CC BY
11About the autors:
Musoeva Bunafsha Alamkhonovna - applicant of Bokhtar State University named after Nosiri Khusrav Tel.: (+992) 988 0199 42; Электронный почта: musoeva1981@mail.ru Shodiyon Muhammad Sultonzoda - Doctor of Pedagogical Sciences, Professor of the Department of Mathematics Teaching Methods, Bokhtar State University named after Nosiri Husrav Tel.: (+992) 985172601; Email: m.shodiev65@gmail.com.
ИСТИФОДАИ ТЕХНОЛОГИЯИ КОММУНИКАТСИОНЙ ВА ИТТИЛООТЙ ДАР ЧДРАЁНИ ГУЗАРОНИДАНИ КОРДОН АМАЛЙ - ТАЧРИБАВЙ АЗ ФАННИ ХИМИЯ
Мирзоев С С., Исмоилова М., Досаев С
Донишгоуи давлатии Кулоб ба номи А. Рудакй
Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президента Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон дар суханронй ва вохурихояшон бо устодону омузгорон ва донишчуёну чавонон ва умуман, ба наврасону тахсилгирандагони муассисахои тахсилоти олй ва касбй таъкид намуданд, ки асри XXI асри пешрафту тараккиёти илму техника буда, ба омузгорон лозим аст, ки сифати таълиму тарбияро бехтар ба рох монда барои комёбихо ва рушди чумхурии сохибистиклоламон чахд намоянд ва ворисони сазовори чомеаи навинро ба камол расонанд.
Дар Карори Хукумати Чумхурии Точикистон «Барномаи давлатии рушд ва чорикунии технологияхои иггилоaгию коммуникатсионй дар Чумхурии Точикистон» (2004) омадааст, ки омузгорон дар чараёни таълиму тадриси хар як дарс аз технологии нави информатсионй - коммуникатсионй истифода бурда, барои ноил шудан ба сифати баланди таълим шароити мусоид фарохам оварда, заминахои асосии баланд бардоштани сифати таълим ва хамачониба истифодаи комёбихои навини технологияхои игталaгиро самаранок ба рох монанд. Дар сохахои маорифу илм дар замони хозира бе техника ва технологияхои итталоогй чомеа пешрафт ва ба муваффакиятхои илмй комёб намешавад. Тавассути тахаввулоги илмй -техникй хамаи донишхое, ки донишчуён ва таълимгирандагон дар раванди истифодаи техника ва технологияхои иттилоош, махсусан, аз шабакаи интернет ва аз китобхои электронию китобхонахо мегиранд, барои пешрафти илм, чахонбинии онхо мусоидат мекунад.[2, с.32-38]
Бо ташабусси Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон аз соли 2010 ба воситаи шабакаи интернет озмунхои фосилавии таълимгирандагон аз фанхои гуногуни таълимй гузаронида шудаст, ки ин икдомхои навоварй робитаи таълимгирандагонро бо технологияхои иттилоотй мустахкам намуда, хавасмандии чавонону наврасонро бо техникаю технологияхои навин, инчунин, бахри баланд бардоштани савияи илму донишхои онхо аз фанхои таълимй, аз чумла, табиатшиносй, дакику риёзй ва кимиё афзун гардонида, ташаккул медиханд.
Мушохидахо нишон медиханд, ки дар охири асри XX ва аввали асри XXI техника ва технологияхои иттилоотй бо суръати баланд инкишоф ёфта, хамаи сохахои чомеаи муосирро ба куллй дигаргун сохтанд. Пешрафти илму техника ва технология ба рушду инкишофи чомеаи чахонй, аз чумла ба Точикистони сохибистиклоли мо низ оид ба чанбахои сиёсат, иктисодиёт, маориф ва илм дар замони муосир таъсири назаррас расонид.
