Научная статья на тему 'ЛИНИЯ ВА ТРАНСФОРМАТОРЛАРДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФИ'

ЛИНИЯ ВА ТРАНСФОРМАТОРЛАРДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФИ Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

872
97
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
электр энергия / ўртача квадрат қувват / қувват исрофи / юкламаларнинг йиллик графиги / кучланиш / магнит ўтказгич / салт ишлаш қувват исрофи / қисқа туташув / electricity / average square power / power dissipation / annual schedule of loads / voltage / magnetic conductor / salt processing power dissipation / short circuit.

Аннотация научной статьи по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям, автор научной работы — Аброр Абдинасир Ўғли Курбанов, Озодбек Рустам Ўғли Maмaтқулов, Aнвар Жўра Ўғли Meлиев

Истеъмолчилар юкламалари сутка, йил давомида ўзгариб турганлиги сабабли қувват исрофининг қиймати ҳам ўзгариб туради. Трансфарматорда магнит ўтказгичнинг қизиши, магнит ўтказгичнинг бўшаб кетиши, трансфарматор мойининг, изолятсия қоғознининг, лакининг ишдан чиқиши эскириши хисобига трансформаторда энергия исрофи юзага келади. Ушбу мақолада юкламалар графиги ва трансформаторлардаги электр энергия исрофини хисовлаш ва камайтириш чоралари келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям , автор научной работы — Аброр Абдинасир Ўғли Курбанов, Озодбек Рустам Ўғли Maмaтқулов, Aнвар Жўра Ўғли Meлиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

As consumer loads fluctuate daily, throughout the year, the value of power dissipation also varies. Energy loss in the transformer occurs due to overheating of the magnetic conductor in the transformer, loosening of the magnetic conductor, wear of the transformer oil, insulation paper, but failure. This article describes the load schedule and measures to calculate and reduce power loss in transformers

Текст научной работы на тему «ЛИНИЯ ВА ТРАНСФОРМАТОРЛАРДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФИ»

ЛИНИЯ ВА ТРАНСФОРМАТОРЛАРДА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФИ

Аброр Абдинасир ^ли Курбанов

Жиззах политехника институти ассистенти

Озодбек Рустам ^ли Маматкулов

Жиззах политехника институти магистранти

Анвар Жура ^ли Мелиев

Жиззах политехника институти магистранти

АННОТАЦИЯ

Истеъмолчилар юкламалари сутка, йил давомида узгариб турганлиги сабабли кувват исрофининг киймати хам узгариб туради. Трансфарматорда магнит утказгичнинг кизиши, магнит утказгичнинг бушаб кетиши, трансфарматор мойининг, изолятсия когознининг, лакининг ишдан чикиши эскириши хисобига трансформаторда энергия исрофи юзага келади. Ушбу маколада юкламалар графиги ва трансформаторлардаги электр энергия исрофини хисовлаш ва камайтириш чоралари келтирилган.

Калит сузлар: электр энергия, уртача квадрат кувват, кувват исрофи, юкламаларнинг йиллик графиги, кучланиш, магнит утказгич, салт ишлаш кувват исрофи, киска туташув [1].

ABSTRACT

As consumer loads fluctuate daily, throughout the year, the value of power dissipation also varies. Energy loss in the transformer occurs due to overheating of the magnetic conductor in the transformer, loosening of the magnetic conductor, wear of the transformer oil, insulation paper, but failure. This article describes the load schedule and measures to calculate and reduce power loss in transformers.

Keywords: electricity, average square power, power dissipation, annual schedule of loads, voltage, magnetic conductor, salt processing power dissipation, short circuit.

Кувват - вакт бирлигидаги энергия булганлиги сабабли тармокдаги энергия исрофини кувват исрофини тармокни берилган юкламада ишлаган вактига купайтириб аниклаш мумкин:

AW = 312Rl = AP ■t. (1)

Агарда ажратиб курсатилган истеъмолчи юкламаларининг йиллик графиги 1- расмда (1- эгри чизик) тасвирланганидек булса, унда тармокдаги энергия исрофи юкламалар квадрати графигининг юзасига пропорционал булади (2 - эгри чизик) ва куйидагича ифодаланиши мумкин:

AW = j APdt.

