Научная статья на тему 'ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СПОРТИВНЫХ ТЕРМИНОЛОГИЙ В ПРОЗЕ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ И ИХ ОТНОШЕНИЕ С ВОЕННОЙ ТЕРМИНОЛОГИЕЙ'

ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СПОРТИВНЫХ ТЕРМИНОЛОГИЙ В ПРОЗЕ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ И ИХ ОТНОШЕНИЕ С ВОЕННОЙ ТЕРМИНОЛОГИЕЙ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
84
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПУЛЯ (ТИР) / КОЛЬЁ (НАЙЗА) / ЦЕЛЬ (ПАЙКОН) / КОРТИК (ХАНҷАР) / МОЛОТ (ГУРЗ) / СЕТЬ (КАМАНД) / МЕЧ (ШАМШЕР)

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Шафоатов Азал Нусратович

В таджикском языке некоторые спортивные термины используются в военном деле, но в спорте они озночают другие смыслы. Эти термины: пуля (тир), копье (найза), цель (пайкон), кортик (ханҷар), молот (гурз), сеть (каманд), меч (шамшер). Автор тщательно иследует историю стоновления развития данных терминов и их использование в классической прозе поэтов и писателей таких как Асадии Туси, Абулкосим Фирдоуси, Хасан Амид и другие.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USING OF SPORT TERMINOLOGY IN TAJIK LITERATURE OF CLASSICAL CREATION AND THEIR RELATIONSHIP WITH THE MILLITARY TERMINOLOGIY

In this article says about the wrestling terminology from its history and development in to Tajik language The aufhot write with his fact that this word in any time such as sport terminologiy means as: «kriti» «Kosti» and gyshti. The exporler on basis of Tajik and Persian literature? They also use vocabulary and dictionaries to the readers

Текст научной работы на тему «ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СПОРТИВНЫХ ТЕРМИНОЛОГИЙ В ПРОЗЕ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ И ИХ ОТНОШЕНИЕ С ВОЕННОЙ ТЕРМИНОЛОГИЕЙ»

2. Мачидов X,. Фразеологияи забони хозираи точик. - Душанбе: ДДТ, 1982. 104 с.

3. Наврузшоев Б. Х. Устойчивые глагольные сочетания таджикского языка и способы их перевода на английский язык // Вестник Таджикского национального университета, 2009.- №8 .- С. 49-51. (на тадж. языке).

4. Рекцер Я. И. Теория и перевода и переводческая практика. - М.: Наука, 1974.- 451с.

5. Солодуб Ю. Д. О двух типах без эквивалентной соотнесенности фразеологизмов различных языков // Филологические науки.-1992.- №9 2. С. 101.

Лугат

16. Кунин А. В. Англо-русский фразеологический словарь. М.: Советская энциклопедия. Ч.1-2. 1984. 942 с.

7. Фозилов М. Фархангйиборахоирехтаизабонихозираиточик. - Душанбе: Нашрдавточик,1963. 1964. 4,-1, 4,-2.

8. Oxford English-Russian Dictionary. - New York: Oxford University Press.2000. -1293pp.

СПОСОБЫ ПЕРЕВОДА ИДИОМАТИЧЕСКИЕ ВЫРАЖЕНИЙ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА НА АНГЛИЙСКИЙ ЯЗЫК

Статья посвящена способам перевода идиоматических выражений таджикского языка на английский язык, что является актуальным научным анализом богатого фонда фразеологизмов двух генетически родственных языков.

На основе богатого фразеологического материала обосновывается теория сопостовительно -типологического исследования фразеологической системы языков в целом и в языковой структуре таджикского и английского языков.

Ключевые слова: фразеологические словосочетания, сопостовительно - типологическому исследованию, фразеологических единиц, фразеологической системы языков.