Тавассути мушохидахо ва маълумоти амалии мо, маълум гардид, ки дар хама бахшхои - сиёсй, техникй ва ичтимой, дар баромаду гузоришот техника ва технологии дакики компютерй, проекторхо, графопроекторхо, тахтаи электронй, барномахои компютерй, презентатсияхо (намоишхо) ва дигар тачхизот мавриди истифода бурда мешаванд, яъне имруз 80% - и амалиёти таълимию тадрисй тавассути компютер ичро карда мешаванд.
Дар Фармони Президенти Чумхурии Точикистон дар бораи «Стратегии давлатии технологияи иттилсютаю коммуникатсионй барои рушди Чумхурии Точикистон» кайд шудааст, ки рушди сохаи маориф дар мархалахои истифодаи техника ва технологияхои навини замонавй карор дорад. Агар дар раванди тахсилот барои таълимгирандагану донишчуён ва устодон техникаи иттилоaгй лозим шавад, онро метавонанд бемонеа аз шабаки умумичахонии интернет дасграс намоянд. Имрузхо аксар муассисахои таълимии сохаи маориф дорои сомонахои интернетию шабакахои худ мебошанд. Аз ин ру, барои сайкал додан, тачриба омухтан ва такмил додани донишхои худ донишчуён метавонанд тарики шабакахои интернетй на танхо дар дохили чумхурй, балки берун аз он муошират намуда, ба воситаи почтаи электронй маълумоти заруриро дарёфг намоянд. [ 4, с. 12]
АИноятова [ 1, с.78 ] дар тадкикоти худ иброз намудаасг, ки дар хама холат баробари замон ва илму техника кадам задан, аз навоварихои илму техника бархурдор шудан, албатта, хуб аст, зеро мо дар асри XXI, дар асри пешрафти илму техника умр ба сар бурда, кору фаъолият менамоем. Аз ин лихоз, набояд фаромуш кард, ки техникаю технологияи нав маданияти хоси истифодаи худро доранд.
В.К.Щербо [11, с. 112] дар тадкикоти худ «Стратегия оид ба шабакахои хисоббарорихои махдуд» кайд кардаасг, ки асри XXI асри техника ва технология дар чахон эълон гардидааст ва ин хамаи моро водор месозад, ки барои пешрафт дар рохи илму техника дар муассисахои таълимй хангоми гузаронидани дарсу
машгулият аз техника ва технологиями нав самаранок истифода намоем. Масалан, аз синфхонаи компютерй, синфхонахои озмоишй, лабораторй, проекторхо, тахтахои электронй, харгуна расмхо доир ба техникаи компютерй ва фарохам овардани моделхои мусоиди таълимй.
Истифодаи самараноки техника ва технологияхои информатсионй - коммуникатсионй ва иттилоотй дар чараёни таълими кимиё, аз чумла тачрибаю озмоишхо, рисолахои хатм, корхои курсй накши калидй мебозанд.
Истифодаи технологияхои иттилоотй - коммуникатсионй хамчун маводи ёрирасон хангоми омузиши мавзуъхои нав аз фанни химия барои омузгорон хеле мухим аст, зеро ки тавассути онхо таълимгирандагонро бо мавчудоти зиндаи табиат тарики тахтахои электронй бо барномахои таълимй, слайдхо, презентатсияхои сохта, бо таври дакику сахех шиносонидан мумкин аст.
Дар банди информатика ва энсиклопедия бо акидаи Е.Хлебалина[7.с.16] техника ва технологияи иттилоотй дар якчоягй бо истифодаи методхои маъмули таълим имкон медихад, ки хар як омузгор махорати тадкикотй-эчодй ва шавку рагбати таълимгирандагонро бедор намояд ва истифодаи усулхои навини таълим, сифати таълим ва дарачаи азхудкунии толибилмонро баланд бардорад.
Дар заминаи равандхои чахонишавй ва тахаввулоти илму техникаи навин, омузгорон бояд хонанадагонро бо чанбахои азхудкунии тафаккури техникй, комёбихои технологияи муосир, яъне технологияи информатсионию коммуникатсионй ва иттилоотй, дар раванди таълими кимиё ташаккул диханд. [9, с.22-24]
Аз хама хадафи асосй ин аст, ки дар самти азхудкунии техника ва технология кобилият ва лаёкати таълимгирандагонро ташаккул дода, раванди таълимро бо истифода аз техника ва технологияи навин ба рох монем.
