KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI O’QUVCHILARINI XALQARO BAHOLASH DASTURLARI VA ULARNI AMALDA QO’LLAY OLISHI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5(1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original paper

KICHIK MAKTAB YOSHIDAGI O'QUVCHILARINI XALQARO BAHOLASH DASTURLARI VA ULARNI AMALDA QO'LLAY OLISHI

© D.X.Xolmo'minova1B_

Jizzax davlat pedagogika universiteti, Jizzax, O'zbekiston

Annotatsiya

KIRISH: boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) va TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study) kabi xalqaro baholash dasturlari turli mamlakatlardagi yosh o'quvchilarning ta'lim yutuqlari haqida qimmatli tushunchalarni beradi.

MAQSAD: ushbu tadqiqotning asosiy maqsadi boshlang'ich maktab o'quvchilarining ta'lim natijalarini baholash va yaxshilashda xalqaro baholash dasturlarining rolini o'rganishdir. Tadqiqot ta'lim amaliyoti va siyosatini xabardor qilish uchun ushbu baholash ma'lumotlari va natijalaridan foydalanishning samarali strategiyalarini aniqlashga intiladi.

MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu tadqiqot baholash ma'lumotlarining miqdoriy tahlilini sifatli intervyular va amaliy tadqiqotlar bilan birlashtirgan aralash usullardan foydalanadi. Miqdoriy ma'lumotlar PIRLS va TIMSS kabi xalqaro baholash natijalaridan olingan.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: natijalar xalqaro baholash dasturlarining bir qancha asosiy afzalliklari va amaliy qo'llanilishini ochib beradi. Natijalar shuni ko'rsatadiki, xalqaro baholash natijalari samarali qo'llanilsa, boshlang'ich ta'limda sezilarli yaxshilanishlarga olib kelishi mumkin.

XULOSA: ushbu tadqiqot boshlang'ich ta'limni shakllantirish va takomillashtirishda xalqaro baholash dasturlarining muhimligini ta'kidlaydi. Ushbu baholashlar ma'lumotlari va tushunchalaridan foydalanish orqali o'qituvchilar va siyosatchilar ta'lim sifati va tenglikni yaxshilaydigan strategiyalarni amalga oshirishlari mumkin.

Kalit so'zlar: xalqaro baholash, boshlang'ich ta'lim, PIRLS, TIMSS, ta'lim ko'rsatkichlari, ma'lumotlarga asoslangan qaror qabul qilish, o'quv dasturlarini takomillashtirish.

Iqtibos uchun: Xolmominova D.X. Kichik maktab yoshidagi o'quvchilarini xalqaro baholash dasturlari va ularni amalda qo'llay olishi. // Inter education & global study. 2024. №5(1). B. 133—139.

МЕЖДУНАРОДНЫЕ ПРОГРАММЫ ОЦЕНКИ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ ШКОЛЬНИКОВ И ИХ ПРАКТИЧЕСКОЕ ПРИМЕНЕНИЕ_

© Д.Х.Холмуминова1Н

1Джизакский государственный педагогический университет, Джизак, Узбекистан

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 5(1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: международные программы оценки для учащихся начальной школы, такие как PIRLS (Прогресс в международном исследовании грамотности чтения) и TIMSS (Тенденции в международных исследованиях по математике и естественным наукам), дают ценную информацию об образовательных достижениях младших школьников в разных странах. Эти программы оценивают академическую успеваемость учащихся, предоставляя контрольные показатели и данные, которые могут использоваться в образовательной политике и практике. В этом исследовании рассматривается важность этих международных оценок и их практическое применение в улучшении начального образования.

