Научная статья на тему 'Кәдімгі адраспан (Peganum harmala L. ) жапырағы мен сабағын микроскопиялық талдау'

Кәдімгі адраспан (Peganum harmala L. ) жапырағы мен сабағын микроскопиялық талдау Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1158
105
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КәДіМГі АДЫРАСПАН / МИКРОСКОПИЯ / АНАТОМИЯЛЫқ ЖәНЕ МОРФОЛОГИЯЛЫқ БЕЛГіЛЕР / ГАРМАЛА ОБЫКНОВЕННАЯ / АНАТОМО-МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ ПРИЗНАКИ / ADıRASPAN CONVENTIONAL MICROSCOPY / ANATOMICAL AND MORPHOLOGICAL SIGNS

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ахтаева Н.З., Капсалямова Э.Н., Мұхаметқан Ж., Тоқтасынова А.Н., Абишева А.Е.

В этой статье используют обычные сушеные растения гармалы обыкновенной, микроскопические анатомические диагностические признаки были идентифицированы на основе анализа сырья, мы можем сделать дифференциальную диагностику с помощью обычного типа гармалы обыкновенной. Котрая была изучена в первый раз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МИКРОСКОПИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ СТЕБЛЯ И ЛИСТЬЕВ ГАРМАЛЫ ОБЫКНОВЕННОЙ

In this article the usual dried plants adıraspan microscopic anatomical diagnostic features were identified on the basis of the analysis of the raw materials, we can make differential diagnosis by means of a conventional type of adıraspan. Characterized for the first time.

Текст научной работы на тему «Кәдімгі адраспан (Peganum harmala L. ) жапырағы мен сабағын микроскопиялық талдау»

Z.B. SAKIPOVA, S.K. ZHETEROVA, A.B. MAILINA

Kazakh National Medical University named after S.D. Asfendiyarov Almaty, Republic of Kazakhstan

PHARMACOGNOSTIC STUDY OF THE ROOTS AND RHIZOMES OF PATRINIA INTERMEDIA

Resume: Morphological and anatomical features of the roots and rhizomes of P. intermedia (Horn.) Roem. Et Shult was studied, which were collected on the territory of Almaty region, in the area of Sarkand. Microscopic examination of vegetable raw materials found anatomical and histological features of the plant. The roots are in the cross-sectional structure inherent in secondary roots. Longitudinal section of roots and rhizomes are the vessels of the ladder, mesh and point. Phloem parenchyma and parenchyma of the secondary bark contain numerous starch grains and a few large druses calcium oxalate. Histochemical analysis showed the presence of starch, saponins and tannins. Keywords: P. Intermedia, roots and rhizomes, pharmacognostic study, microscopy

Н.З. АХТАЕВА1, Э.Н. КАПСАЛЯМОВА2, Ж. М¥ХАМЕТКДН2 А.Е. АБИШЕВА2, А.Н. ТОЦТАСЫНОВА2

1Эл-Фараби атындагы Цазац ¥лттыцymeepcumemi 2С.Ж. Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыцмедицинаyHueepcumemi

КЭД1МГ1 АДРАСПАН (PEGANUM HARMALA L.) ЖАПЫРАFЫ МЕН САБАFЫН

МИКРОСКОПИЯЛЬЩ ТАЛДАУ

УДК 615.322:615.076

Бул мацалада кэдiмгi адыраспан естдтнщ Kenmip^eH шиюзатын микроскопиялыц талдауыныц негiзiнде анатомиялыц диагностикалыц бeлгiлepi аныцталды, 6i3 оныц кемeгiмeн кэдiмгi адыраспан турте дифференциалды диагностика жypгiзe аламыз. Алгаш рет нацты сипатталды.