Дар маводхои Муассисаи давлатии «Маркази Чумхуриявии технологияхои информатсионй ва коммуникатсионй» кайд карда шудааст, ки тарзи таълими техника ва технологияи навин дар шароити хозира талаб мекунад, ки хар як шахс бояд бо талаботи умумиилмии хозиразамон ва афкори илмию техникии афзоянда руз то руз шинос шавад, зеро дар асри XXI, ки давраи пешрафти босуръати илму техника ва технология мебошад, чомеаро бе инкишофи технология тасаввур кардан гайриимкон аст.
Дар Паёми Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон, ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон дар самти технологияхои иттилоотй ва коммуникатсионй чунин омадааст: «Нишондихандхои таъмини сифатро дар хамаи заминахои тахсилот бо стандартхои чахонй наздик созем, хамкории муассисахои тахсилоти миёна ва олии касбиро бо субъектхои бозори мехнат густариш бахшем, дарачаи рушди низоми инноватсияи миллй ва нишондихандахои азхудкунии технологияхои иттилоотию коммуникатсиониро бехтар гардонем».[ 5, с.92-94]
Маврид ба зикр аст, ки хар як муаллим бояд оид ба рушду пешрафти технологияи информатсионию иттилоотй тадрис ва фаъолияти маърифатй - таълимии худ ва толибилмонро сайкал дихаду аз шабакахои компютерй ва мултимедй имруз мухимтарин чузъу унсури технологияхои иттилоотии навинро дар чараёни омузиши фанхои таълимй, ташкил медихад аз чумла, банду кисматхои кимиё дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва олии касбй мебошанд, пайваста ташаккул дихад.
Дар стратегияи миёнамухлати ЮНЕСКО дар солхои 2002-2007 кайд карда шудааст, ки истифодаи технологияи информатсионй ва иттилоотй, дар сохаи рушди маълумот ва тайёрии касбии мутахассисони ояндаи омузгорй, дарёфти донишхои техникй - иттилоотй, инкишофи фаъолияти таълимию маърифатии хонандагон дар чараёни омузиши фанхои дакик накши мухим мебозад.
Бахри ичрои амалии ин прблема ЮНЕСКО доир ба вусъатёбии заминахои маънавй ва баландбардории сифати тайёр намудани мутахассисон, фарохам овардани шароитхои зарурй оид ба истифодаи технологияи информатсионй, бозомузй ва иваз намудани тачрибаи пешкадам тававссути истифодаи воситахои коммуникатсионй ва информатсионии таълим (компютер,интернет,тахтахои электронй ва гайрахо) пайваста чорабинихои мухими байналмилалиро баргузор менамоянд.
Азудкунй ва истифодаи технологияи муосири компютерй хамчун як кисмати педагогикаи технологй, на танхо боиси рушди заминахои нави фаъолияти касбии омузгор, балки ташаккули фаъолияти педагогй, маданияти ахборотй ва афзудани сифати касбии дилхох боис мегардад.
Асосхои педагогию дидактикии истифодаи технологияи нави коммуникатсионй ва иттилоотй дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва олии касбй дар тадкикотхои С.А.Рафиев [ 6. с.89-90 ], Ф.Шарипов [ 8, с.112 ], А.Мирзоев [3, с.167-168 ],Н.Шоев [10, с.79-80], аз нигохи илмй, назариявй ва амалй дар раванди таълими сохахои педагогика, дидактика, илмхои табиатшиносй ва кимиё тавсифу баррасй гардидаанд.
