Научная статья на тему 'КРИТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ ЮРИДИЧЕСКИХ ЛИЦ НА ВИДЫ'

КРИТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ ЮРИДИЧЕСКИХ ЛИЦ НА ВИДЫ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
122
44
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
юридические лица / организационно-правовая форма / коммерческая организация / некоммерческие организации / цель / извлечение прибыли / правовой статус / правовая доктрина. / legal entity / organizational and legal form / commercial organization / non-profit organizations / the purpose of profit generation / legal status / legal doctrine.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Н.Имомов

в настоящей статье предложен анализ критериям классификации юридических лиц по цели деятельности, форме собственности. Автор, исследуя понятие организационно-правового единства классификации юридических лиц, освятил суть и значение публичных юридических лиц.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CRITICAL ANALYSIS OF DIVISION OF LEGAL ENTITIES INTO TYPES

the criteria for classifying legal entities is analysed by the purpose of the activity; the form of ownership is classified in this article. The author sanctified the essence and significance of public entities by exploring the concept of organizational and legal unity of the classification of legal entities.

Текст научной работы на тему «КРИТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ ЮРИДИЧЕСКИХ ЛИЦ НА ВИДЫ»

CRITICAL ANALYSIS OF DIVISION OF LEGAL ENTITIES INTO TYPES

N.IMOMOVa Tashkent State University of Law, Tashkent, 100047, Uzbekistan a Tashkent State University of Law

КРИТИЧЕСКИМ АНАЛИЗ ПОДРАЗДЕЛЕНИЯ ЮРИДИЧЕСКИХ ЛИЦ НА ВИДЫ

Н.ИМОМОВа Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

а Ташкентского государственного юридического университета

ЮРИДИК ШАХСЛАРНИ ТУРЛАРГА БУЛИШНИНГ ТАЩИДИЙ ТА^ЛИЛИ

Н.ИМОМОВа Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон аТошкент давлат юридик университети

Аннотация: мацолада фуцаролик ууцуци назарияси юридик шахсларни турларга булиш мезонлари: фаолият мацсадига кура, мулк шаклига кура булиниши тащил этилган. Муаллиф юридик шахсларни турларга булишда ташкилий-ууцуций бирлик тушунчасини тадциц цилар экан, оммавий юридик шахсларнинг моуиятини очиб беради.

Калит сузлар: юридик шахслар, ташкилий-ууцуций шакл, тижоратчи ташкилот, нотижорат ташкилотлар, фойда олиш мацсади, ууцуций мацом, ууцуций доктрина.

Аннотация: в настоящей статье предложен анализ критериям классификации юридических лиц по цели деятельности, форме собственности. Автор, исследуя понятие организационно-правового единства классификации юридических лиц, освятил суть и значение публичных юридических лиц.

Ключевые слова: юридические лица, организационно-правовая форма, коммерческая организация, некоммерческие организации, цель, извлечение прибыли, правовой статус, правовая доктрина.

Abstract: the criteria for classifying legal entities is analysed by the purpose of the activity; the form of ownership is classified in this article. The author sanctified the essence and significance ofpublic entities by exploring the concept of organizational and legal unity of the classification of legal entities.

Keywords: legal entity, organizational and legal form, commercial organization, non-profit organizations, the purpose of profit generation, legal status, legal doctrine.

Бугунги кунда цивилистикада юридик шахсларни турларга булиш борасида куплаб фикрлар, карашлар, мезонлар ва ёндашувлар мавжуд. Бунда мутахассисларнинг аксарияти юридик шахсларни турларга булишда уларни ташкилий-хукукий шаклга ажратиш ва шу оркали уларни бир-биридан фарклаш, шунингдек муайян умумий жихатларга эга булган ташкилий-хукукий шаклларни гурухлаштириш мезонларига асослади [1].

Бир катор мутахассислар юридик шахсларни алохида турларга ажратиш ва мустакил хукук субъекти сифатида эътироф этиш уларнинг ташкилий-хукукий шакли (TXJH) оркали

амалга оширилишини эътироф этади [2]. Бунда юридик шахсларнинг куйидаги

белгилари билан асосланади:

- юридик шахс мол-мулкининг шаклланиш йуллари;

- ушбу мол-мулкка нисбатан муассис (акциядор, иштирокчи, аъзо)лар ва юридик шахснинг х,укуклари;

- муассис (акциядор, иштирокчи, аъзо)лар х,укукларининг вужудга келиши ва бекор булиши;

- юридик шахсни бошкариш масалаларида муассис (акциядор, иштирокчи, аъзо)ларнинг узаро биргаликдаги хдракатлари тартиби;

- муассис (акциядор, иштирокчи, аъзо)ларнинг юридик шахс кредиторлари олдидаги жавобгарлиги.

