли ва хаётий тажрибаларига таяниб, турли йул, усул, воситалар ёрдамида, узининг интеллектуал имкониятлари даражасида мустакил равишда хал килишдан иборат булган аклий фаолиятидир.

Мустакил укиш эса малака ошириш узлук-сизлигини таъминлашнинг дастлабки буFини хисобланади. Педагог кадрлар малака оши-ришининг узлуксизлигини таъминлайдиган бошка буFинларга фан методика бирлашма-ларидаги фаолияти, амалий ва семинарлар, кенгашларда иштирок этиш, киска муддатли

1 Хасонбоев Ж., Туракулов Х. ва бошкалар Педагогика фанидан изохли луFат. - Т.: «Фан ва технологиялар», 2009. -355-б.

2 Husanboev Q.P. Adabiy ta'lim jarayonida o'qituvchilarni

mustaqil Акг^1лда o'rgatishning ilmiy-metodik asoslari. Ped. fan. dok. dis. avtoref. - Т., 2000. -205-Ь.

курслар ёки малака ошириш курсида укиши киради.

Тингловчилар мустакил таълим олишга кизикиш уЙFотувчи куч, мотив, сабабларга боFлик холда уз олдиларига мустакил таълим мазмунини ташкил этувчи максад ва вазифаларни белгилаб оладилар. Буни куйдагича ифодалаш мумкин3:

1. Мустакил фаолият олиб боришда мухим хисобланган сиёсий мустакил таълим, замо-навий вокелик ва уларга булган муносабат.

2. Танланган йуналиши буйича фаолият олиб бориш, тингловчининг мустакил таълим олишларини узлаштиришга йуналтирилган тайёргарлик давридаги касбий мустакил таълим.

3. Укув фанларини янада чукуррок урганиш, шахсий-хаётий режалари, шахсий кизикиши асосида йуналтирилган мустакил таълим.

4. Уз истеъдоди ва севимли машFулот-ларини ривожлантириш билан боFлик булган мустакил таълим.

5. Уз характерини тарбиялашга каратилган мустакил таълим ва бошкалар.

Мустакил таълим шахснинг ривожлани-шида асосий омил булиб, унинг келгуси фао-лиятида мустакил ишлай олиш хусусиятла-рини тавсифловчи булиб хизмат килади.

Мустакил таълим мазмуни мехнат характе-рига бевосита эмас, балки билвосита таъсир этиб, мустакил таълим учун имконият топа олишига боFлик булади. Мустакил таълим тингловчининг келгуси фаолият давомида уз йулини белгилашнинг воситаси булиб, тинг-ловчи уз имкониятларини бахолай олишига сабаб булади.

Бунинг учун тингловчида:

- ижодий изланишлар жараёнини бошка-ришга мойил булиши;

- ижодий изланишларнинг самарадорлиги укитувчининг педагогик, психологик ва наза-рий тайёргарлигига боFлик булишини эсда тутиши лозим.

3 Есипов Б.П. Самостоятельная работа учащихся на уроках. - М.: «Владос», 1991. -С. 54. (Узбек тилига таржима макола муаллифи томонидан бажарилган.)

г

12

Малака ошириш жараёнида мустакил таъ-лимни амалга ошриш механизмларини куйи-дагиларга ажратиш мумкин:

• мустакил иш;

• мустакил билим олиш (урганиш);

• очик хамда дистанцион курсларда шуFулланиш.

Мустакил иш аудиторияда бажарилиб, унда утилган мавзуни кайта ишлаш, кенгай-тириш ва мустахкамлашга оид топшириклар бажарилади. Шунингдек, укув дастуридаги айрим мавзуларни мустакил холда узлаш-тириш, уйга берилган вазифаларни бажариш, амалий ва лаборатория ишларига тайёргар-лик куриш хам мустакил иш тарзида бажари-лиши мумкин.

Бунинг барчасини хисобга олиб, биз мустакил иш тушунчасини куйидагича талкин киламиз: «Мустацил иш - тингловчилар-нинг онгли равишда уз олдига у ёки бу масалалар, мацсадларни цуйиши, фаоли-ятини режалаштириб, уни амалга ошириш ва мослаштириш имконияти билан белгиланадиган фаолиятдир1».

Бундай фаолиятни тавсифловчи х,ар бир унсурнинг укитиш жараёнида шаклланиши ва ривожланишини хисобга олиб, мустакил иш боскичли тушунча сифатида куйидаги тур-ларга булинади: репродуктив иш, продук-тив иш ва ижодий иш.

