Научная статья на тему 'ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАРНИ ПРАМАЛАШДА ҚИРИНДИ ҲОСИЛ БЎЛИШ ЖАРАЁНИ ТАДҚИҚ ҚИЛИШ'

ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАРНИ ПРАМАЛАШДА ҚИРИНДИ ҲОСИЛ БЎЛИШ ЖАРАЁНИ ТАДҚИҚ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Технологии материалов»

CC BY
94
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Ключевые слова
парма / тешик / қиринди / сифат / жараён / детал / ПКМ / drilling / hole / shaings / quality / process / detail / PKM

Аннотация научной статьи по технологиям материалов, автор научной работы — Юнусали Юлдашалиевич Хусанов, Ботирхон Эсохон Ўғли Мамасидиқов

Полимер композит материаллардан тайёрланган деталларни пармалашда қириндини ҳосил бўлишш жараёни ва тешикларни сифати тадқиқи қилинган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технологиям материалов , автор научной работы — Юнусали Юлдашалиевич Хусанов, Ботирхон Эсохон Ўғли Мамасидиқов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EXPLORATION OF CRUSHING PROCESS IN PRAMING POLYMER COMPOSITE MATERIALS

The process of shaving and quality of holes in the drilling of parts made of polymer composite materials have been studied.

Текст научной работы на тему «ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАРНИ ПРАМАЛАШДА ҚИРИНДИ ҲОСИЛ БЎЛИШ ЖАРАЁНИ ТАДҚИҚ ҚИЛИШ»

ПОЛИМЕР КОМПОЗИТ МАТЕРИАЛЛАРНИ ПРАМАЛАШДА ЦИРИНДИ ХОСИЛ БУЛИШ ЖАРАЁНИ ТАДЦИЦ ЦИЛИШ

Юнусали Юлдашалиевич Хусанов Ботирхон Эсохон ^ли Мамасидиков

Фаргона политехника институти

ANNOTATSIYA

Полимер композит материаллардан тайёрланган деталларни пармалашда кириндини хосил булишш жараёни ва тешикларни сифати таджики килинган

Калит сузлар: парма, тешик, киринди, сифат, жараён, детал, ПКМ

EXPLORATION OF CRUSHING PROCESS IN PRAMING POLYMER

COMPOSITE MATERIALS

Yunusali Yuldashalievich Khusanov Botirjon Esokhon ugli Mamasidikov

Fergana Polytechnic Institute

ABSTRACT

The process of shaving and quality of holes in the drilling of parts made of polymer composite materials have been studied.

Keywords: drilling, hole, shaings, quality, process, detail, PKM

КИРИШ

Пармалаш жараёнида буровчи момент, ук буйича куч, ишлов берилган тешикларнинг сифати, ишлаб чикарилган иссиклик микдори, асбобнинг ейилиши ва иш шароитлари каби параметрлари ва хусусиятлари куп жихатдан киринди хосил булишига боглик. Киринди шаклланишининг турига ва кириндининг чикиб кетишига парманинг юкори кисмидаги бурчак, детал калинлиги ва ишлов бериладиган материалнинг хусусиятлари таъсир килади 1-расмда киринди хосил булиш жараёни курсатилган

а б

1-расм. Пармалашда киринди хосил булиш жараёни а-оддий усулда пармалаш, б-тавсия килинган усулда пармалаш

1-pacMga napMa KecyBHH khcmh Ba HmnoB 6epHm ycynnapHra Kapa6 KupHHgnnapHH maKnnaHHmH KypcarnnraH

rOCT öyfiHHa napMa reoMeTpHACHra MyBO^HK v=7,5M/gaK, s=0,2 MM/afin MapoMnapga HmnarraHga (2, a-pacM), III gapa^ann TapoKnam Ky3aranagH, napMara KHpHHgnnap ypannö KonagH. TaBCHA KHnHHraH ycynga эсa (2-pacM, 6) KHpHHgH napMara ypanMacgaH MafiganaHH6 HHKagH.

TaBcna KHHHHraH ycynga napManaHraHga KHpHHgHnapHH Mafigana6 HHKapnrn hmkohhhh 6epagH.