Бир катор мутахассислар ТХШ юридик шахс тури тушунчаси билан боглик ва одатда айний категориялар сифатида талкин этади [3].

B.В.Залесский юридик шахслар ТХШни юридик шахс умумий белгилари тизимида объектив ажралиб турадиган ва юридик шахсларнинг ушбу гурух,ини бошка юридик шахслардан сезиларли даражада ажратиб турадиган аник белгилар мажмуи сифатида ифодалайди [4].

Н.В.Козлованинг фикрича, ТХШ - бу юридик шахснинг тури булиб, у юридик шахснинг бошка туридан ташкил этилиш усули, х,укук лаёкатининг хджми, бошкариш тартиби, бир-бирига ва юридик шахсга нисбатан муассис (иштирокчи)ларнинг х,укук ва мажбуриятлари туси ва мазмуни билан фарк килади [5].

C.Э.Жилинский ташкилий-х,укукий шакл тушунчасини тадбиркорлик фаолиятини ташкил этишнинг амалий шакллари билан боглайди ва уларни хужалик ширкатлари ва жамиятлари, давлат корхоналари ва умумий "иктисодий муносабатларнинг мустакил субъекти" сифатида тавсифлайди [6].

Л.А.Збарацкаянинг таъкидлашича, ТХШ бир юридик шахсни иккинчисидан фарклаш имконини берувчи юридик шахсни ташкилий жихдтдан шахсийлаштирувчи элемент

х,исобланади [7].

О.А.Серованинг фикрига кура ТХШ деганда, мулкий ва ташкилий алох,идалик, мол-мулк базасининг шаклланиш усуллари, мулкдор, муассис, иштирокчи, юридик шахснинг узи, айрим х,олатларда унинг ташкилий тузилмалари узаро хдракатининг узига хослиги ва уларнинг бир-бири, контрагентлар, истеъмолчилар, ракобатчилар, давлат ва жамият олдидаги жавобгарлигининг узига хос белгилари мажмуи тушунилади [1].

Мазкур фикрлар учун умумий жихдт сифатида куйидагиларни курсатиб утиш мумкин:

1) ТХШ юридик шахсларни алох,ида турларга ажратиш асоси х,исобланади;

2) ТХШ юридик шахсларни бир-биридан ажратиш мезонларидан биридир;

3) ТХШ юридик шахснинг номида акс этиши ва фаолиятининг асосий максад ва йуналишини курсатиши зарур;

4) ТХШ муассис (иштирокчи)ларнинг юридик шахс фаолияти ва бошкаришидаги иштироки, унинг х,укук ва мажбуриятларидан х,иссасини белгиловчи бош ва асосий омиллардин биридир;

5) ТХШ юридик шахс мол-мулкининг х,укукий табиати ва унга нисбатан юридик шахснинг узи хдмда муассис (иштирокчи)ларнинг узаро муносабати хдмда ваколатларини ифодалайди;

6) ТХШдан келиб чикиб юридик шахслар ва муассис (иштирокчи)лар жавобгарлигининг асосий жихдтларини белгилаш мумкин булади.

ТХШ хар доим юридик шахс учун энг асосий элемент булиб, уни танлаш оркали фукаролик-хукукий муносабатлар иштирокчиларни узларининг хукукий макомларини белгилайдилар хам юридик шахснинг таъсис ва локал хужжатларини ишлаб чикадилар. Шунингдек, ТХТТТ юридик шахсларнинг хукук ва муомала лаёкати доираси ва хажми, хукук лаёкатининг тури хамда хужалик ёки ижтимоий фаолиятнинг кайси турига мансублигини аниклаш имконини хам беради. Масалан, унитар корхона хужалик фаолиятининг муайян сохаларида фаолият юритувчи тадбиркорлик субъекти хисобланса, матлубот кооперативи фукароларнинг моддий ва маънавий эхтиёжларини кондириш борасида фаолият олиб боради.

