CC BY
86Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 5
educational, natural and social sciences О ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
KONFUTSIYLIK VA LEGIZM KONTEKSTIDA INSON TABIATINING
MUAMMOSI
Jumayev Jobir
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti Sharq falsafasi va madaniyati mutaxassisligi 1- kurs magistranti
Annotatsiya: An'anaviy xitoy falsafasi uchun siyosiy,boshqaruv yo'nalishi xarakteri. Qadimgi Xitoy falsafasida yana turli xil yo 'nalish va oqimlar mavjud bo 'lgan. Ularda falsafiy tafakkur qadriyatlarini ishlab chiqishga uringan mashhur kishilar, o 'z davrining ko 'zga ko 'ringan donishmandlari tabiat, jamiyat va inson hayotiga taalluqli bo 'lgan ko'pgina muammolarning real yechimini izlaganlar.
Kalit so'zlar: Qadimgi Xitoy, falsafa, falsafiy maktablar, tayan va shandi, in-yan, Konfutsiychilik, ismlar maktabi, moizm, legizm,yorug'lik va qorong'ulik.
Abstract: The nature of the political, governing direction for traditional Chinese philosophy. Ancient Chinese philosophy also had different directions and currents. In them, famous people who tried to develop the values of philosophical thinking, prominent sages of their time sought real solutions to many problems related to nature, society and human life.
Keywords: Ancient China, philosophy, philosophical schools, pillar and shandi, in-yan, Confucianism, school of names, moism, legism, light and darkness.
Аннотация: Природа политического, руководящего направления традиционной китайской философии. Древнекитайская философия также имела разные направления и течения. В них известные люди, пытавшиеся развить ценности философского мышления, выдающиеся мудрецы своего времени искали реальные решения многих проблем, связанных с природой, обществом и жизнью человека.
Ключевые слова: Древний Китай, философия, философские школы, столп и шанди, инь-янь, конфуцианство, школа имен, моизм, легизм, свет и тьма.
KIRISH
Qadimgi Xitoy ijtimoiy falsafiy fikr dastlab vujudga kelgan va taraqqiy etgan mamlakatlardan biri edi. Odamlarni boshqarishni aks ettiruvchi deyarli harbiy falasafni hukmdorga retseptni taklif qildi.Ildizdagi usullarni tanlash faylasufning insoniy tabiati haqida nimani anglatadi:yaxshi odammi yoki g'azablanganmi? U faqatgina foyda olish yoki axloqdan mahrum bo'lishni istaydimi? Legistlar nuqtai nazaridan odamlarni boshqarish,odamning shafqatsizligining fikriga rioya qilishlari va unga har qanday ishonchni tark etishlari kerak. Bunday g'oyalar hali ham Guan
Junni eslashi mumkin. Agar hukmdor Dao bo'lsa, "Keyin pastkilar xiyonatkor va
103
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 5
educational, natural and social sciences O ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
soxta his-tuyg'ularni namoyon etishga jur'at etmaydi, garchi ular bor" (Guan-Tzu, 156-bet). Shan Jun Shu (IV-III asr), siz bu mavzu bo'yicha aks ettirishingiz
mumkin: "Odamlar odatiy hol, charchaganida, charchagan paytlarda ... Yoki undan ko'proq qat'iy: "Odamlarning tabiati quyidagicha: o'lchashda, hamma chinakam bir qismini tortib olishga intiladi" (Shang, 175-bet).
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA.
Mazkur maqolani tahlil qilish jarayonida ilmiy bilishning mantiqiylik, tarixiylik, izchillik va obyektivlik usullaridan keng foydalanildi. In va Yan falsafiy maktabi va boshqa Xitoy maktablari bilan o'zoro munosabatlarini o'ziga xos falsafiy fikrlari haqida tahlil olib borildi. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyevning tarixi va ma'naviy merosini o'rganishga oid bergan uslubiy ko'rsatmalari hamda, "Konfutsiy va Legizm falsafiy maktabi" o'rganishda olimlarning falsafiy tizimlar taraqqiyotiga qo'shgan hissasi to'g'risidagi fikr - mulohazalar, xulosalar, ilgari surilgan g'oyalar va prinsiplar tadqiqotning nazariy-uslubiy asosi bo'lib xizmat qiladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR.
