Научная статья на тему 'ИТЛАР ҚОРИН СОҲАСИ КАСАЛЛИКЛАРИ ТАШҲИСИ, ОШҚАЗОН БЎЛИМИДА ГАСТРОТОМИЯ ОПЕРАЦИЯСИ ЎТКАЗИШ ТЕХНИКАСИ'

ИТЛАР ҚОРИН СОҲАСИ КАСАЛЛИКЛАРИ ТАШҲИСИ, ОШҚАЗОН БЎЛИМИДА ГАСТРОТОМИЯ ОПЕРАЦИЯСИ ЎТКАЗИШ ТЕХНИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
19
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
касалликлар / чоклар / гастротомия / операция / жароҳат / оғриқсизлантириш / диагноз / ултратовуш / қорин бўшлиғи / Шимиден-Ламбер / даволаш / кинология.

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Ўлмасов Ботир Фарход Ўғли

Маълумки, уй ҳайвонлари орасида итлар кинология хизмати органлари фаолиятида мунтазам равишда фойдаланиб келиниб, хизмат итлари ва аҳоли қарамоғида сақланаётган итларнинг саломатлиги, улар орасида учрайдиган ички юқумсиз касалликларнинг аксарияти овқат ҳазм қилиш аъзолари касалликларига тўғри келмоқда. Бу турдаги касалликлар итлар хизмат сифатини ҳам пасайишига олиб келади. Мақолада уй ҳайвонлари яни итлар организмига бегона жисмлар озуқа билан биргаликда криши, ҳазм органлари физиологиясига таъсири, ананавий даволаш усулларини самараси пастлиги, жарроҳлик усулларидан фойдаланишнинг афзалликлари, операция техникаси, жарроҳлик амалиёти ўтказишда турли чоклов материалларининг жароҳатнинг битишига таъсири, чокланган тўқималарнинг бирикиш кўрсаткичлари ҳалқаро ветеринария тажрибаларида олиб борилаётган илмий изланишлар, ҳалқаро тажрибаларни Ўзбекистон ветеринария соҳасида ҳазм аъзолари касалликларини даволаш ва олдини олишда фойдаланиш, ҳазм аъзолари касалликларини жарроҳлик усулларини қўллаган ҳолда даволаш бўйича адабий маълумотлар келтирилган, шунингдек итлар ошқазонида ўтказиладиган операциялар. Мақола сўнгида эса итлар ошқазонида гастротомия жарроҳлигида ишлатиладиган чокларда фойдаланишда кутилаётган натижа ҳамда бу борада илмий тадқиқотларнинг аҳамияти бўйича хулоса қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИТЛАР ҚОРИН СОҲАСИ КАСАЛЛИКЛАРИ ТАШҲИСИ, ОШҚАЗОН БЎЛИМИДА ГАСТРОТОМИЯ ОПЕРАЦИЯСИ ЎТКАЗИШ ТЕХНИКАСИ»

ИТЛАР ЦОРИН СО^АСИ КАСАЛЛИКЛАРИ ТАШ^ИСИ, ОШЦАЗОН БУЛИМИДА ГАСТРОТОМИЯ ОПЕРАЦИЯСИ УТКАЗИШ ТЕХНИКАСИ

Улмасов Ботир Фарход ^ли

Умумий зоотехния ва ветеринария кафедраси доценти Тошкент давлат аграр университети https://doi.org/10.5281/zenodo.10885920

