CC BY
102
У. Абдурашидова
ТАФСИРИ БАДЕИИ ВАТАН ВА МИ Л ЛАТ ДАР ДАВРАИ АВВАЛИ ЭЧДЦИЁТИ ГУЛРУХСОР
Вожатой калидй: Шеъри муосири то цик, э цодиёти Гулрухсор «шеъри ватанпарастона», лирикам ицтимой, инъикоси ме^ани хурд в а бузург дар шеър
Ба вуь$'ь омадани павчуиву дигаргунй ва тамоюли тоза дар шеъри муосири то^икии солх,ои 60-70-уми асри XX ба саъю кушиши иайвастаи наели нави шоирон вобаста аст. Аз ни чих,аг, мунавдид ва адабиётшинос Ю. Акбаров рух,ияву кайфияти рутттду гах,аввули шеърро аз муассириву образнокй, забони гуногун-сарвату фасех, ва маданияти шеър медонад. Ин равняй тозаи шеъри то^ик к;ai)л аз х,ама дар э^одиёти Муъмин К.аиоат, Убайд Ра^аб, Л01Щ, К,утбй Киром, Мастон Шералй, Бозор Собир, Бах,ром Фируз, Хабибуллох, Файзулло, Гулрухсор Сафиева ва дигарон ба чашм хур, (а, онон дар ин рох, басо суботкорона мех,нат карданд. Опх,о кушидаанд, ки шеъри то^ик ба асли хеш монанду царин шавад (1).
«Шеъри ватап\ох,П», «шеъри ватанпарастона» яке аз шохах,ои мух,ими шеъри муосири то^ик дар солх,ои 70-ум буда, ин истилох,от маънии томи ашъори ватаиии шоиронро ифода мекунад. Мух,як,к,ик,и адабиёти муосири то^ик Ш. Солех,ов дар маколаи «Лоик; Шералй ва шеъри ватанхох,ии форей-то^икй» навиштааст, ки чунин навъи шеър «реша ва поях,ои устувору а ми к, и таърихию фарх,аигй дорад, ки он гу. ш к,ярпх,о ва даврах,ои гуиогуни рушди адаби умумифорей ташаккул ёфта, як тамоюли мух,иму му^аллои шеъри оламгири моро ба миён овард» (2, 71).
Падид омадани марому мух,аббати хос ба Ватан дар шеър ё сурудаии ашъори ватанй асосан хосси асри XX буда, ин навъ шеър аз солх,ои 60-ум мазмуну мох,ияти нав касб кард ва дилбастагии бештари шоирро ба худ ба вучуд овард.
Сарзамине, ки дар таърих бо номи кишвари То^икистон машхур аст, цаламрави кухдои пурфарозу нишеб, дар домани он умр ба cap бурдани цавмх,ои бостонй - бозмондагони ориён ва сугдиён, ки дар тули х,азорон сол вежагии цавмй, умумият, муштаракот ва ягонагии таърихиашонро х,ифз кардаанд, дар ин гуна ашъор чойгох,и шоиста иайдо карданд. Ба мушох,идаи мух,а1\к,икоп, «афзалияти ин мавзуь аз вазъи сиёсии миллату кишвар ва мушкилоти забону х,ифш фарх,анги миллй дар замони шуравй ва баъди пош хурдаии он маншаъ гирифтааст» (4).
Гулрухсор аз цадамх,ои аввалини кори э^одй ба дунёи шинохти Ватан ва арзу гули он бо радами махсус ворид гардид. Тах,лилу баррасии ин гуна ашъор аз чанд чих,аг, хосса, аз лих,ози даврах,ои гуногуни э^однёти у имкониазир мебошад.
Ашъори ватанхох,ии давраи аввали э^однёти Гулрухсор зинах,ои нахустини тафаккури адабии уро иишои медих,анд, ки дорон хислату характери сода ва назари сода буда, аз самимияти гуфтор ва баён саршор аст, дар оих,о дарки нозуки зебоии диёр ва мух,аббати ширин ба волидайн нухуфтаанд.