ЦЕЛЬ: основная цель данного исследования - изучить роль международных программ оценки в оценке и улучшении образовательных результатов учащихся начальной школы. Исследование направлено на определение эффективных стратегий использования этих данных и результатов оценки для информирования образовательной практики и политики.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в этом исследовании используется смешанный метод, который сочетает в себе количественный анализ данных оценки с качественными интервью и практическими исследованиями. Количественные данные были получены в результате международных оценок, таких как PIRLS и TIMSS.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: Результаты показывают несколько ключевых преимуществ и практических применений международных программ оценки. Результаты показывают, что результаты международных оценок, если их эффективно использовать, могут привести к значительным улучшениям в начальном образовании.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: данное исследование подчеркивает важность международных программ оценки в формировании и совершенствовании начального образования. Используя данные и идеи этих оценок, преподаватели и политики могут реализовать стратегии, которые улучшат качество образования и справедливость.

Ключевые слова: международная оценка, начальное образование, PIRLS, TIMSS, образовательные показатели, принятие решений на основе данных, улучшение учебной программы, образовательные стратегии, профессиональное развитие, равенство в образовании, мотивация учащихся.

INTERNATIONAL ASSESSMENT PROGRAMS OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS AND THEIR PRACTICAL APPLICATION

Для цитирования: Холмуминова Д.Х. Международные программы оценки учащихся начальных школьников и их практическое применение // Inter education & global study. 2024. №5(1). С. 133-139.

ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5(1)

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY © Dilfuza X. Xolmuminova1H

1Jizzakh State Pedagogical University, Jizzakh, Uzbekistan

Annotation

INTRODUCTION: International assessment programs for elementary school students such as PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) and TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study) provide valuable insights into the educational achievements of young students in different countries. These programs assess student academic performance, providing benchmarks and data that can inform educational policies and practices. This study explores the importance of these international assessments and their practical application in improving primary education.

AIM: the main objective of this study is to investigate the role of international assessment programs in assessing and improving the educational outcomes of primary school students. The research seeks to identify effective strategies for using these assessment data and findings to inform educational practice and policy.

MATERIALS AND METHODS: this study uses a mixed methods approach that combines quantitative analysis of evaluation data with qualitative interviews and case studies. Quantitative data were obtained from international assessments such as PIRLS and TIMSS.

DISCUSSION AND RESULTS: the results reveal several key benefits and practical applications of international assessment programs. The results show that the results of international assessments, if used effectively, can lead to significant improvements in primary education.

CONCLUSION: this study highlights the importance of international assessment programs in shaping and improving primary education. By using data and insights from these assessments, educators and policymakers can implement strategies that improve educational quality and equity.

Keywords: international assessment, primary education, PIRLS, TIMSS, educational indicators, data-based decision making, curriculum improvement, educational strategies, professional development, education lim equality, student motivation

For citation: Dilfuza X.Xolmuminova. International assessment programs of primary school students and their practical application (2024), Inter education & global study, (5(1)), pp. 133-139. (In Uzbek).

Davlat rahbari imzolagan "O'zbekiston Respublikasi xalq ta'limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi farmonida inson kapitalini shakllantirishning asosiy bo'g'ini bo'lgan tizimda amalga oshirilishi lozim bo'lgan vazifalar va ularni hayotga tatbiq etish yo'llari atroflicha belgilab berildi. Jumladan, unda mamlakatimizning 2030 yilga kelib PISA (The Programme for International Student

© intereduglobalstudy.com

2024, ISSUE 5(1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Assessment) - o'quvchilarning ta'lim sohasidagi yutuqlarini baholash bo'yicha xalqaro dastur reytingida jahonning 30 ta ilg'or mamlakati qatoriga kirishiga erishish vazifasi qo'yilgan.

