Научная статья на тему 'ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА ЕР МОНИТОРИНГИНИ ЮРИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ'

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА ЕР МОНИТОРИНГИНИ ЮРИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
351
65
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Мониторинг / ер кадастри / технологиялар / фотоплан / учувчисиз учиш аппаратлари / кадастр / топографик / геодезия / картография / технология / парвоз / самолёт. / monitoring / land cadastre / technology / photoplan / unmanned aerial vehicles / cadastre / topographic / geodesy / cartography / technology / flight / aircraft.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Бахром Мажитов

Қишлоқ хўжалиги ерларидан фойдаланиш ҳолати мониторингини ўтказиш жуда кўп вақт ва маблағ сарфланадиган жараён бўлиб, ҳозирда унинг замонавий технологияларидан бири бўлган учувчисиз учиш аппаратлари афзалликларидан фойдаланиш қишлоқ хўжалиги экинлари билан банд бўлган ерларни назорат қилиш ва кузатишда муҳим ахамиятга эга бўлмоқда.Шу нуқтаи назардан, мақолада ерларнинг қишлоқ хўжалиги экинлари билан тўлиқ қамралганлигини, экинларнинг ҳолатини мунтазам равишда мониторинг қилиш ишларини учувчисиз учиш аппаратлари ёрдамида амалга ошириш афзалликларидан фойдаланиш юзасидан тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLICATION OF MODERN TECHNOLOGIES IN THE CONDUCT OF LAND MONITORING IN AGRICULTURE

Monitoring the use of agricultural land is a time consuming and it it is a process which needs amount of money. For that reason, now one of its modern technologies is the use of unmanned aerial vihicles to control and monitor the planted agricultural lands. For that point of view, in this context the article has developed recommendations on the benefits of using unmanned aerial vihicles in order to monitor complete crop rotation and to regularly monitor crop conditions.

Текст научной работы на тему «ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА ЕР МОНИТОРИНГИНИ ЮРИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

ISSN: 2181-1601

КИШЛОК ХУЖАЛИГИДА ЕР МОНИТОРИНГИНИ ЮРИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ КУЛЛАШ

Бахром Мажитов

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари

институти ассистенти b .maj itov@tiiame.uz

АННОТАЦИЯ

Кишлок хужалиги ерларидан фойдаланиш холати мониторингини утказиш жуда куп вакт ва маблаг сарфланадиган жараён булиб, хозирда унинг замонавий технологияларидан бири булган учувчисиз учиш аппаратлари афзалликларидан фойдаланиш кишлок хужалиги экинлари билан банд булган ерларни назорат килиш ва кузатишда мухим ахамиятга эга булмокда.Шу нуктаи назардан, маколада ерларнинг кишлок хужалиги экинлари билан тулик камралганлигини, экинларнинг холатини мунтазам равишда мониторинг килиш ишларини учувчисиз учиш аппаратлари ёрдамида амалга ошириш афзалликларидан фойдаланиш юзасидан тавсиялар ишлаб чикилган.

Калит сузлар: Мониторинг, ер кадастри, технологиялар, фотоплан, учувчисиз учиш аппаратлари, кадастр, топографик, геодезия, картография, технология, парвоз, самолёт.

APPLICATION OF MODERN TECHNOLOGIES IN THE CONDUCT OF LAND MONITORING IN AGRICULTURE

Bakhrom Majitov

Assistant of Tashkent Institute of Irrigation and Agricultural Mechanization Engineers

b .maj itov@tiiame.uz

ABSTRACT

Monitoring the use of agricultural land is a time consuming and it it is a process which needs amount of money. For that reason, now one of its modern technologies is the use of unmanned aerial vihicles to control and monitor the planted agricultural lands. For that point of view, in this context the article has developed recommendations on the benefits of using unmanned aerial vihicles in order to monitor complete crop rotation and to regularly monitor crop conditions.

Keywords: monitoring, land cadastre, technology, photoplan, unmanned aerial vehicles, cadastre, topographic, geodesy, cartography, technology, flight, aircraft.

