KURASHCHILARNING MORFOLOGIK XUSUSIYATLARINI XISOBGA OLGAN XOLDA TEXNIK-TAKTIK HARAKATLARINI TAKOMILLASHTIRISHDA DIFFERENSIAL YONDASHUV Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Original peper

KURASHCHILARNING MORFOLOGIK XUSUSIYATLARINI XISOBGA OLGAN XOLDA TEXNIK-TAKTIK HARAKATLARINI TAKOMILLASHTIRISHDA DIFFERENSIAL YONDASHUV

© Sh.N. Kurbanov1^_

1O'zbekiston Davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti va Xalqaro kurash instituti, Chirchiq, O'zbekiston

Annotatsiya

KIRISH: kurashchilarning morfologik ko'rsatkichlarini hisobga olgan holda ularning texnik-taktik harakatlari natijadorligini oshirishda qo'llaniladigan zamonaviy yondashuvlar va uslubiyatlar tashkil etilgan.

MAQSAD: kurashchilarning morfologik xususiyatlarini xisobga olgan xolda texnik-taktik harakatlarini takomillashtirishda differensial yondashuvni takomillashtirish.

MATERIALLAR VA METODLAR: antropometriya - kurashchilarning total va parsial o'lchovlari asosida kurashchilarning jismoniy rivojlanish darajasini baxolash.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: milliy kurash sport turida sportchilar bir tomonlama yuklamalarni bajarganligi tufayli, yetakchi qo'lda joylashgan muskul guruxlari xaddan tashqari taranlashgan xolda bo'ladi. Kurashda bellashuv paytida, ayniqsa "ushlash" va raqibni nazorat qilishda yetakchi qo'lning muskullari uzoq vaqt davomida statik ishni bajarishi tufayli gipertonus (xaddan tashqari taranglashgan bo'lishi) xolati rivojlanadi.11-yoshdan 32-yoshgacha bulgan erkaklarni uzoq yillar kurash bilan shug'ullanganlik natijalari hisobga olgan .Kuzatish natijasi sportchilarni jismoniy va texnik -taktik tayyorgarlik davrida morfologik jixatlari muhimliligi ko'rsatilgan.

xUlOSA: individual organizm ayrim jixat kursatgichi konstitutsional antropo-morfologik belgilar biologik o'sish tezligi bilan bog'liq.

Kalit so'zlar: morfologik belgilar, somatotip, ektomezomorf, endomesomorf, dinamik, segment, ekzogen.

Iqtibos uchun: Kurbanov Sh.N. Xolda texnik-taktik harakatlarini takomillashtirishda differensial yondashuv // Inter education & global study. 2024. №2. Б.127-131. doi : 10.24412/2992-9024-2024-2-127-131

ДИФФЕРЕНЦИРОВАННЫЙ ПОДХОД К СОВЕРШЕНСТВОВАНИЮ ТЕХНИКО-ТАКТИЧЕСКИХ ДЕЙСТВИЙ КУРАШИСТОВ С УЧЕТОМ МОРФОЛОГИЧЕСКИХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ_

© Ш.Н. Курбанов1^

1Узбекский Государственный университет физической культуры и спорта, Международного института Кураш, Чирчик, Узбекистан_

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: с учетом морфологических показателей курашистов установлены современные подходы и методы, используемые для повышения эффективности их технико-тактических действий.

ЦЕЛЬ: совершенствовать дифференцированный подход в совершенствовании технико-тактических движений с учетом морфологических особенностей борцов.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: антропометрия - оценка уровня физического развития борцов на основе тотальных и частичных измерений борцов.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: в связи с тем, что в отечественной борьбе спортсмены выполняют односторонние нагрузки, происходит перенапряжение групп мышц, расположенных в ведущей руке. Во время борцовского состязания, особенно при «ловле» и контроле противника, у мышц ведущей руки вследствие длительной статической работы развивается состояние гипертонуса. тактическая подготовка.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: конституциональные антропоморфологические признаки некоторых сторон отдельного организма связаны со скоростью биологического роста.

Ключевые слова: морфологические признаки, соматотип, эктомезоморф, эндомезоморф, динамика, сегмент, экзогенный.

Для цитирования: Курбанов Ш.Н. Дифференцированный подход к совершенствованию технико-тактических действий курашистов с учетом морфологических показателей // Inter education & global study. 2024. № 2. С. 127-131. doi:10.24412/2992-9024-2024-2-127-131

A DIFFERENTIATED APPROACH TO IMPROVING THE TECHNICAL AND TACTICAL ACTIONS OF KURASHISTS, TAKING INTO ACCOUNT MORPHOLOGICAL INDICATORS_

© Shuxrat N. Kurbanov1®

1Uzbek State University of Physical Culture and Sports, International Kurash Institute, Chirchiq, Uzbekistan_

Annotation

INTRODUCTION: taking into account the morphological indicators of kurashists, modern approaches and methods used to increase the efficiency of their technical and tactical actions have been established.

AIM: to improve a differentiated approach to improving technical and tactical movements, taking into account the morphological characteristics of wrestlers.