THE WAYS OF TRANSLATING TAJIK IDIOMATIC EXPRESSIONS INTO ENGLISH

The article by B. Navruzshoev is devoted to the ways of translating idiomatic expressions of the Tajik language into English, which is a topical scientific analysis of a rich collection of phraseological units of two genetically related languages. The author gives a wide range of idiomatic expressions and shows their use in context, and explained the way of their translation into Tajik. Finally, it is important for the user to keep in mind the way of using and translating idiomatic expressions from English into Tajik.

Keywords: verbal phraseology, typological research, phraseological units, genetic relative languages, idiomatic expressions, modern linguistics, research analysis

Сведения об авторе:

Наврузшоев Б.Х. - доцент кафедры английского языка и сравнительной типологии факультета азиатских и европейских языков Таджикский национальный университет Тел.: (992) 933988045. E-mail: -bakhakhush@mail.ru.

About the autor:

Navruzshoev B. Kh. - associate professor, Department of English Language and comparative typology of the faculty ofAsian and European Languages, Tajik National University, Tel.: (+992) 933988045. E-mail:-bakhakhush@mail.ru.

ИСТИФОДАИ ИСТИЛОХРТИ ВАРЗИШ ДАР ОСОРИ КЛАССИКИ ВА МУНОСИБАТИ ОЩО БО ВОЖАДОИ НИЗОМИ

Шафоатов А.Н.

Донишкадаи тарбияи цисмонии Тоцикистон ба номи С.Ра^имов

Дар забони осори классики бо матнхое дучор омадан мумкин аст, ки дар онхо истилохоти варзиш бо калимахои сохаи низомй як навъ умумияти шаклию маъной дошта, барои ин сохот муштараквазифа мебошанд. Истилохоти тир, синон, найза, гурз, камон, пайкон, сахткамон, каббода, шамшер, ханчар, каманд ва гайра, агар барои варзишгарон хамчун воситаи тамрину сабкат хисоб шаванд, пас хамин воситахои варзиш дар гузашта барои низомиён чун силохи харбй ба кор рафтааст.

Чунончи, тир истилохи мутааллик ба варзиши камонварист ба маънои «абзори чанг, ки аз чуб сохта, ба нугаш охан нишонда, ба воситаи камон ба нишон партофта мешавад», роич будааст. Чунончи, Саъдй навиштааст:

Гарчи тир аз камон уамегузарад,

Аз камондор бинад а^ли хирад [ФЗТ.2,363].

Унсурй дар ин байт ба масъалаи дар синни дахсолагй ба камонварию тирзанй шугл доштани наврасон ишора кардааст:

Чу дщсола шуд ба майдони гуй,

Ба тиру камон-андар овардруй [ Г/а., 1,1975,96].

Калимаи rap xaмчyн acocи фaъoли калимашз хам дap гyзaшгa ва хам дap зaбoни точикии мyocиp имкoниягxoи фapoвoнpo дopocг: а) гaвaccyти тетан^^ вoжaи нав coхгaacг: 6o тетании -вop: тиpвop ба мaънoи «маотфаи пapтoби як -rnp, тиpпapтoб»дap «Шoxнoмa» дyчop oмaд: Аз oн 6ewa 6apmap me mupeop, ЯкRe ку: бтй cwa;map su vop [ФЗТ.2,365].

Бo пастами -rap: raprap-^Race, ки rap мecoзaд, 1иpcoз» дap ин байги Абутолиби Калим ба кop paфтaacг:

Дuлxapoшoнpo 6a щм oмeзuшu aomû 6yeaà

Тщ>гар :ap yo, m 6owaà, morn6u nau^omap acm [ФЗТ.2,365].

Бo тетании ^ore тиpдoн-»1иpкaш, кути бapoи нигox дoш1aни rap» дap aшъopи Tyrpo ба чашм pacид:

Kanèimu мo чу rn:p nyp оз mup шyд,

Tupe бypyн нaмepaвaд оз mupdorn мo [ФЗТ.2,365].

