CC BY
19Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
O
R
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
KOREYS TILSHUNOSLIGIDA NEOLOGIZM TURLARINING O'ZIGA XOS
Qadim zamonlardan beri jamiyatning intellektual ongi yangi tajribalarning faoliyatga tatbiqi va axborot manbaining ortib borishi orqali rivojlandi. Ushbu o 'zgarishlarda e'tibor qartadigan bir jihat, bu insoniyat tarixi davomida tillarning uzluksiz taraqqiy etishidir.
Kundalik hayotda foydalaniladigan tushunchalarning miqdori bizga meros ma'lumotlar salmog'ini orttirmoqda. Shu sabab so'nggi yillarda sodir bo'lgan voqea-hodisalar, yaratilgan narsa-predmetlarni ifodalash, ularga nom berish vazifasi lingvistika, leksikologiya, onomastika kabi fanlar oldida turgan dolzarb masaladir.
Ushbu maqola koreys tilida neologizatsiya masalasini, uning leksik qatlamida ko 'p sonli neologizmlar qanday yaralishi va jamiyat tomonidan qabul qilinishining asosiy sabablarini hamda ular qanday ma'noni anglatishini o'rganishga bag 'ishlanadi.
Kalit so'zlar: neologizm, neologizatsiya, slenglar, qisqartmalar, moda so 'zlar, yangi so 'zlar, akronim
SPECIFIC CHARACTERISTICS OF THE TYPES OF NEOLOGISMS IN
KOREAN LINGUISTICS
Dilnavoz Khamidova
Researcher of Tashkent State University of Oriental Studies, Uzbekistan dilnavozkhamidova23@gmail.com
Since ancient times, the intellectual consciousness of society has developed through the application of new experiences and the increase of the source of information. One aspect of these changes is the continuous development of languages throughout human history.
The amount of concepts used in daily life is increasing the quantity of legacy information. For this reason, the task of expressing and naming the events and
XUSUSIYATLARI
Dilnavoz Xamidova
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti ilmiy izlanuvchisi dilnavozkhamidova23 @gmail .com
ANNOTATSIYA
ABSTRACT
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
objects that have occurred in recent years is an urgent issue facing such sciences as linguistics, lexicology, and onomastics.
This article analyzes the issue of neologization in the Korean language, the main reasons why a large number of neologisms are created in its lexical layer and accepted by society, and what they mean.
Keywords: neologism, neologization, slang, abbreviations, buzzwords, new words, acronym.
СПЕЦИФИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ТИПОВ НЕОЛОГИЗМОВ
КОРЕЙСКОГО ЯЗЫКОЗНАНИЯ
Дильнавоз Хамидова
научный сотрудник Ташкентского государственного университета
востоковедения, Узбекистан dilnavozkhamidova23 @gmail .com
АННОТАЦИЯ
C древних времен развивалось за счет интеллектуального сознания общества, применения нового опыта и увеличения источника информации. Одним из аспектов этих изменений является непрерывное развитие языков на протяжении всей истории человечества.
Количество понятий, используемых в повседневной жизни, увеличивает нагрузку на информации, которые мы унаследуем. По этой причине цель по выражению и наименованию событий и предметов, произошедших в последние годы, является актуальной задачей, стоящей перед такими науками, как языкознание, лексикология, ономастика.
Данная статья посвящена изучению вопроса неологизации в корейском языке, основным причинам, по которым обществом в его лексическом слое создается и принимается большое количество неологизмов, и то, что они означают.
Ключевые слова: неологизм, неологизация, сленг, аббревиатуры, модные слова, новые слова, акроним.