2-pacM. ^HpHHgH xpchh 6ynnm ^apaeHH a-aMangarH ycynga napManamga, 6-TaBCHA KHnHHraH ycynga napManamga

METO^O^OrHH

nKM napManamHHHr y3Hra xoc xycycHATH KHpHHgHnapHH TemHK W3acnra Ba napMara 3apap eTKa3MacgaH KecHm xygygugaH HHKapn6 onHmgHp. K^pHHgHHHHr xpcHn 6ynHmH TemHK CH^arara Ba napMaHHHr TypryHnHK gaBpnra KaTTa TatCHp KHnagH.

1-^agBan

napMaHHHr HmnoB 6epum ycynHra Kapa6 KHpHHgHnapHHHr ypanHm gapa^acu

Mrn^öB öepiim MapoMH KiipiiHgnHH ypannm gapawaeii

KecHm Te3HHrH, M/gaK CypHm, MM/afin AMangarH ycynga napManam TaBCHA KHnHHraH ycynga napManam

8.5 0.3 III I

8.5 0.6 III I

8.5 0.9 III II

14 0.3 IV II

14 0.6 IV II

14 0.9 III I

20 0.3 IV II

20 0.6 IV II

20 0.9 III II

Uzbekistan www.scientificprogress.uz Pa

Тавсия килинга усулда ПКМ пармалаш оддий усулда пармалашга Караганда юкори натижага эришилди.

Ишкалини кучларин камайтириш учун тавсия килинган усуллардан бири кириндини майдалаб чикариш усули энг яхши самара беради.

НАТИЖАЛАР

ПКМ-да тешикларни пармалаш пайтида кириш кисмидаги тупламлар шакли, геометрик айлана шаклга эга. Пармалашда келтирилган номинал ва шикастланган диаметрлар буйича тупламларнинг хажмини хисоблаш учун формулани куллаш амалий эмас, чунки олинган киймат нуксоннинг катталиги хакида аник тасаввур килиб булмайди. Шунинг учун, датчикларнинг улчамларини Khashaba формуласи (1) буйича улчаш окилона булади, бу Rмаx шикастланган майдоннинг максимал радиал хажми ва RmM тешикининг номинал радиуси уртасидаги фаркни аниклашга асосланади.

^ ^м ах ^ном С1)

Ушбу назорат усули лаборатория шароитида MarVision MM220 микроскопидан фойдаланиб, ПКМ намуналарида кулланди (3-расм,а,). МПБ-2 ихчам кучма микроскоп ёрдамида 3-расм, б расмда курсатилган диаграммага биноан титилишни улчаш ва ишлов берилган тешикларни улчаш тавсия етилади. Ушбу усулнинг афзаллиги математик хисоб-китобларсиз тугридан-тугри улчаш оркали нуксон улчамларини олиш кобилиятидир, бу маълум даражада инсон омилининг таъсирини ва хато эхтимолини камайтиради.

Камчиликларнинг улчанган кийматлари жадвалга киритилди. Экспериментам маълумотларнинг тахлили кузатув натижаларини статистик ишлов бериш усуллари билан амалга оширилди, чунки чекланган микдордаги тажрибалар асосида хисобланган урганилаётган параметрнинг хар кандай киймати хар доим тасодифийлик элементини уз ичига олади. Тасодифий узгарувчининг математик кутилишини бахолаш учун - тупламлар киймати, уртача арифметик киймат ишлатилган.

3-расм. Пакетлар хажмини назоарт килиш схемаси: а) Mar Vision MM220

рдамида, б) МПБ-2 ёрдамида.

Ишлов берилган тешикларнинг аникдигини аниклаш усули 2-жадвалда курсатилган ишлов бериш режимларида утказилган бир катор тажрибалардан сунг аникланди. Тешик шаклининг аниклиги Мар Висион ММ220 микроскопи ёрдамида аникланди (3-расм, а). Бунинг учун хдр бир тешикнинг диаметри иккита узаро перпендикуляр укларда улчанди (4- расм).