Tyurndi свздер: кэдiмгi адыраспан, микроскопия, анатомиялыц жэне морфологиялыц белгыер

Юркпе:Каза;стан эр TYрлi аурулар турш емдеуге ;олданылатын кен, спектiрлi эсерге ие дэршк еамдж шиюзатына бай, солардын, бiрi адыраспан. Адыраспанда алкалоид, гармалин, гармин жэне аз мелшерде гармалол, пеганин сынды биологиялы; белсендi заттардын, комплекс бар. Бул комплекс ;абыну ауруын басатын, зэр айдайтын тер шыгаратын, ревматикалы; артритт емдейтш эсер керсетедь Кептеген зерттеулер журпзшгешмен де адыраспан (Peganum harmala) шебшен дэршердщ TYрлерi елiмiзде аз ендiрiледi. Сонды;тан, адыраспан шебшен тшмдшп жогары жэне ;ымбат емес дэршк ;алыптар эзiрлеу заманауи фармацевтика гылымынын, езект мэселелершщ бiрi болып саналады.

Кэдiмгi адыраспан [Pegamm harmala) - Zygophyllaceae ту;ымдасына жататын кеп жылды; еамджтер туысы, терен тамырлы еамдж. Сабыгы мен ГYлiнде уы болады. Ерекше KYШтi сасы; иiстi, дэршк еамдж. Биiктiгi 30-80 см аралыгында, бiра; кебiнде 30 см тендрегшде еседi. Тау беткейлерiнде, жол бойында, жазы; далаларда кектейдi. Жаз-KYЗ мезгшдершде жемiстейдi. Он^с™ Еуропа, Батыс жэне Орталы; Азия, СолтYCтiк Африка мен Мексикада 6 TYрi кездеседi. Каза;станнын, шел-шелейттi, сортацды жерлерiнде, эсiресе Шу, 1ле, Сырдария, Сарысу езендерi бойындагы та;ырланган жайылымдарда бiр TYрi - кэдiмгi адраспан. (Р. harmala) еседь Сабагы бута;ты, салалы тамыры 10 м терецджке дейiн кетедi. ГYлi а;, сары TYCтi жэне ол 1-3-тен топталып саба; басында орналасады. Мамыр - шiлдеде ГYЛдейдi. Жемiсi - кеп ту;ымды ;ауаша;. Ту;ымы уса; бозгылт не ;ара TYCтi болады.

Жумыс мацсаты: Zygophyllaceae ту;ымдасына жататын кэдiмгi адыраспан (Peganum harmala) шиюзатын анатомиялы; зерттеу. Материалдар мен эдктемелер. Алга ;ойган ма;сат;а жету Yшiн жэне диагностикалы; белгiлерiн аны;тау Yшiн Peganum harmala L. жапыра;тарына анатомиялы; зерттеу ЖYргiзу ;арастырылды. Кэдiмгi адыраспаннын, жерYстi белтне анатомиялы; зерттеу ЖYргiзу Yшiн шиюзат генеративтi фазада жинап алынды. Препараттарды дайындау Yшiн кептiрiлген шикiзат ;олданылды. Жапыра; кесектерi мен белiктерiн хлоралгидрат-су (1:1) ерiтiндiсiнде 5-10 мин агарганша ;айнатып, артынан зерттеу нысандарын зат эйнекте бiр тамшы глицеринмен араластырып, инемен екiге белдiк. Шикiзат белтн инемен алды;, егер жапыра; жу;а болса жэне алганда жиналып ;алса, жапыра; белiктерiн зат эйнек yct^ суга салып, оны инемен эйнекке шыгарып TYзейдi. Егер жапырак;тын, ею жагын да ;арау керек болса, зат эйнектщ Yстiнде жапыра; белтн екiге белiп, бiр белiгiн абайлап аударып, бiрiншшiн, жанына орналастырамыз. Тыгыз жапыра;тарды ;араган кезде иненщ ушымен немесе кескiш пыша;пен белшектейдi. Дайын препараттар мен кесiндiлердi хлоралгидрат ерiтiндiсiнде ;арайды. Нысанды жабын эйнекпен жауып, екi жагын да микроскоп астында ;араймыз, алдымен аз Yлкендiкпен (х100), артынан Yлкен (х400) улгайтуды ;олданып, МС-300 (MICROS, Austria) микроскобынын, кемепмен дэрiлiк есiмдiк шикiзатын микроскопиялы; жэне микрохимиялы; зерттеу техникасы (Фармакопея Республики Казахстан,

2008)[1] бойынша зерттеймiз.

