Научная статья на тему 'КЕСУВЧИ АСБОБНИНГ КЕСУВЧИ КИСМИНИ ЕЙИЛИШИНИ ВИБРОАКУСТИК УСУЛ БИЛАН АНИКЛАШ'

КЕСУВЧИ АСБОБНИНГ КЕСУВЧИ КИСМИНИ ЕЙИЛИШИНИ ВИБРОАКУСТИК УСУЛ БИЛАН АНИКЛАШ Текст научной статьи по специальности «Медицинские технологии»

CC BY
142
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Ключевые слова
виброакустик усул билан кесувчи асбобнинг яроқсиз даврини аниклаш / математик моделлаштириш / оператцион частота дипазонини танлаш / иш частотасини танлаш / тебраниш акустик тегинишни назорат қилиш. / vibroacoustic cutting tool failure detection period / mathematical modeling / operating frequency range selection / operating frequency selection / vibration acoustic touch control.

Аннотация научной статьи по медицинским технологиям, автор научной работы — Баходир Нуманович Файзиматов, Муродил Авдивоси Ўғли Мирзаев

Долзарблиги ва масақдлари.Тажрибалар шуни кўрсатадики кесиш пайтида ЧПУ дастгоҳларида асбобнинг кесувчи қирраси ҳолатини виброакустик усул ёрдамида аниклаш имконини беради.Конструктор томонидан частота диапазонини танлаш муҳим ҳисобланада, яъни сигналнинг амплитудасини кескичнинг ейилиш пайтида максимал даражада ўзгаришига олиб келади.Тажрибалар шуни кўрсатадики ЧПУдастгохлари ёрдамида кўлланиладиган виброакустик алгоритмлар ва кесувчи асбобнинг ейилишини аниқлаш учун (ВАС) сигналаридан фойдаланилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским технологиям , автор научной работы — Баходир Нуманович Файзиматов, Муродил Авдивоси Ўғли Мирзаев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

VIBROACUSTIC DETERMINATION OF BENDING OF THE CUTTING PART OF THE CUTTING TOOL

Relevance and purpose. Experiments show that the position of the cutting edge of the tool during cutting can be determined using vibroacoustic methods. and (VAS) signals are used to determine the wear of the cutting tool.

Текст научной работы на тему «КЕСУВЧИ АСБОБНИНГ КЕСУВЧИ КИСМИНИ ЕЙИЛИШИНИ ВИБРОАКУСТИК УСУЛ БИЛАН АНИКЛАШ»

КЕСУВЧИ АСБОБНИНГ КЕСУВЧИ КИСМИНИ ЕИИЛИШИНИ ВИБРОАКУСТИК УСУЛ БИЛАН АНИКЛАШ

Баходир Нуманович Файзиматов

Андижон политехника институти yunusali1987@mail.ru

Муродил Авдивоси ^ли Мирзаев

Андижон политехника институти yunusali 1987@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Долзарблиги ва масакдлари.Тажрибалар шуни курсатадики кесиш пайтида ЧПУ дастгохларида асбобнинг кесувчи кирраси холатини виброакустик усул ёрдамида аниклаш имконини беради.Конструктор томонидан частота диапазонини танлаш мухим хисобланада, яъни сигналнинг амплитудасини кескичнинг ейилиш пайтида максимал даражада узгаришига олиб келади.Тажрибалар шуни курсатадики ЧПУдастгохлари ёрдамида кулланиладиган виброакустик алгоритмлар ва кесувчи асбобнинг ейилишини аниклаш учун (ВАС) сигналаридан фойдаланилади.

Таянч сузлар. виброакустик усул билан кесувчи асбобнинг яроксиз даврини аниклаш, математик моделлаштириш, оператцион частота дипазонини танлаш, иш частотасини танлаш, тебраниш акустик тегинишни назорат килиш.

VIBROACUSTIC DETERMINATION OF BENDING OF THE CUTTING PART

OF THE CUTTING TOOL

Relevance and purpose. Experiments show that the position of the cutting edge of the tool during cutting can be determined using vibroacoustic methods. and (VAS) signals are used to determine the wear of the cutting tool.