(2)

S2

T=8760 c.

1-расм. Ажратиб курсатилган истеъмолчининг йиллик юклама графиги

учун куйидаги ифода хосил булади [2-3]:

2-расм. Погонали йиллик

юклама графиги ия исрофи

T p2 , Q 2 r T r T

AW = j (-Q- r)dt = — j (P 2 + Q 2 )dt = — j S 2 dt

T

Г r, „2

T

r T 2

U

U

(3)

Бу ерда J-истеъмолчининг уланиш вакти. Агар истеъмолчи бир йил давомида уланиб турган булса, яъни Т=8760 соат булса, у хрлда йиллик энергия исрофини аниклаш учун 2-эгри чизик билан чегараланган юзани аникдаш етарлидир. Амалда юкламалар квадратини йиллик графигини кичик вактлар tj, t2,t3.. ораликларидаги, Sj, S2, S3... (3-расм) юкламалар кийматига тегишли булган пагонали тахминий график билан алмаштириш мумкин. Унда йиллик энергия исрофи куйидагича йигинди куринишида аникланади:

r

AW =—(S2t + S22t2 + S2t3 + ■ ■ ■ + SX). U

(4)

Тармокдаги энергия исрофини аниклашнинг кейинги усули уртача квадрат кувват кийматларига асосланган усулидир (3-расм). Уртача квадрат кувват шундай кувватки, у бутун Т вакт давомида узгармас булиб, линиядан окиб турганда юз берувчи энергия исрофи шу линияда Т вакт давомида юклама графигига мувофик кувват окиб тургандагига тенг булади. Бундан келиб чиккан холда координат уклари, S2„кв ва Т билан чегараланган тугри туртбурчакнинг

o

o

o

o

юзаси координата уклари, S2 нинг графиги ва Т билан ченараланган

фигуранинг юзасига тенг булади [4-5].

Бур,кв нинг кийматини аниклаб, энергия исрофини куйидаги ифодадан топиш мумкин.

r

(5)

r

AW =—S ■ T

Jj2 УР-кв

Юкорида келтирилган энергия исрофини аниклаш усуллари бир катор камчиликларга эга булиб, факат юкламалар графиги булгандагина ишлатилиши мумкин. Кенг таркалган максимал исрофлар вакти тушунчасига асосланган усулда энергия исрофларини хдсоблаш анча соддадир.

Юкламаларнинг йиллик графиги учун (4-расм) шундай Тмакс вактни топиш мумкинки, бу вакт давомида истеъмолчи узгармас SMaKC юклама билан ишлаб, тармокдан кабул килувчи энергияси у бир йил давомида юклама графиги S(t) буйича ишлаб тармокдан кабул килувчи энергияга тенг булсин [67].

Ку]3-расм. Уртача квадрат мумкин: кувватни аник;лаш графиги.

4-расм. Максимал юкламада i ёзиш ишлаш вакти Тмакс ни аниклаш.

макс макс

~ Jмакс ■ иил Vyp ■1 макс ~ Ч>ур ' ) oul ■

Бу ерда cos фур — йил давомида та^минан узгармас деб кабул килинган кувват

коэффициентининг уртача киймати; Тмакс - максимал юкламада ишлаш вакти. Демак, (6) дан

t=8760

J Sdt

т^ _ o

T макс п S

(7)

o

Линиядан узатилаётган йиллик энергия микдорини ва максимал актив кувватни билиб, (6) ифодадан максимал кувватда ишлаш вактини аниклаш мумкин:

Т

макс

W _ W

Рмакс Sмакс CoS фу

макс макс * ур

Х,ар кандай истеъмолчи узининг максимал юкламада ишлаш вакти катталиги билан характерлидир. Х,исоблашларда бу катталикни статистик маълумотларга асосан кабул килиш мумкин [8-9].