KIRISH
Til jamiyatni aks ettiradi. Bu mulohaza, ayniqsa, lug'atdagi yangi so'zlarda yaqqol namoyon bo'ladi. Bugungi kunda jamiyatdagi jadal o'zgarishlar yangi so'zlarni o'zlashtirishga yoki muqobillarini yaratishga olib kelmoqda. Neologizmlar
- bu, turli tillar tomonidan allaqachon qabul qilingan so'zlar, iboralar, turg'un
264
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
O
R
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
o'xshatishlar yoki yangi o'zlashgan ma'nolar bo'lib, ular odatda chet tilidan kirib keladi va boshqa tilga o'zlashganda, ko'pincha bu so'zlarning yozilishi va talaffuzida o'zgarishlar yuz beradi. Hozirgi kunda barcha tillar lug'atlaridan biz ularni topishimiz mumkin [Bakhronova, Abdurakhmatova 2021]. Tabiiyki, lug'atlar tarkibidagi neologizmlarning aksariyati ijtimoiy masalalar bilan bog'liq holda kirib kelmoqda. Shuning uchun neologizmlarni ijtimoiy hodisalarning ko'zgusi sifatida e'tirof etish mumkin. Ularning katta qismi, asosan, bo'sh vaqt, iqtisodiyot va internet terminologiyasidan iborat.
"Neologizm" atamasi XIX asrda fransuz tilidan (neologisme), u o'z o'rnida yunonchadan (neos logos) olingan bo'lib, yangi so'z ma'nosini anglatadi. O.Axmanova bu terminga quyidagicha ta'rif bergan: "Yangi (ilgari noma'lum) ob'ektni belgilash yoki yangi tushunchani ifodalash uchun yaratilgan (paydo bo'lgan) so'z yoki ibora" [Axmanova 1966].
Chet tilidan o'zlashgan leksemalarni shartli ravishda: a) moslashmagan o'zlashma so'zlar (apparat, kompyuter); b) moslashgan o'zlashma so'zlar (xakker, gol (ing.: goal); c) ksenizmlarga (lord, tolibon, software) bo'lib o'rganadilar. [Xamidova 2021]
Aslini olganda, neologizmlar - bu butunlay yangi yoki ilgari mavjud bo'lgan, ob'ektlar yoki tushunchalarga yangi ma'no beradigan so'zlardir. Koreys tilidagi neologizmlar qatoriga koreys, ingliz va xitoy tillari lug'aviy qatlamidagi so'z bo'g'inlarini qo'shish orqali yaratilgan so'zlar, shuningdek, gaplarni qisqartirish yo'li bilan hosil qilingan akronimlar kiradi. Nutqda keng qo'llaniladigan, lekin lug'atlarga kiritilmagan yangi so'z va iboralar ham neologizmlar hisoblanadi. Bugungi kunda barcha sohalar bo'yicha neologizmlarni tadqiqotlarda uchratish mumkin [Dadaboyev, Bakhronova 2021; Baxronova 2015]. Neologizmlarning yana bir guruhi kundalik og'zaki va yozma tilimizda foydalaniladigan yangi moda so'zlardir. "Slenglar" ya'ni ayrim qisqartirilgan jargon so'zlar ham koreys tilida neologizmlar sanaladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Koreys tili lug'aviy qatlamidagi neologizmlarning aksariyatini chetdan kirib kelgan so'zlar, ayniqsa, ingliz tilidan o'zlashgan so'zlardagi bo'g'inlarning koreys tilidagi so'z bo'g'inlari bilan qo'shilishi natijasida paydo bo'lgan yangi so'zlar tashkil qiladi.
^S^l- [il-kho'-no'-mi] ^S^l - koreys tilida bir soni, "S^l" ingliz tilidan "economy - iqtisod" so'zining qisqartirib o'zlashgan shakli) bir kishidan tashkil topgan uy xo'jaligi yoki faqat bitta iste'molchi uchun tuzilgan iqtisodiy
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
tizimni anglatadi. Koreya yoshlari orasida hayotiy qarashlar, xususan, nikohga nisbatan munosabat salbiy tomonga o'zgargani bois, u yerda 1 ^ [ il-in-ka-gu-] ya'ni bir kishidan tashkil topgan oilalar soni ko'payib bormoqda. Koreys jamiyatida yuz berayotgan mana shunday holatlar koreys tilida mazkur neologizmning ommalashuviga sabab bo'ldi.
