Научная статья на тему 'Көп дәріге төзімді туберкулез ауруларындағы өзекті мәселелер'

Көп дәріге төзімді туберкулез ауруларындағы өзекті мәселелер Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
143
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
туберкулез / көп дәріге төзімділік / эпидемиология / tuberculosis / multidrug-resistant / epidemiology

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — М. Т. Кожамуратов, Л. М. Арапова

Ұсынылып отырған мақалада әлемдегі, Европадағы және Қазақстандағы туберкулез жағдайының эпидемиологиясы қарастырылып, сипатталған. Соңғы мәліметтерге қарағанда әлемде және Қазақстанда туберкулездің сырқаттылығы мен өлім көрсеткіші төмендеген, бірақ туберкулездің көп дәріге төзімді түрлері көбейген. Туберкулез микобактериясының дәріге төзімділік түрлерінің пайда болу себептері, оның ішінде генетика және адамдық фактор тұрғысынан пайда болу себептері сипаттталды. Сонымен қатар көп дәріге төзімді туберкулездің клиникалық ағымының ерекшеліктері, қазіргі кездегі диагностикасы және емінің ерекшеліктері қарастырылып, сипатталды. Ұсынылған мақалада қазіргі әдебиеттермен шолу жүргізілді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ACTUAL PROBLEMS IN TUBERCULOSIS WITH MULTIDRUG RESISTANCE

In the article there are the analysis and the characteristic of an epidemiological situation on tuberculosis in the world, Europe and Kazakhstan. According to the latest data indicators of incidence and mortality from tuberculosis de-crease in the world and in Kazakhstan, but the tendency of growth of tuberculosis with multidrug-resistence is noted. The development of drug resistance form of tuberculosis, according to researches is explained by genetic signs and a human factor. This article also characterized clinical course, modern methods of diagnostics and tuberculosis treatment peculiarities with multidrug-resistance.

Текст научной работы на тему «Көп дәріге төзімді туберкулез ауруларындағы өзекті мәселелер»

© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2016 УДК 616.24-002.5-036.3

М. Т. Кожамуратов, Л. М. Арапова

кеп ДЭР1ГЕ Т6З1МД1 ТУБЕРКУЛЕЗ АУРУЛАРЫНДАFЫ 6ЗЕКТ1 МЭСЕЛЕЛЕР

КараFанды мемлекеттiк медицина университетi, фтизиатрия кафедрасы

¥сынылып отырран макалада элемдег1, Европадары жэне Казакстандары туберкулез жардайынын эпидемиологиясы карастырылып, сипатталран. Сонры мэл1меттерге караранда элемде жэне Казакстанда туберкулездН сыркаттылыры мен ел1м керсеткш темендеген, б1рак туберкулезд1н кеп дэрге тез1мд1 тYрлерi кебейген. Туберкулез микобактериясынын дэрiге тезiмдiлiк тYрлерiнiн пайда болу себептер^ онын iшiнде генетика жэне адамдык фактор туррысынан пайда болу себептерi сипаттталды. Сонымен катар кеп дэр^е тезiмдi туберкулездiн клиникалык арымынын ерекшелiктерi, казiргi кездегi диагностикасы жэне еммщ ерекшелiктерi карастырылып, сипатталды. ¥сынылран макалада казiргi эдебиеттермен шолу жYргiзiлдi. Клт сездер: туберкулез, кеп дэр^е тезiмдiлiк, эпидемиология

Туберкулез ауруы бiрнеше Fасырлардан берi бYкiл дYние жYЗi бойынша ^амдык денсаулыксактаудын манызды басты мэселелерiнiн бiрi болып келедi. ДYниежYЗiнде аптасына 30000 адамтуберкулез ауруынан кез жумады. К^рп кезде дYниежYЗiнiн 2 милиардтан астам адамы туберкулезбен инфекцияланFан, олар кейiн туберкулез ауруын тудырудын негiзгi себепкерi болып табылады. ДД¥-ньщ (ДYниежYзiлiк Денсаулыксактау ¥йымынын) акпараттарына караFанда, туберкулез ауруы 2020 жылFа дейн дYние жYЗiндегi 10 ауыр жаFдайдаFы аурудын бiрi болып калмак, 2012 жылы элемде 8,6 миллион адам туберкулезбен ауырып, 1,3 миллион адам туберкулезден кайтыс болFан [29, 34, 39].

Туберкулез ауруы - жазылатын ауру, бiрак дурыс ем жYргiзiлмесе ол екi негiзгi туберкулезге карсы дэрiлерге тезiмдi (изониазид пен рифампицин), кеп дэр^е тезiмдi туберкулез дамиды. 2014 жылы бYкiл элемде ^ркелген барлык туберкулездiн iшiнде 480000 кеп дэр^е тезiмдi туберкулез аныкталFан жэне 190000 адам кеп дэр^е тезiмдi туберкулезден кайтыс болFан. 2014 жылы бYкiл элемде тiркелген барлык 480 000 кеп дэр^е тезiмдi туберкулездщ жиi аныкталFаны тыныкмухит аймаFы - 19%. Жалпы алFанда 2014 жылы 111 000 адам кеп дэр^е тезiмдi туберкулезбен ем кабылдауды баст^ан, яFни 2013 жылFымен салыстырFанда 14%^а жоFарылаFан. Европа елдерiнiн кеп дэр^е тезiмдi туберкулез жиi аныкталFан Эстония, Литва жэне Латвия мелекеттернде 28-37% наукастар емдiк курстарынан еткендiгiн хабарлайды [37, 38].

