CC BY
0MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTIDA INNOVATSION TA'LIM
MUHITINI TASHKIL ETISHNING PEDAGOGLAR FAOLIYATIGA
TA'SIRI
Egamberdiyeva Durdona Ibrohim qizi
Namangan davlat pedagogika inistituti Ta'lim tarbiya nazaryasi va metodikasi(maktabgacha ta'lim) 2-bosqich magistranti
Annotatsiya: Ta'lim sohasidagi tadqiqotlar tajriba va ijodkorlik nuqtai nazaridan o'qitish amaliyotini shakllantirishda keng ko'lamli innovatsion yondashuvlar va ijodiy istiqbollarni o'rganadi. Ta'limning keng tarqalgan muammosi uslubiy amaliyotlar va aniq belgilangan xususiyatlar orqali ajratiladi. Ushbu maqolada maktab ta'lim tizimida innovatsion texnologiyalardan foydalanish bo'yicha tushuncha va kuzatishlar keltirilgan.
Kalit so'zlar: maktabgacha ta'lim tizimi, bolalar psixologiyasi, rivojlanish, ta'lim, tarbiya, innovatsion texnologiyalar.
KIRISH
Mamlakatimiz rahnamoligida ta'lim sifati va samaradorligini oshirishga qaratilayotgan barcha sa'y-harakatlardan ko'zlangan asosiy maqsad jamiyat rivojiga hissa qo'shish, el-yurt farovon kelajagini ta'minlashga qodir har tomonlama barkamol insonlarni tarbiyalashdan iborat. Shu munosabat bilan maktab ta'lim muassasalarini har tomonlama rivojlantirish orqali ta'lim kompetensiyasini kuchaytirish ushbu maqsadni amalga oshirishga yordam berishi aniq ta'kidlandi. Xususan, yetakchimiz Sh. Mirziyoyev maktab ta'limi tizimi jamiyatimiz hayotining mazmuni va ahamiyatini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etishini ta'kidlab, uning mamlakatning kelajakdagi taraqqiyotida ajralmas o'rni borligini ta'kidladi.[1]
Ta'lim sohasi mutaxassislari ta'lim tizimida innovatsion maqsadlarni yaratish va amalga oshirish, maktab muhitini modernizatsiya qilishni rivojlantirishning muhim shartlari haqida o'z fikrlarini bildiradilar. Davlat muassasalari moliyaviy
ko'rsatkichlarga tayangan holda kundalik faoliyatga "Pul ketganda maktabni boshqarish" kabi innovatsion tashkiliy yechimlami joriy etishni rag'batlantiradi, bu esa kundalik rejimni, institutsional rivojlanish yo'nalishlarini aniqlashga, o'quv jarayoniga innovatsion texnologiyalarni jalb qilishga yordam beradi; yosh o'quvchilarning psixofizik xususiyatlarini hisobga olgan holda. O'qituvchilar o'quv jarayonida innovatsion texnologiyalarni qo'llash orqali doimiy ravishda o'qitilib borilmoqda, bu ularning amaliyotini tezroq moslashtirish va o'zgartirishga yordam beradi. Bundan tashqari, pedagogik tarkibni mustahkamlash, ota-onalar va jamiyat o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni mustahkamlash, maktab va oila o'rtasidagi hamkorlik mexanizmlarini takomillashtirishga qaratilgan tashabbuslar muhim o'rin tutadi va muhim ahamiyat kasb etadi.[2]
ADABIYOTLAR SHARHI
Pedagogik faoliyatda innovatsion xususiyatga ega bo'lish zamonaviy ta'limning muhim fazilatlaridan biri hisoblanadi. Pedagogik faoliyatning innovatsion xarakteriga erishish masalasi 1960-yillardan boshlab rivojlangan xorijiy mamlakatlarda jiddiy o'rganilib kelinmoqda. Xususan, X. Barnet, J. Basset, D. Gamilton, N. Gross, R. Karlson, M. Mayz, A. Xeyvlok, D. Chen, R. Edem, F. N. Gonobolin, S. M. Godnin, V. I. kabi tadqiqotchilarning asarlari. Zagvyazinskiy, V. A. Kalik, N. V. Kuzmina, V. A. Slastenin innovatsion faoliyatni ommalashtirish, pedagogik faoliyatni yangilikka yo'naltirish, innovatsion maqsadlarni belgilash va ularni samarali amalga oshirish orqali pedagogik yangiliklardan foydalanish bo'yicha amaliy harakatlarni yoritib berdi. Ushbu tadqiqotlarda xorijiy mamlakatlarda ham, respublikada ham pedagogik innovatsiyalardan faol foydalanish bo'yicha amaliy chora-tadbirlar belgilab berilgan.