Истифодаи самараноки технологияи ва иттилоотй-иртиботй дар чараёни омузиши фанхои дакик, бахусус, кимиё тибки талаботи накшаю барномахои таълимй дар асоси нишондоду таълифоти Стандартхои миллии тахсилот дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй, боиси ташаккулу инкишофи кобилияти зехнию равонй, донишхои назариявию амалй, махорату малакаи касбомузии толибилмон мегардад.
Истифодаи тexнoлoгияи инфopмaтcиoннй - кoммyникaтcиoнию иттилоотй дap айни замон, яте аз чyзъxoи aoocй ва эътимодноку талаботи кунунии чoмeaи yмyмибaшapй, чанба^ои мyттacилy ycтyвopи тaxaввyлoти ичтимой - иктиоодй, маънавию мaъpифaтии xoнaндaгoн ма^оуб мeëбaд.
,3ap paфти тадкикоти пeдaгoгй дap мyaccиcaxoи тaxcилoти миëнaи умумии rnaxpy нoxияxoи минтакаи Кулоб (№» 1,3,5,9,10,12,14,1,19,20,50,51,53 ) маълум г^дил, ки истифодаи вocитaxoи тexникии таълим, (компютф, интepнeт, ноутбук, тaxтaи элeкIpoнй) дap 4apaë™ мamFyлиятxoи нaзapиявй, амалй, тaчpибaвй - озмоишй ва бepyнaзcинфию бepyнaзмaктaбй, аз вocитaxoи аооеии aзбapшaвии мaвoдxoи таълимии фанни кимиë мак.оуб ë^ra, аосюи дapëфт ва pyщди дapaчaи дoнишxoи илмии xoнaндaгoн ба шyмop мфавад.
Истифодаи caмapaнoки тaxaввyлoти илмию т^нит дap acpи XXI яте аз poxy ycyлxoи acocHH pyrnnH чapaëни таълим, омузишу истифодаи вагеи дониш^^ тexнoлoгияи инфopмaтcиoнй - кoммyникaтcиoнии толибилмони мyaücиcaxoи тaxcилoти миëнaи умумй ва умуман coxaи мaopифи кишвap, ба шyмop мepaвaд.
Аз омузиш, тжлил ва тжкики мaъxaзy capчaшмaxoи илмй, аз чумла, фaлcaфa, пeдaгoгикa, дидактика ва гомология дap ми^и чoмeaи yмyмибaшapй бapмeoяд, ки мaüъaлaxoи !^ëp намудани мyтaxaccиüoни бoистeъдoдy üOxибкacб дap acpи XXI дap дoиpaи ташаккули дoниmxoи TCxranorn, кoммyникaтüиoнии чавонон дap мyaccиüaxoи тaxcилoти миëнaи умумй ва олии кacбй диккати aввaлиндapaчa дода мeшaвaд.
Ташаккулу такмили дapaчaи caвoднoкии тexнoлoгии xoнaндaгoн, дap айни замон me аз чанба^ои навини дap ниxoди ощо бeдop ва pyшд додани дoниmxoи тexникй ва дap чapaëни омузиши кимиë aзxyдкyнй, ташаккули фаъолияти чустучуй, эчодй, зexнию paвoнй, таълимию мaъpифaтй ва ча^онбинии илмии ощо мaxcyб мeëбaд.
Бо мавдди caxex истифода намудани вocитaxoи rexm™, яънe тexнoлoгияи инфopмaтcиoнй -коммуникатсионй, ба омикрону мстодистони бaxmxoи xh^™ ва биология лозим аст, ки ба омузиши фонди замонавии пcиxoлoгияи комлют^й, дидактикаи кoмпютepиpo дap чapaëни таълим кopбaндй намоянд.
Хамин тaвp, истифодаи тexнoлoгияи инфopмaтcиoнй- кoммyникaтcиoнй дap paвaнди таълими xhvm, acocH тaкмилдиxии poxy ycyлxo, мeтoдx,o, бaxycyc, мeтoдxoи мyлтимeдй (тacвиpи pacмxo, чaдвaлxo, на^а^о, кoмлютep, интepнeт ва дигap ВТТ) ва ташаккули дониш, мaxopaт ва малакаи xoнaндaгoн мaxcyб мeëбaд.