б) Дap ^лаби калима^и му^аккаб вoкeь мeшaвaнд. Яънe, ганашут xaHpox oмaдaни peшaxoи дигap 6o вoжaи тиp oмили дигapи ташаккули иcтилoxo1и вapзиш ба xиcoб paфгaacт. Мacaлaн, вoжaи тиpбopoн ба маъши «peзиши 1иpи биcёp» дap «Шoxнoмa»-и Фиста^й чунин ифoдa шyдaacт:

Бa Cy:po6—6ap mupбopoн гupuфm,

4anypocm yarnu caвopoн гupuфm [ФЗТ.2,365].

Тщзан—6a мюънт «mupaндoз»:

К-эй camàm, un чй мe:pyбoнucm,

В-эй т^зая, ш чй шaxкaмoнucm [ФЗТ.2, 365].

Тиpoвap—ба маъдаи «гиpкaшoн»вa тиpaндoз ба маъши «t^GaE» дap ин байги Хрфиз кopбacт гapдидaacт:

Бoкaм оз mypmrn mupaндoз rncm, Тaънau mupoeapomm жкутлд [ФЗТ. 2, 365].

Тиpпapтoб-мacoфaи пapиши -rnp .nap назми Фиpдaвcй ин 1aвp иcтифoдa шудааст: flHrap ганчи пypдyppи хушто6 буд, ки бoлoи як тиpпapтoб 6уд [ФЗТ.2, 366].

в) Дap ^лаби 1apкибy ибopaxoи oзoди cин1aкcиcй ва фpaзeoлoгй мaфxyмxoи нави coxaи вapзишpo p^ кop oвapдaacт. Чyнoнчи, ибopaи тиpи xaвoиpo Сaйидo ба маъши «тии бeнишoн»таpики зайл кop фapмyдaacг:

Marnwu мo eamma чун mupu x;asou бeнuшoн, Хoнaбapдyшeм дouм чун камаш xewmau [ФЗТ.2,363].

Ё ин ки ибopaи rapn pyn inpKam дap байги зepини Сoиб ба мaьнoи «тии бexтаpин, ки бapoи гайл мaхcyc i^oma мeшaвaд», мaвpиди кopбypд Kapop гиpифгaacг: Aeap шaбpo möopü зонда, Cou6, цщд кун 6ope, Фaлaкpo mupupyu тщжаш оз o:u ca^ap бтй [ФЗТ.2,363].

Фpaзeoлoгизми илми rap д^ миcoлии зфин ба мaьнoи «xyнapи 1иpaндoзй» ба mp paфгaacт:

Kac тёмухш umu mup оз мон,

Ku мapo oK¡uóam яuшoяa h:apд [ФЗТ.2, 363].

Калимаи хaдaнг дap зaбoни адабй ба ду мaьнo мaьpyф аст: «1) чуби caх1e, ки аз oн найза, ™p ва зини acn мecoзaнд>> ва ин маьнй д^ миcpaъxoи Фиpдaвcй ба 1apики зайл caдo дoдaacг:

Бa бaндu кaмapбaндaш oвapд шнг,

Чlyдo ^дош оз nymmu зыш хаданг [ФЗТ.2,453].

2) Ва ба маъши «rnp» д^ д^ назми Чрмй ба тавpи зайл кopбacг шудааст:

Нaёмaд оз камйш у хаданге,

Ku дap mabcupu oн гapдaд aame [ФОЧ, .1,247].

В^итаи бoзй ва машку 1aмpин будани KaMoH, гурз ва тиppo Аcaдй дap мигали зep чунин нишoн дoдaacг:

Зupe: i<apд пушыш 6о you :apup,

Бо бoзü камйн xocm 6o гуpзу mup [Гулшош aдaб. 1,1975,139].