ДД¥-ньщ баFалауы бойынша ДYние жYЗiнiн 50 миллионFа жуык адамы ТМБ-нын (туберкулез микобактериясынын) мультирезис-

тенттi штамдарымен инфекцияланFандыFы айтылады, яFни бул санды1,7-2 млрд адамньщ жалпы туберкулезбен таралуын салыстыруFа болады [30].

Туберкулездщ сыркаттылык керсет-кшнщ темендеу жэне турактылык кезендерi элемде со^ы онжылда барлык жерлерде ез езгерютерЫ керсетiп отырды, яFни жедел Yдемелi жэне мультирезистенттi турлерЫщ кебеюiмен сипатталады. Ол казiргi заманымыздьщ езектi мэселелернщ бiрi болып калмак. 21 Fасырдын алFашкы 10 жылдыFында кепдэрiге тезiмдi туберкулез дYниежYЗiнде жыл сайын кебешп келедi, жыл сайын аныкталатын 9 миллион наукастар арасында дэрiге тезiмдiлiк 5% курайды, ал бул керсетюштер ТМД (тэуелсiз мемлекеттер достастыFы) елдернде 3-6 есеге кеп болып келедк Алдын ала керсетiлген мэлiметтерге CYЙенсек, туберкулезбен алFаш аныкталFандар бацилла белетщ наукастардьщ iшiнде 20%^а жуыFы туберкулезгекарсы дэрiлерге тезiмдi болып келедi екен. Элем бойынша кеп дэр^е тезiмдiлiгi алFаш аныкталып тiркелген наукастар Ресейде, (Мурманскще - 28%), сонымен катар Казакстанда - 25%, Молдовада - 25%, Тэжкстанда - 17%, Латвияда - 15%, Эстонияда - 12% болды [9, 10, 23, 31, 32].

ДД¥-ньщ акпараттары бойынша Европа елдернде туберкулезбен алFаш рет аныкталFандар арасында дэрiге тезiмдiлiк керсеткiштерi Финляндияда - 1%, Голландияда - 0,5% курады [25, 27].

КазакстандаFы со^ы жылдардаFы туберкулездщ эпидемиологиялык керсет-юштердщ, яFни сыркаттылыктьщ, тара-лулардьщ темендеп жаксаруларына карамастан эпидемиологиялык жаFдайлар киын кезе^ жаFдайды кешiп отыр. Сонымен катар осы кезенде Казакстанньщ кейбiр

облыстарында туберкулездщ емшщ тшмдшПнщ тeмендеуi байкалады. Онык негiзгi себептернщ бiрi болып туберкулездщ курылымынык сыркаттылыFындаFы дэршк-тeзiмдiлiк тYрлерiнщ, элеуметтiк-дезадаптация наукастарынык жэне наукастардык емдi жиi бузушылардык кeбеюi болып табылады [26].

ДД¥-нык есебi бойынша Казакстан жоFары керсетюш^ кеп дэрiге тeзiмдi туберкулез наукастары бар элемнщ 27 елi шне кiредi. Мундай кeрсеткiш, яFни бiрiншiлiк кеп дэрiге тeзiмдiлiк Казакстанда 2012 жылы 20,8% курады. Бурын емделт шыккандар iшiндегi кeп дэрiге тeзiмдiлiгi бар туберкулез наукастар 2012 жылы 53,6% курады. 2013 жылFы корытындысы бойынша кeп дэрiге тeзiмдiлiк наукастарды тiркеудегi саны 8130 адам курады [21].

Туберкулез ауруынык дэрiге тeзiмдi тYрлерiнiк сыркаттылы^ынык, eлiмiнщ жалпы аурулар iшiнде Yлес салмаFынык жоFарылауына байланысты eзектi мэселелер тудырып, осыFан байланысты бiздщ елiмiздегi туберкулездщ мультирезистентт тYрлерiнщ таралуына карсы ю-шаралар жумыстары кYшейiп келедi [17].

