CC BY
19Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 10
educational, natural and social sciences О ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
LEGALON VA RUTANNING TAJRIBAVIY O'TKIR GEPATITDA JIGAR BILIAR FUNKSIYASIGA TA'SIRINI QIYOSIY BAHOLASH USULI
Boboyeva Rano Raximovna Abdulladjanova Nodira Gulomjanovna
Buxoro Tibbiyot Instituti, Otorinolaringologiya va oftalmologiya kafedrasi assistenti, O'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Bioorganik kimyo instituti
yetakchi ilmiy xodimi E-mail: ranoboboyeva3553@gmail .com
ANNOTATSIYA
Tadqiqot jarayonida paratsetamol gepatitida Rutana preparatining yuqori gepatoprotektiv va xoleretik faolligini aniqladi. Rutanni amaliy tibbiyotda turli xil etiologiyalarning gepatitlarini, shu jumladan gepatopankreatobiliar tizimning yuqumli toksik patologiyalarini patogenetik davolash vositasi sifatida tavsiya qilish mumkin deb e'tirof etildi.
Kalit so 'zlar: paratsetamol, legikon, rutan.
АННОТАЦИЯ
В эксперименте установлено высокая гепатопротекторная и желчегонная активность препарата Рутана при парацетамоловом гепатите. Считают, что Рутан может быть рекомендован в практическую медицину, как средство патогенетического лечения гепатитов различной этиологии, в том числе инфекционно токсических патологий гепатопанкреатобилиарной системы.
Ключевые слова: парацетамол, легалон, рутан.
ABSTRACT
The experiment established a high hepatoprotective and choleretic activity of Rutan polyphenol in paracetamolinum hepatitis. It is believed that Rutan can be recommended in practical medicine as a means ofpathogenetic treatment of hepatitis of various etiologies, including infectious toxic pathologies of the hepatopancreatobiliary system.
Key words: paracetamol, legalon, rutan.
KIRISH
Zamonaviy tibbiyotning muhim muammolaridan biri bu gepatobiliar tizim kasalliklarini davolash samaradorligini oshirishdir, chunki o'tkir va surunkali gepatit jiddiy muammo bo'lib, ularning keng tarqalishi va kasallanish tezligini oshiradi.
285
Scientific Journal Impact Factor
0
Bugungi kunda bu patologiya katta ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lib, jamiyatga katta zarar yetkazdi va ularning keng tarqalishi aholi va kelajak avlodlar salomatligiga tahdid solmoqda (JSST axborot byulletenlari, 2014,2015). Gepato-biliar tizim kasalliklarining oldini olish va davolash muammosi haligacha hal qilinmagan [2]. Bu muammoni hal qilishda yetakchi rol farmakoterapiyaga tegishli. Gepatitni oldini olish va davolashda zamonaviy amaliy tibbiyotda qo'llaniladigan dorilarning terapevtik samaradorligi yetarli emas [3]. JSST statistik ma'lumotlariga ko'ra, dunyoda 2 milliardga yaqin odam turli xil jigar patologiyalariga ega [1.3]. Bundan tashqari, nogironlik va o'lim sabablari orasida jigar sirozi, surunkali gepatit, jigar etishmovchiligi, jigar saratoni va boshqalar jiddiy o'rinni egallaydi. Virusli gepatit tufayli o'lim hollari yildan-yilga ko'payib bormoqda. Gepatobiliar tizim kasalliklarini farmakologik vositalar bilan davolashda erishilgan yutuqlarga qaramay, patologiyadan kelib chiqadigan asoratlarni rivojlanish sur'atlari yuqori bo'lib qolmoqda [3, 5]. Davolash usullari va vositalarining katta arsenali mavjud bo'lsada, kimyoviy etiologiya kasalliklarida jigar tarkibiy va funksional buzilishlarini tuzatishning samarali usullarini izlash to'xtamaydi. Shu bilan birga, antioksidant xususiyatlarga ega bo'lgan sintetik, tabiiy birikmalar ham muhim o'rin tutadi [4] .