Шоира мах,з бо х,амин тарзи гузориши мавзуъ ба дех,а ва манозири он, чашмаву курсор, дашту чаман, маргзору лолазори Ватан нигох, мекунад. Агарчи вай дар ин давра барои ифодаи афкору андешаи ватаншиносии хеш шеъри махсусе набахшид, аммо дар рох,и арзёбии мавзуи Ватан, ифшои мух,абба1 у дард ва рамзу рози он аз имконияти лирикаи ишкД лирикаи гражданй, ашъори таърихй ва пятимой истифода кард, ки шеърх,ои «Гулдаста», «Бачах,ои дех,а», «Хумори к^дакй», «Сех,ри мусицй», «Навбах,ор меояд», «Ёди бачагй», «Хайрбод, эй дех,аи ман», «Хонаи иадар», «Мактаби цишлок,», «Модари ман», «Ватан», «Точикистон» намунах,ои аввалини ситоиши Ватан, дарбар-гирандаи назари ватаншиносии шоираанд ва дар ма^муах,ои «Бунафша», «Хонаи иадар» ва «Илх,ом» 40Й гирифтаанд.
Дар ин шеърх,о табиати зебои рустои Яхч, олами ширини к^дакй, гармии хонаи падар, мех,ру навозиши модари бармах,ал фавтида ба таври рангин ва дилнишин тасвир шудаанд: Обро аз чатпма гар бо каф нанушам, ташнаам, Нонн худ дар об тар нокарда хурам, гушнаам.
(«Хумори кудакй») Ба сози обшорон як дацица чур хох,ам шуд...
Равам аз чатмаи цишлоц як каф оби ях нршам...
( «Сех,рн мусщй» ) Ба рун те \,ап мо турнах,о саф баста меоянд, Кунун 4fií6opx¡on дех,а азяхоб саршоранд.
(«Навбах^ор меояд...») Солх,ои 70-уми асри XX давраи дигари шинохти Ватан ва х,иф ш арзишх,ои ватаниву ватандорй аст. Дар сурудах,ои ин давра ду 1 (я и Г) я и тасвири Ватан мушох,ида мешавад. Аввалан, шоира х,арфи гуворои Ватан, ох,анги ситоиш ва тарзи тасвири нишонаву манозири дилангези онро вобаста ба хусусияти давраи аввали тафаккури бадеии худ (солх,ои 60) идома додааст, ки шеърх,ои «Ватан» (1970), «Суруди чашма» (1973), «Ба Ватан» (1973), «Яхч» (1976), «Таронаи Ватан» (1979) ва f. аз намунах,ои бар^астаи он мебошанд:
Х1амондех1а, Хамон чашма, Хамон б of, ..
Хавоп бот Гулдардил бишудиир. Кунун дар хонаи бобопп худ,
Шавам дар ёдп ту беёду дилгир. ..(«Суруди чашма») Эй Ватан,
ХясгП, ки части аз бароям хуррам аст. Бо диёре мисли ту ободу хушр^ю бузург, Аз барон зиндагй сад умри ннсонй кам аст...
(«Б а Ватан»)
Сари девору рун бом мер^яд гули лола,
Гули мардумиисанди дещ май аммо гули хор аст
(«Яхч»)
Ду чашми дурбини май, Суруди аввалини май, Нидои воиасини май, Худой дар замини май, Ватан! Ватан!
Ватан! («Таронаи ватан»)
Тарафи дигари мавзуи ватанпарастй дар ин давра тапшри тарзу усули тасвир вобаста решагири тамоюли худшиносии миллй ва чусгучух,ои ормонх,ои таърихй дар чомеаи он давра аст.
Аз х,амии давра дар шеъри то^ик дар баробари Ватан мафхуми "миллат" низ арзу гул пайдо кард, «худшиносии таърихии шахе ва падидах,ои гуногуни он дар шеъри форсии тоники мавцеи калон шшол намуд» (5, 424).
Мух,1авои асосии шеъри ватаихох,й ручуь ба давраи дуру наздики таърих, воцеах,ои мух,и ми гузашта, с я Г) я к, гирифтан аз рузгори мардони бузурги миллат, ар^гузорй ба муцаддасоти Ватан ва f. мебошад, ки барон фаро рафтани шоирон, ицдоми Чиддиву устувори оих,о дар фах,миши амик; ва воцеии Ватану миллат имконият дод. Ин аст, ки дар усули тасвир, иишои додани андозаву мицёс ва арзу гули Ватан низ таь йироти мух,им ба амал омад. Тацрибаи дар як вацгу фазой сиёсиву пятимой ба ашъори дорон мох,пяти ватапхох,й руй овардани устодон Муъмии К,аноат («Ба х,аводори забоин модарй»), Лоик; Шералй («Таърих iyeox, аст», «Хоки Ватан», «Баъд аз х,азор сол...»), Бозор Собир («Забони модарй», «То^икистон») аз майли бебозгашти замой ба арзшш,ои таърихй дар шеъри муосири то^ик х,икоят мекуианд.