Фикримизча, ТХШ деганда конун хужжатларида белгиланган тартибда алохида ташкил этиш тартиботига буйсундирилган, унинг хукукий лаёкати тури ва доирасини белгилайдиган, муассис (иштирокчи)лар ва юридик шахс уртасидаги муносабатлар нисбатини ифодалайдиган, юридик шахснинг номланишига таъсир этадиган ва муайян турдаги юридик шахсни ташкил этилиши, фаолият юритиши хамда хукук ва мажбуриятлари учун умумий талабларни жамлайдиган "хукукий колип" тушунилади.

ТХШ билан бирга, юридик шахсларни турга ажратишда бир катор мезонлар кулланилади. Бунда юридик шахсларни таснифлаш максадига, мулк шаклларига ва шу каби бошка асосларига кура турларга булиш мумкин. Шунингдек, хорижий мамлакатларда юридик шахсларни турларга ажратишда хам узига хос мезонлар амал килади. Хусусан, ривожланган хукукий тартиботларда, асосан, китъа хукукида юридик шахслар анъанавий равишда корпорациялар ва муассасаларга булинади. Корпорациялар улар иштирокчилари (акциядорлик ва бошка жамиятлар ва ширкатлар, кооперативлар)нинг аъзолигига асосланадиган жисмоний ва юридик шахслар умумий бирлашишини ифодалайди, муассаса - аъзолик мавжуд булмаган (катъий белгиланган иштирок) ва бир ёки бир нечта шахс томонидан ташкил этиладиган (таъсис этиладиган) ташкилотдир, масалан, хайрия ва бошка фондлар [8].

Юридик адабиётларда юридик шахсларни турларга булишда бир катор фикрлар билдириб утилган. Жумладан, ХРахмонкуловнинг фикрича, юридик шахсларнинг турлари таъсисчиларнинг хукук лаёкати ва уларнинг юридик шахс мулкига нисбатан булган хукуклари, юридик шахснинг фаолият максадлари, унинг ушбу фаолияти мулкнинг кайси шаклига асосан юритилишига караб бир-биридан ажратилади [9].

Ю.К.Толстой таъкидлашича, юридик шахс узининг табиатига кура ута мураккаб хукукий вокеълик булганлиги боис турли жихатлардан келиб чикиб тахлил этилиши мумкин. Шу боис юридик шахслар руйхати канчалик куп ва улар уртасидаги фарклар канчалик сезиларли булса, юридик шахсларни таснифлашнинг турлари хам шунчалик куп булади.

Хар кандай илмий классификация предмет тугрисидаги билимларни тизимлаштиришга асосланади, зеро бусиз келажакда ривожланиш хамда ушбу билимларни куллаш мумкин булмайди. Бирок турли кесимдаги ва муайян узвийликка эга булмаган омиллардан макбул билимлар тизимини яратиш факат мухим, узаро боглик муносабат, предметнинг хусусиятини ифодалайдиган, тугри танланган мезонларга асосан амалга оширилиши мумкин. Жамиятнинг мулкий муносабатлари тизимида юридик шахсларнинг тутган урни, ушбу хукукий институтда фундаментал иктисодий категорияларнинг узига хос тарзда ифодаланиши уларни таснифлашнинг ута мухим асосларини аниклаш имконини беради. Юридик шахс институтининг ижтимоий киймати, энг аввало, унинг жамият учун ифодаланадиган "юкламаси"да, унинг вазифаларида булиб, бу жихдтдан юридик шахсларни тизимлаштиришга таъсир курсатади. Ва нихоят, юридик шахслар хукукий

холатининг конунчилик билан нормаланганлиги уни таснифлашнинг бир катор мухим амалий мезонларини шакллантириш имконини беради [10].

Ушбу тахлиллар асосида Ю.К.Толстой юридик шахсларни куйидаги асосларга кура турларга булади: мулк шакли, фаолият максади, муассислар таркиби, иштирокчилар хукукларининг туси, ташкилот ашёвий хукукларининг хажми, шахсий ёки мулкий иштирок, ташкил этиш тартиби, таъсис хужжатлари, иштирокчилик [10].