Shang Yang inson tabiatidagi fazilatlar va axloq qoidalari haqida bevosita gaplashmaydi, ammo aniq, birinchi navbatda, hukmdor bunga qanday tegishli ekaniga bog'liq. Xayrli inson, uning bilimi va oilasi ustuvorliklari bilan ustuvor, Shang Yangga ko'ra, yaxshi mavzu bo'lolmaydi, demak, odamlarga yomon munosabatda bo'lish kerakligini anglatadi. Voyaga yetgan fanlar - Hukmdor -legagari uchun eng zo'r vosita. "Odamlarning birligi va o'zaro qo'llab-quvvatlashi sodir bo'ldi, chunki ular yaxshi deb ta'kidlashadi; Noqulay odamlar va o'zaro kuzatuv yuzaga kelishi mumkin, chunki ular shafqatsiz boshqariladi. Qayerda Odamlar sifatli, noto'g'ri ishchilar yashiringan deb hisoblanadi "(Shang, 162-bet).
Shubhasiz, qo'rquvdagi va ochko'z odamlar osonroq boshqariladi. "Odamlarning boylik va bilimlariga intilishlar faqat tobut qoplamasi paytida yo'qoladi." Yaxshi odamlar Shang Yang shunchaki mavjud bo'lishdan bosh tortadi. Xan Fei (miloddan avvalgi III asr), inson tabiati tabiatga ta'sir qiladi: "Ichak va oshqozon uning asosi" (han-tzu, 379-betlar). Yoki: "O'zlari uchun foydali istaklar bo'lgan fikrlar o'zaro bog'liq emas." Shuning uchun, "Qo'mita davlatni boshqarsa, odamlar uni yaxshilik qilishiga ishonmaydi, ammo ular buni yomon qila olmaydilar, deb hisoblamaydilar" (Han Fei-Tzu, 409 bet).
Shunday qilib, Legistlar uchun odam yovuz, xudbin, qadimiy mohiyatning odatiy egasi. Bu unchalik emas bo'lsa ham - bu muhim emas. Bunday mavzu, boshqarishga qulayligi juda muhimdir. Ta'kidlash joizki, inson tabiati mavzulardan biri edi, ular talablariga ko'ra, konfutsiy gapirmaslikni afzal ko'rdi. Ehtimol, bu
Scientific Journal Impact Factor
savolga nisbatan izchil xulosalar berilmaganligi sababli. U inson tabiatida, shuningdek, hukmdor o'z xalqida rivojlanishi kerak bo'lgan yaxshi fazilatlardan tashqari, insoniy tabiatda bo'lishidan voz kechmadi. Bunday holda, odamlar o'zini tuzatmoqda. Noto'g'ri boshqarish (qonunlar va jazo usuli), "odamlar adashib qolishadi, ammo uyatni bilmaydilar". Agar siz fazilat asosida, marosim asosida qoidalar tuzsangiz "Odamlar uyaladilar va kamtarlikni ifodalaydilar" (Lunyuy, 20.bet).
Konfutsiy fazilat yoshartirilgan yoshlar ishtirokida ham kichik odamlarni rad etmaydi. "Eri fazilatga ega - shamol, kichkina odamlarga, u o'tlar; O'tdan keyin o'tlar "(Lunyuy, 2007, 79). Shuningdek: "Tug'ilgan odam to'g'ri. Ammo agar u to'g'ri ishlarni yo'qotsa, faqat baxtli imkoniyat o'z hayotini saqlab qoladi. "Shunday qilib, insonning chalkashlikdagi tabiati ikki yo'l bilan talqin qilinishi mumkin - bu muayyan sharoitlarda ham mehribon va yomon. Shuning uchun kelajak konfusiychilarning bunday turli xil qarashlari.Taniqli konfutsiychi. Bc e. mazkur TZU odam erkak o'ziga o'xshaganiga ishondi. "Odam tabiatining yaxshilik istagi suvning pasayish istagiga o'xshaydi" (erkaklar-Tsu, p. 31.).