Шеьрх,ои «То^икистон», «То^ик» (аз ма^муап «Шабдарав»), «Сайге аз rçacpn Афросиёб», «Май сукути кух,сороп...», «Май акнун шарм медорам, ба назди устодонам» (аз ма^муап «Дунёп дил»), «Мерос» (аз ма^муаи «Ихлос»), «Оташи Сугд», «Ватанам», «К.асидаи кух,пс1 он», «То^икистон», «Гах,ворабандон» (аз ма^-муаи «Оташи Сугд») намунах,ои хуби ашъори ватанй ва ватан-хох,й мебошад, ки баъзе дар колаби асл ва ё шакли тах,рир ба ма^муах,ои баъдй низ дохил шуданд.
Хосияти асосии ин ашъор руй овардан ба гузаштаи иурбору пуршукух, ва таъриху фарх,анги ифтихорманди толикой аст. Чой додани номи «То^ик» ва «То^икисгон» дар унвони ашъори Гулрухсор ва дигар шуарои муосир ба давраи рассосу иурталоше рост меояд, ки ба назари мо, аз ормони ro'piki ароии замой -марбут ба падидаи китоби «Точикоп»-и академик Бобовой Гафуров таъсир мегирад. Ашъори ватанхох,ии ин давра андешаву афкори сабакомези таърихй дошта, х,иммату ^асораги баланду бесобицаи шоирони равшанфикри то^икро дар шинохти таърихии миллат ошкор мекуианд. Шоир кудряш рух,опие меёбад, ки аз паси пан^а-рах,ои зичи мафкураи замой ба имкоиоти маъиавии миллат дидаи эътибор дузад ва х,исси ифтихору сарбаландии а?уш замонаро ба арзишх,ои муцаддаси мнллй бедор созад.
Дар ин ашъор сухан голибан аз «бога сабзи то^ик» меравад. Тасвири арзу гули Ватан, миллат, таърих ва назари муаллиф дар шеъри «Точик» назар ба «То^икистон» амицтар рафтааст. Шарх,и маъниву мафхуми номи «то^ик» ва х,астии маънавии он «дар тасвири бепардоз»-и гуяпда бо шинохти мафох,ими муцаддасе аз цабили «чон», «имон», «ви^дон» гирех, хурда, аз вусъати олами '(ус гуцуву бозёфтх,ои тозаи у дарак медих,ад:
Бори аввал «шеъри худшиносй»-и он давраи х,ассос ва муас-сир бо '(acopa ги том аз «номдорй» ва «точдорй»-и то^ик чун «рас-ми кдвми хушгил» сухан ба миён омад («Номдорй, то^дорй расми 1*яв\ш хушгил аст») ва бето^й чун «марги сох,ибдил» эълон гардид («Дар чах,он ñero1; будан марги х,ар сох,ибдил аст»),
Тафсири равшану iуси «мурдаи го'щк», « ¡ури то^ик», «тттаъни то^ик», «мехри то^ик», «фахри то^ик», «годи ro'pik», «х,иммат»-у «ном»-у «имон», «давлат»-у, «итттк» ва «видцон», «муъдизаи дасгон», «файзи дасгурхон» ва «кулрагу номуси фарзандон»-и тодик цатъан аз мицёсу худуди васеи дасорати шоира аст, ки ба мушохрда, мух,окимаи 1 (асуpona ва доварии котеонаи усгодон Лоик, ва Бозор Собир дар ин давраи шеъри муосири тодик монандй ва шабох,ат дорад:
Аз барон го'(it ному с халци ман бисёр мурд, Мурдаи то цик х;ам х1амрох1и худ як тоц бурд. Халци ман дар лаузаи навмедй х,ам умед кард, Аз азал бо чашмеерй хешро цовпдкард. Кух,ро гах;вораву харсангро болпнп тпфл, Дар баландп цулларо х,амсояи хуршед кард... К,асри гулкорй надорад, лек сощбдавлат аст, Тахтп заркорй надорад, лек сощбсавлат аст, Кущ Хоро дораду х,айкал надорад, бок не, Х)айкалну, цаерпу ному нпшонн миллат аст (3, 13). У vi к, и андешах,ои шоир дар шинохти миллати то^ик то ба давраи сугдиён мерасад. «Оташи Сущ» дар тасвири шоир рамзи дурахш аст, ки чун мерос аз ниёкони сущй ба замони мо интикол ёфтааст:
Мех;рп тоцик оташи Сугдаст дар чашмонн у.