Konsepsiya bilan tanishgan kishida, tabiiyki, PISA tizimi tadqiqotlari haqida ko'proq bilish istagi tug'iladi. Biz bu iboraga ilk bor O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi "Xalq ta'limi tizimida ta'lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qarorida duch kelgandik. Mazkur hujjatda Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi huzurida Ta'lim sifatini baholash bo'yicha xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazini tashkil etishga qaror qilinib, uning asosiy vazifalari va faoliyat yo'nalishlari etib ta'lim tizimida o'qish, matematika va tabiiy yo'nalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini rivojlantirishning innovatsion metodlarini ishlab chiqish va joriy etishga yo'naltirilgan ilmiy izlanishlar olib borish; ta'lim sifatini baholash sohasida xalqaro aloqalarni o'rnatish, xalqaro loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish, xalqaro ilmiy anjumanlar va simpoziumlarni tashkil etish va o'tkazishda ishtirok etish; umumiy o'rta ta'lim muassasalarining xalqaro tadqiqotlarda muvaffaqiyatli ishtirok etishini ta'minlash; O'zbekiston Respublikasining xalqaro baholash dasturlarida qayd etgan natijalarini boshqa davlatlar natijalari bilan qiyosiy taqqoslash belgilandi.

O'z navbatida kelgusida mamlakatimiz ta'lim sifatini baholash bo'yicha quyidagi xalqaro tadqiqotlarda ishtirok etishi ko'zda tutildi:

- PIRLS (Progress in International Reading and Literacy Study) - boshlang'ich 4-sinf o'quvchilarining matnni o'qish va tushunish darajasini baholash;

- TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study) - 4 va 8-sinf o'quvchilarining matematika va tabiiy yo'nalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini baholash;

- PISA (The Programme for International Student Assessment) - 15 yoshli o'quvchilarning o'qish, matematika va tabiiy yo'nalishdagi fanlardan savodxonlik darajasini baholash;

- TALIS (The Teaching and Learning International Survey) - umumiy o'rta ta'lim maktablari rahbarlari va o'qituvchilari bilan so'rovnoma o'tkazish orqali maktabda o'qitish va ta'lim olish jarayonlari samaradorligini baholash.

Qayd etish lozim, mamlakatimiz ta'lim muassasalari PISA xalqaro tadqiqotlarida 2021 yilda ilk marotaba ishtirok etadi.

PISA: MUAMMO VA YECHIMLAR

- Ushbu dasturga 1997 yil asos solingan, - deydi Mirishkor tumani xalq ta'limi bo'limi ta'lim sifati monitoringi bo'limi inspektor-metodisti Elyor Shoqulov. - Undan ko'zlangan asosiy maqsad - dunyo bo'ylab ta'lim tizimi samaradorligini 15 yoshli o'quvchi-yoshlar 3 yo'nalishda (o'qish, matematika, tabiiy fanlar bo'yicha) savodxonligiga, ularning ijodiy va tanqidiy fikrlashiga, olgan bilimlarini hayotda qo'llay olish qobiliyatlariga baho berish va keyinchalik bu ko'nikmalarni hosil qilishga undashdan iborat. Dasturni Avstraliya pedagogik tadqiqotlar kengashi, Niderlandiya milliy pedagogika instituti, AQShning

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Vestat va pedagogik test xizmatlari, shuningdek, Yaponiyaning ta'lim sohasidagi tadqiqotlar milliy instituti hamkorlikda o'tkazadi. Dasturni joriy etish g'oyasi ish beruvchilarning tashabbusi bilan ilgari surilgan. 2018 yilda PISA dasturida Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT)ga a'zo 35 mamlakat, a'zo bo'lmagan 43 ta, jami 78 mamlakat va shaharlar ishtirok etgan. Har bir davlatdan ishtirok etuvchi o'quvchilar soni mamlakatdagi jami 15 yoshli o'quvchi-yoshlarning 2 foizi miqdorida saylanma tarzda shakllantiriladi. Shundan kelib chiqilganda har bir davlatdan 4500 nafardan 10 ming nafargacha o'quvchi ishtirok etgan. Sobiq ittifoq mamlakatlaridan Rossiya, Latviya, Litva, Estoniya, Qirg'iziston, Qozog'iston qatnashdi. Ular orasidagi eng yaxshi ko'rsatkich estoniyalik o'quvchilarga tegishli, garchi mazkur mamlakat yoshlari ilk marotaba ishtirok qilgan 2006 yilda 516 ball jamg'arib, 11-o'rinni egallagan bo'lsa-da, 2015 yilda bu ko'rsatkich tegishli tartibda 534 ball va uchinchi o'ringa ko'tarildi.