K.Anjelovskiy, G.I.Gorskaya, V.A.KanKalik, S.I.Kuzmina, V.A.Slastyonin, L.M.Fridman va boshqa olimlar o'z ilmiy izlanishlarini pedagogik faoliyatni innovatsion tarzda rivojlantirish, yangi g'oya va usullarni o'zlashtirish, o'qitish jarayonlarini samaraliroq qilishga, shu bilan innovatsion faoliyatning umumiy jihatlarini hal qilish.
I.Shumpeter va N.Kondratiev innovatsiya tushunchasining kashshoflari hisoblanadi. K. Angelovskiy, V. A. Slastyonin, V. I. Slobotchikovlar ilmiy
izlanishlarida innovatsion faoliyat pedagogik faoliyatning alohida shakli ekanligini isbotlashga harakat qildilar.[3]
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Mutaxassislarning fikricha, ta'limda innovatsion texnologiyalardan foydalanish nafaqat foydali, balki zarurdir. Biroq, u o'quv jarayonida qo'llanilganda bir qator qat'iy talablarni talab qiladi:
Kontseptsiyalash: O'quv jarayoni aniq ilmiy tushunchalarga asoslangan bo'lishi kerak.
Tizim bilan muvofiqligi: Texnologiyalar barcha tizimga xos qoidalarga rioya qilishi va o'zaro bog'liq bo'lishi kerak.
Operatsionlashtirish: pedagogik jamoalarning maqsadlarini tushunish, o'quv jarayonini rejalashtirish va ish jarayonida aniq bosqichlarni belgilash juda muhimdir.
Reproduktsiya: O'qituvchilar texnologiyadan shaxsiy nuqtai nazardan samarali foydalanishlari kerak.[4]
Erta bolalik: Bu davr bolalar o'z dunyosini faol ravishda o'rganadilar. 5-6 yoshda bolalar turli mavzularga qiziqadi, turli narsalar haqida ma'lumot to'playdi va ob'ekt xususiyatlarini tushunishni rivojlantiradi. Ular qo'pol motor va vegetativ reaktsiyalarga javob berishadi, lekin his-tuyg'ularni tashqi ko'rinishda ifodalashda qiynalishi mumkin. Ular hozirgi faoliyatdan qoniqish bildirishlari mumkin, ammo kelajakdagi qo'rquv, tashvish va tashvishlar ham ta'sir qilishi mumkin. Ota-onalar bolaga ijobiy ma'lumot berishlari, qo'rquv, tashvish va shubhalarni uyg'otishdan qochishlari kerak.