Quyidagi fazilatlar inson tabiatiga xosdir: rahm-shafqat hissi; uyat va g'azablanish hissi; hurmat va ibodat hissi; Haqiqat va noo'rin hissi.Bu his-tuyg'ular "tashqarida emas ... va har doim unga xos emas, faqat ular haqida o'ylamaymiz." Biroq, odamlar o'zlarining his-tuyg'ularini namoyon etishda juda farq qiladi va tabiiy fazilatlaridan to'liq foydalana olmaydi.Uning tabiatini oshkor qilish va bilimlar - bu insondan katta kuch talab qiladigan uzoq jarayon. Bu ezgu erning yo'lidir. "U o'zining aqliy qobiliyatlarini to'liq ishlatgan kishi, u tabiatini biladi. Uning tabiatini kim biladi, u osmonni biladi. "
Meyn TZU o'z yo'lida, odamlar o'rtasidagi munosabatlardagi ko'plab yovuzliklarning namoyon bo'lishi. Odamga (yoki og'ir sharoitlar) kuch ishlatishni yomon harakatlarga jalb qilish, shuning uchun legistlarni boshqarish usullari, tabiiy kataklizmlar bilan bir qatorda, odamlarga ta'sir qiladi. "Agar siz suvni urib, harakatga keltirsangiz, uni peshonadan yuqori ko'tarishingiz mumkin ... Ammo bu suvning tabiatiga bog'liqmi? Bunga kuch keltirildi. Biror kishi yomonni rag'batlantirishi mumkin. " Konfutsiyning yana bir mashhuri, SUN TZU (III asr), qonunchilar va konfutsiychilarning g'oyalarini birlashtirishga harakat qildi. Uning ta'limotida u yovuz insoniy tabiat haqida tezisni rivojlantirdi. "Odam tomonidan uning tabiati g'azablangan; Uning fazilatlari amaliy faoliyat bilan yaratilgan! " (SUN TZU, p. 313).
Foyda va ochko'zlik insonning tug'ma fazilatidir. SUN TZU ta'kidlashicha, inson o'z tabiatiga rioya qilgan holda, odam faqat "u ochligida yeyavering; sovuq bo'lganda iliq bo'ling; U mashaqqatli mehnatdan charchaganida dam oling. " Inson
Scientific Journal Impact Factor
tabiatining namoyon bo'lishi shundaki, "ko'zlar go'zallikni, quloqlarni rag'batlantiradi bu fikrlarda inson uchun foyda ko'radi. " Legistlar uchun qarash, an'anaviy. Faylasufga ko'ra, to'g'ri yo'lda turishga qodir bo'lgan shaxs, xuddi ahmoqqa metall kerak bo'lganidek va faqat o'tkir bo'lishi mumkin.O'quvchi uchun "tarbiyaviy" tushunchasida, birinchi navbatda, qarz hissi va marosim (Li) normalarini bilish, shuningdek, madaniyatni (Wen) ni olish. Agar biror kishi mos ravishda ta'lim bermasa, u "qonunlarni buzadi, chalkashliklarni oshiradi va tinchlantirish uchun qulay emas".Ritival va burchning kelib chiqishi haqidagi raqiblarining savollarini oldindan bilish, Sun Kuan, ular "insonning tug'ma fazilatlaridan emas, balki teshilganlar faoliyati natijasida paydo bo'ldi".