Keywords: vibroacoustic cutting tool failure detection period, mathematical modeling, operating frequency range selection, operating frequency selection, vibration acoustic touch control.

Ракамли дастурда бошкариладиган (ЧПУ) машиналарда кесувчи асбобнинг холатини кузатиш учун виброакустик усул иш частотаси диапазонини тугри танлашни, яъни кесувчи асбобнинг ейилишидан сигнал ампилутудаси узгаришида

Bakhodir Nurmanovich Fayzimatov

Andijan Polytechnic Institute yunusali1987@mail.ru

Mirodil Abdivosi ugli Mirzaev

Andijan Polytechnic Institute yunusali 1987@mail.ru

ABSTRACT

КИРИШ

намаён булади. Бундай ишлов бериш турлари назарий имконияти хали хам муоммоли булиб, барча частота диапазони етарли даражада интеллектуал булмаган ва уз-узини назорат килиш воситалари билан жихозланмаган замонавий тебраниш сенсорларининг имкониятлари билан чекланган. Овоз диапазонидаги информацион частота диапазонини аниклаш учун анъанавий станокларда ва ЧПУ дастгохларида бир катор тажрибалар утказилди. Тадкикотларда кесиш чукурлиги , 1 суришлар киймати Б ва п айланишлар сони кенг диапазонда узгариб туради. Турли физикавий ва механик хусусиятларга эга булган турли металлардан тайёрланган материаллар ишлатилган. Масалан : пулат, латун, дуралумин. Ишлов беришда Т15К6 кескич ёрдамида ЧПУ типли машиналари томонидан амалга оширилди. Кескич куйидаги геометрик улчамларга эга: узунлиги 120 мм, кенглиги 10мм, калинлиги 12мм, кесиш бурчаклари а =12°,у =18°,ф =60°, ф1= 15°. (РДБ) ракамли дастурда бошкариладиган машиналарда бир хил товуш кесиш режимларида ёкилганда, товуш кесиш режими булмаган холда машина тебранишларининг амплитуда-частота характеристикалари (ВАС) буш холатда олинган.(1-расм), кескич ишлов бериладиган юзага тегиши, (2-расм) кесиш режими, 3-расм). ЧПУдастгохида, ишлов бериладиган материал пулат, шпинделнинг тезлиги у=200 айл / мин, суришлар киймати Б=0,1 мм / айл, кесиш чукурлиги 1=0-0,5 мм. Кескичнинг айланадиган иш кисмига тегиши моментининг (ВАС)сигнал 2-расмида курсатилган.расм

1-Раш.(дастгохдинг узи уки кузгалишининг тебраниш) шпинделнинг айланиш сони-200айл/мин

2-Расм.Сенсор режимида кескичдан олинган сигналнинг ВАС. Материал пулат,кесиш тезлиги шпиндел буйича -200 айл/мин, кесиш чукурлиги-0 мкм (тегиниш), п-0,1мм/айл

3-Расм. Сенсор режимида кесгичдан олинган сигналнинг ВАС. Материал пулат,кесиш тезлиги шпиндел буйича -200 айл/мин, кесиш чукурлиги -10 мкм (тегиниш), п-0,1мм/айл

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ

Хрзирги вактда вибродиагностикада мураккаб виброакустик жараёнларнинг динамикасини бахолашнинг турли усуллари кулланилмоыда. Кесиш жараёнини виброакустик тахлил килиш учун куйидаги усулларни куллаш максадга мувофиыдир:ПИК омил усули, тугридан-тугри спектр усули, конверт спектри усули.

ПИК омил усули. Бу усулда ПИК омил усули танланган частота диапазонидаги тебраниш сигналининг энг юкори амплитудасининг унинг уртача кийматига нисбати узгаришини кузатиб боради, масалан, 200-300 Гц, 2-3 кГц диапазон (4-расм).

4-Расм.Уткир тигли кескич билан кесиш жараёнида содир булган (ВАС)

5-Расм.Кескичнинг ейилиш даври оралиги вактидаги (ВАС) Усулнинг асосий афзаллиги - бу кескич учини йук килиш бошланишини аниклаш ва уни йук килишнинг кейинги жараёнини кузатиш. Асосий камчиликлар - бу усулнинг зайф шовкин иммунитети ва кесиш жараёнида доимий улчовларга эътиёж. Танланган частота диапазонида ПИК фактори узгарганда, бошкарув блокига ЧПУ виброакустик сенсорли бошкарувни ишлатиш ва кескич учининг улчовли ейилишини улчаш учун сигнал юборади.