Адам eмiрiне аса кауiп тудыратын дэр^е тeзiмдiлiк антибактериальды ем барысында токтамсыз eз кeрiнiсiмен кeрiнiп отырады. Элемнщ кeп елдерiнде жэне ТМД елдерЫде денсаулыксактау жYЙесiндегi басты мэселелерЫщ бiрi кeп дэрiге тeзiмдi туберкулез наукастарынык ке^нен таралуы болып табылады, сондыктан ол сол ауруFа карсы жYргiзiлетiн iс-шара жумыстарына eз кедергiсiн тигап келедi. [2, 6]. Туберкулез микобактериясында кeп дэрiге тeзiмдiлiктщ пайда болу себептерi антибактериальды химиотерапиянык тэр^бЫщ бузылыстары, емнщ толык аякталмауы, дэрiлiк препараттарды уактылы кабылдамауынан, туберкулезгекарсы препараттарды камтамасыз етудщ iркiлiстерi болып табылады [6, 7, 14, 22]. Туберкулез микобактериясынык дэр^е тeзiмдiлiк штамдарынык таралуына колайлы жаFдай жасап тудыратын жаFдай дурыс емес химиотерапиялык ем, айтып eткендей жалпы халык немесе кейбiр топтары арасында элеуметтiк жэне экономикалык жаFымсыз жаFдайын тудырады. Сонымен катар тэр^ ассоциальды, яFни eз элеуметтiк жауапкерштИнен айрылFандармен катар eз денсаулыктарына немкурайлы карайтындар да eз Yлестерiн косып отырды [3].

Туберкулездщ дэрiге тeзiмдi микобактериялар тYрлерi клиникалык жэне

эпидемиологиялык ыкпалымен катар экономикалык мэнi де бар. Мундай наукастарды емдеу кезнде дэр^е сезiмталдылыFы сакталFан туберкулез наукастарын емдеумен салыстырFанда едэуiр кымбатка ^ады. 6йткенi дэрiге тeзiмдiлiгi сакталFан туберкулез наукастарды емдеу кезЫде ем нэтижеане дейiнгi уакыт бiршама узарып, туберкулезгекарсы дэртердщ шы^ынык кeбейтедi. Бул шы^ын дэрiлерге тeленетiн каражат санык едэ^р кeп сураныска экелiп соFады [12].

Туберкулез микобактериясынык дэри лерге тeзiмдiлiгi казiргi уакыттаFы негiзгi дамушы фактор, яFни туберкулездщ химиотерапиясынык тиiмдiлiгiн тeмендетедi. Онык барлыFы негiзiнен ТМБ-нык непзп касиеттерiне байланысты, яFни коршаFан ортанык эртYpлi эсерлерiнен eзiн-eзi бейiмдеу, сонык iшiнде туберкулезгекарсы дэрiлерге тeзiмдiлiгiн тудыру касиетi байкалады [18].

6кпе туберкулезi кезiнде тек рифампицинге Fана дэр^е тeзiмдiлiк сирек кездеседi. 6те гап жаFдайда рифампицинге тeзiмдiлiк болуы изониозидке де дэршк тeзiмдiлiкке экелiп ^ады, яFни рифампицин Мйк (кeп дэр^е тeзiмдi) маркерi болып табылады [36]. Дэр^е тeзiмдiлiк кeрсеткiштерi туберкулезгекарсы ^рестщ ¥лттык баFдарламаны iске асыру мэселелернщ басты бiр индикаторы, яFни денсаулыксактаудык басты бiр iске асыру жумысы болып табылады. Егер туберкулез наукасы бурын туберкулезгекарсы дэрiлердi кабылдамаFан немесе 1 аЙFа дейiн кабылдаFан болса, олардаFы дэрiге тeзiмдiктщ дамуы бiрiншiлiк дэрiге тeзiмдiлiк деп атайды. Бiрiншiлiк дэрiге тeзiмдiлiктi окып бiлу, аймактаFы эпидемиологиялык жаFдайды болжап, талдау жасауFа eз ыкпалын тигiзедi. Егер туберкулез наукасы туберкулезгекарсы дэрiлердi 1 айдан артык кабылдаFан кезек болса немесе ауруы кайталанып отырса (бурын туберкулезбен ауырFан), оларды жYре пайда болFан немесе екiншiлiк дэрiге тeзiмдiлiк деп атайды. ЯFни оны негiзiнен еюншшк дэрiге тeзiмдiлiк деп атайды. ТМБ-нык тeзiмдiлiпнщ болуы, яFни аз дегенде изониазид пен рифампицинге бiр сэтте тeзiмдi болса, оны мультирезистенттi немесе гап дэрiге тeзiмдiлiк (Ийк) деп атайды. ТМБ-нык дэр^е тeзiмдiлiпнщ алдын ала да-муынык себептерi микробиологиялык, клиникалык жэне баFдарламалы-камтамасыз етуi болып табылады, бул айтылFан феномендердщ дамуына негiзiнен адамдык фактор болып табылады [20].

Микробиологиялык; декгейде караFанда ТМБ-да дэрiге тeзiмдiлiктщ даму механизмi кездейсок гендегi мутациялану болып табылады, онда эртYрлi e3repiCTep дамып, дэршер эсернен нысана белоктары синтезделiп немесе метоболиттердщ гиперпродукциясы жYредi жэне дэршерге карсы туру кYшi белсендшИк ^шейтедк

Егер туберкулезгекарсы дэрiлердi бiрiктiрiп (комбинация) кслдануFа берiлсе мутациянык селекция процесс бiршама тежелiп, бiрак дэрiге тeзiмдi штамдардык селекциялануын толыFымен токтатып жэне жоюта экелiп сокпайды. Дэрiге тeзiмдiлiгi пайда болFан бактерия штамдары буры^ы дэрiге сезiмталдылыFы бар калпына келе алмайды, сонымен катар емдi токтатканнык eзiнде де дэрiге тeзiмдiлiк касиет сакталып калады, онык бэрi дэлелдент, сипатталFан [20].