Дар «Фapxaнги Амид» истилoxи KaMM^ ин гуна тaвзеx шудаасг: «кaмoн—аз пaxдaвй: kaman— чуби хамида, ки ду суи онро бо зеx мaxкaм бикашанд ва бубанданд. Олате, ки дар кадим барои тирандозй ба кор мебурданд. Дар шакли xaмoн ба маъношдар чизи хамида» xaм гуфгаанд (са^984). К^мюн xaмчyн сидoxи чангй дар тасвири Асадй якчоя бо гурз ва xa^ap xoлaти пaxдaвoн ва ё чанговарро инъикос намудаасг. Дар лутати мазкур истилoxи гурз чунин шapx дода шудаасг:»:^— навъе аз олати чангй, ки дар кадим ба кор мерафга ва аз чубу oxan сохта мешудаасг. Гypз байзашакд ё кyдyлaмoнaнд буда, бар сари душман мезадаанд. Онро rypa, дaбyc, кушл низ мегуфгаанд»(сЛ004). Истидoxи xa^ap бошад, дар xaмин фapxaнгнoмa «дашна, xapбaи буранда ба андозаи корд, ки геташ кач ва xap ду дами он тез бошад ва ба арабй низ онро ханчар мегуянд» (сад.566), тaвзеx ёфгаасг. KannwaxoH kimo^ гурз, xa^ap дар байти зерини Асадй пайи xaм исгифода шудаанд: %амеомад ошуфта чун пили маст, Ба бозу камон, гурзу ханцар ба даст [Г.а. 1,141J.

Cилсилaбaндии исгилoxoти œxaH низoмй-шaмшep, ryps, кaмoн, KaManj дар «Гаршоспнома»-и Асадии Тусй ин гуна ба кор рафгаасг:

Ба шамшеру гурзу камону каманд,

Намуданд хар гуна бисёр банд [Г.А., 1,145].

Дар забони осори бадей аз чу^ои таркибии камон, ки бо номи кaббoдa маъруф будаасг, низ ёд мекунанд. Ин hoihtox дар шакди кaбoдa дар «Фapxaнги Амид» ин тавр шapx ёфгаасг: «Яке аз адвоти варзиши босгонй шaбеx ба камон, ки аз oxaн сохта мешавад ва дорои занчиру була^ои фулузй асг ва онро бар сари даст xapaкaт мед^анл» Тутро дар байги зер ин исгидoxpo ба тарики зайд гафсир намудаасг:

Сахтй расад зи дахр сустй фитодаро,

Занчири оханин ба сар афтод каббодаро [ФЗТ.1,524J.

Taвзеxoти фавк, дар «Фapxaнги забони точикй» бо андаке дигаргунй мавриди шapxy маънй карор гирифгаасг: «кaббoдa—камоне, ки тораш сусг ва чиллааш oxaнин барои машки гуштингирон»(1.1969, 564). Дар ин шapx як навъи махсуси камон на xaмчyн воситаи шикор ва

ё олоти низомй тaвзеx наёфга, чун воситаи машкии варзишгарон маълум будаасг.

Сaxткaмoн—исгидoxесг, ки дар матн мaфxyми исми шахсро ифода намуда, ба маънои «пaxдaвoни тирандоз» истеъмол ёфгаасг, масалан, Caъдй чунин фармудаасг:

Бовар аз бахт надорам, ки ба сущ аз дари ман, ООн бути сахтдили сахткамон боз омад [ФЗТ.2,221J.

Дар мат^ои классикй камон ва чу^ои он xaмчyн асбоби варзиш, воситаи низомй ва шикор бо унсу^ои лутавии гуногун номгузорй шудаанд:

Зех,—ба маънои «ресмони камон, чиддаи камон, торе, ки ба камон кашида мешавад»», дар ин байти coh6 ба кор рафгаасг:

Хасм бечр ба забардастии худ менозад,

Зудтар пора кунад зех, чу камон пурзур аст [ФЗТ. 1, 449J.

Зех кapдaн— ба маънои «гори камонро таранг кардан» дар ин мисра^ои Ca^nï исгифода шудаасг:

В-гар бит, ки бо хам якзабонанд,

Камонро зех куну бар бора бар санг [ФЗТ.1,449J.