Истифодаи ВТТ дap чapaëни таълими фанни xhvm xaмчyн нишoндиxaндaи (индикaтop) бeдopкyнии xoxHTTTHniy шавку paFбaти xoнaндaгoн ба донишандузй, ташаккули мaфxyмxoи тexнoлoгию инфopмaтcиoнй ва pyrn,^H шавку завкн oнxo ба фaнxoи таълимй ва кacбoмyзй ба шyмop мepaвaд.
Hjapaë™ таълим дap мyaücиüaxoи тaxcилoти миëнaи умумй на тащо 6ohch додани дoнишxoи муайян аз тapaфи oмyзгop, балки mpoH зина ба зина raopxoH мустакилона ва вopидшaвии paвaндx,oи coxaK» üoxiopxoH мaopиф ба фазой ягонаи маълумот дap заминаи Стaндapтxoи yмyмибaшapй, аз чумла истифодаи тexнoлoгияи инфopмaтcиoнй - кoммyникaтcиoнй мeгapдaд.
Аз омузиш ва тжлилу тжкики üapчaшмaxoи илмй, нaзapиявй ва амалй оид дap нaзapия ва амалияи таълим маълум гapдид, ки накши истифодаи ВТТ дap paвaнди таълими кимиë аз чунин бaндxo ибopaт мeбoшaд:
1)Истифодаи ВТТ oмyзгopoнpo вoдop мeнaмoяд, ки ба ма^ала^и ташаккули дoниmxoи компютфй ва аз xyд намудани кoмëбиxoи илму тexникa ва фаъолияти таълимй - мaъpифaтии xoнaндaгoн диккати чиддй диxaнд.
2)Ба oмyзгopoн лозим мeoяд, ки дap чapaëни таълим шакл, poxy ycyл ва мeтoдx,oи замонавии тaълимpo ( бо истифодаи кoмпютep, интepнeт, ноутбук, тaxтaxoи элeкIpoнй) вобаста ба талаботу нишoндoдx,oи накша^о ва бapнoмaxoи таълимй, бо мавдди ташаккули фаъолияти таълимй - мaъpифaтй, эчодию чустучуй ва зexнню paвoнии xoнaндaгoн истифода намоянд.
,3ap мaвpиди истифодаи тexнoлoгияи кoммyникaтcиoнй ва иттилоотй дap мyaccиüaxoи тaxcилoти миëнaи умумй дap чapaëни омузиши cикли фaнxoи кимгёвй нишoндoдxoи зepин ба xhco6 г^ифта мeшaвaнд:
1) Истифодаи мeъëpxoи илман acocнoк намудаи ВТТ;
2) Ба накша^о ва бapнoмaxoи таълимии фанни кимгё вopид намудани мaвoдxoи ВТТ;
3) Таъмини xoнaндaгoн ба capчaшмaxoи илмй, китoбxoи дapcй ва вaooитxoи таълимию мстодй оид ба тexнoлoгияи инфopмaтcиoнию кoммyникaтcиoнй ва иттилоотй дap дoиpaи накшако ва бapнoмaxoи таълимй аз шкли фaнxoи кимиë.
АДАБИЁТ
1. Иноятова А. Texнoлoгияxoи иттилоотй ва acocxon cиcтeмaи идopaкy;нии зaxнpaxoи ниmoндoдxo - Дymaнбe: Дгвашгич -
2007.
2. KapopH Хукумаги Чум^у^ии To^^hchcr «E>apнoмaи давлатии pymд ва чopикyнoнии гexнoлoгияxoи иггилоогию коммуникагсионй дap Чум^^ии Точикистш» - 3.12.2004 тaxги №»468
3. Мирзоев АР.Дидактические основы подготовки студентов вузов Таджикистана к использованию информационно -коммуникационных технологий : дис.. .д-ра педнаук 13.00.01
4. Фармони Президент Чумхурии Точикистон Дар бораи «Стратегияи давлатии «технолоияхои иггилоогию коммуникатсионй барои рущци Чумхурии Точикистон» - 05.11.2003- N° 1174
5. Паёми Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президент Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон, ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон дар самти технологияхои иттилоотй ва коммуникатсионй аз 22 декабри соли 2017.