М. tuberculosis-тщ дэрге твз1мд1лГпн генетика жэне эпидемиология тургысынан алганда аз болса да келес жагдайды кврсетлген болуы керек: М. tubercu/osis-т/ баскка квптеген патогенд! бактериялармен салыстырып караганда геномында тек ккана 16S РНК жэне 23S РНК рибосомаларынык ген1н1ц б1р-б1р гана квш'1рмелер'1 бар. Мунда б1р мутация геннщ твз'мд'шИн'щ (тeзiмдiлiк фенотип^ басымдылы^ына экелт ссгады. ЯFни, мысалы стрептомицин сиякты бул кезде барлык рибосомалар да белок синтезнщ ингибиторларына тeзiмдi болып келедк Баскка микроорганизмдердеп рибосомалардыц

гендернщ квптеген квшiрмелерi твз'мд'ш'к фенотип мутациясынык эр квшрмес 'н 'щ пайда болуын талап етедi. Кейб1р рибосомалардык твз'/мд'шк болуына карамастан

ингибиторладык катысуымен рибосомалардык твз'/мд'шк жэне сезмталдылык турлерне ауысып отыруымен белок синтездер'1 вз жумысын токтатып отырады. Ягни квптеген баскка патогенд микроорганизмдерге ккараганда ТМБ-нык геномында мутациялык взгерсер твз'мд'т'кке жи шалдыктырып отырады [8, 11].

Туберкулез кезЫдеп дэр^е тeзiмдiлiктi карасты^анда квбне малекулярлы даму механизмдерЫе квп квкш бвлЫедк Туберкулезгекарсы дурыс емес ем жэне монотерапия салдарынан, яFни ТМБ-нык геномдарынык eзгеруiне карамастан бiр немесе бiрнеше спонтанды мутациялардык пайда болуымен дэрiге тeзiмдiлiктщ тYзiлуi жYредi. Бiрак, бул айтып вткендей табиFи жэне

жабайы ТМБ-нык мутациялануы туберкулезгекарсы дэртермен жанасканFа дейiн де болуы мумюн. Бул айтылFан ТМБ-нык табиFи штамдары барлык элемнщ елдерiнде бiрдей таралуы керек [15].

Kазiргi кезде туберкулез наукастарына дэрiлерге тeзiмдiлiк теспн (ДТТ) кою кенiнен eрiс алып келе жатыр. 2012 жылFы мэлiметке суйенсек, ДТТ 94,5% жака аныкталFан наукастарFа, ал 91% кайта ауы^ан наукастарFа жYргiзiлген, онык 46,7% эртYрлi дэрiлерге тeзiмдiлiк аныкталса, онык шнде 30,7% квп дэрiге тeзiмдiлiк аныкталFан. Дэрiге тeзiмдi наукастардык iшiнде 75,8% нэтижелi ем, 7,7% сэтсiз ем, 5,4% емдi бузFандар жэне 6,5% влгендер курады [16]. Сонымен катар квп дэрiге тeзiмдi туберкулездiк кeбеюi казiргi кездегi жсFары эсерлi малекульярлы-генетикалык зерттеулердiк (BACTEK MGIT-960, Hain-test, G-Xpert) кек eрiс алуымен сипатталады [13].

Kазiргi заманFы туберкулез ауруынык химиотерапия емiнiк тиiмдiлiгiн арттыру фтизиатрия саласынык негiзгi бiр макызды приоритета баFыты болып келедi [24]. К^рп уакытта химиотерапияны жYргiзу ^с^ квп дэрiге тeзiмдi микобактериялар туFызFан туберкулездщ eсуiмен киындык туFызып келедi. Бул эрекет туберкулезге карсы дэрiлердiк азды^ына байланысты, сларFа туберкулез микобактерия тeзiмдiлiпнщ пайда болуына жэне химиотерапиянык тшмдшИн тeмендетедi [1, 19, 40]. Квп дэрiге тeзiмдi туберкулез микобактериясымен жуккан наукастарда туберкулез прсцессi Yдемелi, сирек жаFдайда eлiмге экелiп ссFады, онык бэрi кеш аныкталып, кеш ем таFайындауымен сипатталады [4, 5]. Туберкулездщ дэр^е тeзiмдiлiк тYрлерiн емдеу кезЫде емiнiк тиiмдiлiгi твмен болса, ол узак уакытка дейiн бацилабeлгiш болып келедк Олар ксршаFан сртаFа жэне сау адамдарFа дэрiге тeзiмдi туберкулез микобактерияларын таратуы жсFарылап, туберкулездiк дэр^е тeзiмдiлiк наукастардык санык квбейте тYседi [28, 33, 35].