Юкоридагига ухшаш тарзда шундай т вактни аникдаш мумкинки, бу вакт давомида линияда максимал кувват исрофи АРмакс узгармас булган холда юз берувчи энергия исрофи шу линия бир йил давомида юклама графигига мувофик холда узгарувчан кувват исрофи билан ишлаган холатдаги энергия исрофига тенг булсин (5-расм). Бундай т вакт максимал исрофлар вакти деб юритилади. АРмакс ва т маълум булганда энергия исрофи томонлари ушбу микдорларга тенг булган тугри туртбурчакнинг юзаси билан аникланади (5-расм):

г 8760 r г г-,2.

AW = АРмакСт = -2 Si акс? = -1 j S 2 dt. (9)

U U o

Бу ердан максимал исрофда ишлаш вакти аникланади:

8760

j S2 dt

z= AW = _j__(10)

AP S2 '

макс uмакс

AP

5-расм. Максимал исроф вактини аник;лаш

6oi

6-расм. Максимал исрофлар вак;ти х ни максимал юклама билан ишлаш вакти Тмакс га богликлиги

(/) ва (I и ) формулалардан куринио туриодики, 1макс юкламалар графигининг узгариш характерига, яъни бу ифодалардаги интеграл остидаги

Б^) функцияга боглик. г нинг Тмакс га богликлигини аниклаш учун хар хил истеъмолчиларнинг хар хил Тмакс катталикларга эга булган бир катор юкламалар графикларини хамда Б (^ эгри чизигини аниклаб, бу графикларни интеграллаш, сунгра (7) ва (10) ифодалар ёрдамида гнинг Тмаксга богликлигини со8ф нинг хар хил кийматлари учун аниклаш лозим [12-13].

Бу эгри чизиклардан фойдаланиб, максимал исрофлар вакти усули ёрдамида энергия исрофини аниклаш мумкин.

Х,исоблаш тартиби куйидагича. Актив каршилиги г булган курилаётган

Р

линиянинг актив кувват коэффициенти = макс булган максимал

^ макс

юкламаси 8макс = л1 Рмакс + Омакс ни ва берилган категорияли истеъмолчининг

максимал юкламада ишлаш вакти Тмакс ни аниклаб, берилган ва

аникланган Тмакс учун 6-расмда келтирилган эгри чизиклар оркали максимал исроф вакти г ни топилади. Линиянинг муайян номинал кучланиши ин да ундаги йиллик электр энергия исрофи АЖ ни (9) формуласи ёрдамида топишимиз мумкин:

AW = — ■ S2 т

т- т2 Sмакс т

U

еки

(11)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

P 2 + Q 2

дjy_ макс х^макс ^ ^

" и 2 ■ ■

Линия давомида бир нечта юкламалар уланган холатда ундаги энергия исрофи хар бир участкадаги энергия исрофини кушиш асосида аникланади.

Агарда курилаётган линия участкаси оркали хар хил Р1я1акс, Р2макс, Рзмакс ва уларга мос максимал юкламада ишлаш вакти Т2 , Т2 , Т3 булган истеъмолчиларга кувват узатилаётган булса, унга исрофни аниклаш учун узатилаётган энергияни уртача кийматини хисобга олган холда, (8) формула билан аникланадиган максимал кувватда ишлаш вактининг уртача кийматини олиш лозим [14-15]:

п

У Р Т

тт Р Т + Р Т + ...+ Р Т 1-макс !.,макс

гр _ т _ 1 1максг 1макс ' 1 2макст 2макс ' ' 1 пмакст пмакс _ 1

макс.ур

Р К (Р + Р +■■■ + Р ) п (12)

макс о' 1макс 2макс пмакс/ K ^ P

K0 1 г.макс

1

Бу ерда К0 -юкламалар группасининг графигидан аникланадиган бир вактлилик коэффициенти.