- [po'n-kha-jo'k] - Ushbu so'z koreys tiliga ingliz tilidan o'zlashgan "phone" - (telefon) so'zining oxirgi bo'g'ini, "camera" - (kamera)
so'zining birinchi bo'g'ini va koreys tilidagi ^^ (qabila, guruh) so'zining oxirgi bo'g'inlarini qo'shish orqali hosil qilingan. Bu mobil telefon apparatlariga o'rnatilgan kameralardan tez-tez va qiyinchiliklarsiz foydalanadigan odamni anglatadi. Masalan:
W ^
^^Ml ^ 3&4 Tarjimasi: Raqamli va yuqori aniqlikdagi
kamerali telefonlarning tez tarqalishi bilan (ya'ni telefon kameralaridan
uddaburronlik bilan foydalana oladigan kishilar) istalgan vaqtda istalgan joyda fotosuratlarni chop etish qurilmasi yordamida turli xil fotosuratlarni osongina ommalashtirishlari mumkin.
^^ [khom-meng] ^^ = ^^^ (ingliz tilidan "computer") + ^ (koreys tilida ^^ - "W" savodsizlik) kompyuterdan foydalana olmaydigan kishi ma'nosini anglatadi. Bu so'z "savodsiz" ma'nosida anglashilib, kompyuter haqida ma'lumotga ega bo'lmagan odamlarga tegishli hisoblanadi. Bu tushuncha 20-asrning oxiridagina odatiy holga aylangan, lekin tez tarqalgani va kundalik hayot zaruriyatiga aylangani uchun ancha mashhur bo'lib ketgan. Mazkur neologizm shunchaki kompyuterni boshqara olmaydigan odamlarni anglatmaydi, balki kompyuterdan noto'g'ri foydalanadigan va muammolar kelib chiqishiga sabab bo'ladigan kishilarga ham taalluqli hisoblanadi. ^^ mazmunida odamni kamsitish ifodasi mavjud. Masalan:
Tarjimasi: Qirol Sejong savodsiz bir o'lkani yaratdi. Sejin Computer Land mamlakatni ko'rlikdan (savodsizlikdan) xalos qutqarajak. (1990-yillaridagi "Sejin Computer Land" korporatsiyasi reklamasidan)
Shuningdek, yangi so'zlar qatorida butunlay ingliz so'zlarini qo'shish orqali hosil qilingan neologizmlarni ham uchratish mumkin. Masalan, koreys oshxonalarida tez-tez quloqqa chalinishi mumkin bo'lgan [A-A] = (Ice) +
(Americano) so'zlarini qo'shish orqali hosil qilingan. Bugungi zamonaviy koreys
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
о
R
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
yoshlari koreys madaniyatiga xos bo'lgan hayot tarziga amal qilish
maqsadida o'rnida ö}0} qisqartma so'zdan foydalanishni
ma'qul ko'rishadi.
Misol: # tfl^ ъЩ ^4.
Tarjimasi: Muzli Americano espressoga issiq suv o'rniga sovuq suv qo'shib tayyorlanadi.
Xuddi shunday, H0} [ Ты-А] = (Issiq) + (Americano)
qisqartmasi ham bugungi koreys yoshlari orasida urf bo'lgan sleng so'zdir.
^^^^ - [po'k-se-pyon-sal] - koreys leksikologiyasida neologizmlar asosan [chur-im-mal] qisqartmalar shaklida uchraydi. Hatto, ayrim neologizmlar butun boshli gapni qisqartirish orqali yasalgani kuzatiladi. ^^^^ - koreys tilida ^^^ (Tarjimasi: Murakkab dunyoda betashvish yashaylik!)
gapini qisqartirish orqali yasalgan shior neologizm hisoblanadi. Mazkur jumla jadal rivojlanayotgan koreys jamiyati yoshlari orasida juda ommalashgan. Ushbu jumlani to'liq qo'llashning biroz murakkabligi va vaqt olgani sababli so'zlarning bosh bo'g'inlarini qo'shish orqali yasalgan qisqartmasi ^^^^ - [po'k-se-pyon-sal] kundalik hayotda faol ishlatilmoqda.