Албатта, бу уринда Х,.Рахмонкулов ва Ю.К.Толстойларнинг мулохазалари ахамиятлидир. Зеро, юридик шахсдай мураккаб ва серкирра ижтиомий, иктисодий ва хукукий вокеъликни турларга ажратиш, уларни гурухлаш, алохида ташкилий-хукукий шаклга ажратиш ёки бошкача мезонлар ва асосларга кура таснифлаш хар доим тугри ёндашув ва мантикий-хукукий изчиллика асосланмоги зарур. Шу боис цивилистика фани юридик шахсларни таснифлашнинг конун хужжатларида келтирилган асослари билан чекланиб колмаслиги, уни факат одатда хукукий институт сифатида эмас, балки иктисодий хамда ижтимоий вокеълик сифатидаги мохиятини хисобга олган холда таснифлашга оид билимлар тизимини ишлаб чикиши зарур. Бунда юридик шахсларни турларга булишга нисбатан, умумий юридик шахсларнинг мохияти ва унинг мазмунига нисбатан факат цивилистик ёндашувнинг узи хам етарли булмаслигини, оммавий-хукукий нуктаи назардан хам уларни урганиш ва тахлил этиш заруратининг бугунги кунда "етилиб" колганлигини эътироф этиш зарур. Бинобарин, мутахассислар томонидан юридик шахсларнинг "оммавий хукук юридик шахслари" номли юридик шахслар гурухини шакллантиришга уринишлар ва уларни таснифлаш мезонларининг таклиф этилаётганлиги [1] фикримизнинг далилидир.

Юридик шахсларни турларга булишда О.А.Серова узига хос ёндашувни танлайди. Унинг тадкикотида юридик шахсларни таснифлаш асослари муайян бош мезон асосида гурухлаштирилади ва ушбу гурухлар асосида кичик таснифлаш мезонлари буйича турлар ажратилади. Хусусан, бунда у юридик шахсларни таснифлашнинг куйидаги учта гурухни ажратиб олади:

1) юридик шахсни легал таснифлаш;

2) юридик шахсни доктринал таснифлаш;

3) юридик шахсни кушимча (хизмат) таснифлаш.

Биринчи гурухга куйидаги мезонлар буйича таснифлаш амалга оширилади:

- юридик шахсларни фаолият максади буйича таснифлаш;

- юридик шахслар хукук лаёкатининг тури буйича таснифлаш;

- юридик шахсларни иштирокчиларнинг мулкий хукуклари буйича таснифлаш ("корпоратив хукук" категориясининг ажратилиши).

Иккинчи гурух эса куйидаги куринишда турларга ажратилган:

- ташкилий тузилмаси (ташкилотда иштироки даражаси)га кура;

- ташкилотда иштироки шакли буйича;

- оммавий хукук юридик шахслари;

- иштирокчилари таркибининг микдорига кура;

- мулк шаклларидан келиб чикиб.

Учинчи гурухда турларга булиш мезонлари сифатида куйидаги асослар келтирилган:

- тадбиркорлик фаолиятида иштироки шакллари буйича;

- бошкарув типларига кура [10].

Фикримизча, О.А.Серова томонидан ишлаб чикилган юридик шахсларни турларга булишнинг ушбу тизими хам бир катор эътирозлар ва бахсли жихатларга эга. Бинобарин, мазкур тизим борасида хукукшунос мутахассис тасаввурида юзага келадиган дастлабки эътирозлар: таснифлаш мезонларининг аксарияти жузъий тусдалиги (масалан, юридик шахсда иштирок шакли ва даражаси буйича таснифлаш, тадбиркорлик фаолиятида

иштироки шакллари), юридик шахсларнинг барча турларини камраб олмаслиги (иштирокчиларнинг микдори, бошкарув типлари), такрорланиши (масалан, ташкилот иштироки шакли, микдори ва хажми) кабиларда намоён булади. ^олаверса, юридик шахсларни бундай мезонларга кура турларга булишда мантикий узвийлик ва ушбу мезонлар буйича хосил булган турларга мансуб булган юридик шахслар уртасидаги умумий алокадорлик сунъийга ухшаб колган. Масалан, "ташкилий тузилмаси (ташкилотда иштироки даражаси)" ва "ташкилотда иштироки шакли" мохиятан жуда якин булиб, хар иккала холатда хам гап хужалик ширкатлари ва жамиятлари хусусида бораётганлигини англаб олиш кийин эмас. Шунингдек, юридик шахсларни таснифлашда шакллантирилган учта гурухни бошка гурухларга кура туркумлаш мезонининг акс этмаслиги хам улар тизимининг яхлит эмаслигини билдиради. Жумладан, легал таснифлашда "фаолият максади" буйича турларга ажратиш доктринал таснифлашда кандай ифодаланиши ёки бундай мезон доктринал таснифлашда мавжуд эмаслиги тушунарсиз холдир. Шу боис, назаримизда, О.А.Серова томонидан ишлаб чикилган юридик шахсларни турларга булишда алохида гурухларни хосил килиш ва шу асосда уларни таснифлаш ёндашуви максадга мувофик эмасдир. Бу борада Ю.К.Толстойнинг ёндашуви гарчи бир кадар эскирган ва бугунги кунда янгилари билан бойитилиши лозим булса-да асослидай куринади. Бунда Ю.К.Толстой томонидан таклиф этилган таснифлаш мезонларига "оммавий ва хусусий юридик шахслар", "бошкарув усулига кура (корпоратив ва корпоратив булмаган)", "давлат руйхатидан утказилиш усули буйича" ва бошкалар асосларни кушиш максадга мувофик булар эди.