Мустакил ишнинг асосини белгилашда биз аклий (интеллектуал), миссий (эмоционал) ва иродавий каби шахсий хислатлар - ижтимоий шартланган ва индивидуал намойиш этилган булиши холатидан келиб чикдик. Бу эса ижодий мустакиллик, шахсий хислат, билим, таъ-лим ва тарбия олиш жараёнида шаклланади-ган жараён деган маънони билдиради. Муам-мони тадкик килишнинг замонавий холатидан келиб чиккан холда ижодий мустакилликнинг энг мухим учта таркибий кисмини ажратиш мумкин: цузгатувчи (мотивацион) цисм, мазмунли-амалий цисм ва иродавий цисм.

Бу таркибий кисмларнинг барчаси узаро боFлик, узаро шартланган ва укитишнинг

реал жараёнида уларни бир-биридан ажра-тишнинг имконияти йук. Санаб утилган таркибий кисмлар тадкик килинаётган тушунча-нинг асосини чукурлаштириб урганиш макса-дида шартли равишда булиниши мумкин.

Биз куйида хар бир таркибий кисмнинг мазмунини куриб чикамиз2.

1. Куз^атувчи (мотивацион) цисм. Бу максадга каратилган фаолиятнинг юзага келишига сабаб булади. Мотивнинг узи тинг-ловчиларда юзага келган ижоддаги талаб ва уни мустакил равишда кондириш имконияти-нинг йуклиги орасидаги карама-каршилик-ларни тушуниш жараёнида шаклланади.

2. Мазмунли-амалий цисм тингловчи-нинг илFор билимлар ва укитиш усуллари тизимига эга булишини уз ичига олади. Бу билимларни кенгайтириш ва фаолиятнинг янги усулларини эгаллашга булган катъий тарзда шаклланган интилишдир, лекин бу факатгина етакчи билимларнинг муайян тизими эгалланса ва тингловчи уларни мустакил равишда топа олсагина, максадга мувофик булади.

Етакчи билимларга янги билимларни олишга асос буладиган ва илмнинг узида пойдевор була оладиган билимлар киради. Психологик-педагогик гурух фанлари учун педагогик назария ва методика етакчи билимлар хисобланади.

Мустакил ижодий фаолиятнинг компо-нентлари факат бу билимларни эгаллаш, эслаб колиш ва тушуниш эмас, балки улардан амалий масалаларни ечишда фойдалана олиш, билим ва фаолият усулини янги холатга утказа олишдир. Бундай натижаларга эри-шишнинг асосий воситаси тингловчиларнинг мустацил ишини ташкил этишдир.

Мазмунли-амалий жараён тузилмасининг ташкилий кисмига аклий, умумий ва махсус укиш усуллари хам киради. Аклий усулларга киёслаш, тенглаштириш, тахлил, синтез каби фикрлаш жараёнларини эгаллаш мансубдир. Тингловчиларнинг укув фаолиятидаги муста-киллиги уларда укув мехнатининг шаклла-

1 Йулдошев Ж^., Усмонов С.А. Педагогик технология асослари. - Т.: «Укитувчи», 2004. -103-б.

2 Каримова В.М. Мустакил фикрлаш. - Т.: «Шарк», 2000. -112-б.

с

13

ниши билан боFлик. Унинг (укув мехнатининг) умумий малакалари мустакил ишни режа-лаштириш, уни унумли ташкил этиш, уз-узини назорат кила олиш ва маълум суръатда ишлай олишдан иборат. Тингловчи билим олиш жараёнида, шунингдек, уни куллаш боскичида кийинчиликларни енгишни ургана олсагина, унда ижодий мустакилликни ривож-лантириш мумкин.

3. Иродавий жараёнлар фаолият билан табиий боFланган, инсонни харакатга ундовчи дастлабки турткилар каби, ироданинг илк куртаклари эхтиёжларда мужассам була бош-лайди. Бундан келиб чикадики, мустакил фаолиятнинг мотивацион ва мазмунли-ама-лий компонентлари иродавий жараёнлар билан узвий боFликдир1.

Тингловчилар уз-узларини шахс сифатида ижодий намойиш этиш, педагог сифатида синаб куриш, кушимча билимларни янги билимлар билан бирга эгаллаш, фикрлаш маданиятини ривожлантириш, материални янада чукуррок узлаштириш, шахсий сифат-ларни ривожлантириш, урганилаётган масала юзасидан уз нуктаи назарини ишлаб чикиш, шунингдек, бирга ишлайдиган хамкасблари билан мулокот килиш имконияти кабилар мустакил ишни ташкил этишдаги самарали фаолият сифатида бахоланиши мумкин. Демак, тингловчилар ижобий холатларини (томонларини) мустакил ишнинг билим берувчи вазифаси нуктаи назаридан хам, аклий ривожлантириш, яъни уз-узини шахс сифатида намойиш этиш нуктаи назаридан хам, педагогик коникиш нуктаи назаридан хам келиб чикиб белгилайди.