Аннотация. Маълумки, уй %айвонлари орасида итлар кинология хизмати органлари фаолиятида мунтазам равишда фойдаланиб келиниб, хизмат итлари ва а%оли царамогида сацланаётган итларнинг саломатлиги, улар орасида учрайдиган ички юцумсиз касалликларнинг аксарияти овцат %азм цилиш аъзолари касалликларига тугри келмоцда. Бу турдаги касалликлар итлар хизмат сифатини %ам пасайишига олиб келади. Мацолада уй %айвонлари яни итлар организмига бегона жисмлар озуца билан биргаликда криши, %азм органлари физиологиясига таъсири, ананавий даволаш усулларини самараси пастлиги, жарро%лик усулларидан фойдаланишнинг афзалликлари, операция техникаси, жарро%лик амалиёти утказишда турли чоклов материалларининг жаро%атнинг битишига таъсири, чокланган туцималарнинг бирикиш курсаткичлари %алцаро ветеринария тажрибаларида олиб борилаётган илмий изланишлар, %алцаро тажрибаларни Узбекистон ветеринария со%асида %азм аъзолари касалликларини даволаш ва олдини олишда фойдаланиш, %азм аъзолари касалликларини жарро%лик усулларини цуллаган %олда даволаш буйича адабий маълумотлар келтирилган, шунингдек итлар ошцазонида утказиладиган операциялар. Мацола сунгида эса итлар ошцазонида гастротомия жарро%лигида ишлатиладиган чокларда фойдаланишда кутилаётган натижа %амда бу борада илмий тадцицотларнинг а%амияти буйича хулоса цилинган.

Калит сузлар: касалликлар, чоклар, гастротомия, операция, жаро%ат, огрицсизлантириш, диагноз, ултратовуш, цорин бушлиги, Шимиден-Ламбер, даволаш, кинология.

Аннотация. Известно регулярное использование кинологической службы собак. Большинство внутренней незаразных заболеваний служебных собак, содержащихся в популяции, обычно являются заболеваниями органов пищеварения. Такого рода заболевания снижают качество работоспособности служебных собак. В статье приводятся сведения о поступлении инородных тел в организм собак с пищей, ее влиянии на физиологию пищеварительной системы, неэффективности традиционных методов лечения, преимуществах хирургических методов, хирургических приемов, влиянии шовных материалов на заживление ран, научных исследованиях международной ветеринарной практики по целебным свойствам хирургических животных, использовании международной практики по лечению и профилактике заболеваний органов пищеварения в ветеринарии Узбекистана., лечение органов пищеварения хирургическим методом также проводится операция на собаках. В конце статьи приводятся ожидаемые результаты применения швов, применяемых в гастрономической хирургии желудков собак, а также делается вывод о важности научных исследований в этой области.

Ключевые слова: болезни, шивы, гастротомия, операция, трама, анестезия, лечение, кинология.

Abstract. It is known the regular using of dog cynology service. Most inner non-communicative diseases of service dogs and dogs kept by the population are commonly digestive

organ diseases. Such kind of diseases decrease the quality of service dogs' working capacity. In the article the information about the entry of foreign bodies into the body of dogs with nutrition, its effect on the physiology of the digestive system, not efficiency of traditional methods of treatment, the advantages of surgical methods, surgical techniques, the influence of suture materials on wound healing, scientific researches of international veterinary practice on the healing properties of surgical animals, using of international practice on treatment andprevention of digestive disease in Uzbekistan's veterinary field, treatment of digestive organs by surgery method also the surgery on dogs is given. At the end of article the expected results of use of stitches used in gastronomic surgery in the stomachs of dogs, also the conclusion on the importance of scientific researches in this field is given.

Keywords: diseases, sutures, gastrotomy, surgery, trauma, anesthesia, treatment, cynology.

Кириш

Республикамизда кейинги йилларда давлат чегаралари дахилсизлигини саклашда республика кинология сохдсининг тутган урни бекиёсдир. Кинология сохдсида хизмат олиб борувчи хдйвонларнинг саломатлигини саклаш ва уларни сифатли хизмат курсатишларида турли хил салбий холатларни бартараф этишда ветеринария мутахдсисларининг х,ам урни мух,им. Кейинги йилларда нафакат давлат кинология хизматида ахолимиз каромогида х,ам уй хдйвонлари айникса итларни парвариш килинаётгани эътиборлидир [2]. Уй хдйвонлари сони ортиб бориши ва саклаш ва парваришлашда куйилаётган хдто камчиликларнинг окибатида итларнинг овкат хазм килиш тизимида ёд жисмларнинг хайвон тамонидан истеъмол килиниш холатлари кузатилмокда. Бундай холатларни бартараф этишда жаррохлик усулини куллаш яхши натижаларга эриштиради. Бундай операциялар корин бушлиги сохасида олиб бориладиган операция туркумига кириб ошказон булимида амалга оширилади [5].