Амалдаги конунчиликда юридик шахсларни турларга булишнинг факат битта мезони "фаолият максади" назарда тутилади. ФКнинг 40-моддаси биринчи кисмига кура, фойда олишни уз фаолиятининг асосий максади килиб олган (тижоратчи ташкилот) ёки фойда олишни ана шундай максад килиб олмаган ташкилот (тижоратчи булмаган ташкилот) юридик шахс булиши мумкин.

Мазкур норманинг шархида унинг тушунчаси, ахамияти, камчилиги тахлил этилиб, юридик шахсларни бундай турларга булиниши амалий ахамият касб этмаслиги борасидаги фикрларга куйидагича муносабат билдирилади:

Бундай фикрлар уринли эмас. Аксинча, конун чикарувчи томонидан юридик шахсларнинг бундай булиниши фукаролик муомаласининг зарур даражада ривожланиши учун мухим ахамият касб этади, давлатнинг узи учун хам унинг оммавий ташаббуслари учун (айникса, фукаролик жамиятини шакллантиришда) худди шу каби фукаролик муомаласининг иштирокчилари учун хам муайян ижобий хукукий окибатларга эга. Айтиш мумкинки, конун чикарувчи томонидан юридик шахсларни тижоратчи булган ва тижоратчи булмаган ташкилотларга булиниши тарихий жихатдан куйидаги сабаблардан келиб чиккан:

- Фукаролик кодексига тижоратчи булган ташкилотларнинг мутлак руйхатини киритиш амалий жихатдан зарур булган, чунки бу бозор иктисодиётига утиш даврида мухим шарт булиб хисобланар эди. Тижоратчи булган ташкилотларнинг ташкилий-хукукий шаклларини белгилаш конун чикарувчи учун уларни оммавий-хукукий жихатдан тартибга солиш зарурати билан изохланади;

- бу турдаги ташкилотлар учун кейинги солик тартиботини урнатиш, уларнинг Давлат бюджетига мажбурий туловлари белгилаб куйиш зарурати бундай фарклашни шарт килиб куяди;

- юридик шахслар уз иштирокчилари уртасида фойдани булиш масаласини хал этиши зарурати хам мавжудлигини эсдан чикармаслик лозим.

Маълумки, тижоратчи булмаган ташкилотларнинг ижтимоий-хукукий мохияти бундай хусусиятлардан махрум. Аммо конун чикарувчи уларнинг жамият ва давлат уртасидаги демократик алокаларни таъминлаб турувчи мухим бугин сифатида ёндашиб,

уларга нисбатан ахоли олдидаги уз ижтимоий вазифаларини адо этишлари учун бирмунча енгиллик яратиб берган, уларнинг ташкилий-хукукий макомини оммавий даражада хам, фукаролик-хукукий конун хужжатлари даражасида хам белгилаб куйган [11].

Д.М.Караходжаева юридик шахсларни тижорат ва нотижорат турларга булишни шубха остига куймаса-да, юридик шахсларни ташкилий-хукукий шаклидан келиб чикиб турларга булиш маъкулрок эканлигини билдиради [12].

О.А.Серова конунчиликда юридик шахсларни тижоратчи ва тижоратчи булмаган турларга булишни танкид килар экан, уларга нисбатан аник категория сифатида тадбиркор ва тадбиркор булмаган ташкилотлар турларини куллашни, чунки таснифлашнинг ушбу мезони асосий омил фойда олиш максади хисобланар экан, юридик шахс турларини бундай номлаш, тижоратчи ва тижоратчи булмаган, деб номлашга караганда аникрок эканлигини таъкидлайди [1].