Tabiatning eng yaxshi va jinoyatchi sifatida eng zo'rlik egalari edi, ammo o'zlari o'zlarining harakatlarida, o'z tabiatini yengish bilan bog'liq amaliy faoliyatni o'zlarida edilar. Ular insonning yovuzligini ko'rish va anglash, "hukmdorning kuchini yaratdilar ... marosim va qarzning poydevorini aniqladi. Rivojlangan qonunlar va boshqaruv tizimi Jazoga kirdi" Oddiy va qarzni bilishni biladigan jamiyatda faqat tarbiya undan solih odam qilishi mumkin. Qarama-qarshi natijani, shuningdek, jamiyat yomonliklarga olib kelinayotgan bo'lishi mumkin. Eng muhim aloqa doirasi: "Agar bolalaringiz nima ekanini bilmasangiz, ularning do'stlariga qarang. Agar sizning hukmdoringiz kimligini bilmasangiz, uni o'rab turganlarga qarang. " Xo'sh, SUN Tzuning tarbiyasida katta rol o'ynaydi, shuningdek, inson "hamma narsada" va "[udan] faqat teshilish harakatlari haqida eshitadi".
Qadimgi Xitoy falsafasida turli xil yo'nalish va oqimlar mavjud bo'lib, Ularda falsafiy tafakkur qadriyatlarini ishlab chiqishga uringan mashhur kishilar, o'z davrining ko'zga ko'ringan donishmandlari tabiat, jamiyat va inson hayotiga taalluqli bo'lgan ko'pgina muammolarning real yechimini izlaganlar. Shunday qilib, Konfutsiylar va legistlar inson tabiatidagi muammolarga ko'ra, ushbu ikki maktab taklif qiladigan odamlarni boshqarish usullari bog'liq edi.Lefe (faia) ga ko'ra, odam shafqatsiz. Demak, usullar: qonunchilik, jazo, kamroq mukofot, qo'rqitish. Zulmli (ochko'z va qo'rqinchli) insonni boshqarish uchun qulay vositadir. Afsuski, oilasi shtatdan ustun bo'lganligi sababli, oilada ustuvorlik, aksincha, Legist hukmdoriga yaxshi mavzu bera olmaydi. Legisterlar insoniy tabiatda shunga o'xshash fazilatlar mavjudligini, ammo bu zararli deb hisoblashgan, ammo zararli kuzatuv va tizimning siymolari, xalq chiroqlarining siyosatchiligi bunga hissa qo'shdi.
Konfousiychiliklar (Zhu Jia) bu tabiiy fazilatlarga da'vogarlar insoniy tabiatda sezmaslikka harakat qilmasliklari uchun ishonadilar. Seatualtiv fazilati va tanazzul,
XULOSA
Scientific Journal Impact Factor
bu odamlar xalqni boshqarish uchun er egasini taklif qiladigan mablag'lardir. Albatta, hukmdordan ko'p narsa talab qilindi: fazilatga ega bo'ling, tanazzul, tanazzul, insonparvar (zhen) va ma'rifiy (Wen) va boshqalar.Yozma qonun qabul qilinmadi: Shunday qilib, Kun-Tzuga ko'ra, uning kirishiga faqat odamlar sharmandalik va "ehtiyot bo'ling", va erkak-Tzuga ko'ra, kuch ta'siri ostida yomonlikka moyil bo'lishni boshlang.
Istisno - bu Konfutsiy va Legistlar g'oyalarini o'rgangan Sun TZU. Biror kishi egoistik, foyda uchun intilgan, uning ehtiyojlarini qondirishga moyil, instinktlarga rioya qiladi, ammo undanda yaxshi jamiyatni ko'tarish mumkin. Bu jamiyatning o'zligiga, ayniqsa odamning eng yaqin muhitidan bog'liq. Ehtimol, olimlar va ulardan yuqori bo'lganlar jamiyatning ma'lumotli qismi, Sun Kuan marosimni boshqarishni taklif qildi (qolgan), qolganlari qonun orqali (FA).
1. Guan TZU. // Xitoy donoligi dunyosida. 2006 yil.
2. Shangning hukmdorining kitobi. M., 1993 yil.
3. lunuel. // Konfutsiy. Aqlli darslar. M. 2007 yil.
4. Men-Tzu. // Xitoy donoligi dunyosida. 2006 yil.
5. XUN TZU. // Xitoy donoligi dunyosida. 2006 yil.
6. Han Fi Tzu. // Xitoy donoligi dunyosida. 2006 yil.
ADABIYOTLAR RO'YXATI (REFERENCES)