Сабак бeлiктерiн 5% натрий гидроксидi ерiтiндiсiнде 5-10 мин бойы кайнатып, артынан сумен жуамыз, эпидермист инемен бeлiп алып, онын, жогаргы бeлiгiн карадык. Кдлган тiн материалынан препарат дайындап, оны зат эйнекте глицерин ерiтiндiсiнде пышакпен бeлшектедiк.

Бетю препараттарды жэне eсiмдiк органдарынын, кесiндiлерi микротом кeмегiмен муздаткыш курылгы ТОС-2-де колмен дайындалды. Анатомиялык кесшдшердщ калыцдыгы 10-15 мкм курады. Анатомиялык курылымын сипаттаганда жалпы кабылданган терминдер колданылды (Вехова и др., 1980) [2, 3].

Нэтижелер мен тал;ылаулар.

Жапыра; микроскопиясы. Жапырак курылымында келесi ерекшелiктер кездеседi. Жапырактын, астынгы жэне устшп эпидерма кабытынын, астында 2-3 катар баганалы паренхима орналаскан, онын, дамуы жапыра; кендсппнщ вертикалды багытына байланысты (сурет 1). Тыгыз баганалы улпанын, астында кристалды кабат жатады, клетка куысы усак ине тэрiздi кальций оксалаттарына толы. Клеткаарылкты 3-5 катарлы тусаз борпылдак паренхимада клеткаларынша шырышы кездеседь Метилен кeгiмен eн,деген кезде шырыш канык кeк туске боялады. Борпылдак паренхима клеткаларында сондай-ак друздар мен кальций оксалаты кристалдары кездеседi. Коллатеральды eткiзгiш шоктары шагындау, TYCсiз паренхима клеткаларымен коршалган.

1-палисадты мезофилл, 2- тeменгi эпидермис, 3- жогаргы эпидермис, 4- eткiзгiш шок, 5-борпылдак мезофилл

Сурет 1- Жапырактын, анатомиялык курылысы (х100)

А-жапырак шетi (1-кутикула, 2-эпидермис, 3-палисадты мезофилл); Б- eткiзгiш шок (1-ксилема, 2-флоэма, 3-шоктын, паренхималык коршауы); В- жапырак шетi (1-устьица, 2-кутикулла, 3-палисадты мезофилл, 4-эпидермис, 5-бездi

TYкше)

Сурет 2- Жапырактын гистологиялык элемент (х400)

Жапырак эпидермисi суккуленттi, онын, клеткаларында шырыш бар, оган кальций оксалаттарынын, кристалды кумдары косылган. Кристалл кумдары барлык эпидермальды

клеткаларда (устьицанын, TYЙiстiргiш клеткаларынан баска) жинакталады, жеке клеткаларда толыгымен клетка шш толтырып кою дак TYрiнде гаршедь

1 -теменп эпидермис, 2- жогаргы эпидермис, 3-кутикула, 4-палисадты мезофилл 5-борпылдак мезофилл,

6- етгазгш шок

Сурет 3- Жапырак курылысы (х100)

Эпидермальды клеткалар жапырак беттiк препараттарында эртYрлi формада: тжкабыргалы, узартылган, iрi клеткалар уса; полигональды клеткалармен кезектесiп орналасакан (сурет 2). Устьицалар амфистоматикалык, ранунклоидты, 2-5 эртYрлi келемдегi клеткалармен коршалган эпидерманыц еалган клеткаларымен бiрдей децгейде

орналаскан. Кутикуласы жука. Жас жапырактары эфемерлi бездi TYктермен камтамасыз етiлген. Бездi TYктердiц аякшасы жэне шайырдан туратын TYк калпакшасынан турады. Yлкен есiмдiктерде TYкшелер тек жапырак негiзiнде пiшiнi катты езгерген TYPДе сакталады.