Тугридан-тугри спектр усули.Бу усул 5-расмда нафакат амплитуда ва энергия характеристикалари нисбати нуктаи назаридан, балки амплитуда пайдо булиш частотаси нуктаи назаридан хам тахлил килиш мумкин. Ушбу принцип тугридан-тугри спектр усулида кулланилади. Вибрацияли сигнал юкори диапазонли спектр анализатори томонидан тахлил килинади ва кескич учи нуксонларининг пайдо булиши ва ривожланиши спектрнинг частота таркиби билан аникланади. Усулнинг иккита асосий афзаллиги бор:

- этарлича юкори шовыин даражаси (кесиш зонасида кескич учи нуксонлари билан бир хил аник частоталарда тебраниш хосил киладиган манбалар мавжуд булиши эхтимолдан йирок булмаслиги);

- усулнинг ахборот таркиби ПИК омил услубига нисбатан анча юкори даражада ишлаши. Усулнинг иккита асосий афзаллигидан ташкари унинг иккита камчиликлари хам мавжуд:

1- усул кичик диапазонли спектрли анализаторни талаб килади;

2- усул кескич учининг майда нуксонларига бефарк. Бунинг сабаби шундаки, кескич учининг йейилиши , кесишнинг виброакустик расмига озгина таосир ыилади. Факат кескичнинг кесувчи киралари этарлича кучли нуксонлари билан, фойдали виброакустик сигнал спектрнинг умумий шовкин кисмидан сезиларли даражада ажралиб туради. Ушбу усулдан фойдаланганда, аниклангандан кейин вужудга келган узгаришларнинг бирида, асбобнинг улчамли ейилишини аниклаш учун тегиниш оркали сигнал виброакустик бошкарувга юборилади. Спектр усули конверт.Бу сигналнинг юкори частотали кисми вакт утиши билан амплитудасини узгартиради, у паст частотали сигнал билан модуляция килинади. Ушбу модуляция кескич кесувчи киррасини холати тугрисида маълумотни уз ичига олиши мумкин. Ушбу маълумотни ажратиш ва кайта ишлаш ушбу усулнинг асосини ташкил этади. Ушбу усул акселерометрдан олинган кенг полосали булмаган сигналнинг модуляциясини тахлил килишда, лекин аввал иш диапазонида тебраниш сигналини тармокли филтрлашни амалга оширишда ва ушбу сигналнинг модуляциясини тахил килишда энг яхши натижаларни беради. Бунинг учун филтрланган сигнал аникланади, яъни. модуляция килувчи сигнал ажратилган (у "конверт" деб номланади кичик диапазонли спектр анализаторига узатиладиган сигнал ") ва бизни кизиытирадиган модуляцион сигнал спектри ёки конверт спектри олинади. Усулнинг афзалликлари юкори сезувчанлик, ахборот таркиби ва шовкинга карши элементдир. Асосий камчилик - бу юкори нарх ва амалга оширишнинг мураккаблиги. Ушбу усулни куллаш, шунингдек, тебраниш оркали виброакустик бошкариш учун ЧПУ дастгохига сигнал узатилишини, кейин эса кескич кесувчи киррасининг улчовли ейилишини улчашни назарда тутади. Кескич кесувчи киррасининг холатини тахлил килиш учун ПИК фактор усулидан фойдаланиш максадга мувофикдир, чунки бу кесувчи кирранинг холатини йук килиш бошлангандан то унинг тулик парчаланишига кадар кузатиб бориш имконини беради. Бу киммат аппарат ва хар кандай эксперт хулосаси талаб килинмайди.