Jigar kasalliklarini davolashning zamonaviy tamoyillariga muvofiq, ushbu patologiyani kompleks davolash dasturi kasallik patogenezining universal bo'g'inlarini yetarli darajada farmakologik tuzatishga qaratilgan patogenetik terapiyaga mos keladi. So'nggi yillarda zamonaviy gepatoprotektiv dorilar arsenali ham sintetik dorilar paydo bo'lishi, ham yangi tabiiy dorilar tufayli k engayib ketdi. Umuman olganda, jigar va o't yo'llari kasalliklarini kompleks davolashda ishlatiladigan dorilar qatori yuzdan ortiq nomlarni o'z ichiga oladi. Biroq, bunday xilma -xil dorilar orasida jigarga selektiv ta'sir ko'rsatadigan gepatoprotektiv vositalarning nisbatan kichik guruhi bor [2,3]. Giyohvand moddalardan kelib chiqadigan jigar kasalliklarining tarqalishini hisobga olgan holda, gepatoprotektorlarning giyohvandlik bilan bog'liq gepatitda jigar disfunksiyasini tuzatishdagi samaradorligini o'rganish muhim ko'rinadi. So'nggi o'n yillikda jadal ishlab chiqilgan dorilar orasida antiviral preparatlar birinchi o'rinlardan birini egalladi. Nafas olish virusli infeksiyalari, gerpes virusli infeksiyalari, virusli gepatit, neyroinfeksiya, xlamidiya va boshqalar kabi birqator patologiyalarni davolashda interferon induktorlarining (IFN) rivojlanishi va kengqo'llanilishi muhim yutuq bo'ldi. [6,9].
Interferon induktorlari virusga qarshi faollik va keng tarqalgan immunomodulyatsion ta'sirga ega. Interferon induktorlarining xususiyatlaridan biri,
Scientific Journal Impact Factor
O
ular kiritilgandan keyin tanada uzoq muddatli antiviral qarshilikning shakllanishi aniqlandi, chunki interferon induktorlarining terapevtik dozalarda boshqarilishi interferon induktori ishlab chiqarishning uzoq muddat davom etishiga olib keladi. Shunisi e'tiborga loyiqki, mahalliy olimlar o'simlik keltirib chiqaradigan polifenolik birikmalarga asoslangan samarali interferon induktorlarini yaratdilar va joriy qildilar. So'nggi yillarda o'tkazilgan eksperimental tadqiqotlar natijalari shuni ko'rsatadiki, interferon induktori Celagripp aniq xoleretik ta'sirga ega. Bundan tashqari, u turli etiologiyali o'tkir toksik zararlangan jigarning funksional holatini tiklashda samarali bo'ladi.
Gepatitni davolashning samarali vositalarini qidirish va klinik amaliyotga joriy qilish nuqtai nazaridan bizning e'tiborimizni RN-ning taniqli Rucosorial.L. o'simliklaridan ajratib olingan biologik faol birikmalar asosida O'zbekiston Fanlar akademiyasining Organik kimyo instituti xodimlari tomonidan yaratilgan IFN induktori bo'lgan Rutan preparatiga qaratdik. Ushbu preparat o'tkir virusli infeksiyalarni davolashda tavsiya etiladi. Biroq, interferon induktori bo'lib, u Celagripp singari jigarning patologik davrida funksional holatining buzilishini tuzatishda samarali bo'lishi mumkin [2].
Rhus coriaria L. (Anacardiaceae oilasi) O'rta yer dengizi, Yevropaning janubi va markazi, Markaziy Osiyoda keng tarqalgan. Nomlanishi "sumaqqa" , ya'ni suriya tilidan olingan bo'lib, "qizil" degan ma'noni anglatadi. Xalq tabobatida va an'anaviy arab-falastin o'simlik tibbiyotida bu o'simlik saraton, insult, gipertoniya, diareya, dizenteriya, qandli diabet, ateroskleroz, qizamiq, chechak, gematoma, oftalmiya, qorin og'rig'i, poliuriya, jigar kasalligi va tish kasalliklarini davolashda ishlatilgan.