Сурет 4- Жапырактын, жогаргы эпидермисi (х400)

1-трихома, 2-лептесiк, 3- кристалды кум Сурет 5- Жапырак трихомасы (х400)

Сурет 6- Жапыра;тыц теменп эпидермис (х400)

Жапыра;тарыныц анатомия-морфологиялы;

белплершщ сэйкестiгi бойынша кэдiмri адыраспан ксерофиттерге жатады. Жапыра;тыц ксероморфты курылымы суккуленттшжтщ белгiлерiмен Yйлеседi: перифериялы; улпалардыц туздарды белiп шыгаруы жэне эпидермис пен мезофилл клеткаларында шырыштыц болуы. Жапыра;тыц бул анатомиялы; ерекшелiктерi олардыц вертикалды жазы;ты;та орналасуымен ;атар транспирациясын темендетедi. Дегенмен, адыраспанга барлы; ксерофиттiк белгiлер тэн емес. Керiсiнше, мундай белгiлер жапыра;тыц екi бетшде де лептесжтщ кеп болуы, олардыц эпидерманыц беткi ;абаттарында орналасуы, жэй трихомалардыц жо;тыгы, эпидерма клетка ;абыргаларыныц элсiз ;алындауы, палисадты улпаныц жогары децгейде дамуы транспирацияныц интесивтiлiгiн арттырады. Бул жер асты сулар ;абатына дейiн терец дамыган тамыр ЖYЙесiмен ;амтамасыз етеледi, сондай-а; есiмдiктi ;ызып кетуден ;оргайды. Аталган экологиялы; белгшер есiмдiктi гемиксерофит ретiнде сипаттайды. Кэдiмгi адыраспан жапырагыныц курылымды; ерекшелiгi бадырайып керiнiп туратындыгында.

Жапыра; курылымыныц тит - центрикалы;, ол ;урга; жагдайга бейiмделудi нус;айды, бешмделудщ алуантYрлiлiгiмен ерекшеленедi (сурет 4). Сабак; микроскопиясы. Кэдiмгi адыраспан сабагыныц курылысында эртYрлi децгейдеп ;урылымды; езгерiстер бай;алады. Саба; ете ;алыцданган клетка ;абы;шалыр бар жэне устьицалары терец орналас;ан сукуленттi эпидермиспен ;апталган (сурет 7, 8, 10). Кабыгында бездi TYктер кездеседi. Кейбiр эпидермальды клеткаларла кальцидыц кристалдары кезедседь Кабы; астында гиподерма теселген, оныц клеткалары келемi бойынша эпидермальды клеткаларга ;араганда шагын жэне толыгымен кристалды кумдармен толтырылган. Баганалы типтi хлоренхиманыц астында (2-3 ;атарлы) TYссiз непзп тiн орналас;ан, кеп клеткалары шырышпен толтырылган. Шырышты клеткалар бас;а полигональды паренхима клеткаларымен салыстырганда, келемi бойынша iрi жэне шет децегелек.

1-эпидермис, 2-гиподерма, 3-хлоренхима, 4-эндодерма, 5-склеренхима, 6-флома, 7-ксилема, 9-ЖYрекше паренхима

Сурет 7- саба;тыц анатомиялы; курылымы (х100)

1-кутикула, 2-эпидермис, 3-гиподерма, 4-хлоренхима, 5-эндодерма, 6-склеренхима, 7-флома, 8-ксилема, 9-шырышты

ЖYрекше паренхима Сурет 8- саба;тыц перифериялы; белiгi (х400)

Орталык цилиндр коллатеральды шоктармен толтырылган, дамудыц бастапкы сатысынан перициклды талшыктар дамыган. Перициклдыц

жалгастырмалы эрекет1 нэтижеанде, кушт1 склеренхималы сакина туз1лед1, орталык цилиндрд1 тыгыз футлярымен каптаган (сурет 8, 9).

