CC BY
1KOMPYUTER VOSITALARIDAN BIOLOGIYA LABORATORIYALARIDA PEDAGOGIK VOSITALAR SIFATIDA FOYDALANISHNING AFZALLIKLARI
Turakulova Mehriniso Nuriddinovna
SamDU tayanch doktaranti https://doi.org/10.5281/zenodo.11241646
Annotatsiya. Texnologiyaning jadal rivojlanishi bilan kompyuter vositalarining integratsiyasi ta'lim muassasalarida tobora keng tarqalgan. Murakkab tushunchalarni tushunish uchun amaliy tajribalar muhim ahamiyatga ega bo'lgan biologiya sohasida kompyuter vositalari an'anaviy laboratoriya tajribalarini to'ldiradigan noyob afzalliklarni taklif qiladi. Ushbu maqolada biologiya laboratoriyalarida kompyuter vositalaridan foydalanishning ahamiyati muhokama qilinadi, ularning o'quvchilarning o'quv natijalarini oshirishdagi o'rni ta'kidlanadi va faol ishtirokini rag'batlantiradi. Bundan tashqari maqolada biologiya laboratoriyalarida kompyuter vositalarining transformatsion salohiyati va biologiya fanlarini o'qitish va o'rganishni boyitish uchun texnologiyadan foydalanishda doimiy tadqiqot va innovatsiyalar zarurligi ta'kidlanadi.
Kalit so'zlar: biologiya, pedagogika, virtual laboratoriya, onlayn.
Abstract. With the rapid development of technology, the integration of computer tools is increasingly common in educational institutions. In the field of biology, where hands-on experiments are essential for understanding complex concepts, computer tools offer unique advantages that complement traditional laboratory experiments. This article discusses the importance of using computer tools in biology laboratories, emphasizing their role in improving student learning outcomes and encouraging active participation. In addition, the article emphasizes the transformative potential of computer tools in biology laboratories and the needfor continuous research and innovation in the use of technology to enrich the teaching and learning of biological sciences.
Keywords: biology, pedagogy, virtual laboratory, online.
Аннотация. С быстрым развитием технологий интеграция компьютерных инструментов становится все более распространенной в образовательных учреждениях. В области биологии, где практические эксперименты необходимы для понимания сложных концепций, компьютерные инструменты предлагают уникальные преимущества, дополняющие традиционные лабораторные эксперименты. В этой статье обсуждается важность использования компьютерных инструментов в биологических лабораториях, подчеркивается их роль в улучшении результатов обучения студентов и поощрении активного участия. Кроме того, в статье подчеркивается преобразующий потенциал компьютерных инструментов в биологических лабораториях и необходимость постоянных исследований и инноваций в использовании технологий для обогащения преподавания и изучения биологических наук.
Ключевые слова: биология, педагогика, виртуальная лаборатория, онлайн.
Doimiy rivojlanib borayotgan ta'lim landshaftida texnologiya integratsiyasi pedagogik innovatsiyalarning asosiga aylandi. Ayniqsa, murakkab biologik jarayonlarni tushunishda amaliy tajribalar muhim rol o'ynaydigan biologiya sohasida kompyuter vositalaridan pedagogik
qo'llanma sifatida foydalanishga e'tibor kuchaydi. Texnologiya va biologiya ta'limining uyg'unligi o'rganish tajribasini oshirish, o'quvchilarni faol izlanishga jalb qilish va asosiy tushunchalarni chuqurroq tushunish uchun keng imkoniyatlarni taqdim etadi. Ushbu maqola biologiya laboratoriyalarida kompyuter vositalaridan pedagogik yordam sifatida foydalanishning ahamiyatini aniqlashga qaratilgan. U kompyuter vositalarining o'quv muhitiga olib keladigan noyob afzalliklarini o'rganadi, ularning o'quvchilarning ta'lim natijalarini oshirishdagi o'ziga xos qo'llanilishini ko'rib chiqadi va texnologiyani biologiya ta'limiga integratsiyalashning oqibatlarini muhokama qiladi. Bundan tashqari, u laboratoriya mashg'ulotlarida kompyuter vositalarini qo'llash bilan bog'liq muammolar va mulohazalarni ko'rib chiqadi va ham o'qituvchilar, ham o'quvchilar uchun mumkin bo'lgan imtiyozlarni ta'kidlaydi.