Сонымен корыта келгенде квп дэрiге тeзiмдi туберкулездщ к^рМ кездегi элем жэне Казакстан декгейiндегi eзектiлiгiнiк вте зор екендИн кeремiз. СсFан байланысты элем жэне Казакстан декгейнде жалпы туберкулезге жэне квп дэрiге тeзiмдi туберкулезге карсы улттык баFдарламаларды курастырып стырFандарын кeремiз. Бiз мунда туберкулезге карсы ^рест медицина

кызметкерлерiмен катар баска сала кызметкерлерЫщ жэне жалпы улттык, халыктык кYресу керектiгiн кeремiз.

ЭДЕБИЕТ

1 Агзамова Р. А. Проблема лекарственной устойчивости микобактерии туберкулеза в Республике Казахстан // Фтизиопульмонология. - 2005. - №1 (7). - С. 12-16.

2 Васильева И. А. Эффективность комплексного лечения больных туберкулёзом с множественной и широкой лекарственной устойчивостью микобактерий /И. А. Васильева, Т. Р. Багдасарян, П. Г. Самойлова //Туберкулез и болезни легких. - 2011. - №4. - С. 81-83.

3 Винокурова М. К. Медико-социальные особенности и результаты лечения впервые выявленных больных туберкулезом с множественной лекарственной устойчивостью /М. К. Винокурова, С. Н. Кондаков, А. У. Бурнашева // Бюл. ВСНЦ СО РАМН. - М., 2011. - №2 (78). -С. 22-25.

4 Власова Н. А. Результаты лечения 100 больных туберкулезом с множественной лекарственной устойчивостью, получивших лекарственные препараты по одобрению комитета «Зеленый свет» Всемирной организации здравоохранения в 2005 году, в Архангельской области /Н. А. Власова, Е. И. Никишова, О. М. Миронюк //Туберкулез и болезни легких. -2010. - №8. - С. 44-49.

5 Дауров Р. Б. Клинико-рентгеноло-гическая динамика у впервые выявленных больных туберкулезом легких с множественной лекарственной устойчивостью микобакте-рий при раннем назначении резервной схемы химиотерапии по данным тест-системы «ТБ-Биочип» //Туберкулез и болезни легких. -2010. - №4 - С. 10-13.

6 Диагностика и лечение туберкулёза с множественной лекарственной устойчивостью возбудителя: методические материалы к проведению цикла тематического усовершенствования врачей. - М.: Р. Валент, 2012. - 656 с.

7 Дильмагамбетов Д. С. Клиника, диагностика и лечение впервые выявленных больных туберкулезом органов дыхания при наличии первичной лекарственной резистентности микобактерии туберкулеза: Автореф. дис. ... канд. мед. наук. - Алматы, 2002. - С. 22 с.

8 Егоров А. М. Некоторые проблемы химиотерапии туберкулеза с учетом новых данных о его возбудителе /А. М. Егоров, Ю. О.Сазыкин //Антибиотики и химиотерапия. -2000. - Т. 45, №5. - С. 3-5.

9 Ерохин В. В. Современные представления о туберкулезном воспалении /В. В. Ерохин,

З. С Земскова //Пробл. туберкулеза. - 2003. -№3. - С. 11-21.

10 Исмаилов Ш. Ш. Эпидемиологическая оценка больных туберкулезом с лекарственной устойчивостью, зарегистрированных в национальном регистре Республики Казахстан за 2003-2006 гг. /Ш. Ш. Исмаилов, А. С. Турсын-баева, М. М. Аденов //Фтизиопульмология. -2007. - №2 (12). - С. 14-17.

11 Коровкин В. С. Молекулярные основы лекарственной устойчивости микобактерий туберкулеза //Мед. новости. - 2003. - №9. - С. 8-13.

12 Ломакин А. В. Оптимизация лекарственной помощи больным лекарственно-устойчивым туберкулезом на основе фармако-экономических и фармако-эпидемиологических исследований: Автореф. дис. .канд. фарм. наук. - Пятигорск, 2009. - С. 14-22.

13 Маймаков Т. А. Распространенность и динамика заболеваемости лекарственно -устойчивым туберкулезом в Южном Казахстане /Т. А. Маймаков, К. К. Куракбаев, М. А. Булешов //Вестн. КазНМУ. - 2013. - №4. - С. 275-278.

14 Манахина В. С. Организация и лечение больных резистентными формами туберку-леа в Павлодарской области /В. С. Манахина, З. К. Макимова, А. П. Глазунов //I конгр. фтизиатров Казахстана. - Алматы, 2004. - С. 159-160.

15 Марьяндышев А. О. Молекулярные механизмы формирования лекарственной устойчивости микобактерий туберкулеза /А. О. Марьяндышев, О. С. Тунгусова //Пробл. туберкулеза. - 2001. - №6. - С. 48-49.

16 Новая модель программы по адвекции, коммуникации и социальной мобилизации по туберкулезу в Республике Казахстан: Метод. рекомендации. - Алматы, 2014. - С. 70.