- [hal-mar-ha-anh] - neologizmi ham ^ ^^ (Aytadigan gap ko'p, ammo aytmayman) gapining qisqartmasi hisoblanadi. Mazkur neologizm tarjimasidan ko'rinib turibdiki, ushbu qisqartma aytishni xohlagan gaplari ko'p, lekin aytmasdan chidab turish, suhbatdosh bilan suhbat uncha qovushmayotgan paytda endi suhbatni davom ettirmaslik maqsadida aytmoqchi bo'lgan gaplarni ichida saqlab turish holatlarini ifoda etish uchun qo'llaniladi.
- [an-mul-an-kung] - ^^ ^^ (Tarjimasi:
So'ramadim, qiziq emas!) gapining qisqartmasi. Ushbu sleng-neologizm so'zlovchining shikoyat yoki norozilik ruhidagi gaplarini eshitishni xohlamaganda ishlatiladi. slengi bugungi kun yoshlari orasida boshqa odamning gaplariga
e'tibor bermaslik, qiziqmaslik ma'nolarida ko'p qo'llanilmoqda. bilan
o'xshash ma'noda, sms xabarlarda ko'p qo'llaniladigan va biroz qo'pol ifodani beruvchi yana bir sleng bu [nu-mul-bo'] bo'lib, ^^
(Tarjimasi: Kim so'radi?) gapining qisqartirilgan shakli hisoblanadi. Mazkur neologizm ham so'zlovchining gaplariga e'tiborsizlikni bildirish maqsadida salbiy ma'noni ifodalaydi, va sms xabarlarda, asosan, ^ и и ? shaklida qo'llaniladi. т- и И ? kabi slenglar neologizmning bir shakli sanaladi va ular tilshunoslikda akronimlar
267
Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7
educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947
Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7
(qisqartmalar) deya yuritiladi. Koreys tilida akronimlar juda ko'plab uchraydi. Masalan, oo - ^ (ha), ^ - ^^ (yo'q), o^ - (ok), t -
(rahmat!), us - ^^ (bilmayman), o ? - ^ ? (nimaga?), oc ? - ^^ ? (qayerda?), ^^ - ^^ (tabriklayman!), - (hammasi joyida) kabi akronimlar
so'zlarning bo'g'inlari yoki bosh harflaridan hosil qilingan.
Bundan tashqari, zamonaviy koreys tilida quyidagi qisqartmalar kuzatiladi:
«l^s — maxfiy parol
— kompyuter
^ — xabar
^^^ — 13 muallim
— asosli tavsiya
^^ — sababli
—> mamnunman
qiziqish yo'q
- [pal-te-cho'k] - Bugun koreys jamiyatida ^^^^ [chong-nyon-shir-op] - yoshlarning ishsizligi sabab o'ttiz yoshdan oshgan, ammo o'zini moddiy jihatdan ta'minlay olmagani uchun ota-onasining yordamiga tayanadigan yoshlar soni ortib bormoqda. ^^^ leksemasi ^^ [pal-te]: naycha va ^ [cho'k]: qabila, avlod so'zlari qo'shilishi natijasida yasalgan bo'lib, ota-onasining moliyaviy kuchini so'ruvchi avlod mazmunida tushunilishi mumkin.
- [no'-mo-ni-cho'k] - Koreyada yoshlarning ishsizlik darajasi yuqorilab iqtisodiy o'sish sur'ati pasayib borishi ta'kidlanmoqda. Bu hodisa koreys yoshlari orasida moliyaviy ishonchsizlik va noaniq kelajakni yuzaga keltiradi. ^^M^ - xarajatlarni minimallashtirish uchun kam pul sarflaydigan ba'zi koreys yoshlarini tasvirlash uchun yuzaga kelgan neologizm hisoblanadi.
^^^^ [shil-cho'n-chu-i] - koreys madaniyatida og'zaki nutqda ba'zida "yo'q" ma'nosini ifodalash uchun "ha" deyishingiz biroz g'ayritabiiy tuyiladi. Masalan, xo'jayin qo'l ostidagi ishchisini o'z uyiga mehmonga taklif qildi. Xo'jayinning xotini mehmonga yoqmaydigan choydan bir piyola uzatdi. Yoqtirmasa-da, choy xush kelganini mezbonga bildirish koreyslar tabiatiga xos madaniyat hisoblanadi. Ammo bugungi o'zlarini o'ta zamonaviy sanovchi koreys yoshlari
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
о
R
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
nimani yoqtirish yoki yoqtirmasliklarini erkin ifoda etish tarafdoridirlar. ^^^^ [shil-cho'n-chu-i] - ^^ [shil-ko'-cho'-um]: yoqtiraman yoki yoqtirmayman mazmunida tarjima qilinishi mumkin.