MATERIALS AND METHODS: anthropometry - assessment of the level of physical development of wrestlers based on total and partial measurements of wrestlers.

DISCUSSION AND RESULTS: due to the fact that in domestic wrestling athletes perform unilateral loads, overstrain of muscle groups located in the leading arm occurs. During a wrestling match, especially when "catching" and controlling an opponent, the

muscles of the leading arm develop a state of hypertonicity due to prolonged static work. tactical training.

CONCLUSION: constitutional anthropomorphological characteristics of certain aspects of an individual organism are associated with the rate of biological growth.

Key words: morphological characteristics, somatotype, ectomesomorph, endomesomorph, dynamic, segment, exogenous.

For citation: Shuxrat N. Kurbanov. (2024) 'A differentiated approach to improving the technical and tactical actions of kurashists, taking into account morphological indicators', Inter education & global study, (2), pp. 127-131. (In Uzbek). doi : 10.24412/2992-9024-2024-2-127-131

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 4-noyabrdagi PQ-4881-son qaroriga hamda mazkur sohaga tegishli boshqa meyoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishda milliy kurash turlari xususan, belbog'li kurash va kurash bo'yicha yosh kurashchilarning texnik va taktik tayyorgarligini yaxshilashga bag'ishlangan bir qator metodlar taklif qilingan. Hozirgi kunda sport mashg'ulotlarini tartibga solish , mashg'ulot vositalari va usullarini mukammallashtirish muhim bo'g'im hisoblanadi. Sportchilarni boshlang'ich tayyorgarlik davrida ko'rsatgichlarini o'stirish ko'tarish, ularni samarasiz mashg'ulotlar, murabbiylarni natijasiz urinishlarini cheklash,sportchilarni sog'ligini yuqoriga ko'tarish va hisobga olib borish kerak.

Shu sababli hozirgi vaqtda morfologik, fiziologik ko'rsatkichlarning baholash va tahlilini har tomonlama maxsus va umumiy tayyorgarlik mezonlari bilan birgalikda rivojlanitirishda ilmiy izlanishlar olib borishni taqqozo etadi.

Individual organizm ayrim jixat kursatgichi konstitutsional antropo-morfologik belgilar biologik o'sish tezligi bilan bog'liq. Bu hamjihatlik kuchni namyoon etish, tezlik, egiluvchanlik, har-xil tashqi muxitga moslashish, xarakatni va o'zini tiklash, nerv faoliyatini tiklash, o'zini boshqarish temperament jixatdan. (1-2 va boshq).

Morfologik farq ahamiyatiga qaramasdan hozirga qadar genetik va muhit faktoriga tegishli masala yechilgani yo'q u yoki bu gavda tuzilishi morfologik va psixafiziologik inson organizmi tuzilishi. Mashg'ulotlarni tashkil etishda sport turlariga qarab musobaqa davomida og'irlik toifalarini belgilash va unga tanqidiy amal qilish kerakligi izlanish davomida maqullandi.

Sportchining jismoniy tayyorgarligini ortishi yoki uning gavdasi tuzilishi (anatomiyasi), boshqacha aytganda jismoniy rivojlanganlikni ko'rsatuvchi ko'rsatkichlarning turlitumanligi (son suyagini kaltali yoki uzunligi, yelka suyagi o'lchamining turli xilligi vah.k.) sport turi - jismoniy mashqlar bajarish texnikasini asosini uning zvenolari yoki detallarini o'zgarishiga, alma-shishiga sabab bo'lishi mumkin.

Texnikaning asosi deganda harakat orqali qo'yilgan vazifasini bajarish uchun kerak bo'ladigan harakat faoliyati tizimining o'zak qismi tushuniladi. Qo'llangan usullar tananing qismlarini o'zaro kelishgan holda, harakat aktining ketma-ketligi tizimini buzmay, jismoniy sifatlari (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, muskullar egaluvchanligi va bo'g'inlar harakatchanligi) ning keraklicha namoyon qilinishini taqqazo etadi

Amaliy va nazariy jixatdan maslalalarni kurganda musobaqa natijalarini,tayyorgarlik ko'rsatgichlari kerakli darajada emas va bu masala dolzarbligicha qolmoqda. Turli vazn toifadagi malakali va yosh kurashchilarni texnik-taktik tayyorgarlik tomonlarini o'rganish quyidagicha o'rganish maqsadga muofiqdir (1-jadval).

1.Ma'lum vazn toifali kurashchi uzoq yillik tayorgarlik va musobaqalarda o'z og'irligini saqlash bo'yicha malakali murabbiylar va oliy toifali sportchilar fikrini o'rganadi.

2.Turli vazn toifali kurashchilarning texnik-taktik tayyorgarligini analiz qilish va texnik taktik tayyorgarlikni muhimligini ko'rsatish.

Musobaqa davomida malakali sportchilarning sifat va son jixatdan turli xolatda va sonda texnik-taktik xarakatlarning bajarilishi,tik xolda olti gurux bo'yicha va turli og'irlik vazn toifalarida 25 usul turi bo'yicha kursatilgan.