Пулат утказгичли линияларда энергия исрофини хисоблашда токнинг узгариши туфайли буладиган актив каршиликни хисобга олиш зарур.

Трансформатордаги энергия исрофи. Трансформатордаги энергия исрофи икки кисмдан ташкил топган:

1. юкламаларга боглик булган исроф ЛРк ■ т,

2. юкламаларга боглик булмаган исроф ЛРСТ. Демак,

AW = APJ + ЛРк ■ т. (13)

Бу ерда Т-трансформаторни ишлаш вакти (агарда трансформатор йил давомида уланган булса, унда Т=8760 с).

Салт ишлаш кувват исрофи APC трансформатордан окаётган кувватига боглик булмай, балки берилган трансформаторнинг тузилишига боглик булиб, кучланиш ва кувватнинг бирор кийматларида узгармас катталикни ташкил этади [16].

Киска туташув кувват исрофи, яъни чулгамда кувват исрофи ЛРк киска туташув исрофининг номинал кийматига тенг булмасдан, трансформатордан окаётган кувватга боглик холда узгаради. Шундай килиб, бу исроф кувватларнинг квадратига пропорционалдир, яъни:

APк / APк.и = S2/S2hи (14)

Бу ерда Бт- трансформатордан окаётган хакикий кувват; £х.н-трансформаторнинг номинал куввати.

Унда хакикий киска туташув куввати куйидагича аникланади:

APк = APKMS2/S2HН . (15)

APc ва ЛРкннинг кийматлари трансформаторларнинг каталог маълумотлари сифатида кулланма жадвалларида келтирилган. т нинг киймати Тмакс ва тфнинг кийматлари билан аникланади.

n та трансформаторлар параллел ишлаганда уларда исроф булувчи умумий энергия (13) ва (15) ларга асосан куйидагича топилади:

^т = nAPJ + AP^ н S2/Si н n). (16)

Бу ерда Sx - трансформаторлардан окаётган кувватлар йигиндиси; - хар бир айрим трансформаторнинг номинал куввати.

Уч чулгамли трансформаторларда умумий кувват исрофини топиш учун (7- расм) энг аввал 2 ва 3 чулгамлардаги исрофлар аникланади, сунгра бу

кувват исрофларини иккала чулгамлардан окаетган кувватларга кушиб 1-чулгамдаги исроф аникланади. Булинган чулгамли трансформаторларда хам кувват исрофи хар бир чулгам учун алохида хисобга олинади [17-18].

REFERENCES

1. Саъдуллаев Т. М., Курбанов А. А., Сайлиев Ф. О. Построение математической модели гидротехнологических установок в программе MATLAB //Проблемы технико-технологических систем и физико. - 2020. - С. 29.

2. Саъдуллаев Т. М., Курбанов А. А., Сайлиев Ф. О. ПЕРСПЕКТИВНОЕ РАЗВИТИЕ ВЕТРОЭНЕРГЕТИКИ В УЗБЕКИСТАНЕ //ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНАЯ НАУКА: МЕХАНИЗМЫ, ТРАНСФОРМАЦИИ, РЕГУЛИРОВАНИЕ. - 2020. - С. 48-50.

3. Кушаков Г. А., Саъдуллаев Т. М., Курбанов А. А. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КОТЛОВ УТИЛИЗАТОРОВ НА ГАЗОТУРБИННЫХ УСТАНОВКАХ КОМПРЕССОРНЫХ СТАНЦИЙ //ПРОБЛЕМЫ ТЕХНИКО-ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ СИСТЕМ И ФИЗИКО. - 2020. - С. 34.

4. Жуманов А. Н. и др. ЭЛЕКТР ТАРМОКЛАРДАГИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФЛАРНИ ТУЗИЛИШИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4.