НАТИЖАЛАР

Кесиш воситаси холатини виброакустик бошкариш усуллари орасида сенсорли бошкариш алохида урин тутади. Бу кеувчи асбобининг холатини операцион ёки операциядан кейинги назорат килиш билан купрок боглик булиши керак, у юкори аниклик назорати (ЧПУдастгохи боскичи) билан ажралиб туради. Юкорида тавсифланган чикиб кетиш сигнал товуши асбобининг холатини кузатиш учун виброакустик мосламанинг сигналига биноан бошкариладиган асбобнинг улчовли ейилишини аник улчаш амалга оширилади. Кесиш воситаси холатини тебраниш усули билан виброакустик бошкариш алгоритмини ЧПУ дастгохи хотирасида программа туплами сифатида саклаш максадга мувофикдир.

Программанинг кисмларни кайта ишлашга турли хил хусусиятларга эга булиши мумкин: кесиш вакти, асбобнинг ишлаш муддати, тайёр маъсулотлар сонини хисоблаш, кесиш зонасининг харорати ва бошкалар, лекин энг кулай ва аник -курилмадан сигнал билан кесиш воситасининг холатини фаол виброакустик кузатишдир. Ушбу сигналда кисмни кайта ишлаш жараёни тугайди ва кескичнинг ейилиши тегиниш усули билан тегиниш пайтигача бир вактнинг узида хисоблаш билан назорат килинадиЧПУ дастгохининг техник хусусиятларига ва эхтиёт кисмларни ишлаб чикариш технологиясига караб, сигнал чикиб кетиш воситасини тегиниш усули билан бошкаришнинг мумкин булган вариантларидан бири танланган:

- асосий юзани тегиниш усулидан фойдаланиш;

- загатовканинг юзасини мос кескич билан тегиниш усулидан фойдаланиш.

Биринчи холда, кадамлар асбобнинг дастлабки бошкарув холатидан дастгох шпинделида хосил булган ва урнатиладиган таглик юзасига кадар хисобланади. Тегиниш худди шу восита билан амалга оширилади, аввал уткир, кейин эскирган. Асбобнинг улчовли ейилиши, уткир ва эскирган йейилиннинг таглик юзасига кадамлари уртасидаги фары билан белгиланади. Биринчи усулнинг нокулайлиги дастгох шпинделида махкамланган таянч айланувчи сиртни яратиш зарурати ва унинг холатини бошкариш зарурати билан боглик бщлиб, бу кушимча вакт сарфлашни талаб килади. Иккинчи холатда, асбобнинг ейилишини аниклаш учун, кесиш тухтатилади, кадамларни хисоблаш билан ишлайдиган кескич дастлабки холатига утказилади, кейин мос ёзувлар кескич назорат холатига чикарилади, ишлов берилган кисмнинг юзасига кадамларнинг сони хисобга олинади. Шундан сунг, ишлайдиган ва мос ёзувлар кескичнинг кадамлари сони таккосланади ва асбобнинг ейилиши аникланади. Агар йейилиш жуда мухим булмаган булса, кисмни кайта ишлаш тухташ жойидан бошлаб давом этади ва кадамлар фарки ишлайдиган восита томонидан ишлаб чикилади. Агар ейилиш рухсат этилганидан куп булса, асбобни узгартириш учун сигнал берилади.

ХУЛОСА

ЧПУ дастгохларида кесувчи асбобининг холатини кузатиш усулларини тахлил килиш шуни курсатдики, саноат шароитида амалий кулланилиши учун энг макбул усул бу виброакустик бошкариш усулидир. Усулни куллаш юкори аниклик ва машинанинг барча асбобларини бошкариш учун (ВАС) виброакустик датчикдан фойдаланишга имкон беради.

REFERENCES

1. В.Н.Подураев.,А.А.Барзов., В.А.Горелов. "Технологическая диагностика резания методом акустической эмиссии". Машинастроение 1988-56л.

2. Махмудов К.Г., Мирзаев А.А.,Ридванов И.Х. "Прогнизированние износ

3. стойкости режущих инструментов". Технология и автоматизация машинотроения. Сб-ВЫП.45.Киев:Вища школа.1990.с.69-73.

4. Девин Л. Н., Стахнив Н. Е, Сулима А. Г. Автоматизированная система для измерения сигнала акустической эмиссии в процессе прецизионного алмазного точения // Совре-менные проблемы производства и ремонта в промышленности и на транспорте: Мате-риалы 11-го Междунар. науч.-техн. семинара, г. Свалява. 2125 февр. 2011 г. - К.: АТМ

5. Украины, 2011. - С. 79-81.