Фикримизча, юридик шахсларни турларга булишда "фойда олишни уз фаолиятининг асосий максади килиб олиш ёки олмаслик"ни мезон сифатида белгилаш ва шу асосда уларни тижоратчи ва тижоратчи булмаган ташкилотларга ажратиш бугунги замонавий вокеликлар, бозор конуниятлари ва тадбиркорлик субъектларига берилаётган кенг имкониятлар ва имтиёзларга хамда мамлакатнинг иктисодий сиёсати йуналишларига мос келмайди. Албатта, юридик шахсларни ФКнинг 40-моддасида белгиланган мезон буйича таснифлаш уз даври учун уринли ва асосли булган. Бирок бугунги кунда бундай таснифлашдан воз кечиш хамда юридик шахсларни тижоратчи ва нотижорат ташкилотлари деган турларга ажратиш тизими урнига ривожланган давлатлар тажрибасидан келиб чикиб, корпорациялар ва муассасалар турларига булишни куллаш, максадга мувофикдай куринади. Инчунун юридик шахсларни конун хужжатларида таснифлаш бош мезони фаолиятининг асосий максади эмас, балки муассислар ва иштирокчиларнинг узаро муносабатлари негизида амалга оширилиши зарур хамда юридик шахснинг уз фаолиятининг максади тадбиркорликка каратилганлиги ёки каратилмаганлиги давлат, унинг солик сиёсати хамда назорат органлари учун ахамият касб этмаслиги зарур. Бинобарин, давлат томонидан муайян сохалар (масалан, солик, ижтимоий-маънавий максадлар)да бериладиган имтиёзлар хамда имкониятлар воситасида юридик шахслар уз фаолияти йуналишларини белгилашлари ва шу оркали улар учун макбул йуналишлар белгиланиши мумкин.

Хукукий доктринада юридик шахсларни турларга булишда кенг эътибор жалб килинаётган таснифланиш - бу юридик шахсларни оммавий ва махсус турларга ажратиш хисобланади. Бу борада хорижий мамлакатлар тажрибасига эътибор каратадиган булсак, ривожланган мамлакатларда "оммавий юридик шахслар" таснифи кенг кулланилади ва китъа хукук тизими маъмурий хукуки тармогида чукур урганилади [13].

Таъкидлаш лозимки, оммавий хукук юридик шахслари (оммавий юридик шахслар) назарияси Франция маъмурий хукукида вужудга келган ва "уч кит" - оммавий хукук юридик шахслари, оммавий хизматлар ва маъмурий юстиция асосида курилган [14]. Францияда оммавий хукук юридик шахсларига: давлатнинг узи, унинг худудий тузилмалари, оммавий муассасалар, шунингдек оммавий манфаатли бирлашмалар -оммавий хукук юридик шахслари, яъни оммавий функциялар ва ваколатларга эга оммавий ва хусусий хукук субъектлари киради.

Оммавий хукук юридик шахслар тугрисида Грециянинг 1975 йилдаги Конституциясининг 17-моддаси 7-кисмида [15], Бразилиянинг 1988 йилдаги Конституциясининг 27-моддасида [16], Кипрнинг 1960 йилги Конституциясининг 4-моддаси 4-кисмида [16] коидалар белгиланган.

Собик Иттифок мамлакатларидан Украина, Грузия, Молдова, Болтик6Уйи мамлакатларида хам оммавий хукук сyбъектлари хyсyсидаги нормалар мавжyд.

Миллий конунчиликда оммавий хукук юридик шахслар хусусида алохида норма белгиланмаган бyлса-да, кyплаб давлат органлари ва бошкарув тузилмаларининг юридик шахс эканлиги борасида нормалар мавжуд. ^олаверса, хyжалик бошкарув органларининг барчаси юридик шахс макомига эгалиги белгиланган. Шу боис ушбу тузилмаларни ташкил этиш, улар фаолиятини юритиш, уларни бошкаришдаги Узиш хос жихатлардан келиб чикиб юридик шахсларни таснифлашнинг оммавий ва хусусий юридик шахслар турини таклиф этиш мумкин бyлар эди.