1-эндодерма, 2-склеренхима, 3-флома, 7-ксилема, 5-шырышты журек паренхимасы Сурет 8- Сабактын, орталык цилиндр1 (х400)

Сабак; сурепнщ гисгологияльщ цурылымы. Кэд1мг1 адыраспан сабагынын, етк1зг1ш жуйес1 кабыргалары эртурл1 типт1 калыцдаган трахея жэне трахеидтермен куралган (сурет 11). Тут1ктер1 салыстырмалы жука кабыргалы, тар, диаметр1 20—60 мкм. Тутж мушелер1 узын эр1 кыска (286 мкм), юшкене тумсыкпен. Перфорациялары карапайым, децгелек немесе сопак, буй1р жэне келденен, кабыргаларында орналаскан. Тут1ктер1 кеб1не торлы немесе жиект1 кемкер1лген тес1ктер1 бар, жш спиарль тэр1зд1 уш1нш1 ретт1к калындау байкалады. Тутжаралык тес1ктер карама-карсы, кезект1 немесе етпел1, тес1ктер1 сопак жэне догал. Прото- жэне метаксилемаларга иректелген, сакиналы жэне сатылы-торлы тут1ктер тэн. Трахеидтер сондай-ак, кабыргалырынын, эртурл1л1г1мен сипатталады: сатылы-торлы, торлы, тес1ктер1 догалданган жиектк Либриформды талшык жука жэне калыц кабыргалы, тес1кт1г1 сирек, догалданган. Сурек талшыктарынын, арасында (200-250 мкм) 1400 мкм жететш либриформ талшыктары да кездеседь Талшыктардын, ушы догалданган немесе ушюр, шеттер1 кет1ктер1 де кезедседь Сурек паренхимасы уршык тэр1зд1 немесе 2-4 клеткаларга б1р1ккен. Адыраспан сабагынын, сурепнщ курамын элементарлы талдау оныц мамандануыныц жогаргы

децгешн керсетт1. Сабактын, трахеалды элементтер1нен тут1ктер1 жогаргы децгейде дамыган. Талшыктардыц болуы сондай-ак сабак сурепнщ тамыр тутжтершщ жэй перфорациясымен коррелятивт1 байланыскан маманданганын керсетед1.

Цорытынды: Кэд1мг1 адыраспанды анатомиялык талдау кез1нде оныц жалпы курылымдык ерекшел1ктер1 аныкталган (орталыкты мезофиллмен катар - жука кутикула, амфистоматикалык, аномацитт1 устьица типтерЦ. Ол экологиялык турл1 жагдайларга бешмделуше нег1зделген. Осылайша, гемиксерофит болып табылатын кэд1мг1 адыраспан жабын туктер1 болмайды (жас жапырактарды коргайтын туктерден белек), ксерикалык жагдайда транспирациясы кебеед1. Сонымен катар ылгалды сактауга каб1леттенд1рет1н бешмделпштж белг1лер де дамиды (шырышы бар клеткалар), транспирацияны темендетет1н (эпидермис клеткаларында кристалды кумдардыц жинакталуы). Сабак курылымыныц турл1к ерекшелену1 ксероморфты жагдайда айкын байкалады: кабык паренхимасыныц нашар дамуы, лигнифицирленген перициклды белдеудщ тез жэне ерте калыптасуы жэне гистологиялык элементтердщ усак клеткалы болуы.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 1скенд1ров Э. Казакстанныц дэр1л1к еамджтерк - Шымкент: 2012. - 273 с.

2 Кожабеков М.,Кожабекова Г. Дэршк ес1мд1ктер. - Алматы: Казакстан, 1982. - 251 с.

3 Никиточкина Г.Д. Дэршж ес1мд1ктер. 5- басылым. - Алматы: Колос С, 2003. - 391 с.

Н.З. АХТАЕВА1, Э.Н. КАПСАЛЯМОВА2, Ж. М¥ХАМЕТКДН2. А.Е. АБИШЕВА2, А.Н. ТОЦТАСЫНОВА2

1 Казахский национальный университет имени Аль-Фараби 2 Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиарова

МИКРОСКОПИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ СТЕБЛЯ И ЛИСТЬЕВ ГАРМАЛЫ ОБЫКНОВЕННОЙ

Резюме: В этой статье используют обычные сушеные растения гармалы обыкновенной, микроскопические анатомические диагностические признаки были идентифицированы на основе анализа сырья, мы можем сделать дифференциальную диагностику с помощью обычного типа гармалы обыкновенной. Котрая была изучена в первый раз.