Rutan endogen interferon induktori hisoblanadi. Rutan organizmning virusga qarshi javobida ishtirok etuvchi hujayralarning deyarli barcha populyatsiyalarida alfa-, betta va gamma-interferonlarni hosil bo'lishini chaqiradi. Ta'sir mexanizmi hujayra ichida amalga oshadi. Rutan in vitro sharoitidagi tajribalarda qon hujayralarida interferonni ishlab chiqarilishini induksiyalaydi va bemorlar qoni tarkibida interferon miqdorini oshiradi. Umumiy toksikologiyani o'rganish yuzasidan tadqiqotlar, Rutan zaharsiz moddalarning V sinfiga mansub ekanligi, kumulyativ xossalarga ega emasligini, surunkali yuborilganda tajriba hayvonlarining pereferik qoni kattaliklariga, buyrak, jigar va ichki organlar patomorfologiyasiga hech qanday toksik ta'sir ko'rsatmasligini ko'rsatgan. Polifenol brikmalar asosida yaratilgan Rutan preparati taninlar sinfiga mansubdir.
Scientific Journal Impact Factor
0
Tadqiqot maqsadi: Parasetamol keltirib chiqaradigan o'tkir gepatitda Legalon va Rutanning jigarning biliar funksiyasiga ta'sirini qiyosiy baholash usulini o'rganish .
MATERIAL VA TADQIQOT USULLARI
Gepatotoksin miqdorida parasetamolni tanlash uning jigarga tez -tez zarar yetkazadigan dori ekanligi bilan bog'liq edi. [V.T. Ivashkin 2019].
Tajribalar boshlang'ich og'irligi 170-220 g bo'lgan 24 ta jinsiy yetuk erkak kalamushlarda o'tkazildi. Hayvonlar standart vivarium sharoitida oziq -ovqat va suvdan erkin foydalanish imkoniyati bilan saqlangan. Tajribalar "Eksperimental hayvonlardan foydalangan holda ish olib borish qoidalari" ga, shuningdek eksperimental tadqiqotlar uchun yoki boshqa ilmiy maqsadlarda ishlatiladigan umurtqali hayvonlarni himoya qilish bo'yicha Yevropa konvensiyasida qabul qilingan qoidalarga muvofiq o'tkazildi.
Tajriba 4 guruh hayvonlarda o'tkazildi, har bir guruxda 6 tadan. Birinchi guruh sog'lom hayvonlardan tashkil topgan, qolganlarida esa parasetamolni 1500 mg / kg dozada tanaga kiritish orqali dorili gepatit modeli qayta ishlab chiqarilgan. [Pashko, Buniatiya]. Gepatotoksin oxirgi in'eksiyasidan bir kun o'tib, birinchi guruh olti kun davomida 100 mg / kg dozada Legalon, ikkinchi guruh 25 mg / kg dozada Rutan qabul qildi. Davolanmagan kalamushlar esa yetarli miqdorda qaynatilgan suv qabul qildi. Dori -darmonlarni oxirgi qo'llashdan 24 soat o'tgach, biz ilgari tasvirlab bergan usullardan foydalanib, hayvonlarning barcha guruhlarida jigarning tashqi sekretor funksiyasi va safroning kimyoviy tarkibi o'rganildi. [12,13,14].
TADQIQOT NATIJALARI VA ULARNI MUHOKAMA QILISH
Natijalar va eksperimental tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, o'rganilgan dorilar parasetamol keltirib chiqaradigan o'tkir dorili gepatitda jigarning biliar funksiyasiga aniq ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Shunday qilib, agar nazorat ostida (davolanmagan) hayvonlar 4 soat davomida o'tkazilgan safro miqdori 100 g hayvonlarning tana vazniga nisbatan sog'lom hayvonlarga qaraganda 31%ga kamaygan bo'lsa, Legalon bilan davolangan kalamushlarda u 41%ga ko'paydi. Bunday yo'nalishdagi o'zgarishni bizga jadvalda keltirilgan ma'lumotlardan va Rutan bilan davolangan hayvonlardan ko'rsatib turibdi. Shunisi e'tiborga loyiqki, ikkinchisi bilan davolanishdan so'ng, jigarning ekzokrin funksiyasining qiymati sog'lom kalamushlardan statistik jihatdan sezilarli farq qilmaydi.