Юкоридаги тахлиллардан келиб чикиб, юридик шахсларни турларга 6улиш, уларнинг таснифи ва турларига ^ра тизимини тугри белгилаш, илмий-назарий жихат юридик шахсларнинг турларини аник ифодалаш амалий нуктаи назардан мухимлигини кайд этиш лозим. Шу боис юридик шахсларни турларга 6Улишнинг легал асосларини бугунги кун талабларига жавоб бермаслигидан келиб чикиб, уларни таснифлаш асосларини муассислар ва иштирокчиларининг юридик шахс билан yзаро муносабатларига асосан таснифлаш мезонини конунчиликда ифодалашга борасида фикрларни ^ллаб-кувватлаш ва конунчиликни шу нуктаи назарга мувофик ривожлантириш максадга мувофикдир.

References:

1. Serova O.A. Klassifikatsiya yuridicheskix lits. Monografiya. - M.: Yurist, 2GG9. - S.26.

2. Kolokolova Ye.O. Kooperatsiya kak forma samoorganizatsii naseleniya [Elektronnbiy resurs] // Teoriya i praktika obshyestvennogo razvitiya. 2010. № 3. S. 1 - 4. URL: http: // teoria-practica.ru.

3. Shichanin A.V., Grevkov O.D. Tendensii razvitiya institutov «yuridicheskiye litsa» v rossiyskom grajdanskom zakonodatelstve. Problemi poiska balansa interesov yuridicheskogo litsa, yego uchastnikov i kreditorov // Advokat. 2GGG. - №2; Bublik V. Grajdanskoye zakonodatelstvo i imushyestvenniy status ekonomicheskix agentov // Xozyaystvo i pravo. 199б. - №8.

4. Zalesskiy V.V. Sozdaniye i deyatelnost kommercheskix organizatsiy // Pravo i ekonomika. 1998. - №.1. - S. 14.

5. Kozlova N.V. Ponyatiye i sushnost yuridicheskogo litsa. - M., 2GG3. - S.229.

6. Jilinskiy S.E. Pravovaya osnova predprinimatelskoy deyatelnosti (predprinimatelsoke pravo). Kurs leksiy. - M.: Norma-INFRA-M, 1998. - S.94.

7. Zbaratskaya L.A. Organizatsionnoye yedinstvo v sisteme obyazatelnix priznakov yuridicheskogo litsa: avtoref. dis... kand. yurid. nauk. - Vladivostok, 2GG3. - S.7.

8. Grajdanskoye pravo. V 4 t. Tom I. Obshaya chast. Uchebnik / - 3-ye izd., pererab. i dop. - M.: Volters Kluver, 2GG5. - S.225.

9. Rahmonqulov H.R. Fuqarolik huquqining subyektlari. O'quv qo'llanma. - T.: TDYI, 2GG8. - B.8G.

1G. Grajdanskoye pravo: Uchebnik. V 3 t. T.1. - б-ye izd., pererab. i dop. / N.D.Yegorov i dr.; Otv.

red. P.A.Sergeyev, Yu.K.Tolstoy. - M.: TK Velbi, Izd-vo Prospekt, 2GG3. - S.165.

11. O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksiga sharh. I jild. - T.: Vektor-Press, 2G1G. - B.93.

12. Karaxodjayeva D.M. Institut prava sobstvennosti yuridicheskix lits: osobennosti istoricheskogo razvitiya i sovremennoye sostoyaniye v Uzbekistane // Pravo i politika. - 2GG6. - № 2. - S.56.

13. Yastrebov O.A. Problemi gosudarstva i prava za rubejom: osnovi pravovogo polojeniya yuridicheskix lits publichnogo prava zarubejnix stran // Vestnik RUDN, seriya Yuridicheskiye nauki, -2GG9. - № 4. - S. 33 - 35.

14. Talapina E.V. Administrativnoye pravo Fransii segodnya // Yejegodnik sravnitelnogo pravovedeniya, 2GG4 g. - M.: Norma, 2GG5. - S.137-138.

15. Konstitutsii gosudarstv Yevropi: V 3 t. / Institut zakonodatelstva i sravnitelnogo pravovedeniya pri Pravitelstve Rossiyskoy Federatsii / Pod obsh. red. L.A.Okunkova. - M.: Norma, 2GG1. - T.1. - S.653.

16. Konstitutsii gosudarstv Ameriki: V 3 t. - M., 2GG6. - T. 3.

17. Konstitutsii gosudarstv Yevropi. V 3 t. / Institut zakonodatelstva i sravnitelnogo pravovedeniya pri Pravitelstve Rossiyskoy Federatsii / Pod obsh. red. L.A.Okunkova. - M.: Norma, 2GG1. - T. 2. - 212 s.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.