17 Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 10 марта 2009 года «Об усилении мер по предупреждению формирования резистентных форм туберкулеза».

18 Рудой Н. М. Лекарственная устойчивость микобактерий туберкулеза. - М., 1969. -287 с.

19 Руководство по контролю над туберкулезом в РК. - Алматы, 2010. - С. 39-57.

20 Руководство по менеджменту случаев туберкулеза с множественной лекарственной устойчивостью в Республике Казахстан. -Алматы, 2009. - 108 с.

21 Руководство по менеджменту случаев туберкулеза с множественной и широкой лекарственной устойчивостью в Республике Ка-

захстан: Метод. рекомендации. - Астана, 2014. - 175 с.

22 Руководство по программному ведению лекарственно-устойчивого туберкулёза. -Женева, 2007. - 174 с.

23 Сахелашвили М. И. Структура и течение химиорезистентного лечения туберкулеза у детей и подростков /М. И. Сахелашвили, Т. М. Балита //Туберкулез и болезни легких. -2010. - №8. - С. 46.

24 Смаилова Г. А. Полирезистентность у больных туберкулезом легких, пролеченных препаратами резервного ряда /Г. А. Смаилова, Э. А. Берикова, Г. Л. Сагинтаева // Фтизиопульмонология. - 2013. - №1 (22). - С. 26-28.

25 Скворцова Л. А. Туберкулез сегодня: особенности возбудителя, клиника и лечение / Л. А. Скворцова, М. В. Павлова, Н. В. Сапожни-кова //Проблемы туберкулеза и болезней легких. - 2005. - №11. - С. 69.

26 Статистический обзор по туберкулезу в Республике Казахстан. - Алматы, 2011. - С. 3-10.

27 Eramos E. Sensitive and rapid tuberculosis culture diagnosis with disposable filters replacing the laboratory centrifuge /E. Eramos, M. Siedner, R. H. Gilman //Int. J. of Tuberculosis and pulmonary Disease. - 2008. - V. 12. - P. 87.

28 Espinal M. A. The global situation of MDR-TB //Tuberculosis. - 2003. - V. 83. - Pp. 44 -51.

29 European commission. WORLD TUBERCULOSIS DAY 2015: Together we must address the social inequalities that allow Tuberculosis to spread. Statement - 24th of March, 2015.

30 Fanner P. Genetics and Tuberculosis /P. Fanner, J. Bayona, М. Bacerra. - NY: John Wiley and Sons, 1998. - Pp. 869-876.

31 Gombos G. The main causes which lead to immediate and belated failure in tuberculosis / G. Gombos, M. Pop //Europ. Resp. J. - 2005. - V. 26. - P. 944.

32 MDR/XDR-TB assessment and monitoring tool. Version 1.0. - USAID, 2009. - Pp. 16-19.

33 Mokrousov I. Treatment of drug-resistant tuberculosis /I. Mokrousov, T. Otten, A. Vyazovaya //Eur. J. Clin. Mikrobiol. Infect. Dis. -2003. - V. 22. - Pp. 342-348.

34 National action plan for combating mul-tidrug-resistant tuberculosis. The White House. -Washington, 2015. - 3-4 р.

35 Pai M. Systematic Review: T-Cell-Based Assays for the Diagnosis of Latent Tuberculosis Infection: An Update /M. Pai, A. Zwerling, D.

Menzies //Annals. Internal. Medicine. - 2008. -No. 3. - P. l49.

36 Rattan A. Multidrug-resistant Mycobac-terium tuberculosis: molecular perspectives /A. Rattan, A. Kalia, N. Ahmad //Emerg. Infect. Dis. -1998. - V. 4 (2). - Pp. 195-209.

37 World Health Organization. Global tuberculosis report. - Geneva, 2013. - 16 p.

38 World Health Organization. Global tuberculosis report. - Geneva, 2014. - 12 p.

39 World Health Organization. Global tuberculosis report. - Geneva, 2015. - Pp. 1-2.

40 Zhang Y., Yew W.W. Mechanisms of development of drug resistance in Mycobacterium tuberculosis /Y. Zhang, W. W. Yew //Tuberculosis and pulmonary diseases. - 2011 - V. 1. - Pp. 7-19.

REFERENCES

1 Agzamova R. A. The problem of drug resistance of Mycobacterium tuberculosis in the Republic of Kazakhstan //Phtisiopulmonology. -2005. - No. 1 (7). - Pp. 12-16. (in Russian)

2 Vasileva I. A. Efficacy of complex treatment of tuberculosis patients with multi-drug and wide Mycobacterium resistance /I. A. Vasileva, T. P. Bagdasaryan, P. G. Samoylova //Tuberculosis and pulmonary diseases. - 2011. - No. 4. - Pp. 81-83. (in Russian)

3 Vinokurova M. K. Medical and social characteristics of treatment outcomes of new tuberculosis cases with multidrug-resistance /M. K. Vinokurova, S. N. Kondakov, A. U. Burnasheva // Bul. ESSC SD RAMS. - M. 2011. - No. 2 (78). -Pp. 22-25. (in Russian)