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 10
educational, natural and social sciences 0 ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
1 -jadval
Legalon va Rutanning parasetamol ta'sirida qo'zg'atilgan o'tkir toksik gepatit bilan kasallangan kalamushlarda jigarning safro funksiyasiga ta'siri jadvalda
ko'rsatilgan (100 g tana vazniga 4 soatlik tajriba davomida )
Guruh Safro, ml O'tkir safro kislotasi Xolesterin mg Bilirubin, mkg
Sog'lom 1,47 ± 0,106 5,56 ± 0,42 0,278 ± 0,009 124,6 ±4,68
Gepatit 1,01 ± 0,087* 4,02 ± 0,25* 0,196 ± 0,007* 78,4 ± 3,67*
Gepatit+Lega lon 1,42 ± 0,065# 5,00 ± 0,44 0,244 ± 0,012# 119,4 ± 5,50#
Gepatit + Rutan 1,37 ± 0,081* 5,12 ± 0,31 # 0,260 ± 0,008# 116,7 ± 3,37 #
O'tkir dorivor gepatitda safroning asosiy tarkibiy qismlarining tarkibiga Rutanning Legalon bilan solishtirganda ta'sirini o'rganishda aniq ijobiy ta'sir kuzatiladi. Hayvonlarda safro tarkibidagi safro kislotalarining umumiy miqdori buzilmagan kalamushlarga nisbatan 27,7% ga nisbatan statistik jihatdan sezilarli darajada kamayadi. Legalon va Rutan bilan davolangan kalamushlarda, aksincha, mos ravishda 24,4 va 27,4%ga oshdi va amalda sog'lom kalamushlar darajasiga yetdi. Bu fonda, eksperimental farmakoterapiya ta'siri ostida ularning safroda xolesterin chiqarilishi ham tiklandi. Shunday qilib, agar o'tkir gepatitli kalamushlarda oxirgi statistik ko'rsatkichlar sog'lom kalamushlarga qaraganda 29,5%ga kamaygan bo'lsa, "Legalon" bilan davolanganlarda u 24,5%ga, Rutan bilan davolanganlarda esa 32,7%ga oshgan. Shunisi e'tiborga loyiqki, Rutan bilan davolanganlarda, chiqarilgan xolesterin miqdori sog'lom hayvonlarning qiymatidan statistik jihatdan sezilarli farq qilmaydi. Biz bu dorilarning safroda bilurubinning chiqarilishiga ta'sirini o'rganganimizda, Legalon va Rutan farmakoterapiyasining xuddi shunday ijobiy ta'sirini topdik.
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 10
educational, natural and social sciences 0 ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
^era^oH pyTaH
Diagramma 1. Jigarning safro ajratish funksiyasiga Legalon va Rutanning ta'siri
Jadvaldagi ma'lumotlardan shuni aytish mumkinki, davolanmagan kalamushlarda sog'lom kalamushlarga qaraganda 4 soat davomida o'tkazilgan eksperiment o'tida bilurubinning miqdori 37,1% ga kamaygan, Legalon va Rutan bilan davolanganlarda esa, mos ravishda 52,3% va 48,9% ga oshdi.
2-jadval
Parasetamol ta'sirida qo'zg'atilgan o'tkir toksik gepatit bilan kasallangan hayvonlarda qonning ba'zi biokiyoviy parametrlari va jigarning safro funksiyasiga Rutan va Legalonning profilaktik qo'llanilish ta' siri
Gruh Ko'rsatkichlar
AlAT ME/l ShF NE/l GGT m Ye/l Bilurubin mk/l MDA mk/l Glikogen
Sog'lom 71,4±1,93 168,7±3,22 2,21±0,25 11,20±0,5 9 8,09±0,4 4 3,87±0,25
Gepatit Paraseta mol 3,98±14,9 7* 465,6±14,7 7* 5,18±0,37 * 40,8±1,67 * 16,1±0,3 3* 0,89±0,09 *
Legalon+ Paraseta mol 107,4±4,3 2*# 183,4±4,82 * 2,34±0,17 * 16,55±0,7 8*# 9,29±0,3 6# 2,74±0,21 *
Rutan + 110,0±4,9 171,2±4,45 2,48±0,07 14,60±0,8 8,64±0.3 2,86±0,14
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 10
educational, natural and social sciences 0 ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
Parsitamo 7*# # # 9*# 6# *
l
Yuqoridagi eksperimental materialdan ko'rinib turibdiki, Rutan bilan o'tkazilgan eksperimental terapiya parasetamol ta'sirida o'tkir dorili gepatitda jigarning ekzokrin funksiyasi va o'tning kimyoviy tarkibidagi buzilishlarni to'liq bartaraf etishga imkon berdi. Ko'rinib turibdiki, Rutan o'zining farmakologik faolligi bo'yicha taniqli Legalon gepatoprotektoridan kam emas (va ba'zi ko'rsatkichlar bo'yicha u hatto undan ham oshib ketadi). Jigarning funktsional holatiga, xususan, safro jarayoniga Rutanning ijobiy ta'siri, ehtimol, gepatasitlar membranalari lipidlarining erkin radikal oksidlanish jarayonining bostirilishi bilan bog'liq, chunki bu dori polifenolik birikma. antioksidant xususiyatlarining mavjudligi bilan tavsiflanadi [9].