Дар охири асри Х1Х ва ибтидои асри XX низ калимаи зеx бо xaмoн шаклу маънои гаърихии худ дар ашъори Тутрад мавриди корбурд карор гирифгаасг: Ба тири ох камони умед зех кардй,

Вале чй суд, ки сайди хавас шикори ту нест [ФЗТ. 1, 449J.

Калимаи зехг^ барои ифодаи номи чузъи дигари камон таъин шудаасг ва он маънои «абзори махсус, ки онро дар лaxзaи тирандозй xaмчyн ангуштпона ба ангушт мепушиданд» ва ин маънй дар «Бадори Ачам» ин гун дучор омад: Зи зехгире, ки аз сухон тарошад, %илол аз нотамомй дил харошад [ФЗТ. 1,449J.

Вожаи зех, дар матнхои манзум бо калимаи чилла (зехи камон, ресмони камон) ва тор муносибати хаммаъной пайдо кардааст. Масалан, дар байти зерини Ч,омй ин муддао чунин баёнгардидаст:

Замона камонвор пуштам шикаст,

Зи тори сиришкам бар он чилла баст [ФЗТ.2,539].

Истилохи шамшер аз забони пахлавй—»«атег «-харбаи оханй, ки тегааш дароз ва кач ва дами он тез ва буранда аст. (Ф/А.1383,805). Вожахои сайф (ар.), шоф, килич (туркй) муродифоти лугавии калимаи шамшер махсуб меёбанд. Азбаски дар мухорибахои муосир дигар ба истифодаи шамшер ниёз намондааст, намудхои гуногуни он бештар дар варзиши шамшербози мавриди истифода карор дорад. Ин калима дар ашъори Рудакй ба тарики зайл корбаст шудааст: В-ар ба набард оядаш ситораи Барром, Тушаи шамшери у шавад ба гаравгон [Гулша.,1,1975,14].

Синон вожаи арабиасл аст ва дар забон адабй ба ду маъно маъруф будааст: 1) ба маънои «нуг, нуги тег, нуги найза» ва 2) найза (ФЗТ.1,241) дар ашъори Рудакй ба хар ду маъно мавриди истеъмол карор гирифтааст:

В-арш бидидй Сифандиёр гауи разм,

Пеши синонаш цауон давидию ларзон [Г/а. 1,14].

Калимаи найза дар забони пахлавй шакли пегак-ро доштааст ва дар лугат ба маънои «най ё чуби дарозу сахт, ки бар сари он охани тез насб кунанд»Фарханги Амид, 1178) тавзех ёфтааст. Найза дар гузаштаи дур хамчун олоти харб, шикор ва воситаи тамрин бо максади омодагии бештар ба чангу амалиёти низомй ва сайди хайвонот маъмул будааст. Ин маънй дар ашъори Унсурй чунин баён шудааст:

Ба найза куу аз цой бардошты,

Ба пулод - ба тир бигзоштй [Гулш. ад.,1,1975,96].

Калимаи пайкон асосан маънои «нуги тези найза ва тир»-ро дошта, ба маънои «тир ва найза» хам бевосита корбаст шуда, дар ин мисраъхои Ч,омй онхо муносибати синонимии лугавй доранд:

Ба цонам тири у чандон нишастаст,

Ки пайкон бар сари пайкон нишастаст [ФОЦ,1,1984,7].

Хатто онхо хусусиятхои лугавию семантикй ва калимасозии якхела низ зохир кардаанд, чунончи: пайконзан—тирзан; пайконгар—тирсоз; пайконрез—тирборон; пайконхурда—тирхурда; пайкони обдор (тири тез)—тири обдор ва гайра. Дар ин байти Ч,омй таъбири пайкони обдор ба маънои «тири тез» ба кор рафтааст::

Пайкони обдор, ки ояд зи дасти дуст,

Бар ошицони сухта борони раумат аст [ФОЦ, 1,7].