4 Vlasova N. A. Results of treatment of 100 patients with multidrug resistance who received drugs by approval of the committee "Green light" by the World Health Organization in 2005, in the Arkhangelsk Region /N. A. Vlasova, Ye. I. Ni-kishova, O. M. Mironyuk //Tuberculosis and pulmonary diseases. - 2010. - No. 8. - Pp. 44-49. (in Russian)

5 Daurov R. B. Clinical and radiographic dynamics in newly diagnosed patients with pulmonary tuberculosis with Mycobacterium multi-drug resistance for early appointment of reserve regimens according to the test system «TB-Biochip» //Tuberculosis and pulmonary diseases. - 2010. - No. 4 - Pp. 10-13. (in Russian)

6 Diagnostics and treatment of tuberculosis with multidrug resistance of causative agent: training materials to conduct a cycle of thematic improvement of doctors. - M.: R. Valent, 2012. -656 p. (in Russian)

7 Dilmagambetov D. S. Clinic, diagnostics and treatment of patients with newly diagnosed

pulmonary tuberculosis in the presence of primary drug resistance of Mycobacterium tuberculosis: Author's abstract ... cand. of med. sciences. -Almaty, 2002. - Pp. 22. (in Russian)

8 Egorov A. M. Some problems of tuberculosis chemotherapy in view of new data about its causative agent /A. M. Egorov, Yu. O. Sazykin // Antibiotics and chemotherapy. - 2000. - V. 45, No. 5. - Pp. 3-5. (in Russian)

9 Erokhin V. V. Modern conceptions of tuberculosis inflammation /V. V. Erokhin, Z. S. Zemskova //Probl. of tuberculosis. - 2003. - No. 3. - Pp. 11-21. (in Russian)

10 Ismailov Sh. Sh. Epidemiological evaluation of patients with drug-resistant tuberculosis registered in the national register of the Republic of Kazakhstan for 2003-2006. /Sh. Sh. Ismailov, A. S. Tursynbayeva, M. M. Adenov // Phtisiopulmonology. - 2007. - No. 2 (12). - Pp. 14-17. (in Russian)

11 Korovkin V. S. Molecular basis of drug resistance of Mycobacterium tuberculosis //Med. news. - 2003. - No. 9. - Pp. 8-13. (in Russian)

12 Lomakin A. V. Optimization of pharmaceutical care to tuberculosis drug-resistant patients based on pharmacological, economic and epidemiological studies: Author's abstract ... cand. of pharm. sciences. - Pyatigorsk, 2009. -Pp. 14-22. (in Russian)

13 Maymakov T. A. Prevalence and dynamics of the incidence of drug resistant tuberculosis in South Kazakhstan /T. A. Maymakov, K. K. Ku-rakbayev, M. A. Buleshov //Herald of KazNMU. -2013. - No. 4. - Pp. 275-278. (in Russian)

14 Manakhina V. S. Organization and treatment of patients by resistant forms of tuberculosis in Pavlodar region /V. S. Manakhina, Z. K. Makimova, A. P. Glazunov //the I congress of phthisiologists of Kazakhstan. - Almaty, 2004. -Pp. 159-160. (in Russian)

15 Maryandyshev A. O. Molecular mechanisms formation of drug resistance of mycobacte-ria of tuberculosis /A. O. Maryandyshev, O. S. Tungusova //Probl. of tuberculosis. - 2001. - No. 6. - Pp. 48-49. (in Russian)

16 A new model of program for advection, communication and social mobilization on tuberculosis in the Republic of Kazakhstan: Method. recommendations. - Almaty, 2014. - P. 70. (in Russian)

17 Order of the Minister of Health of the Republic of Kazakhstan from 10 March 2009 «About strengthening measures to prevent the formation of resistant forms of tuberculosis» (in Russian)

18 Rudoi N. M. Drug resistance of tuberculosis Mycobacterium. - M., 1969. - 287 p. (in Russian)

19 Guidelines for the control over tuberculosis in the Republic of Kazakhstan. - Almaty, 2010. - Pp. 39-57. (in Russian)

20 Guidelines for the management of cases of tuberculosis with multidrug resistance in the Republic of Kazakhstan. - Almaty, 2009. - 108 p. (in Russian)

21 Guidelines for the management of cases of tuberculosis with wide multidrug resistance in the Republic of Kazakhstan: Method. recommendations. - Astana, 2014. - 175 p. (in Russian)

22 Guidelines for the programmatic management of drug-resistant tuberculosis. - Geneva, 2007. - 174 p. (in Russian)

23 Sakhelashvili M. I. Structure and flow for chemoresistant tuberculosis treatment in children and adolescents /M. I. Sakhelashvili, T. M. Balita //Tuberculosis and pulmonary diseases. -2010. - No. 8. - P. 46. (in Russian)