Bunday sharoitda membranalarning shikastlanishi bartaraf qilinadi va reparativ va biosintetik jarayonlar uchun qulay sharoitlar yaratiladi. Bu taxmin Rutanning geliotrin intoksikatsiyasi sharoitida kalamush jigar mitoxondriyalarining funksional va metabolik parametrlariga ta'sirini o'rgangan mualliflarning ma'lumotlariga mos keladi. Rutan bilan davolash jigar mitoxondriyalarining funksional va metabolik parametrlaridagi buzilishlarni nafaqat FADga bog'liq bo'lgan substratlar, balki NADga bog'liq bo'lgan substratlarning oksidlanishi paytida ham bartaraf etdi. Sh u bilan birga, Rutan bilan davolangan kalamushlarda oqsil biosintezi 19-30,5% ga tiklanadi.
Taxmin qilish mumkinki, Rutan ta'siri ostida mitoxondriyal oqsillar, shu jumladan bu organoid fermentlari sintezi kuchayadi, bu esa energiya ishlab chiqarishning ko'payishiga va oksidlovchi fosforlanish jarayonlarining konyugatsiyasining yuqori darajada saqlanishiga olib keladi. Ma'lumki, xolesterindan o't kislotalarini sintezi va glyukuron kislotasi bilan bilurubinning konyugatsiyasi gepatotsitlarning sitoplazmatik retikulumida sodir bo'ladi, bu yerda monooksigenaza ferment tizimi lokalizatsiya qilingan. Parasetamol bilan zaharlanish paytida ikkinchisining funksional faolligi, ehtimol, sezilarli darajada namoyon bo'ladi, bu jigarning tashqi sekretor funksiyasi va safroda safro kislotalari, xolesterin va bilurubin miqdorini sezilarli darajada pasaytiradi [3,4]. Gepatitli kalamushlarda Rutan bilan olib borilgan farmakoterapiya jigarning biliar funksiyasini tiklaydi, deb aytish mumkinki, Rutan ta'siri ostida nafaqat mitoxondriyaning, balki gepatotsitlarning sitoplazmatik retikulumining funksional va metabolik parametrlari ham qayta tiklanadi. Bularning barchasi jigarning sog'lom hayvonlar darajasida
Scientific Journal Impact Factor
О
ishlashini ta'minlaydi. Shunday qilib, eksperimental tadqiqot^ natijalaгiga ko'ra, Rutan aniq xoleretik xususiyatga ega, degan xulosaga kelish mumkin.
1. Kalamushlarda parasetamol jigarning safro ajratish funksiyasining sezilarli daгajada buzilishi bilan tavsiflanadigan o'tkiг toksik gepatitni keltirib chiqaгadi.
2. Legalon va Rutan tomonidan o'tkazilgan eksperemental terapiya jigarning ekskretoг funksiyasiga va safгoning kimyoviy taгkibiga aniq tuzatuvchi ta'siг ko'reatadi.
3. Rutan o'zining faгmakologik faolligi bo'yicha taniqli gepatopгotektoг Legalondan kam emas.
4. Rutan gepatobiliar tizim kasalliklari uchun xoleretik vosita sifatida tavsiya etilishi mumkin.
REFERENCES
1. Бунятян Н.Д., Kaлько E.A., Дороговоз С.М., ^ненко A.B. Хронофармакологические особенности действия гепатопротекторов в эксперименте //Бюллитень экспериментальной биологии и медицины. 2018.-т.168.- № 6.-с.712-715.