Бароям суннати оташнарасти, Бувад мерос аз боби Сугдам...
Умуман, пайванди сугдии тодикон дар шеъри шоир ч<ш мушаххас дошта, чаид образи бярдястяи таърихй - «бобои Сущ», «момои Сугд», «Сугдиасаб» ва рамзу нишонях,ои хос ба вудуд овард ва аз бозёфти мух,ими шеъри муосири тодик гардид.
Тасвири х,аводиси рангини айёми гузашта, ашхоси таърих, адабиёт ва мазх,аб, рямзх,ои таърихиву асотирй ва образной шеъри цялим дар ашъоре низ чойгох, ёфтаанд, ки бевосита ба ин мавзуот бахшвда нашудаанд. «Киштии афтодадарчанголи гуфон» («Бароят бахтмехох,ам»), «х,ясряти Рухшона» («Дар рох,и Помир»), «нищи ту чун то^и рафта аз сари Ч,амшеду Наср» («Кафтари белонаи май, кафтари бедонаам»), «мурга Самандар» («Маро мешиносй, х,амонам, х,амонам»), «хуруши Рустам» («11уктах,ои тир дар дил»), «K,ohyh»-h Сино («Дар сари чашма») исботи ин нуктаанд.
Дар нимаи аввали солх,ои 80-уми низ майли амик; рафтани худшиносии миллй ва ба ин восита иосух гуфтан ба ормонх,ои замой дар х,аллу фасли масоили пдтимой аст, ки ч<)Й1ох,и он дар шеърх,ои «Ватандор», «Решапайванд», «Эътицод», силсилаи «Бурди Сино» (аз ма^муаи «Оинаиpfi»), «Афсонаи x,arçnrçai » (аз мядмуяи «Шабнам»), «Борис», «Достоин цасри Бесутун», «Дар пояи х,айкали устод Айнй», «Хобх,ои Шах,рзода» (аз мядмуяи «Pf у/ Бохтар») ин давраи худгарй ва худнигарй бо рангх,ои мухталиф бозгуй шудаанд. Майлу иноят ва i явя^^ух, ба цаьри таърих дар ин давра ба шикасти колаГш замон мусоидат кард.
Махсусан, майлу талоши таърих ва ормонх,ои таърихй, худгароиву худшиносй ва худсозии цавмй дар охирин шеъри Гулрухсор - «Бозгашт» аз силсилаи «Бурди Сино» (1980) як навъ нияту мароми уро ба ин мавзуъ ошкор мекунад.
Аз «устухони ь;ярпх,о» няй кяшидяни сорбон, бя гуш рясидяни «нявх,ян дяр дон них,они Буялй» яз «лярзяи мях,зуни няй», чусгудум рях,нямое чун Буялй, ки «офтобяш офтобе» сярфяроз яз шукух,н кух,и дигяр яст, мох,иятян мяънии эх,ёи олям, дигяр кярдяни дунёи мяънявии 1у1х,ря\[опи ганой, гягйири зямонх,оро доряд: Дар сарам боли х,ацщат соябон, Оламп щёи май дорад ниёз. Оламп озод аз uiox¡y гадо, Оламп бетона аз цангу цпдол. Одами оламсииосу гамхалос, Оламп омурзишу рушду камол...
Дар шеъри «Бозгашт»-и ин силсила маромномаи худро ин тавр ба риштаи баён мекашад:
Халоси хеш боядкофт аз хомушии тилло, Наёбам то х,алокп умр аз захми забони хеш? Бидех, цоми шаробам соции таърих беминнат, Бигирй то дар ин хушкй савоби ташна цони хеш. Аё соцй, ки цоми даври гардон аст дар дастат, Бирас бар щкмати Сино, Раей то бар х,ади дунё!