Bu borada hozirgi kunda jadallik bilan rivojlanib borayotgan va bir qancha qulayliklarni yaratayotgan biologiya sohasida ommalashgan virtual laboratoriyalar alohida o'ringa ega. Bugungi kunda ularning bir qancha turlari mavjud bo'lib, turli xildagi dasturlash tillari orqali yaratilmoqda. Shuni ham alohida aytib o'tish kerakki, virtual laboratoriyalarni onlayn tarzda tashkil etish va olib borish bu borada alohida ahamiyatga ega bo'lib bormoqda. Texnologiyaning kuchidan foydalangan holda, o'qituvchilar o'quvchilarni jalb qilish, ilmiy izlanishlarni rivojlantirish va 21-asr muammolarini hal qilish uchun biologlarning keyingi avlodini tayyorlash uchun yangi imkoniyatlarni ochishlari mumkin.
Laboratoriyalardan ham oflayn, ham onlayn foydalanish mumkin. Virtual eksperimentlar, ya'ni interaktiv laboratoriya ishi onlayn resurslarda yoki bir qator maxsus disklar orqali amalga oshirilishi mumkin. Onlayn virtual laboratoriyalar biologiya ta'limida talabalarning o'quv natijalarini sezilarli darajada oshirishiga imkon beradi. Virtual muhitda amaliy tajribalarni taqdim etish orqali ushbu laboratoriyalar talabalarga an'anaviy laboratoriya sharoitida kuzatish qiyin yoki imkonsiz bo'lishi mumkin bo'lgan biologik hodisalar va tushunchalar bilan o'zaro aloqada bo'lish imkonini beradi. Virtual eksperiment orqali talabalar o'zgaruvchilarni manipulyatsiya qilishlari, ma'lumotlarni to'plashlari va natijalarni tahlil qilishlari mumkin, shu bilan biologik jarayonlar va tamoyillarni tushunishlari chuqurlashadi. Onlayn tarzda olib boriladigan virtual laboratoriyalar bir qancha imkoniyatlarni taklif etadi (1-jadval).
1-jadval.
Foydalanish imkoniyati Onlayn virtual laboratoriyalar geografik to'siqlar va resurs cheklovlarini yo'q qiladi, bu esa talabalarga joylashuvi yoki ta'lim muassasasidan qat'i nazar, yuqori sifatli laboratoriya tajribalaridan foydalanish imkonini beradi. Ushbu qulaylik barcha talabalarning amaliy tajriba va so'rovga asoslangan o'rganishda qatnashish uchun teng imkoniyatlarga ega bo'lishini ta'minlaydi
Moslashuvchanlik An'anaviy laboratoriya sozlamalaridan farqli o'laroq, belgilangan jadvallar va mavjudligi cheklangan, onlayn virtual laboratoriyalar vaqt va kirish nuqtai nazaridan moslashuvchanlikni taklif qiladi. Talabalar o'z tezligida virtual eksperimentlar bilan shug'ullanishlari, tushunchalarni qayta ko'rib chiqishlari va vaqt cheklovlarisiz qiziqish sohalarini o'rganishlari mumkin.
Xavfsizlik Virtual laboratoriyalar xavfsiz o'quv muhitini ta'minlaydi, bu yerda talabalar jarohat olish yoki xavfli materiallarga ta'sir qilish xavfisiz tajriba o'tkazishlari mumkin. Bu, ayniqsa, laboratoriya jihozlari cheklangan yoki xavfsizlik muammolari bo'lgan maktablar yoki muassasalar uchun juda muhimdir.
Iqtisodiy samaradorlik jismoniy laboratoriya jihozlarini o'rnatish va saqlash qimmat hamda resurslarni talab qilishi mumkin. Onlayn virtual laboratoriyalar yuqori sifatli laboratoriya tajribalarini taqdim etish bilan birga, qimmat uskunalar, materiallar va texnik xizmat ko'rsatishga bo'lgan ehtiyojni bartaraf etuvchi tejamkor alternativni taklif etadi.
Ishtirok etish Onlayn virtual laboratoriyalardagi interfaol simulyatsiyalar, multimedia resurslari va o'yin elementlari talabalarning faolligini va motivatsiyasini oshiradi. Talabalarga o'quv jarayonida faol ishtirok etish imkonini berib, virtual laboratoriyalar qiziquvchanlikni, tanqidiy fikrlashni va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantiradi.