44д3 - [nak-ba-seng] mazmunini quyidagi misol orqali tushunish oson: 44д3 - 444 4^ ^^ ^44^ Щ^Ф (Tarjimasi: Tuya
ignaning teshigidan o'tganidek ish topishga qiynalgan talaba) ya'ni, shiddatli гaqobat zamonida ishga joylashish uchun qiynalayotgan bo'lajak b^imv^^ nazaгda tutiladi. Bu yerda ish izlash jarayonida qiyinchiliklarga duch kelayotgan yoshlar ignaning teshigidan o'tayotgan tuyaga qiyoslangan.
Til uzluksiz ravishda zamon, ijtimoiy voqelik, siyosiy, madaniy, iqtisodiy muhit o'zgarishlariga mos ravishda o'zgarib turadi. Koreyada neologizmlar turli sohalarda faol qo'llanilmoqda, xususan, neologizmlarning aksariyat qismi texnika va texnologiya sohasida ko'plab uchraydi. Dunyo tillarining leksik qatlamida boshqa tillardan so'z o'zlashtirish va qisqartirish orqali vujudga kelgan neologizmlar ma'lum muddat yangi so'z sifatida tasniflanadi, ammo vaqtlar o'tib xalq tomonidan saralanganlari o'z yangiligini yo'qotib, tilning ajralmas bo'lagi sifatida asosiy leksik qatlamga singib ketadi.
REFERENCES
1. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. - М.: Советская энциклопедия, 1966.608с.
2. Бахронова Д.К. ГЕНДЕР И ЦЕЛЕВЫЕ КОНЦЕПТУАЛЬНЫЕ ГЕНДЕРНЫЕ СТЕРЕОТИПЫ // Гендерные исследования в гуманитарных науках: сб. ст. по матер. III междунар. науч.-практ. конф. № 3. - Новосибирск: СибАК, 2015.
3. Бахронова, Д. К. Испан ва yзбeк тилларига узлашган ^ологгомларнинг тарихий-сeмантик тадкдки / Д. К. Бахронова, Н. О. Абдурахматова. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. - 2021. - № 52 (394). - С. 446-449. -URL: https://moluch.ru/archive/394/87140/
4. Dadaboyev, K., & Bakhronova, D. (2021). The linguistic formation of defense and engineering terms in Uzbek language. Religación. Revista De Ciencias Sociales Y Humanidades, 6(30), e210871. https://doi.org/10.46652/rgn.v6i30.871
5. Xamidova, D. Koreys tilidagi o'zlashma so'zlarning etimologik va semantik xususiyatlari // ORIENSS. 2021. № Special Issue 2. URL:
XULOSA
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
о
R
VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
https://cyberleninka.ru/article/n/koreys-tilidagi-o-zlashma-so-zlarning-etimologik-vasemantik-xususiyatlari
6. Е.А.Похолкова, Д.В.Селезнёва Неологизация в современном корейском языке — Вестник МГЛУ. Гуманитарные науки. Вып. 1 (789) /2018 https://cyberleninka.ru/article/n/neologizatsiya-v-sovremennom-koreyskom-yazyke
7. Jungwha Choi Interpreting Neologisms used in Korea's rapidly changing society: delivering the meaning of neologisms in simultaneous interpretation — Meta 51(2), 188-201. https://id.erudit.org/iderudit/013250ar
8. Sang-Cheol A., Egorova K. Morpho-Phonological patterns of recent Korean neologisms — Proceedings of the conference on current problems of our time: the relationship of man and society (CPT 2020) Advances in social sciences, education and humanities research, volume 531. https: //www.atlantis-press.com/proceedings/cpt-20/125953248