4-расм Тешик шаклининг аниклигини бошкариш схемаси

Гадир-будирликда тасвирланган усулдан фойдаланиб, ПКМ намуналарида (пармалаш чукурлиги 35 мм) 010 спирал парма билан тешикларни пармалашдан сунг амалга оширилди .

Тавсия килинган усул балан амалдаги пармалаш маромлари 2-жадвалда келтирилган.

Пармалашда кириндининг майдалаш ва тешик сифатини яхшилаш оркали амалга оширилди.

2-жадвал

Тешикларнинг сирт гадир-будирликларини урганишда ишлов бериш

усуллари

Кесиш тезлиги, м/дак Суриш, мм/айл

8.5 0.3

8.5 0.8

14 0.3

14 0.8

парма иуналиши

5-расм. Сирт гадир-будирлигини улчаш схемаси: а) парманинг хдракат йуналиши буйича, б) парма хдракатланишига тескари йуналишда.

МУ^ОКАМА

Полимер композит материалларни (ПКМ) механик ишлов бериш уларнинг тузилиши ва хусусиятларининг узига хослиги билан белгиланадиган бир катор

узига хос хусусиятларга эга. Металлдан ясалган композитлар аник хусусиятларга эга анизотропияга эга. Богловчи ва металл катламларининг алмашиниши материалнинг механик ва термофизик хусусиятларининг даврий узгаришига, шунингдек асбобнинг суриш харакати пайтида унинг ишлов бериш хусусиятларига таъсир курсатади. Технологик операцияни ишлаб чикишда ПКМ мустахкамлигига нисбатан ишлов беришни хисобга олиш тавсия этилади.

Ишлаб чикарилган шароитда ишлов бериладиган композит юзанинг гадир-будирликларини назорат килиш, металларга караганда анча мураккаб жараён. Махсус полимер тузилиши туфайли композитлар учун юзанинг гадир-будирликларини таккослаш намуналари мавжуд эмас. Шу муносабат билан, ишлов бериладиган сиртнинг сифатини назорат килиш улчаш асбоблари ёрдамида амалга оширилади.

Катламли композицияларни кайта ишлаш учун асбоб уткир булиши керак. Кириндининг пармага ёпишиб колиши кесувчи асбобнинг синишига ва ёриклар пайдо булишига олиб келади, натижада ишлов бериладиган юзада силжиш вужудга келади. Тешикларнинг сифати пасаяди, юзанинг гадир-будирликларини баландлик параметрлари ортади, Парманинг чикиш жойларида титилишлар хосил булади.

Ишлов бериш маршрутининг ортиши операцияларнинг самарадорлигини пасайтиради ва дастгохнинг ишлаш вактини оширади натижада технологик нарх ошиб кетади. Юзанинг титилишига ишлов бериш режимларидан суриш кесиш тезлигидан купрок таъсир килади. Суриш микдорининг купайиши ук буйича кесиш кучининг ортишига олиб келади, унинг таъсири остида композитнинг кесилмаган катламлари пайдо булади. (6-расм)

Шу билан бирга, олдинги булимда айтиб утилганидек, хаддан ташкари суриш кийматлари кесиш зонасида иссиклик хосил булишига олиб келади. Шунинг учун, ишлов беришнинг тавсия килинган усулидан фойдаланишга тугри келади.

6-расм. Юза титилишининг пайдо булиши Полимер композит материалларга ишлов бериш технологиясида титилишни назорат килишнинг куйидаги усуллари келтирилган (7-расм)

ТИТ ИЛ И III

TeKmnpHm

7-pacM nKM HmgoB öepHmga THTHgHmHH Ha3opaT KHgHm ycyggapH

TemHK arpo^HgarH MaKCHMag mHKacraaHraH MaögoHHHHr gHaMeTpHHH aHHKgam ynyH (8-pacM) эgeктpoн CKaHepgam MHKpocKonH HmgaragraH. TuTHnumHHHr KHHMara (2) H^ogacH ÔHgaH x,HCo6naHgH:

Fä = ^ (2)

By epga Fd - THTHgHm KHHMara, Dmax - TemHK arpo^HgarH MaKCHMag mHKacraaHraH gHaMeTpH, D - HOMHHag TemHK gHaMeTpH.