КИРИШ

Ер ресурсларининг микдори ва улардан фойдаланиш мониторингини юритиш юртимизда бугунги кунда долзарб ва зарур сохага айланди. Чунки бугунги кунда ер микдори назоратини тугри ва тез юритиб бориш ва тезкор ахборотларни шакллантиришда жиддий камчилик ва муаммолар юзага келмокда. Маълумки ер микдорини мониторинг килишда кишлок хужалигида ерларни улчаш учун кулбола метрлардан фойдаланилган ва куплаб англашилмовчилик ва ер майдонининг аник улчамларини аниклашнинг имкони булмаган. Бунинг учун топографик улчовларни амалга ошириш учун жуда катта маблаглар талаб этилган ва уларнинг камлиги ва уз вактида ажратилмаганлиги сабабли мазкур ишларнинг самарасизлигига йул куйилган [1-3].

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикаси Президентининг ерлардан окилона фойдаланиш ва мухофаза килиш максадида кабул килинган, 2017 йил 31 майдаги "Ердан окилона фойдаланиш ва мухофаза килиш назоратини кучайтириш, геодезия ва картография фаолиятини такомиллаштириш, давлат кадастрларини юритишни тартибга солиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5065-сон Фармонига ва Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 14 мартдаги "^ишлок хужалиги экинларини мониторинг килиш, худудни картографиялашда техник ва технологик ишлаб чикишни ривожлантириш ва янгилашни амалга ошириш тугрисида"ги 258-Ф-сон Фармойишига асосланган холда Узбекистон худудида ривожланган мамлакатларда ишлаб чикарилган замонавий учувчисиз учиш аппаратларидан (УУА) фойдаланиш амалга оширилмокда [4-6].

Бизга маълумки, учувчисиз учиш аппаратлари (УУА) - умумий холда двигател билан жихозланган, тизимли тарзда учириш, автоматик тарзда кайтиб келиш имкониятига эга, хамда каноти (УУА самолёт ёки вертолёт тури) билан куч яратиш ва парвоз давомийлигига эга аэродинамик тамойил ёрдамида махсус вазифаларни бажариш учун ишлаб чикилган.Инсоништирокисиз бошкарилувчи технологиялар дастлаб харбий амалиётларда кулланилган мураккаб ва кимматбахо комплекслар эди. Бирок, охирги ун йилликда бу сохада амалий натижалар кузгаташланмокда, шунингдек компьютер тизимларининг ривожланиши, сунъиййулдош навигация (GPS/GLONASS) тизимларини ишлаб чикилиши ва энг мухими, бу технологиялар иктисодиётнинг барча сохаларида жуда кулай имкониятни яратишидир. Хусусан, хозирда замонавий учувчисиз учиш аппаратларикишлок хужалигини ривожлантиришда хам кенг кулланилмокда [7-9]. Мисол учун, Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев 2017 йил 22 июлда Тошкент вилоятидаги кишлок хужалиги ер майдонларидан фойдаланиш холатинимониторингдан утказиш ишларининг

такдимотида учувчисиз учиш аппаратлари ёрдамида ер майдонларини улчаш, маьлумотларни электрон базага киритиш, ер майдонларини аэрофотосъёмка килишга эьтибор каратилди.Ер майдонларини Ан-2 самолёти ва учувчисиз учар аппаратлари ёрдамида улчаш натижалари таккосланди [10-12]. Маьлум булишича, 100 гектар майдонни самолёт ёрдамида 20 соатда урганилса, учувчисиз учар аппаратлар кулланилганда худди шу хажмдаги ишларга 4 соат вакт сарфланган.(1-жадвал) 1-жадвал

Кишлок хужалиги ерлари майдонини мониторинг килиш технологияларининг киёсий тахлили

№ Чора тадбирлар номи Ан-2 РИап^т 4 Pro

вакт, соат маблаF, сум вакт, соат маблаF, сум

1 Ер майдонини улчаш 20 334000 4 71000

2 Харита биланулчов натижаларини таккослаш 1 26500 30 дакика 2500

3 Маълумотларни электрон базагакиритиш 2 38500 31 дакика 11000

4 Улчов натижаларини хисоблаш 1 6000 32 дакика 1500

5 Ер майдонини аэрофотосъёмка килиш 2 1500000 2 35500

6 Экин майдонини турлари буйича ажратиш ва мониторингини амалга ошириш 1 6000 32 дакика 4000