Истилохи пайконгар ба маънои «тирсоз, хадангсоз» дар шеъри Мушфикй дучор омадааст:

Гунча суви сабза дид, хандон бигуфт:

Он цо, ки зиреугар аст, пайконгар аст (ФЗТ. 2,16).

Истилохи пайконрез ба маънои «тирзан, тирандоз» дар ин байти Саной истифода шудааст:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Гамза пайконрезу ошиц мауви у моил ба цатл, Сайдимо пайдову уар су тирборон дидаанд [ФЗТ.2,16].

Калимаи пайконхурда (тирхурда, касе, ки ба у тир расидааст) дар байти зерини Амир Хусрав ба кор рафтааст:

Пандгуё, гуфтугу кам кун, ки пайконхурдаро,

Дар кашидан беш аз онранц аст, к-андар хурдан аст[ФЗТ.2,16].

Таркиби пайкон задан дар байти зерини Исмати Бухорой ба маънои «тир андохтан» истифода шудааст:

Мезани пайкону ман дар дил ниуон медорамаш, Мекуны дашному ман вирди забон медорамаш [ФЗТ.2,16].

Вожаи пайконзан маънои «тирандоз»-ро дар ин мисраъхои Хусрави Дехлавй ифода кардааст:

Гиреу бар гиреу дасти пайконзанон,

Зереу бар бар зиреу пуштируинтанон (ФЗТ.2,16).

Имкониятдои вожасозии калимаи хаданг дам нисбат ба вожадои тир ва пайкон кам нест, чунончи:

Хадангафкан-мураккабсохт буда, дар байти зерини Хочуи Кирмонй ба маънои «тирандоз» ба кор рафтааст:

Хадангафкане аз сарони сипах;,

Бизад бонгу бар шаху аз чо бщаст [ФЗТ.2, 453].

Хаданги сепар-дар колаби ибораи изофй ба маънои «тири сепара» дар ин байти Низомй дучор омад:

Хаданги сепар карда з-охрн гузор,

Чу мурги дупар бар сари маргзор [ФЗТ.2,453].

Тавре ки аз баррасии мавод аён мешавад, дар матндои манзуми адабиёти классикй калимадои тир, пайкон, хаданг ва дар баъзе долатдо вожаи синон силсилаи синонимй ба вучуд овардаанд ки сарсилсилаи ондо калимаи тир мадсуб ёфтааст.

Пайкор дар лугат маънои «мудориба, чанг, набард мубориза»тавзед ёфта, дар осори Ч,омй ба тарики зайл истифода шуда дар сооти варзиш мафдуми кувваозмой ва зурозмоиро ифода мекунад: Замоне кор дар пайкори у кард, Луоби худ дама дар кори у кард [ФОЧ,. 1,7].

Истилоди тег синоними калимадои шамшер, сайф, шоф мадсуб ёфта, ба имконоти васеи калимасозй молик мебошад. Масалан, калимаи тегбоз ба маънои «шамшерзан» дар мисраъдои Хочуи Кирмонй интарика ба кор рафтааст: Сари кух афтод аз захми тег, Сар аз тегбозон чу бозон зи тег [ФЗТ.2,362].

Унсури лугавии шамшерзанро ба маънои «тегбоз» Асадй дар ин байт ба кор бурдааст:

Ба хона нишастан бувад кори зан,

Бурун коримардони шамшерзан (Асадй.Г.А.,1,152].

Вожаи тегбози ба маънои «шамшербозй»дар байти зерини Фирдавсй мавриди корбурд карор гирифтааст:

Ки бо душманам тегбози кунед,

Бад-ин гуна дар чанг тозй кунед [ФЗТ.2, 363].

Ё ин ки Саъдии Шерози маънои фавкро бо вожаи тегзан ифода нанудааст:

Магу душмани тегзан бар дар аст,

Ки анбози душман ба шахр андар аст (ФЗТ. 2,362).