Х,амин тавр, аз перомуни ашъори ин давра матонату субот ва дидоли як нафар зани шуридадил ва исёнгар дар рох,и эх,соси тодикият намоён мегардад, ки дар чанд шеъри ватан ва худшиноей аз перомуни мадмуаи «Оинаи руз» равиши хос пайдо кард. Акнуи Гулрухсор ба назари хоианда чун шоири дарду ормонх,ои амици пдтимой, заншоири исёикор, «духтари исёнпарасти миллат», муддай ва довари сахте дар рох,и тагйири замой ва ислох,и вазъ аст, дар ма^муь хуии го^икй дар бадану рагу шарёнаш медушад. Доираи фахдшши Ватан ва дарди мнллй дар ин ашъор аз лих,ози донишу тадриба ва таъсири '(ях.опппшосии солх,ои 80-ум вусъат ёфтааст. Вай ба чойгох,и Ватан чун «такядору х,ацгузор», «довари оинадор», «Шах,нома»-и нонавишта», «мазх,абу дини нахусти одам», «мазх,аби Зартуштй», «марзи сядоця кишта» меиигарад.
Шеъри «Ватандор» (1984) магз аидар магз аз эх,соси тодикият ва ватаниарастии шоир х,икоят мекуиад, бо шинохти худ, бо дарки таърих омезиш меёбад ва фахдпппу назари уро ба дурих,ои дур мебарад:
Хуии хурмузд аст дар шарёни май, -Маз^аби Зардуштни май, эй Ватан! (3, 6)
Ин абёт нуктаи баланди дарк ва тасвири рушани дарди Ватан ва ор\[()пх,ои мнллй аст:
Аз забонам чашмп май гуётар аст, Чашмп май бо тоцнкй if яд су хан. Дарди май бо тоцпкй гирён шавад, Шодиям бо тоцпкй хандон шавад... (3, 6).
Т ад к, и к, и бадеии чах,опи маънавни тоднкон ва Тоднкистон дар офаридах,он солх,ои 80-ум аз ашъори ба ин мавзуъ иртиботдоштаи солх,ои 70-ум фарц дорад. Хусусан, дар дах,солаи 80-ум шоирон имкон ёфтанд, ки мух,имтарин нуктах,оро ифшо иамоянд,
нук i ах,ои ногуфта ва бештар дарду ормони дармонталабро дар ин боб ба шеър ворид кунанд:
Хоксорщоп тоцик хот! нест, Аз баландии шукущ миллат аст. Ченаки ному си ман дар зиндагй, К,уллае аз кущ рух,и миллат аст (4, 5) Ватан дар шеъри Гулрухсор «рух,», «модархудо», «донн афгор», «офтоби нанг» ва маншаи «гарди Ватан» аз нанг аст: Дуд аз сузи алав cap мезанад, Нанг аз гарди Ватан cap мешавад... (4, 6) Бо ин рох,, шеъри таърих ва худшиносии солх,ои 80-ум бо мазмун ва мухдавои муборизах,ои иицилобии замон алоца пайдо кард, ки охрип и идтимоии баланд дошта, бо ситезу ошуби шахси шоир даромехт. Гулрухсор аз иаичараи шеър бо шиддат фарёд мезанад ва аз дунёи воцеии дилу ормони худ дарак медих,ад: Ищилобизодаам, Цои намоз исён кунам, Чун зани мардонрамон, Бо мушту ноз исён кунам, Сарбадоронро ба ёд орам, ки бе cap зиндаанд. Сарбаланду сарнишебу сарфароз исён кунам... (4, 6-7) Аз перомуни ашъори дар х,амин солх,о гуфташудаи Гулрухсор абётеро пайдо кардан мумкин аст, ки дигаргун шудани назару муносибати уро ба шеър нишон медих,ад. Аз чумла, дар ин байт мегуяд:
Шеърщи бо муросо гуфтаро оташ занем, Зиндагй pfîçn дигар мехоуаду нанги дигар. Агар ба асли бах,су мунозирах,ои ин давра дар бораи шеър нигох, кунем, маълум мешавад, ки дар х,ацицат х,амин «рух,и дигар»-и шеър пацди шеърро то андозае бе дасту по кардааст. Дар ин бораи ин байти Гулрухсор шоир Гулназар чунин ацида меронад: «Mo одат карда будем, ки ба ин ва ё он шеър тапх,о аз рун к, и маги гоявиаш бах,о дих,ем. Басо мешуд, ки асари хубро бо иуцси гоявиаш зери санги маломат мегирифтем ё, баръакс, чизи бемояеро аз рун х,а\шп меъёр ба осмоии х,афтум мебардоштем. И м ру í , ки бепоягй ва бех,удагии бисёр армону х,адафх,о собит гардидааст, нмруз, ки санги мах,аки пак,ди адабй ба куллй дигар шудааст, мупак^идопи мух,тарами мо дар чорсу моиданд» (2,12).