Бугунги кунда ветеринария жаррохлигида жаррохлик амалиётларидан сунг жарохатларда йирингли жараёнларни юзага келишини олдини олишнинг бир неча усуллари ишлаб чикилган. Жарохатларни чоклашда сифатли ва тукималарда кузгалиш чакирмайдиган чоклаш материалларини куллаш шулар жумласига киради. Итларда абдоминал жаррохликларнинг муваффакияти жарохатларни чоклашда кулланиладиган материалларга боглик (П.А.Тарасенко, 2005) [7]. Ушбу холатда чоклаш материалларининг хусусиятларини яхши билиш ва уларга куйилган талабларга риоя килиш лозим.

Ветеринария жаррохлиги буйича укув адабиётларда (Болшаков О П., Семёнов Г.М., 2001) [1] бир неча хил жаррохлик амалиётида кулланиладиган асосий чоклар, тугунли, муйнадузли, айлана, Плахотин-Садовский, Шмиден, Ламбер, Пирогов-Черни тугрисида маълумот келтирилган. Улар абдоминал хирургияда кулланиб келинмокда.

Янги синтетик жаррохлик чоклаш материаллари постреоктоген хусусиятларга эга булганларни куллаш, хозирги замон ветеринария жаррохлигининг долзарб муаммоси хисобланади. Айни вактда жаррохлар фойдаланаётган 50 дан ортик махдллий ва чет эл чоклаш материалларини аксарияти умумий талабларга жавоб бермайди. Олимларнинг фикрича (Буянов В.М. ва бошкалар, 2000) [2] чоклаш каторини купайтириш асоратлар сонини камайтирмайди. Шунинг учун якин ва узок муддатли натижа олиш учун чок куйиш усулларини мукаммал узлаштириш ва уларни тукималардаги физиологик жараёнларга

таъсир килмайдиган усулларини куллаш талаб этилмокда.

Х,азм органлари касалликларида ташх,ис куйишда кулланиладиган текширувлар. Хозирги кунда хайвонлар касалликларига ташхис куйишда кулланилаётган текширув усуллари ва бу усулларнинг ташхис жараёнидаги аниклик даражаси мухим хисобланади [3]. Х,айвонлар касалликларига ташхис куйиш ишининг мухимлиги хдйвонлар орасида учрайдиган касалликларни олдиндан аниклаш ва азолардаги умумий ва махаллий узгаришларни эрта аниклаш имкониятларини кенгайтирган холда хайвонларда касаллик келтириб чикариши мумкин булган омиллар ва холатларни бартараф этишга имконият яратади (1-расм).

Текшириш усуллари УТТ апаратида амалга оширилди, текширишда итнинг корин бушлиги сохаси ички органларни ташки томондан текширишга мослашган даччикда 4,5 миго герц частотада курилда. Текшириш жараёнида корин бушлиги атрофидаги теридаги дунлар кискартирилиб, антицептик ишлов берилди, ва махсус гел ёрдамида ички органлар тасвир оркали текширилди.

Тажриба объекти ва услуби. Тажрибалар ТошДАУ Зооинженерия факультети Умумий зоотехния кафедрасига карашли ветеринария клиникасида олиб борилди. Материал сифатида Тошкент вилояти ИИБ кинология хизмати питомниги хамда хонадонларда сакланаётган ошкозон яраси билан касалланган ёки бегона жисм ютган итлар танлаб олинди. Тажрибалар утказиш жараёнида 12 бош хар хил зотга мансуб итларда гастротомия жаррохлиги утказилди. Тажрибадаги итлар 6 бошдан 2 гурухга ажратилди. Биринчи гурухдаги итларнинг ошкозон жарохати икки каватли Шмиден, Ламбер чоки билан чокланди. Чоклаш материали сифатида синтетик лавсан чоклаш материалларидан фойдаландик. Шмиден чоки узлуксиз чок булиб, ошкозон ва йугон ичаклардаги жарохатларнинг биринчи каватини чоклаш учун, иккинчи каватига эса Ламбер чоки кулланилди (1 -жадвал).