5. Abror Q. Research and Analysis of Ferromagnetic Circuits of a Special Purpose Transformer //Fazliddin, A., Tuymurod, S., & Nosirovich, OO (2020). Use of Recovery Boilers At Gas-Turbine Installations Of Compressor Stations And Thyristor Controls. The American Journal of Applied sciences. - 2020. - Т. 2. - №. 09. - С. 46-50.

6. Abror Q. Development of Magnetic Characteristics of Power Transformers //Fazliddin, A., Tuymurod, S., & Nosirovich, OO (2020). Use Of Recovery Boilers At Gas-Turbine Installations Of Compressor Stations And Thyristor Controls. The American Journal of Applied sciences. - 2020. - Т. 2. - №. 09. - С. 46-50.

7. Саъдуллаев М. и др. БЕСКОНТАКТНЫЕ КОММУТИРУЮЩИЕ УСТРОЙСТВА КОНТРОЛЯ И УПРАВЛЕНИЯ АСИНХРОННЫХ

ЭЛЕКТРОДВИГАТЕЛЕЙ //МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ ИННОВАЦИОННАЯ НАУКА. - 2020.

8. Hasanov M. et al. Optimal Integration of Photovoltaic Based DG Units in Distribution Network Considering Uncertainties //International Journal of Academic and Applied Research (IJAAR), ISSN. - 2021. - С. 2643-9603.

9. Qurbonov A., Qurbonov A. КУП ФУНКЦИЯЛИ ТОКНИ КУЧЛАНИШГА УЗГАРТКИЧЛАРНИНГ ИШОНЧЛИЛИК КУРСАТКИЧЛАРИ ВА ИШ КОБИЛИЯТИ Э^ТИМОЛЛИГИНИ ТАДЖИК ЭТИШ //Физико-технологического образование. - 2021. - №. 2.

10. TRANSFORMER O. F. A. S. P. UDK 62-03 Olimov Orif Nosirovich, Kurbanov Abror Abdinasirovich, Safarov Behruz Kuzievich //АКАДЕМИЧЕСКАЯ ПУБЛИЦИСТИКА. - С. 77.

11. Hasanov M. et al. Optimal Integration of Wind Turbine Based Dg Units in Distribution System Considering Uncertainties //Khasanov, Mansur, et al." Rider Optimization Algorithm for Optimal DG Allocation in Radial Distribution Network." 2020 2nd International Conference on Smart Power & Internet Energy Systems (SPIES). IEEE. - 2020. - С. 157-159.

12. Nabijonovich J. A. Renewable energy sources in Uzbekistan //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 11. - С. 769-774.

13. Жуманов А. Н. и др. ЭЛЕКТР ТАРМОКЛАРДАГИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФЛАРНИ ТУЗИЛИШИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4.

14. Курбанов А. А. У., Жуманов А. Н., Муродкосимов Ж. Т. У. 0, 38 КВ КУЧЛАНИШЛИ ТАРМОКНИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФИНИ КИЙМАТИНИ АНИКЛАШ //Academic research in educational sciences. - 2021. -Т. 2. - №. 5. - С. 300-306.

15. Жалилов У. А. У. и др. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ СИФАТ КУРСАТКИЧЛАРИ ВА УЛАРНИ ОШИРИШ ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4. - С. 113-118.

16. Жуманов А. Н. и др. ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФИНИ АНИКЛАШ УСУЛЛАРИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4. -С. 466-470.

17. Жуманов А. Н. и др. МУКОБИЛ ЭНЕРГИЯ МАНБАЛАРИДАН ЖИЗЗАХ ВИЛОЯТИНИНГ ТОЕЛИ Х,УДУДЛАРИДА ФОЙДАЛАНИШ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 5. - С. 247-254.

18. Хантураев И. М., Жуманов А. Н. ЭЛЕКТР ТАРМОКЛАРИДА КУВВАТ ИСРОФЛАРИНИ ХИСОБЛАШ //Academic research in educational sciences. -2021. - Т. 2. - №. 5. - С. 330-337.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.