Жами: 26 1911000 8 125500

МУ^ОКАМА

Хрзирда Узбекистон худудида ривожланган мамлакатлар тажрибаларига асосан ишлаб чикарилган замонавий учувчисиз учиш аппаратлари фойдаланишни кенгайтириш максадида Узбекистон Республикаси Давлат Солик кумитаси тизимида "Геоинформкадастр" давлат унитар корхонаси томонидан замонавий технологияларни жорий этиш, улардан самарали фойдаланиш буйича мухим услубий-амалий ишлар амалга оширилмокда. Жумладан, кишлок хужалиги экинлари холати ва майдонинимониторинг килиш ишлари замонавий

технологиялар, яьни PHÄNTOM-4 PRO ва PTERO J1 учувчисиз учиш аппаратлари ёрдамида олиб борилмокда [13-15].

1-

№ Техник имкониятлари Phantom 4 Pro

1 Учиш масофаси 10 км

2 Кутарилиш баландлиги 300 м

3 Тезлиги 72 км/соат

4 Аппаратнинг куввати 30 дакика

5 Аккумулятор LiPo 4S, 5870 amper/соат

6 Навигационмодуллари GPS ваGlonass

расм. Phantom 4 Pro учувчисиз учиш аппаратининг техник таснифи

№ Техник имкониятлар Ptero G1

1 Кувватлантирувчи ёнилги бензин Аи-95

2 Огирлиги 22,2 кг

3 Юк кутариш огирлиги 5 кг

4 Учиш масофаси 80 км

5 Кутарилиш баландлиги 300 м

6 Тезлиги 85-122 км/соат

7 Учиш вакти 8соат

8 Намлик 98%

9 Фойдаланиш хдрорат -30...+40°С

2-расм. Ptero G1 учувчисиз учиш аппаратининг техник таснифи

Ушбу аппаратлар ёрдамида 2018 йил хосили учун бошокли дон экинларининг холатини жойларда мониторинг килиш максадида "Давергеодезкадастр" кумитаси тамонидан масофадан туриб суратга олиш ишлари амалга оширилган. Суратга олиш натижалари буйича хар бир фермер хужалиги ва контурлари кесимида жами галла экилган майдонлар, шундан униб чикмаган ёки сийрак униб чиккан, галла ривожланишдан ортда колган, бегона ут босган, гузапоядан тозаланмаган ва куллатиб сугорилган майдонлар бирма- бир аниклаб чикилган [16-18]. Бунинг учун, биринчидан, 2017 йил октябрь ва декабрь ойларида бошокли дон экинларини экилиши юзасидан утказилган мониторинг маълумотлари асосида яратилган кишлок хужалик электрон хариталаридан фойдаланилган. Ушбу электрон хариталар давлат геодезия координаталарига богланган холда хар бир фермер хужалиги ва контурлари кесимида галла экилган майдонларини хисоблаб чикариш имконини берган. Иккинчидан, учувчисиз учиш аппарати ёрдамида халкаро геодезия тизимига, яъни, WGS84 тизимига богланган холда 300 метр баландликдан суратга олиш ишлари утказилган. Учувчисиз учиш аппаратлари ёрдамида олинган тасвирлар электрон кишлок хужалиги хариталари билан солиштирилганда эса, бошокли дон экинларининг хакикий холатини контурма-контур тахлилэтиш, аник гектарларни хисоблаш имконини берган [1921]. Учувчисиз учиш аппаратлари ёрдамида кишлок хужалигида:

- ерларни жойида куриб чикиш ва хатловдан утказиш;

- мелиоратив курилиш холатини кузатиш;

- ерлар тизимига аниклик киритишдаги вегетатив холати индексини яратиш;

- ердан фойдаланишда агротехника тадбирларини технологиялар талаблари даражасида олиб боришни кузатиш каби энг мухим вазифаларни амалга ошириш холатини хам мониторинг килиш лозим деб хисоблаймиз [22-24].