%амин маъни дар сурудахои Цомй дар шакли тегозмой баён шудааст:

^ама хунинлибосу дуздшиор,

^ама тегозмою найзагузор [ФЗТ.2,362].

Ба ин тарика, аз баррасии намунадои боло маълум мешавад, ки истилодоти муштаракулвазифаи содадои варзиш ва низомй асосан точикиасл буда, имкониятдои калимасозии ондо васеъбудааст. Бештарини вожагони зикршуда хусусияти серистеъмолии худро дар забони адабии дозираи точик низ нигод доштаанд. Вожадои икттибосии арабии амсоли сайф (шамшер), каббода (камони тораш суст), маллох, (киштибон, шиновар, обдон) нисбатан камистеъмол мебошанд.

АДАБИЁТ

1. Анварй С. Вожадои низомй дар „Шоднома».-Душанбе: Маориф, 1994.-120 с.

2. Гулшани адаб. Чилди 1. - Душанбе: Адиб, 1975.

3. Исмоилй Мудаммад Ризо. Тарбияти баданй ва варзиш. -Тедрон, 1391.—313 с.

4. Лугати русй-точикии истилодоти варзиш (мураттиб Н. Турсунов). - Душанбе, 1985.-185 с. 92.

5. Мудаммад Еиёсуддин. Еиёсуллугот (тадияи А. Нуров), ч. 1.-Душанбе: Адиб, 1987.-480 с.

6. Мудаммад Еиёсуддин. Еиёсуллугот (тадияи А. Нуров), ч. 2.-Душанбе: Адиб, 1988.-416 с.

7. Сафаров Ш. Бозидои миллй дамчун тамаддуни халки точик. -Душанбе: Матбуот, 2011. -328 с.

8. Сафаров Ш. Таърихи бозидои миллии халки точик.—Душанбе: Мубориз, 2015.-- 525 с.

9. Словарь иностранных слов. -М.: Русский язык,1987. -608 с.

10. Фарданги забони точикй. Чилди 1.-М.: Советская энциклопедия, 1969.- 951 с.

11. Фарданги забони точикй. Чилди 2.-М.: Советская энциклопедия, 1969.-996 с.

ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СПОРТИВНЫХ ТЕРМИНОЛОГИЙ В ПРОЗЕ КЛАССИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ И ИХ ОТНОШЕНИЕ С ВОЕННОЙ ТЕРМИНОЛОГИЕЙ

В таджикском языке некоторые спортивные термины используются в военном деле, но в спорте они озночают другие смыслы.

Эти термины: пуля (тир), копье (найза), цель (пайкон), кортик (ханцар), молот (гурз), сеть (каманд), меч (шамшер).

Автор тщательно иследует историю стоновленияразвития данных терминов и их использование в классической прозе поэтов и писателей таких как Асадии Туси, Абулкосим Фирдоуси, Хасан Амид и другие.

Ключивые слова: пуля (тир), кольё (найза), цель (пайкон), кортик (ханцар), молот (гурз), сеть (каманд), меч (шамшер).

USING OF SPORT TERMINOLOGY IN TAJIK LITERATURE OF CLASSICAL CREATION AND THEIR RELATIONSHIP WITH THE MILLITARY TERMINOLOGIY

In this article says about the wrestling terminology from its history and development in to Tajik language The aufhot write with his fact that this word in any time such as sport terminologiy means as: «kriti» «Kosti» andgyshti. The exporler on basis of Tajik and Persian literature? They also use vocabulary and dictionaries to the readers

Keywords: wtersfling (кости), кушти, гушти, гуштин Referee (довар) sambo (самбо), Judo (цудо), Creco-RomanЮнону Рими, Mat- (мат), Win (галаба) Winner-(Fолиб), etc.