11-12 yoshli kurashchilarni o'quv - mashq va musobaqa jarayonida o'rganiladigan usullarni bajarish ular orasida sekin kechadi.

Mutaxassislarning fikriga 9-10 yoshdan boshlab texnik-taktik tayyorgarlik borasida turli vaznli kurashchilarni tayyorlashda vazn bilan bog'liq masala bu kurashchi kurash faoliyatining oxiriga qadar o'z vaznini hisobga olishi kerak. Og'ir vaznli kurashchilar kurash texnk-taktik xarakatlarni o'zlashtirishi sekin kechadi, bu guruh kurashchilarini orqada qolib ketishiga sabab bo'ladi.

1-jad val.

Vazn toifalari Xar-xil vazn toifalarida bajarilidigan usullar Natijaga erishilgan TTX baxolanishi Musobaqali olishuvda baxolangan TTX

Qo'llar yordamida tashlashlar Oyoqlar yordamida tashlashlar Tana qismlari bilan tashlashlar

Yengil vazn 70 64 68 202 227

O'rta vazn 54 78 67 199 226

Og'ir vazn 34 34 54 122 149

Ntajalar fariqi Е-У P>0,05 P >0,05 P >0,05 P >0,05 P >0.05

E- 0 P<0,05 P<0,05 P>0,05 P<0,05 P<0,05

У-0 P<0,05 P<0,05 P>0,05 P<0,05 P<0,05

Izlanish davomida shu narsa ma'lum bo'ldiki og'ir vaznli kurashchilar boshqa vaznli kurashchilarga nisbatan jismoniy va texnik-taktik mashqlarni sekin o'zlashtiradilar.

Yuqori maxoratli kurashchilarni 100 ta musobaqali olishuvlarda xar-xil vazn toifalari bo'yicha usullarni texnik-taktik bajarishini baxolanishi.

Shartili belgilar: Y-yengil vaznli kurshchilar , O'-o'rta vaznli kurashchi, O-og'ir vaznli kurashchi.

Har-xil og'ir vaznda 100 musobaqada Malakali kurashchilarning texnik-taktik xarakatlarida ayrim usullarni bajarishini baholash.

Shartli belgilar: Y - yengil vaznli kurashchilar, O'- urta vanli kurashchilar, O-og'ir vaznli kurashchilar

Malakali va yosh kurashchilarning turli og'irlik toifada ularning sifat va son jixatdan gurux usullarda; tik turib kurashish tayyorgarligi . Ayrim gurux usullarini malakali va yosh kurashchilar tezda va yaxshi o'zlashtirib olishadi.

Yengil vaznlilar - qo'l bilan tortib yiqitish usullari.

O'rta vazn toifasi - оёк билан фойдаланиб йикитиш усуллари.

Og'ir vazn toifasi - gavda bilan tutib turish va yiqitish.

Yengil vaznlilar - vazn o'zgarishini saqlash .

O'rta vaznliklar - turli xil xarakatlarga moslashish .

Og'ir vaznliliklar - oraliqni mo'ljallashi.

2. Ko'p xollarda (80%) ma'lum vaznga ega bo'lgan (yengil,o'rata,og'ir vazn)o'zlarining sport faoliyatlari davomida o'z vaznlarini saqlab qoladilar.Bu xolatni o'rganish yoki kurashchilarga jismoniy tayyorgarlik va texnik-taktik tayyorgarlik jarayonida katta ahamiyatga ega.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президентининг " Кураш миллий спорт турини ривожлантириш ва унинг халкаро нуфузини янада ошириш чора-тадбирлари фрисида" ПК.-4881-сон карори 2020-йил 4-ноябрь.

2. Керимов Ф.А. Теория и методика спортивной борьбы //Учебник. Т., 2001, - 245 с.

3. Mirzaqulov Sh.A. Belbog'li kurash nazariyasi va uslublari //O'quv qo'llanma T.: 2014 -216 b

4. Mirzanov Sh.S., Ishmuxamedov T.R. Metodika silovoy podgotovki yunbix belbogli kurashistov //Fan - sportga , 2014, №3, стр. 3-9

5. Панасюк Т.В. , Тамбовсева Р.В. - Конституционалние особенности физической работоспособности подростков. ВИИ Международний научний конгресс «Современний олимпийский спорт и спорт для вцех», Том II, Москва, 2003. -135 с.

6. Сафарова Д.Д., З.Й.Газиева, Н.Г.Гулямов Морфогенетические маркери скоростних качеств в практике прогнозируюшего отбора // Научно -теоретический журнал «Наука и спорт: современние тенденсии», 2015, №3, том 8, стр. 32-38

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

Kurbanov Shuxrat Nomozovich, o'qituvchi [Курбанов Шухрат Номозович,

преподователь], [Shuxrat N. Kurbanov, teacher]; manzil: O'zbekiston, 117036, Chirchiq sh. [адрес: Узбекистан, 117036, г.Чирчик], [address: Uzbekistan, 117036, Chirchiq];