6. Рафиев С.А. Комплексный подход к внедрению информационно - коммуникативных технологии обучения математики в вузах Таджикистана, Душанбе, 2017.
7. Хлебалина ЕИнформагика : энциклопедия - М, 2003.
8. Шарипов Ф.Ф. Педагогические особенности формирования информационной культуры студентов при изучении курса информатики. дис., кавдпеднаук. - Курган - Тюбе, 2008.
9. Шевченко А.В. Информационная устойчивость политической системыМонография - М: РАГС. - 2004.
10. Шоев НН. Психология и педагогика с основами кредитной технологии и активных методов воспитывающего обучения. Экспериментальное учебное пособие. - Душанбе: Ирфон - 2008.
11. Щербо В.К Стандарты по вычислительным локальным сетям. Справочник. - М: Радио и Связь. - 1990.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ КОММУНИКАЦИОННЫХ И ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРОЦЕССЕ ПРАКТИЧЕСКОЙ РАБОТЫ В ХИМИИ
В данной статье авторы рассматривали роль научно - теоретической и методологической основы использования информационно - коммуникационной технологии на уроках и внеклассных занятий по химии в общеобразовательных школах Кулябского региона (компютер, интернет, электронные доски, ноутбук, презентации и т.д.)
Ключевые слова: обучения, воспитания, химия, компьютер, технология, информация, коммуникация, наука,просвещения, мышления, способность, творчество, ЮНЕСКО, ТСО.
USE OF COMMUNICATION TECHNOLOGY AND INFORMATION IN THE PROCESS OF PRACTICAL WORK IN CHEMISTRY
In this article, the authors considered the role of the scientific - theoretical and methodological basisfor the use of information and communication technology in the classroom and extracurricular activities in chemistry in secondary schools of the Kulob region (computer, Internet, electronic boards, laptop, presentations, etc.)
Key words: teaching, education, chemistry, computer, technology, information, communication, science, enlightenment, thinking, ability, creativity, UNESCO, TSO.
Сведения об авторах:
Мирзоев С.С - доктор педагогических наук, профессор кафедры химия и биологии Кулябского государственного университета им. Абуабдуллох Рудаки.
Исмоилова М. - старший препордаватель кафедры химии и биологии Кулябского государственный университета им. Абуабдуллох Рудаки.
Досаев С - ассистент кафедры химии и биологии Кулябского государственный университета им. Абуабдуллох Рудаки.
About the autors:
Mirzoev S.S. - Doctor of Pedagogical Sciences, Professor, Department of Chemistry and Biology, Kulyab State University name Abuabdullah Rudaki.
Ismoilova M. - Senior Lecturer, Department of Chemistry and Biology, Kulyab State University name Abuabdulloh Rudaki.
Dosaev S - Assistant of the Department ofChemistry andBiology of Kulyab State University name Abuabdulloh Rudaki.
салохияти КОММУНИКАТИВЙ ХАМЧУН КИСМИ АСОСИИ ТАШАККУЛИ САЛОХИЯТХОИ ДОНИШЧУЁН
Латипов С. О.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Авгонов С. С.
Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон
Гузариш ба таълими босалохият дар муассисахои олии касбй масъалаи рушди кобилияти донишчуён, зохиршавии мазмуну мундарича ва самтгирих,ои амалии таълими фанхд рушди махораги донишчуён дар х,алли мусгакилонаи вазифахо дар хщагхои номуайяниро ба миён овард. Чунин дигаргунихд дар навбати худ, назди омузгорон вазифаи чусгучуи восига ва технологияхои нави таълимро мегузорад, ки ба