Ключевые слова: гармала обыкновенная, микроскопия, анатомо-морфологические признаки

E.N. KAPSALIOMOVA. J. MUHAMETKHAN. A. ABYCHEVA. A. TOKTASYNOVA

S.D. Asfendiyarov Kazakh National Medical University Al-Farabi Kazakh National University

MICROSCOPIC ANALYSIS OF THE STEMS AND LEAVES ORDINARY HARMALA

Resume: In this article the usual dried plants adiraspan microscopic anatomical diagnostic features were identified on the basis of the analysis of the raw materials, we can make differential diagnosis by means of a conventional type of adiraspan. Characterized for the first time.

Keywords: adiraspan conventional microscopy, anatomical and morphological signs

У.М. ДАТХАЕВ, К.С. ЖАКИПБЕКОВ, А.С. САДЫКОВА

Казахский национальный медицинский университет

имени С. Д. Асфендиярова, г. Алматы, Республика Казахстан

СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ФАРМАЦЕВТИЧЕСКОГО РЫНКА КАЗАХСТАНА

УДК 615.1:380.13 (574)

В данной статье описано развитие фармацевтического рынка Казахстана и проанализированы итоги за последние годы. При этом был использован метод обзорного анализа литературных данных. В результате нами отмечены положительные факторы фармацевтического рынка Казахстана - это рост расходов государства на финансирование здравоохранения и лекарственного обеспечения, реализация бюджетной модели всеобщего доступа к медицинской помощи, положительная динамика медико-демографических показателей, внедрение высокоспециализированных медицинских технологий, развитие первичной медико-санитарной помощи. Ключевые слова: фармация, Казахстан, СНГ, вакцина, лекарственные препараты, население

Актуальность. Фармацевтический рынок Казахстана является одним из самых развитых в СНГ. В определенной степени преодолен дефицит и обеспечена насыщенность разнообразными видами готовых лекарственных средств и изделий медицинского назначения. Возросла культура обслуживания. Наблюдаются главные мировые тенденции развития фармацевтических рынков -консолидация и развитие вертикально-интегрированных компаний. Изменения происходят в дистрибьюторском, производственном и розничном секторах. Увеличивается количество аптечных сетей. Внедряются современные маркетинговые технологии. Также фармацевтический рынок Казахстана среди стран Центральной Азии для иностранных производителей по-прежнему остается наиболее доступным и прозрачным с точки зрения законодательной среды. Однако потенциал рынка ограничен относительно небольшой численностью и покупательной способностью населения. Рост фармацевтической промышленности будет по-прежнему осуществляться в основном за счет спроса на генерические препараты. Интеграция Казахстана в ЕАЭС будет способствовать повышению качества лекарственных средств и снижению их стоимости [1]. Материалы и методы исследования. Казахстанский фармацевтический рынок относительно молод, его

формирование началось с середины 90-х годов. Еще в 1994 году лекарственное обеспечение населения и государственного здравоохранения осуществлялось централизовано через Государственную

акционерную холдинговую компанию «Фармация», имевшую 1832 аптеки, в том числе 64 больничные и 1768 самостоятельные.

Фармацевтическая промышленность представлена в Казахстане более чем 80 предприятиями -иностранными и местными производителями фармацевтической продукции, включая мелких производителей изделий медицинского назначения. Отечественные предприятия: АО «Химфарм», «СП ГлобалФарм», АО «Нобел АФФ», фармацевтические компании «Ромат» и «Досфарм» представляют собой предприятия полного цикла, включая разработку и внедрение технологических процессов, производство готовых лекарственных форм, реализацию лечебным учреждениям и потребителям через дистрибьюторскую и аптечную сети. По медицинскому оборудованию предприятием с полным циклом производства является АО «Актюбрентген» [1].

К числу десяти крупнейших иностранных фармацевтических компаний, представленных на казахстанском рынке, относятся следующие (таблица 1):

Таблица 1 - ТОП 10 иностранных фармацевтических компаний на рынке РК

Компания Объемы продаж (млн. долларов США) Объемы продаж (млн. упаковок)

1 | Sanofi-aventis 94,0 9,9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.