6. Девин Л. Н., Новиков Н. В. Широкополосные датчики акустической эмиссии для диагностики состояния режущих инструментов // Техническая диагностика и неразрушающий контроль. - 2008. - № 4. - С. 81-85.

7. 5.Мирзаев А.А., Кокаровцев В.В. "Автоматизатция определение обративаемости металлов резанием". Технология и автоматизаций машиностроения. Сб-Вып.42.Киев:Вища школа.1988.с.79-82.

8. Файзиматов Б.Н., Мирзаев А.А. "Материалларни кесиб ишлаш асослар". Фаргона-техника.2003- 195л

9. Хусанов Ю. Ю., Мамасидиков Б. Э. У. ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАРНИ ПРАМАЛАШДА КИРИНДИ ^ОСИЛ БУЛИШ ЖАРАЁНИ ТАДЖИК КИЛИШ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 95-104.

10. Fayzimatov B. N., Xusanov Y. Y. PROBLEMS OF GLASS SURFACE QUALITY FORMATION FOR MECHANICAL PROCESSING //Scientific-technical journal. - 2018. - Т. 22. - №. 2. - С. 35-39.

11. Fayzimatov S. N., Xusanov Y. Y., Valixonov D. A. Optimization Conditions Of Drilling Polymeric Composite Materials //The American Journal of Engineering and Technology. - 2021. - Т. 3. - №. 02. - С. 22-30.

12. Xusanov Y. Y., Valixonov D. A. O. G. L. POLIMER KOMPOZITSION MATERIALLARDAN TAYYORLANGAN DETALLARNI PARMALASHNI ASOSIY KO 'RINISHLARI //Scientific progress. - 2021. - Т. 1. - №. 6. - С. 11691174.

13. Xusanov Y. Y., Valixonov D. A. O. G. L. POLIMER KOMPOZITSION MATERIALLARDAN TAYYORLANGAN DETALLARNI PARMALASHNI ASOSIY KO 'RINISHLARI //Scientific progress. - 2021. - Т. 1. - №. 6. - С. 11691174.

14. Хусанов Ю. Ю., Анвархужаев Т. Б. У., Рахмонов С. Ш. У. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ТЕХНОЛОГИИ БОРИРОВАНИЕ СТАЛЕЙ ИЗ ОБМАЗОК ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ЖАРОСТОЙКОСТИ И ИЗНОСОСТОЙКОСТИ //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 1449-1454.

15. Хусанов Ю. Ю., Таштанов Х. Н. У., Сатторов А. М. МАШИНА Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 800

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

ISSN: 2181-1601

AETA.T.TAPHH nAPMA.TAB Hm.TOB BEPHTA^rAH HOTEXHO-TOrHK ro3A^AP TYP.TAPH //Scientific progress. - 2021. - T. 2. - №. 1. - C. 1322-1332.

16. OaroHMaTOB m. H., A6gynnaeB m. M. ^OPHA^AP EP^AMH^A KH^HK Y^AM-TH ^Y^YP TEmHKTAPrA Hm^OB BEPHm AHH^-THrH BA CAMAPA^OP^HrHHH OmHPHm //Scientific progress. - 2021. - T. 1. - №. 6. - C. 851-856.

17. Fayzimatov S., Rubidinov S. DETERMINATION OF THE BENDING STIFFNESS OF THIN-WALLED SHAFTS BY THE EXPERIMENTAL METHODOLOGICAL METHOD DUE TO THE FORMATION OF INTERNAL STRESSES //International Engineering Journal For Research & Development. - 2021. - T. 6. - №. 2. - C. 5-5.

18. Qosimova Z. M. Influence of The Design of The Rolling Roller on The Quality of The Surface Layer During Plastic Deformation on the Workpiece. - 2021.

19. Dostonbek V., Nizomiddin J., Jurabek S. EXPERIMENTAL AND THEORETICAL STUDIES OF THE PROCESS OF CUTTING POLYMER MATERIALS //Academicia Globe: Inderscience Research. - 2021. - T. 2. - №. 05. -C. 485-490.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.