1-расм. Бегона жисм борлиги гумон килинган итда ултратовуш ташх,иси

Иккинчи гурухдаги итларнинг жарохати бир каватли Ламбер чоки билан чокланди. Чоклаш материали сифатида ипак чоклов материалидан фойдаланилди.

Тадкикот натижалари. Гастротомия ветеринария амалиётида бир камерали

ошкозонга эга булган хайвонларда куп кулланиладиган абдоминал жаррох,ликлардан бири х,исобланади, жаррох,ликнинг асосий максади ошкозон касалликларини аниклаш, ошкозонга тушган бегона жисмлар, яра ва усмаларни олиб ташлашдан иборат.

Жаррохлик столига хайвон оркаси билан чалканча ётган холатда фиксация килинади. Нейролептаналгезия усули билан огриксизлантириш олиб борилади. Бунинг учун 2,5 %ли аминазин ва 2 %ли кетамин эритмаси билан венасига ёки мускул орасига инъекция килинади. Кесим чизиFи бFЙлаб 0.5% ли новокаин эритмаси билан инфильтрация (туйинтириш) усулида махаллий OFриксизлантириш утказилади. Корин бyшлиFига кириб бориш учун лапаротомия утказилади. Бунинг учун киндик олди кисмида медиал усул билан ок чизик буйлаб кесим утказдик.

1-жадвал

Тажриба гурух,идаги олинган ит зотлари ва чоклов материаллари ва услублари

№ Ит зотлари Тажриба гурух,ига олинган итлар сони Тажриба гурух,и I Тажриба гурух,и II

1 Немис овчаркаси 2 ++

2 Уота Осиё овчаркаси 2 ++

3 Белгия овчаркаси 2 ++

4 Коккер спаниел 2 ++

5 Шаркий европа оачаркаси 2 ++

6 Махдллий зотли ит 2 ++

Жам и 12 6 6

Тери ва унинг остида жойлашган катламлар то курсок пардасигача кесиб борилди. курсок пардани кесиш вактида эхтиёткорлик билан ёндошиш керак, бунинг учун жаррохлик пинцепти ёрдамида корин девори кутарилади ва скальпель ёрдамида 1 -2 см кесилади, х,осил булган тешикка иккита бармок ёки арикчали зонд киргизилиб, кесим узунасига катталаштирилади [5]. Жарох,ат узунлиги 10 ва ундан зиёд сантиметр булиши мумкин, бу хайвонни катта, ки - чиклигига боглик. ^орин бушлигига йул очилгандан кейин ошкозон устидаги чарви сурилади. Шундан сунг ошкозон яраси билан жой ёки бегона жисм топилади ва ошкозон ташкарига корин деворига олдиндан ёпилган салфетка устига чикарилади. Бегона жисм ошкозонни кам васкулиризация булган жойга сурилади, яра бундан истисно. Ошкозон деворидан кон окишни олдини олиш максадида бегона жисм ёки яра остига ичак кискичи урнатилади. Ошкозон девори скальпель ёки кайчи ёрдамида кесилади, бегона жисмдан каттарок яра булганда соглом тукималар чегарасида урчиксимон усул билан кесилади. Бегона жисм ва яра олиб ташлангандан сунг жарох,ат атрофи 0,9 % натрий хлор эритмаси билан тампон ёрдамида тозаланади, айникса, ошкозон ичидаги суюклик ва ивиган конлар олиб ташланади. Шундан сунг ошкозон жарохати чокланади [4] (2-расм).