24 Smailova G. A. Polyresistance in patients with pulmonary tuberculosis treated with second-line drugs /G. A. Smailova, E. A. Berikova, G. L. Sagintaeva //Phthisiopulmonology. - 2013. - No. 1 (22). - Pp. 26-28. (in Russian)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

25 Skvortsova L. A. Today's tuberculosis: characteristics of the causative agent, clinic and treatment /L. A. Skvortsova, M. V. Pavlova, N. V. Sapozhnikova //Problems of tuberculosis and pulmonary diseases. - 2005. - No. 11. - P. 69. (in Russian)

26 Statistical review of tuberculosis in the Republic of Kazakhstan. - Almaty, 2011. - Pp. 310. (in Russian)

27 Eramos E. Sensitive and rapid tuberculosis culture diagnosis with disposable filters replacing the laboratory centrifuge /E. Eramos, M. Siedner, R. H. Gilman //Int. J. of Tuberculosis and pulmonary Disease. - 2008. - V. 12. - P. 87.

28 Espinal M. A. The global situation of MDR -TB //Tuberculosis. - 2003. - V. 83. - Pp. 44-51.

29 European commission. WORLD TUBERCULOSIS DAY 2015: Together we must address the social inequalities that allow Tuberculosis to spread. Statement - 24 march 2015.

30 Fanner P. Genetics and Tuberculosis /P. Fanner, J. Bayona, M. Bacerra. - NY: John Wiley and Sons, 1998. - Pp. 869-876.

31 Gombos G. The main causes which lead to immediate and belated failure in tuberculosis / G. Gombos, M. Pop //Europ. Resp. J. - 2005. - V. 26. - P. 944.

32 MDR/XDR-TB assessment and monitoring tool. Version 1.0. - USAID, 2009. - Pp. 16-19.

MegHUHHa h эко^огнн, 2016, 1

37

33 Mokrousov I. Treatment of drug-resistant tuberculosis /I. Mokrousov, T. Otten, A. Vyazovaya //Eur. J. Clin. Mikrobiol. Infect. Dis. -2003. - V. 22. - Pp. 342-348.

34 National action plan for combating mul-tidrug-resistant tuberculosis. The White House. -Washington, 2015. - 3-4 p.

35 Pai M. Systematic Review: T-Cell-Based Assays for the Diagnosis of Latent Tuberculosis Infection: An Update /M. Pai, A. Zwerling, D. Menzies //Annals. Internal. Medicine. - 2008. -No. 3. - P. l49.

36 Rattan A. Multidrug-resistant Mycobacterium tuberculosis: molecular perspectives /A.

Rattan, A. Kalia, N. Ahmad //Emerg. Infect. Dis. -1998. - V. 4 (2). - Pp. 195-209.

37 World Health Organization. Global tuberculosis report. - Geneva, 2013. - 16 p.

38 World Health Organization. Global tuberculosis report. - Geneva, 2014. - 12 p.

39 World Health Organization. Global tuberculosis report. - Geneva, 2015. - Pp. 1-2.

40 Zhang Y., Yew W.W. Mechanisms of development of drug resistance in Mycobacterium tuberculosis /Y. Zhang, W. W. Yew //Tuberculosis and pulmonary diseases. - 2011 - V. 1. - Pp. 719.

Поступила 14.03.2016 г.

M. T Kozhamuratov, L M. Arapova

ACTUAL PROBLEMS IN TUBERCULOSL WITHMULTIDRUG RESISTANCE Department ofphthisiology of Karaganda state medical university

In the article there are the analysis and the characteristic of an epidemiological situation on tuberculosis in the world, Europe and Kazakhstan. According to the latest data indicators of incidence and mortality from tuberculosis decrease in the world and in Kazakhstan, but the tendency of growth of tuberculosis with multidrug-resistence is noted.

The development of drug resistance form of tuberculosis, according to researches is explained by genetic signs and a human factor. This article also characterized clinical course, modern methods of diagnostics and tuberculosis treatment peculiarities with multidrug-resistance.

Key words: tuberculosis, multidrug-resistant, epidemiology.

М. Т Кожамуратов, Л. М. Арапова

АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ В ЛЕЧЕНИИ БОЛЬНЫХ ТУБЕРКУЛЕЗОМ С МНОЖЕСТВЕННОЙ ЛЕКАРСТВЕННОЙ УСТОЙЧИВОСТЬЮ

Кафедра (фтизиатрии Карагандинского государственного медицинского университета

В работе проведен анализ и дана характеристика эпидемиологической ситуации по туберкулезу в мире, Европе и в Казахстане. Согласно последним данным, показатели заболеваемости и смертности от туберкулеза снижаются в мире и в Казахстане, но отмечается тенденция роста заболеваемости туберкулезом с множественной лекарственной устойчивостью. Развитие лекарственно-устойчивой формы туберкулеза, согласно исследованиям, объясняется генетическими признаками и человеческим фактором. Также в статье охарактеризированы клиническое течение, современные методы диагностики и особенности лечения при туберкулезe с множественной лекарственной устойчивостью.

Ключевые слова: туберкулез, множественная лекарственная устойчивость, эпидемиология

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.