Khashaba [50] FR THTHgHmgapHH RMax mHKacTgaHraH MaögoHHHHr MaKCHMag paguycu Ba R (3) HOMHHag pagHycH ypTacHgarH $apK CH^araga ygnagH:

fr = Rmax — R (3)

8-pacM THTHHHm ygnaMgapHHH gHaMeTpgapHHHr HHCÖara 6yÖHHa aHHKgam

cxeMacH

TemHK arpo^HgarH mHKacraaHraH ^oögap MaögoHH TypgH öyggap ÖHnaH aHHKgam MyMKHH. Marques TO3agaHraH TemHKgapHHHr HaMyHagapHHH KHMëBHH BOCHTaga caKgaraH Ba peHTreH HypgapH opKagH KyÖHgarH pacMHH ogHm MyMKHH. 9-pacM.

9-pacM. THTHgHmgapHH peHTreHorpa^Ha 6yÖHHa aHHKgaHHmH

Расмдаги кул ранг тешикнинг майдони, ок ранг тупламнинг майдони хисобланади.

Тешик атрофи титилишини DraT улчами (4) билан DMAR тешиги атрофидаги

максимал шикастланган майдоннинг AaVg тешикнинг номинал майдонига

нисбати сифатида аникланади: Dmar

Drat —

aavg'

(4)

Деликация майдони тешикнинг номинал майдонига фоиз сифатида (5) ифодаси билан аникланиши мумкин.

DF —

Adel-A

Ar

х 100%

(5)

бу ерда DF - титилишнинг фоизи, Adel - тешик атрофидаги шикастланган майдоннинг майдони, Anom - тешикнинг номинал майдони.

Fda тупламларининг кийматини аниклаш усуллари (10-расм) Дурао томонидан ишлатилган. Кулланиладиган формулада (6) тешик атрофидаги максимал шикастланган диаметри ва ушбу майдоннинг хисобига олинади:

Fda — а

Dr,

+ ß

Ar

(6)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

D ' А

бу ерда Dmax ва ^max - тешик атрофидаги тупламларнинг максимал диаметри ва майдони; D, А - номинал диаметр ва тешикнинг майдони; а, ß -хдр бир муносабатларнинг ахдмиятли параметрлари (а + ß = 1).

10-расм. Титилишларни аниклаш 11 Ишлов берилган тешикларни

схемаси улчаш схемаси

Ишларнинг тахлили шуни курсатдики, углерод толаси махсулотларидаги тешикларни кайта ишлаш геометрик мунтазам шаклга эга булмаган титилиш хосил булиши билан бирга келади. Бундай холда, тугри натижага эришиш учун нуксонли худудлар майдонини хисобга олган холда (4) - (6) ифодаларни ишлатиш тавсия этилади. Шаклга кура, тешикларнинг аниклиги хар бир катламидаги аниклик сифатида аникланди. 11-расм

Термик кенгайиш коеффициенти нолга якин булган ПКМ катламидаги тешикнинг диаметрига ишлов берилгандан кейин номинал улчамдан 5 мкм ошади. Замонавий РДБ дастгохларда урнатиш аниклиги 1 мкм ни ташкил килади ва парма диаметридаги бардошлик 10 мкм дан кам, бу эса битта тешикни

пармалаш пайтида кесувчи асбобни ухшаш диаметрга узгартириш ва кайта ишлашни давом эттиришга имкон беради.

ХУЛОСА

1. Пармалаш жараёнида буровчи момент, ук буйича куч, ишлов берилган тешикларнинг сифати, ишлаб чикарилган иссиклик микдори, асбобнинг ейилиши ва иш шароитлари каби параметрлари ва хусусиятлари куп жихатдан киринди хосил булишига боглик;.

2. Пармалашда киринди хосил булиш жараёни тавсия килган усул самарали хисобланади.