Мустакил билим олиш (урганиш) аудито-риядан ташкарида бажарилади. Унда ижодий ва илмий тадкикот характеридаги ишларни бажариш хамда билим эгаллаш учун ахборот излаш, йиFиш, тахлил килиш, таккослаш хамда хулосалаш каби фаолиятлар мустакил амалга оширилади. Мустакил билим олиш маълум максадга йуналтирилганлиги билан ажралиб туради.

1 Каримова В.М. Мустакил фикрлаш. - Т.: «Шарк», 2000. -92-б.

Мустакил таълимнинг энг юкори даражаси касбий махоратни такомиллаштириб бориш ва уз-узини камол топтириш максадида амалга ошириладиган очик ва дистанцион курсларда таълим олишдир.

Очик ва дистанцион курсларда ш^улланиш масофавий булиб, ундан ривожланган Fарб мамлакатларида кенг кулланилган ва бизда хам оммалашиб бормокда. Мазкур тур таълим олувчи кизикиши ва интеллектуал салохияти хисобга олинган индивидуаллаш-ган таълим беришдир.

Очик ва дистанцион курсларда факат масофавий таълим асосида шуFулланиш мумкин. Бундай ёндашув тингловчида хосил булган фикр-мулохазаларни тегишли манба-лар муаллифлари томонидан татбик килин-ганлари билан солиштириш, киёслаш учун имконият яратиши билан эътиборга лойик.

Шуниндек, муаммога кириб бориш, кизи-киш хосил килиш, муаллиф билан бахсга киришиш, уз тахмини, яъни мазкур зиддият-нинг эхтимолий ечимини ишлаб чикиш учун яхширок ёрдам беради.

Бунинг натижасида тингловчининг билим доирасининг кенгайиши билан бирга касбий компетентлигининг ошиши, унинг уз методик ишини тахлилий-тадкикот сифатида режа-лаштириш, амалга ошириш ва умумлаштириш учун имкониятлари кенгайиб боради.

Мустакил укиш буйича ишларни режалаш-тиришда уз фани буйича билимларни оши-риб бориш асосий масалалардан бири булиши керак. Малака ошириш курсида укиётган тингловчилар билан уларнинг уз фани буйича билимларни хакконий аниклаш юзасидан сухбатлашишда узаро муносабат-ларни нозик даражада саклай билиш керак.

Тингловчида аник ифодаланган эхтиёж сезилмаса-да, бирок хар бир инсонда, албатта, узини кониктириш, узининг мавжуд-лигини намоён килишга булган нобиологик эхтиёж булади.

Шу нуктаи назардан келиб чикиб, малака ошириш тингловчисининг мустакил укув фао-лиятини амалга ошириш механизмлари буйича куйидагиларни хулоса киламиз:

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 12

- тингловчиларнинг интилишлари, кизи-кишларини чукур хис килиш, тушуниш, улар-нинг маънавий эхтиёжларини хисобга ола билиш;

- тингловчилар билан эмоционал алока урнатиш, уларнинг аклий, ахлокий ва амалий фаолияти томонларига фаол таъсир этиш;

- тингловчилар касбий эхтиёжидан келиб чикиб, педагогика, психология, мехнат гигие-наси ва физиологияси, техника ва технология фанлари буйича саволлар руйхатини мус-такил урганиб чикишга йуналтириш;

- тингловчиларнинг аник шароитлар ва индивидуал хусусиятларни хисобга олиб жамоа билан бирга уз билимини оширишга имконият яратиш;

- тингловчининг мустакил фаолиятини аник максадга йуналтирилган холда туFри ташкил килиш ва бу фаолиятнинг мунтазам олиб борилишини таъминлаш таълим сифати ва самарадорлигини оширишга ижобий таъсир этади.

Адабиётлар руйхати:

1. Хасанбоев Ж., Туракулов Х. ва бошкалар Педагогика фанидан изохли луFат. - Т.: «Фан ва технологиялар», 2009. -355-б.

2. Есипов Б.П. Самостоятельная работа учащихся на уроках. - М.: «Владос», 1991. -С. 182.

3. Йулдошев Ж.F., Усмонов С.А. Педагогик технология асослари. - Т.: «Укитувчи», 2004. -101-б.

4. Каримова В.М. Мустакил фикрлаш. - Т.: «Шарк», 2000. -112-б.

5. Husanboev Q.P. Adabiy ta'lim jarayonida o'qituvchilarni mustaqil fikrlashga o'rgatishning ilmiy-metodik asoslari. Ped. fan. dok. dis. avtoref. - T., 2000. -205-b.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.