2. Пашко A.Ю., Доза зависимов гепатотоксическое действие парацетамола и его коррекция комбинацией таурина с цинка диаспартатон // Сборник научных трудов // «БГМУ: 90 лет в авангарде медицинской науке и практики» МИНС.-2014.-с224-226.
3. Опарин A.r., Лаврова Н.В., Благовещенская A.B. Гепатопротекторы: тактика клинического применения.//Босточноевропейский журнал внутренней и семейной медицины.-2016.-№1.-С.75-81.
4. Гридчик И.Е., ^рдяков A.B., Мавеев A.K Опыт применения гепатопротектора ремаксол в лечении цирроза печени. Экспериментальная и клиническая фармакология. -2015.-Том78, №12.-С.11-14.
5. Бибик Е.Ю., Шипилова H.B., Kривоколыско Б.С. и соавт. Особенности фармакологических свойств современных гепатопротекторов. Морфологический альманах имени B.r. Свешникова, -2019.-Том 17, №4.-С.101-110.
6. Михтиев С.Н., Зиновьева E.H., Мехтиева ОА. Лекарственные поражения печени при многокомпонентной терапии коморбидных состояний. //Экспериментальная и клиническая гатроэнтерология.-2015.-№6.-С.71-77.
XULOSA
Scientific Journal Impact Factor
О
7. Салихов Ш.И., Ким Р.Ю., Мавлянов С.М. и др. Определение противогриппозной активности препаратов на основе полифенолов из растительного сырья. //Медицинский журнал Узбекистана. 2007.-№ 5.-с.64-67.
8. Абдуллаев Н.Х., Каримов Х.Я. Печень при интоксикациях гепатотроп-ными ядами.Ташкент, «Медицина», 1989.-180 с.
9. Далимова С.Н., Мухамаджанова Г.М., Мавлянов С.А. и др. Влияние Рутана на функциональное состояние митохондрий печени при хроническом поражении печени // Журнал теоретической и клинической медицины. 2007.-№
10. Хакимов З.З., Акрамова Я.З., Махмудов С.С. Эффективность индукторов интерферона в коррекции функционального состояния печени при токсических гетатитах. г.Ташкент. - 2018.- 118 с.
11. Хакимов З.З., Рахманов А.Х., Сафаева Ш.Т..Влияние камедь - смолы Ferula asafoetida на желчеобразовательную функцию печени при остром токсическом гепатите. //Медицинский журнал Узбекистана. -2020.-№1.-С.42-45.
12. Boboeva Rano Raximovna, Abdulladjanova Nodira Gulomjanovna, Sharipova Farida Yarashevna. Stady of choleritic activity of Rutan.// Academicia An International Multidisciplinary Research Journal. Vol.10 Issue 11, November 2020
13. Мавлонов А. А., Бобоева Р.Р., Хожиев Л.Б. Изучение гепатопротективного действия Рутана // Science, Research, Dvelopment # 30 v.06 Czestochowa 29.06.2020
14. Бобоева Раъно Рахимовна, Жураева Гулрух Бафоевна. Холеретическая активность Рутана при лечебном применении у крыс с гелиотриновым гепатитом //International journal of discourse on innovation, integration and education Vol.1 No.5 (2020): December.
15. Иноятова Ф.Х., Хакимов З.З. Сравнительное изучение эффективности некоторых фармакологических средств в регуляции уровня НАДФН в гепатоцитах при их остром поражении //Экспериментальная и клиническая фармакология. 1999.- № 3.- с.50-53.
16. Акрамова Я.З., Пайзиева Л.А., Хакимов З.З. Состояние гликоген образующей и обезвреживающей функции печени при патологических состояни ях // Медицинский журнал Узбекистана. -2015.- №4. -С. 114-118.
17. Звягинцева Т.Д., Чернобай А.И. Хронические заболевания печени: фокус на поликомпозиционные растительные гепатопротекторы, антиоксиданты. //Сучасна гастроэнтерология. -2014.-№4. -С.70-76.
2.-с.9-12.
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 10
educational, natural and social sciences О ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
18. Кайынбаева А.К. Гепатопротекторный эффект препарата растительного происхождения при интоксикации тетрахлорметаном. //Вестник КазНУ серия Экологическая .-2016.-Том 35,№3.-С.42-48.