Ma'lum bo'ldiki, 2015 yilgi tadqiqotlardan keyin dunyo bo'yicha birinchi, ikkinchi va to'rtinchi o'rinlarni qit'adoshlarimiz - Singapur, Yaponiya va Xitoy Taypeyi o'quvchi-yoshlari egallagan. PISA xalqaro baholash dasturi testlari uch yilda bir marotaba o'tkazilib, o'quvchilar bilimi uchta asosiy yo'nalish bo'yicha, 1000 ballik tizimda baholanadi. Har galgi monitoring jarayonida yuqorida sanalgan uchta yo'nalishdan biriga alohida e'tibor qaratiladi. Masalan, 2000 yilda tadqiqotning asosiy yo'nalishi o'qish savodxonligiga, 2003 yil matematik savodxonlikka, 2006 yilda esa tabiiy fanlar savodxonligiga qaratilgan. Bu holat davriy takror bo'lishini inobatga olganda, 2021 yil asosiy fan qilib matematika tanlanishi ayon bo'ladi. Test savollari dasturga a'zo mamlakatlarning mutaxassislari bilan kelishilgan holda xalqaro konsultantlar guruhi tomonidan tuziladi.

Shu nuqtai nazardan qaralganda, mamlakatimiz ta'lim tizimi xodimlari oldida turgan asosiy muammolar nimalardan iborat?

Birinchisi - o'quvchilarning bilim darajasidagi nuqsonlar. Joriy yil mamlakatimiz 1035 ta maktabda o'tkazilgan monitoring natijalariga ko'ra o'quvchilarning o'rtacha o'zlashtirishi 70 foizni, sifat ko'rsatkichi 44,8 foizni tashkil etgan, xolos. Matematika fanidan bu ko'rsatkich yanada past ekanligi aniqlangan.

Ikkinchisi - bizda mavjud darsliklarda PISA topshiriqlariga o'xshash masala va misollarning kamligi. PISA topshiriqlari esa odatda uzundan-uzun matnlar yordamida tasvirlanib, ulardagi real vaziyat va muammolarni hal qilish usulini tanlash uchun matematikaning qaysi bo'limiga murojaat qilish haqida ko'rsatmalar yo'q. PISA topshiriqlari (matnli, rasmli, diagramma va jadvallar, real bog'lanish grafikalari) turli shakllarda taklif qilinadi. Ularni matematik tilga o'girish va yechim topilgandan so'ng uni yana real sharoit bilan bog'lab baholash hamda sharhlash talab qilinadi. Bizdagi matematika darsliklarida standart masalalar beriladi va ular standart usullar yordamida echiladi.

Bundan ko'rinib turibdiki, PISA dasturida mantiqiy fikrlash asosiy o'ringa ko'tariladi. Masalan, o'quvchi matnda "aylana" so'ziga duch kelinmasa-da, aynan mazkur obyekt haqida so'z borayotganini anglab etishi lozim. Demak, birinchi navbatda matematika

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

darsliklarini o'quvchi mantiqiy fikrlashiga undaydigan masalalar bilan boyitish vazifasi yuzaga keladi. Shuningdek, bizda 130 dan ortiq millat va elat vakillari istiqomat qilishi, ta'lim 7 tilda olib borilishi ham tarjima masalasida qo'shimcha qiyinchiliklar tug'dirishi mumkin.

DASTUR BIZGA NEGA KERAK?