Сведения об авторе:

Шафоатов Азал Нусратович - кандидат филологических наук, доцент кафедры языков Институт физической культуры Таджикистана имени С. Рахимова, Тел: (+992) 985074419

About the autor:

Shafoatov Azal Nusratovich - Candidate of Philological Sciences, Associate Professor of the Department of Languages Institute of physical training of Tajikistan named after S. Rakhimov Phone: (+992) 985074419

НОМИ АСБОБХРИ РУЗГОР ДАР ЛА^АИ ТО^ИКОНИ ВАХОН

Муминова С.Б.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Тахлили лингвистии номи асбобхои рузгор, аз чумла хусусияти семантики ва калимасозии вожахои ин гурухи тематикии лексикаи лахчахои точикй дар тадкикоти олимони шевашинос Максудов Т., Неменова Р.Л., Чураев F., Исмоилов Ш., Кабиров М., Осимова Б., Замонов З., Гадоев Н., Сангинова Р., Абдуллоева Г. вобаста ба махсусиятхои манотики гуногуни интишори шеваю лахчахои точикй сурат гирифтааст. Вале ин маънои пурра омухта шудани масъалаи мазкурро надорад, зеро гуногунию рангорангии таркиби лутавии лахчахои точикй ва ба хусусияти хос сохиб будани онхо моро водор месозад, ки лексикаи хар як гуйишро пурра баррасй намуда, умумият ва тафовутхои лутавию семантикии диалектизмхои лексикиро дар лахчахои хамгурух аз чихати илмй асоснок намоем. Р.Л.Неменова ва F.Чураев менависанд, ки «Номхои асбобхои рузгор хам мувофики зарурат ва хам ахамияти дар хочагии инсон доштаи предметхо ба гуруххои зиёд чудо мешаванд [6, с.121]. Номбурдагон лексикаи ин сохаро ба хафт гурух чудо кардаанд [6, с.121-131].

Дар ин макола мо маводи андухтаро вобаста ба маъно, вазифа ва зарураташон дар рузгор ба тарики зерин гурухбандй мекунем:

1. Номи асбобу анчоми рузгор, ки барои кашондан ва нигох доштани хама гуна махсулоти моеъ ба кор мераванд: лут (зарфи гилин барои обкашонй), чалак (сатил), бак (зарфи металй барои гирифтани об, равтан ва дигар анвои махсулоти моеъ), мисдег (зарфи обкашонй), дымканд//дамкан (кумтон,офтоба барои дасту руйшуйй ва тахорат), флагУ/филак ((фляг), хум (зарфи калони сафолй барои гирифтани об, шароб, равтан ва шир), куза (зарфи сафолин), пьжин (кузачаи кадима).

2. Номи зарфхо ва воситахои чойчушонй ва обу чойнушй: чойчуш (зарфи филизй барои чушонидани об; муродифи карабойй); крушка (зарфи обнушй), обгора//обхьра//обхыра (кружка), чом (зарфи обу шарбатнушй); чагдар (зарфи обнушй), чайнак (чойник), гелос (стакан) ва т.

3. Номи воситахои таомпазй ва хурокхурй: дег (зарфи чуянй барои пухтани таом), кавлез (асбоби хурокбардорй), чумча//чымча (кошук), шохин (шохача барои истеъмоли таому хуриш, вилка), лангари (табаки чубин), дугобй//дуго^й (косаи калон), ка^ча//кафча (кошукхои алюминй ва чубй), афчун, чанголык (шохин, вилка), чашка (косаю табакаи филизй барои таомхурй), лали (табаки тагпахни калон, поднос, табаки филизии ошкашй); белча (кафгири махсуси ошкашй), чини (косаи аз фарфор сохташуда), чангак (оташкоб), душох (оташкове, ки душоха аст ва барои пеш кардани хезум ба дегдон хизмат мекунад), дьгдон (дегдон); дигдонрубьк (чоруби дегдонрубй), нахчагир//лахчагир (оташгирак), гьдора//гыдора (косаи калон), даштак (косаи калони ошхурй), тарелка (лаълича), симьк (сими аловковй), печка (воситаи гармидихй ва пухтани таом) ва т.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.