НАТИЖА

Бундан ташкари, учувчисиз учиш аппаратлари усимликларни кимёвий химоялашда хам бир канча афзалликларга эга:

- экин касалликларининг сунъий таркалишининг олди олинади;

- баланд танали, мевали дарахтларга ишлов бериш учун кулайлик яратилади;

- самолёт ва ОВХ пуркагичлар бораолмайдиган жойларга ишлов бериш учун кулай.

Лекин хозирги вактда юкоридаги вазифа ва имкониятларни амалга ошириш учун учувчисиз учиш аппаратлардан самарали ва тугри фойдалана оладиган мутахассисларни етишмаслиги сезилмокда [25-27].

ХУЛОСА

Учувчисиз учиш аппаратлари кишлок хужалигида кулланиши натижасида куйидаги имкониятларни яратади:

-даланинг электрон харитасини автоматик тарзда аэросуратга олиш оркали яратиш хамда маълумотларга автоматик тарзда кайта ишлов бериш, хатловдан утказиш;

- бажарилган ишлар хажмини бахолаш ва уларнинг бажарилишини назорат килиш, экинларни холатини оператив мониторинг килиш, хосилдорлигини назорат килиш, экологик мониторингни олиб бориш, кишлок хужалик экинларининг униб чикишини назорат килиш;

- ернинг сифатини текшириш, шунингдек ушбу жараёнларни экранда куриб турган холда тахлил килиш ва маълумотлар базасига юклаш [28-30].

Муаллифнинг фикрича кишлок хужалигида учувчисиз учиш аппаратларидан кенг куламда фойдаланиш максадга мувофик.

REFERENCES

[1] A.P, В., & S.B., R. (2021). The Current State Of The Use Of Lalmi Crop Land And The Main Directions Of Their Improvement. The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering, 3(03), 3945. https://doi.org/10.37547/taiabe/Volume03Issue03-07

[2] Muratovich, MukumovAbdugani and Alikulovich, Usmanov Yusuf and Sobir, Ruziboyev. (2020). The ways to increase the efficiency of dekhan and household plots.

International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(03).

[3] A Mukumov, K Xujakeldiev, F Xamidov, S Narbaev, K Abdivaitov. Features of the organization of agroclusters in the structure of land management projects. E3S Web of

Conferences, 227

[4] Мукумов, АМ & Успанкулов, БМ. (2020). Особенности ведения земельного кадастра в зоне орошаемого земледелия. Землеустройство,кадастр и мониторинг земель, 3, 34-36.

[5] Alikulovich, U. Y. (2020). Mechanisms Of Establishing The Use Of Irrigated Land In The Degradation State In The Conditions Of Land Use Diversification. The American Journal of Agriculture and Biomedical Engineering, 2(09), 7784. https://doi.org/ 10.37547/tai abe/Volume02Issue09-13.

[6] M Begimova. Climate indicators for forest landing and evaluation evaluation of forest shelterbelts. E3S Web of Conferences 227, 02004 (2021). https://doi.org/10.1051/e3sconf/202122702004

[7] KZ KHOLMURATOVNA. The Environmental Protection, the Role of Land Support in Creation of Economic and Legal Mechanisms of Effective Use of Land Resources. JournalNX - a Multidisciplinary Peer Reviewed Journal 2 (2), 84-86.

[8] B Normuminov, R Abdikarimov, D Khodzhaev, Z Khafizova. Parametric oscillations of viscoelastic orthotropic plates of variable thickness. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering 896 (1), 012029

[9] U Sangirova, Z Khafizova, I Yunusov, B Rakhmankulova, U Kholiyorov. The benefits of development cage fish farming. E3S Web of Conferences 217, 09006

[10] SR Sharipov. TA'LIM BERISH JARAYONIDA NAZARIYA VA AMALIYOT BIRLIGINI TA'MINLASH. - Scientific progress, 2021

[11] АР Бабажанов, СР Шарипов, БМ Успанкулов. ЗЕМЛИ ЛЕСНОГО ФОНДА РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН И АНАЛИЗ ИХ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ. Вестник Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета. 2017. № 1 (33). С. 198-201.