3. ПКМ пармалашнинг узига хос хусусияти кириндиларни тешик юзасига ва пармага зарар етказмасдан кесиш худудидан чикариб олишдир.

4. ПКМ-да тешикларни пармалаш пайтида кириш кисмидаги тупламлар шакли, геометрик айлана шаклга эга

REFERENCES

1. Влияние геометрии инструмента на процессы стружкообразования и качество отверстий в слоистых композитах типа «металл-стеклопластик / Е.Г. Чигринец, И.К. Самсоснов, И.Ю. Семенченко // Изд-во СКНЦ ВШ ЮФУ, 2014. - с. 70-80.

2. Иванов Ю.Н. Оптимизация технологических параметров сверления отверстий в пакетах из углепластиков и титановых сплавов. // Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования «Иркутский национальный исследовательский технический университет» Иркутск 2018

3. Тешабоев, Анвар Эргашевич, et al. "МАШИНАСОЗЛИКДА ЮЗА ТОЗАЛИГИНИ НАЗОРАТИНИ АВТОМАТЛАШ." Scientific progress 1.5 (2021).

4. Файзимтов, Шухрат Нуманович, and Мухаммадазим Акбаралиевич Рустамов. "ПРИМЕНЕНИЕ ПРОГРЕССИВНЫХ МЕТОДОВ ДЛЯ ОРИЕНТАЦИИ И УСТАНОВКИ ЗАКЛЕПОК В ОТВЕРСТИЕ С ГОРИЗОНТАЛЬНОЙ ОСЬЮ." НАУЧНЫЙ ПОИСК В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ. 2017.

5. Файзиматов, Ш. Н., and М. А. Рустамов. "АЭРОДИНАМИЧЕСКИЙ ЭФФЕКТ ДЛЯ АВТОМАТИЗАЦИИ ПРОЦЕССА ПЕРЕКАЧКИ ХИМИЧЕСКИХ АГРЕССИВНЫХ РЕАГЕНТОВ." Современные исследования 6 (2018): 112-115.

6. Рубидинов, Шохрух Гайратжон Угли. "БИКРЛИГИ ПАСТ ВАЛЛАРГА СОВУ^ ИШЛОВ БЕРИШ УСУЛИ." Scientific progress 1.6 (2021): 413-417.

7. Todjiboyev, R. K., A. A. Ulmasov, and Muxtorov Sh. "3M structural bonding tape 9270." Science and Education 2.4 (2021): 146-149.

8. Отакулов, Ойбек Хамдамович, and Расул Каримович Таджибоев. "КОМПРЕССОР ВАЛЛАРИДАГИ САЛБИЙ ТИТРАШЛАРНИ БАРТАРАФ ЭТИШДА КИМЁВИЙ ТЕРМИК ИШЛОВ БЕРИБ ЦЕМЕНТИТЛАШ

ЖАРАЁНИНИНГ МЕТОДОЛОГИЯСИ ВА АФЗАЛЛИКЛАРИ." МОЛОДОЙ ИССЛЕДОВАТЕЛЬ: ВЫЗОВЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ. 2020.

9. Файзиматов Ш. Н. и др. КИЧИК ДИАМЕТРГА ЭГА БУЛГАН ЧУ^УР ТЕШИКЛАРНИ ДОРНАЛАР ЁРДАМИДА ИШЛОВ БЕРИШДА ЮЗА АНЩЛИГИНИ ОШИРИШ //Science and Education. - 2021. - Т.

10. Файзиматов, Шухрат Нуманович, and Шухрат Махмутжонович Абдуллаев. "ДОРНАЛАР ЁРДАМИДА КИЧИК УЛЧАМЛИ ЧУ^УР ТЕШИКЛАРГА ИШЛОВ БЕРИШ АНЩЛИГИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ." Scientific progress 1.6 (2021): 851-856.

11. Omonov, Abduqahhor, and Baxodir Tilobov. "THE IMPORTANCE OF GLASSING THE INTERIOR WALLS OF PIPES." ИННОВАЦИОННЫЕ ПОДХОДЫ В СОВРЕМЕННОЙ НАУКЕ. 2020.