Virtual laboratoriya dasturiy ta'minoti o'rganilayotgan hodisalar yoki qurilmalarning matematik modellarini amalga oshirish uchun raqamli vosita bo'lib xizmat qiladi. Ushbu dasturiy ilovalar foydalanuvchilarga parametrlarni o'rnatish, o'lchangan miqdorlarni tasavvur qilish, tajribalarni rejalashtirish va natijalarni to'plash va qayta ishlash imkonini beradi. Aslida, virtual laboratoriya model va unga mos keladigan dasturiy ta'minot, hisoblash vositalari, ma'lumotlar (dastlabki va sotib olingan) va eksperimental natijalarni tahlil qilish vositalarini o'z ichiga oladi. Aslini olganda, u raqamli muhitda tajribalar, simulyatsiyalar va ma'lumotlarni tahlil qilish uchun keng qamrovli platformani taqdim etadi. Biologiya ta'limida virtual laboratoriyalarni onlayn tarzda olib borish imkoniyatini beruvchi bir nechta platformalar mavjud bo'lib ular quyidagilar (2-jadval): 2-jadval.
Biology Simulations bir nechta veb-saytlar va dasturlar, virtual biologiya laboratoriyalari ta'minlashda o'quvchilarga yordam beradi. Bu laboratoriyalar biologiya sinovlarini amaliy ravishda amalga oshirish imkonini beradi.
Virtual Labs bu platformadan virtual laboratoriyalarda real javobgarlikni oshirish maqsadida foydalaniladi. Bu o'quvchilarga jismoniy laboratoriyada bo'lgan tajribalarini ta'minlashda yordam beradi
Labster bu platforma virtual laboratoriyalarda real javobgarlikni oshirish maqsadida foydalaniladi. Bu o'quvchilarga jismoniy laboratoriyada bo'lgan tajribalarini ta'minlashda yordam beradi.
BioDigital Human bu dastur tibbiy anatomiyani o'rganish uchun mo'ljallangan bo'lib, 3D modellarda biologik jarayonlarni va organlarni ko'rish imkonini beradi. Bu biologiya fanidan o'quvchilar uchun qulay va foydali bo'lishi mumkin.
Xulosa qilib aytish mumkinki, biologiya laboratoriyalarida kompyuter vositalarining pedagogik qo'llanma sifatida kiritilishi fan ta'limining sezilarli yutuqlaridan dalolat beradi. Ushbu vositalar ko'plab afzalliklarni taqdim etadi, jumladan, ta'lim natijalarini yaxshilash, talabalarning faolligini oshirish va foydalanish imkoniyatini yaxshilash va boshqalar. Immersiv va interaktiv
ta'lim tajribasini taqdim etish orqali kompyuter vositalari talabalarga murakkab biologik tushunchalarni o'rganish, tajribalar o'tkazish va xavfsiz va qulay muhitda tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish imkonini beradi. Texnologiya rivojlanishda davom etar ekan, biologiya ta'limida kompyuter vositalarining imkoniyatlari cheksizdir. O'qituvchilar innovatsion pedagogik strategiyalarni qabul qilishda davom etishlari va kelajak muammolarini hal qilish uchun zarur bo'lgan ko'nikma va bilimlar bilan jihozlangan biologlarning keyingi avlodini yetishtirish uchun texnologiya kuchidan foydalanishlari kerak. O'ylangan integratsiya va amalga oshirish orqali kompyuter vositalari, shubhasiz, kelgusi yillar davomida biologiya ta'limi landshaftini shakllantirishda hal qiluvchi rol o'ynashda davom etadi.
REFERENCES
1. Byukusenge C., Nsanganwimana F., Tarmo P.A. Effectivness of virtual laboratories in teaching and learning biology: a rewiev of literature. International Journal of Learning Teaching and Educational Research. №6. Pages 1-17. Mauritius-2022. Page 12.
2. Juliano Morimoto and Fleur Ponton. Virtual reality in biology: could we become virtual naturalists? Evolution: Education and Outreach 14. №7. Pages 1-13. UK- 2021
3. Myburgh P.H. Reflecting on the creation of virtual laboratory experiences for biology students. Frontiers in education. №7. Pages 1-9. Switzerland-2022. 3-4-pages.
4. Siying Xia, Yan Gao and Bianjiang Zhang. Teaching Strategies of Biological Experiments in Middle Schools Based on VR Technology. IEEE Access. №20. Pages 1-9. USA-2020.
5. НикулинаТ.В., СтариченкоЕ.Б. ВИРТУАЛЬНЫЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ЛАБОРАТОРИИ: ПРИНЦИПЫ И ВОЗМОЖНОСТИ. ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ В РОССИИ. №7. 62-66-cTp. Рoccия-2016.
6. Сениченков Ю. Б. ВИРТУАЛЬНЫЕ ЛАБОРАТОРИИ: ИСПОЛЬЗОВАНИЕ, РАЗРАБОТКА, СТАНДАРТИЗАЦИЯ. Компьютерные инструменты в образовании. №3. 108-132-crp. Санкт-Петербург-2022.