[12] Sharipov S.R. The types of disturbed lands and the main directions of their reclamation. ECONSPEAK: A jounal of Advances in Management IT social Sciences, International Virtual conference on The ways of innovative approach on the Deployment of Science and Education // Vol.9, issue 5, May 2019. P.75-81.

[13] AR Babajanov, MD Mahsudov. Diversification of land fund in the district. Monograph. LAP Lambert Academic Publishing, 77-78

[14] АР Бабажанов, СБ Рузибоев, БМ Успанкулов. Классификация зданий и сооружений Узбекистана для их оценки. Вестник Казахского гуманитарно-юридического инновационного университета. 2020. № 4 (48). С. 97-102.

[15] S Abdurakhmonov & I Abdurahmanov & D Murodova & A Pardaboyev & N Mirjalolov & A Djurayev. (2020). Development of demographic mapping method based on GIS technologies. ИнтерКарто. ИнтерГИС, 26(1), 319-328.

[16] J Choriev, T Muslimov, R Abduraupov, A Khalimbetov, S Abdurakhmonov (2020). Fundamentals of developing and designing portable weirs for farmlands. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, Volume 869, NEW CONSTRUCTION TECHNOLOGIES

[17] S Avezbayev et al 2020 IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 883 012059

[18] С Садуллаев & Ш Умарова. (2021). ДЕЗДОН ВА ТОМОР^А ХУЖАЛИКЛАРИ ЕРЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙУЛЛАРИ. Scientific progress, 2(1), 989-995.

[19] НН Дубенок & ЮГ Безбородов & АС Шуляк & СА Авезбаев & ОН Юсупбеков. (2019). Землеустроительное и почвенное картографирование для мелиорации земель.

[20] С Авезбаев. (1992). Экономические и социальные основе организации рационального использования земельных и водных ресурсов в районах экологического бедствия (на примере низовья Амударьи).

[21] Mahsudov, M. D. (2018). Land use and management issues in local areas.

In Problems of improving the efficiency of work of modern production and economy of

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021

ISSN: 2181-1601

energyresources ''International Scientific and Practical Conference materials.-Andijan, Uzbekistan: -2018.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

[22] Mahsudov, M. D. U. (2021). PRIORITIZATION OF EXPORT PRODUCTS IN THE LAND USE DIVERSIFICATION. Scientific progress, 1(6).

[23] Mahsudov, M. D. U., Khakimova, S.A. (2021). ISSUES OF ATTRACTING INVESTMENT TO DIVERSIFICATION THE USE OF LAND FUND. Scientific progress, 1(6).

[24] Махсудов, М. Д. У. (2017). Современное значение геодезии и картографии. Academy, (8 (23)).

[25] Ugli, М. M. D. (2019). Economic evаluation of land in land fund diversification. International Journal of Financial, Accounting, and Management, 1(3), 167-172.

[26] Abdilxodievna, K. S. (2020). Encourage land use in land resources diversification. Indonesian Journal of Innovation Studies, 9.

[27] Shohruh, A., & Muhammadbek, M. (2019). Development of mechanisms to regulate land use diversification. South Asian Journal of Marketing & Management Research, 9(1), 48-56.

[28] Махсудов, М. Д. У. (2021). ЕР ФОНДИДАН ФОЙДАЛАНИШ ДИВЕРСИФИКАЦИЯСИНИ БОШ СХЕМА ОР^АЛИ ТАРТИБГА СОЛИШ. Scientific progress, 1(5).

[29] Abdurshid, A., & Muhammadbek, M. (2020). IMPROVING THE REGULATION OF THE DIVERSIFICATION OF LAND USE IN THE TERRITORY.

[30] Алтиев, А. С. (2019). ДИВЕРСИФИКАЦИЯ ЗЕМЛЕПОЛЬЗОВАНИЯ В УСЛОВИЯХ УГЛУБЛЕНИЯ РЫНОЧНЫХ РЕФОРМ. In ПРОФЕССИОНАЛ ГОДА 2019 (pp. 92-96).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.