Биринчи гурухдаги итларнинг жарохати узлуксиз Шмиден, Ламбер усуллари билан чокланди. Чоклаш материаллари сифатида лавсан синтетик ип ишлатилди. Иккинчи гурухдаги итларга Узбекистонда ишлаб чикарилган №2 ипак ипни ишлатдик. Итларнинг ошкозонидаги жарохат бир каватли сероз-мускулли Ламбер чоки билан чокланди. Жаррохлик амалиётидан кейин итларга 4 соатдан кейин илик сув ва гуручнинг кайнатмаси берилди. Итларни 7 кун давомида умумий холати, узини тутиши, иштахаси ва ахлат чикариши кузатилди. Шу билан бирга 7 кун давомида симптоматик даволаш олиб борилди, бунинг учун кунига 2 махал мускул орасига 4 % гентамицин 2 гр, церукал 2 гр, тери остига аскорбин кислотаси 2 гр ва овкат беришдан 15 -20 дакика олдин 1 чой кошик фосфолюгель берилди. Итларни хар бир гурухдан 1 таси 5 кунга бориб лапаратомия килиниб, жарохатнинг холати текширилди, биринчи гурухдаги итнинг жарохат атрофида сезиларли кизариш ва тукималарда шиш хосил булганлиги аникланди. Иккинчи гурухдаги итнинг жарохати атрофидаги тукималар кизарган, шиш сезиларли даражада. Жаррохлик амалиётидан кейин 10 кунда барча итлар диагностик лапратомия килинди ва ошкозондаги жарохатларни битиши аникланди. Биринчи гурухдаги итларнинг жарохатида силлик; чандик булган огрик сезилмади, итларнинг умумий холати коникарли. Иккинчи гурухдаги итларнинг жарохати атрофида чандик хосил булган, лекин у нисбатан купол ва айрим жойлари буртиб колган. Бундай холат жарохатни бир каватли Ламбер усули билан чоклаш натижасида ва ипак ипни ишлатилганлиги учун хосил булган деб хулоса килинди.

2-расм. Ошказон кесмига чок куйиш техникаси

Хулоса. Итларда гастротомия жаррохлиги амалиётида жарохатини чоклаш учун Шмиден, Ламбер чокларидан фойдаланиш максадга мувофик.

Чоклаш материали сифатида синтетик лавсан ва ипак иплардан жаррохлик амалиётида куллаш тавсия этилади.Чоклаш усули ва чоклаш материалларини киёсий бахолаганда икки каватли Шмиден, Ламбер чоки ва лавсан синтетик материалидан фойдаланганда жарохатни чандиги текис, мустахкам ва ёпишкоклик даражаси паст эканлиги аникланди.

Ошказон девори жарохатлари тукималари жарохатларини бирлаштиришда табиий тукима ипларидан фойдаланиш ва бошка турдаги полимер, синтетик, ПГА, ипак ипларга Караганда жарохатни битишидаги ахамияти тавсия этилди.

REFERENCES

1. Кашин А.С. Закрытие послеоперационных ран брюшной стенки у животных, журнал Ветеринария №4, 2001;

2. Нарзиев Б.Д. Итларда гастрономия операциясида кулланиладиган чоклар ва материалларни киёсий бахолаш, журнал-Ветеринария медицинаси №2, 2019;

3. Guy St Jean Adrian SteinerA., David Weaver "Bovine Surgery and Lameness", USA, 2005

4. Медведева Л.В. К вопросу применения однорядного кишечного шва. Новосибирск, 2004;

5. Х.К.Рустамов, Я.А.Ахбутаев, Б.Д.Нарзиев «Оператив хирургия» Самарканд-1997.

6. Трояновская Л.П. Опыт применения нового шовного материала для ветеринарии. Тезисы международной конференции, 1995.

7. К.И.Шакалов, И.А.Калашник, Г.С.Мастыко, И.Е.Поваженко, Б.А.Башкиров, Б.С.Семенов Частная ветеринария хирургия «Леленград Колос» 2005.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.