12. Mamirov, Abdurashid, and Abduqahhor Omonov. "APPLICATION OF VACUUM CAPTURING DEVICES IN MECHANICAL ENGINEERING." Интернаука 42-2 (2020): 73-75.

13. Nomanjonov, S., et al. "STAMP DESIGN." Экономика и социум 12 (2019): 101104.

14. Nomanjonov, S. N. "Increase The Wear Resistance And Service Life Of Dyes Based On Modern Technologies." The American Journal of Engineering and Technology 2.12 (2020): 67-70.

15. Юсупов, Сардорбек Маъруфович, et al. "КОМПАЗИЦИОН МАТЕРИАЛЛАРНИ БОРЛАШ." Scientific progress 1.4 (2021).

16. Султонов, Н. Н. "РАЦИОНАЛЬНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПЛАСТОВОЙ ЭНЕРГИИ ПРИ ДОБЫЧЕ УГЛЕВОДОРОДОВ НА НЕФТЕГАЗОКОНДЕНСАТНОМ МЕСТОРОЖДЕНИИ ЮЖНЫЙ КЕМАЧИ." Фундаментальные и прикладные исследования: от теории к практике. 2018.

17. Teshabaev, Anvar, and Rakhimov Sharifjon. "The innovation activity on large uzbek companyas a key factor of personnel development." ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal 10.5 (2020): 416-423.

18. Turakhodjaev, Nodir, et al. "EFFECT OF METAL CRYSTALLATION PERIOD ON PRODUCT QUALITY." Theoretical & Applied Science 11 (2020): 23-31.

19. Nodir, Turakhodjaev, et al. "Development Of Technology To Increase Resistance Of High Chromium Cast Iron." The American Journal of Engineering and Technology 3.03 (2021): 85-92.

20. Turaevich, Turaev Tirkash, and Madaminov Bakhrom Mirodilovich. "Physical Foundations Structural-Formation, Surface Layer Of Parts." The American Journal of Engineering and Technology 2.09 (2020): 71-76.

21. Тураев, Тиркаш Тураевич, Якуб Анвархаджаевич Батиров, and Бобурбек Абдулхаким Угли Тожиев. "Модернизация процесса волочения проволочного изделия." Universum: технические науки 3 (60) (2019).

22. Fayzimatov, B. N., and Yu Yu Xusanov. "PROBLEMS OF GLASS SURFACE QUALITY FORMATION FOR MECHANICAL PROCESSING." Scientific-technical journal 22.2 (2018): 35-39.

23. Fayzimatov, Sh N., Y. Y. Xusanov, and D. A. Valixonov. "Optimization Conditions Of Drilling Polymeric Composite Materials." The American Journal of Engineering and Technology 3.02 (2021): 22-30.

24. O'Lmasov Ahadjon Akramjon, O'G. "NEW APPROACHES IN THE DIAGNOSIS AND MONITORING OF ROTOR OSCILLATIONS USING SHAFT SENSORS." Science and Education 1.1 (2020).

25. Файзиматов, Шухрат Нуманович, Сардорбек Маъруфович Юсупов, and Абдужалол Дусмухаммад Угли Бектемиров. "ИСПОЛЬЗОВАНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ПРОГРАММНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ПРОЕКТИРОВАНИИ ШТАМПОВ." Universum: технические науки 3-1 (84) (2021): 11-13.

26. Файзиматов, Шухрат Нуманович, Сардорбек Маъруфович Юсупов, and Темурбек Исожон Угли Низомов. "ИХЧАМ (КОМПАКТ) МАТЕРИАЛЛАРДАН БОРЛАШ." Academic research in educational sciences 4 (2020).

27. Юсупов, Сардорбек Маъруфович. "ДИФФУЗИЯЛИ БОРЛАШ УСУЛИ БИЛАН АБРАЗИВ ЕЙИЛИШ ШАРОИТИДА ИШЛОВЧИ ШТАМП ПЛАСТИНАЛАРИНИНГ МУСТАХКАМЛИГИНИ ОШИРИШ." Science and Education 1.1 (2020): 138-144.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.