15 yoshli bolalarning bilim darajasi miqdoriy ko'rsatkichini adolatli aniqlash va xalqaro miqyos bilan solishtirish imkoni tug'iladi;

- o'quvchilarning savodxonligi hamda bilimlarini amaliyotda qo'llash qobiliyatini rivojlantirish bo'yicha davlat va nodavlat tashkilotlar hamda ota-onalar hamkorlikdagi faoliyatini muvofiqlashtirish amaliyoti kuchayadi;

- umumta'lim maktablarida yaratilgan shart-sharoitlarni baholash yuzasidan miqdoriy ko'rsatkichlar aniqlanadi.

Shu o'rinda qayd etish joiz, PISA bo'yicha o'quvchilar bilimiga qo'yilgan bahoning har 50 ballga oshishi yillik yalpi ichki mahsulotning bir foizga o'sishini ta'minlashi xalqaro tajribalarda kuzatiladi.

Bir so'z bilan aytganda, ushbu dastur mamlakatimiz yoshlari intellektual salohiyati yanada oshishiga xizmat qilishi shubhasiz.

Xulosa o'rnida shuni aytish lozimki, xalqaro baholash dasturlarini amaliyotga qo'llash birga milliy baholash tizimini yanada takomillashtirishga erishiladi. O'quvchi yoshlarni savodxonlik darsjasini xolisona baholash, o'quvchilar olgan bilimlarini amaliyotga qo'llash qobilyatini amaliyotga qo'llash qobilyatini rivojlantirish va ta'lim muassalarida sifatli ta'lim berish uchun etarli shart-sharoitlarni yaratish lozim. Xalqaro dasturlarda ishtirok etish o'quvchi yoshlarimizni bilim sifatini qay darajada rivojlanayotganligini aniqlash, shu orqali natija va samaradorlikning yo'nalishlarini belgilab olishga imkoniyat yaratsa, milliy baholash tizimini yanada rivojlantirish xalqaro baholash dasturlarida muafaqqiyatli ishtirok etishni ta'minlaydi.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. A.Ismailov, B.Xaydarov va boshqalar. Xalqaro tadqiqotlarda o'quvchilarning matematik savodxonligini baolash. Toshkent. 2019 yil 112 bet

2. http:/www.markaz.tdi.uz-Ta'lim sifatini baholash bo'yich xalqora tadqiqotlarni amalga oshirish milliy markazi sayti

3. R.Ishmuhammedov. Ta'limda inovatsion texnologiyalar.Toshkent. 2018 yil 240-bet

4. X.A.Meliyev, O.Jamoliddinova. Tarbiyachining kasbiy kompetenti va mahorati. Toshkent. 2021 yil

5. M.Usmonboyeva, A.To'rayev. Kreativ pedagogika asoslari modulu bo'yicha o'quv uslubiy majmua. Toshkent. 2018 yil 96 bet

6. Bo'ltakov S. X. SIVILIZATSION PEDAGOGIK TIZIMLARNI SHAKLLANTIRISH BOSQICHLARI //Science and innovation. - 2022. - Т. 1. - С. 262-265.

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

7. Bo'ltakov S. X. Practical aspects of using civilized pedagogical systems in the training of future primary school teachers //Journal of Innovation, Creativity and Art. - 2023. - T. 2. - №. 3. - C. 71-73

8. www.gov.uz

9. www.press-uz.info

10. www.ziyonet.uz

11. www.pedagog.uz

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

Xolmo'minova Dilfuza Xolmamatovna, o'qituvchi, [Холмуминова Дилфуза Холмаматовна, преподаватель]. [Dilfuza X. Xolmuminova, teacher]; manzil: 130100. Jizzax viloyati, Jizzax shahri, Sharafa Rashidova ko'chasi, 4-uy. [адрес: 130100.Джизакская область, город Джизак, улица Шарафа Рашидова, 4.]. [address: 130100. Dzhizak region. city of Dzhizak, street Sharafa Rashidova. 4.]