Bolalar 6-7 yoshga to'lganda, ular o'z kelajagiga tayyorlana boshlaydilar. Ushbu bosqichda ularning hayoti sakson foizdan ko'proqni tashkil qiladi, chunki ular o'z dunyosidan hayotga o'tish haqidagi ma'lumotlarni o'zlashtiradilar. Ushbu bosqichda bola bilan qo'llab-quvvatlovchi munosabatlarni o'rnatish juda muhim, chunki bu yoshdagi bolalar uchun muhim psixologik voqealar juda muhimdir.[5]
Boshlang'ich ta'lim ta'lim jarayonining boshlanishini belgilaydi. Bu bolaning sog'lig'ini ta'minlaydi, o'qishga bo'lgan qiziqishini oshiradi, uni tashkiliy ta'limga tayyorlaydi. Boshlang'ich ta'lim davlat va nodavlat boshlang'ich ta'lim muassasalari
va oilalarda 6-7 yoshli bolalarga beriladi. Boshlang'ich ta'limning maqsadi - bolalarni maktabga tayyorlash, sog'lig'ini saqlash, rivojlanish, mustaqillik, qobiliyatlarini oshirish, o'rganish va uyushtirilgan ta'limga qiziqishni tarbiyalash.
O'zbekistonda boshlang'ich ta'lim muassasalari turli umumta'lim dasturlariga amal qiladi va 2 yoshdan 7 yoshgacha bo'lgan bolalarga ta'lim beradi.[6]
Boshlang'ich ta'lim muassasalari bolalarni tarbiyalash, o'qitish, rivojlantirish, nazorat qilish va mustaqilligini shakllantirishga, shuningdek, maxsus boshlang'ich ta'lim muassasalarini tashkil etishga, moliya va byudjetlashtirishga, ta'lim va rivojlanishni tashkil etishga, shuningdek, ta'lim jarayonining ishtirokchilari va boshqaruvi to'g'risida to'liq ma'lumot berishga qaratilgan. "Maxsus davlat boshlang'ich ta'lim muassasasi to'g'risidagi nizom". Bolalarning har tomonlama intellektual, ma'naviy-axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun shart-sharoit yaratish, boshlang'ich ta'lim sifatini oshirish, zamonaviy ta'lim dasturlari va texnologiyalarini joriy etish, pedagog kadrlar tayyorlash va malakasini oshirish ana shu vazifalar sirasiga kiradi. Qolaversa, boshlang'ich ta'lim muassasalari faoliyati uchun shart-sharoit yo'qligi sababli ularning faoliyati tanqidiy nuqtai nazardan tanqid qilinadi.[7]
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, yaqin o'tkan yillarda zamonaviy innovatsion IT texnologiyalari, maktabgacha ta'limda to'g'ri-o'quv uslubiy ishlarni tashkil etish uchun keng qo'llanilmoqda. O'qituvchilar, kompyuterlar savodxonligini muvaffaqiyatli o'zlashtirgan, o'quvchilar uchun keng imkoniyatlarni ochishi mumkin va bu faqat taqdimotlar va o'qitish roliklarini namoyish etish bilan cheklanmaydi. Mahalliy rivojlanayotgan dasturlar tanlov sharoitida ota-onalar uchun yoshga to'liq javob beradigan narsalarni tanlash juda qiyin va ta'lim ehtiyojlari ta'minlanadi. Vakolatli fikrni olish bu masala faoliyat uchun maqbul sharoitlarni yaratishga imkon beradi, yoshni rivojlantirish uchun zaruriy narsalarni yaratadilar, ota-onalarning nazarida o'qituvchining nufuzini oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. http://ma'rifat.uz O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning "O'qituvchi va murabbiylar" kuniga bag'ishlangan tantanali marosimdagi nutqi. 30.09.2020
2. V.A.Slastenin i dr. «Pedagogika: Innovatsionnaya deyatel'nost'» - M. 1997
3. http://arxiv.uz referatlar Tarbiyachining innovatsion faoliyati 2019 yil
4. Ziyamuhammedov, Bo'ri, Mamarajab Tojiyev. Pedagogik texnologiya-zamonaviy o'zbek milliy modeli. Toshkent. 2009.y
5. "Kitobim-oftobim" Toshkent. "O'qituvchi" nashriyoti, 2008 yil.y
6. Azizxo'jayeva N. N. pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. Toshkent. 2006.y
7. http://www.ibe.unesco.org/en/glossary-curriculum-terminology/p/pre-
primaryeducation-or-preschool-education