Назари иитикодии Гулиазар ба байти мазкури Гулрухсор аз ин i(iix,ai ба ох,аигх,ои замона мувофицат дорад, ки пас аз боз шудани дарх,ои озодфикрй ва озодандешй «Дар адабиётх,ои дигар, билхосса дар адабиёти рус ба асарх,ои чопнашуда ё ба осори адибони бурунмарзй гявяддух, ба маротиба афзуд ва пакди адабй «дя !ilрах,о» камари х,иммат бает... Дар баробари ин паст задани цимати эдодиёти В. Маяковский ва дигар шоирони бузурги инцилобй равная ёфт.
Вазъи шеъри мо ва пакди мо мураккабтар аст. Ба мо осоре ёдгор намондааст, ки бо гунох,и сиёсати хукмронро напази-руфтаиаш нашр нашуда бошад. х,амчунин мо адибони бурунмарзй надорем, ки имруз эдодиёташонро чоп кунему дар атрофи офаридах,ои опх,о мубох,иса орем».
Маънии ин и !х,ори иигароий ва ташвиши Гулиазар дар он аст, ки «агар аз Гулрухсор пайравй карда, «шеърх,ои бо муросо гуфтаро оташ занем», пас дар адабиётамон чй мемоиад?» (2, 12). Ман агар аз зулмати шаблон вах,шат То кунун ил^оми шеъри р^шаип дорам, Ман агар аз дудгощ абри тира Шомхурда ахтаронро нури чашми диданй дорам, Ман агар аз вартаи зухду риё Бар х,афт иушти хасми фардо номап бахшиданп дорам... Хештанро, амчунон цомп бул^рин, рун кнф бардошта,
То мазорп хору зори сарбадорон - Тоцпкпстон -Ношпкаста, зннда бурдан метавонам! Ман барон зпндагоннп шараф Дар коми аждар
Зннда будан метавонам! («Аз раси сад нарда»)
Дар эдодиёти Гулрухсор таърихи рангин ва пурифтихори \алк„ такдиру цисмати фарзандони азизу шарифи миллат бештар тасвир ва рох,и таърихиву ап ьапах,ои гузашта аз назари фах,мишу биниши имруз дарк шудаанд. Ин имконият дод, ки тацриба ва сабами таърихии зиидагй бо воцеаю х,одисоти имруз васл шуда, дар ин замина мох,ияти воцеаю руйдоди зиндагии кунуий ва иешомади халку кишвар дацику сах,сх, дарк ва таъйину l ainpcx, гарданд.
Ин гуна муносибат ба таърих ва цисмати гузаштаи хал к, им-кон дод, ки дар дилу дидаи ворисони миллату кишвар х,исси ифти-хор ва к'япоагмапдй аз мероси ганй, мух,имтар аз х,ама, масъу-лияти ворисият бедор гардад. Пояи шеъри шоир аз тасвири маи-шат ва зисту зиндагии мардум сахт устувор буда, рамзу колаб, образной шоиронаи он аз тадрибаи таърихиву тафаккури бадеии миллат об мехурад.
Аз нимаи дуюми солх,ои 80-ум давраи дигари фахдпппи ватан ва ватанхох,й дар пайкор ва шеъри Гулрухсор ofo3 гардид. Мавди тобони х,аводиси сиёсиву идтимоии ин давра ба шоир имкон дод, ки дар тасвири вакоеъ ва ормонх,ои милливу худшиносй фаротар бошад, аз х,амин давра cap карда шеъри худшиносии у бо шеъри сиёсй омехтагй иайдо кард.
Аз ин ашъор гуё ох,аш и ифтихору сурур ва баландии комати Ватану миллат барканор шудааст. Таърих ва сах,ифах,ои гузаштаи иурифтихори миллати тодик дар шеър ифодаи дардманде дорад ва аз он барои шиква аз замона ба кор шрифта шуда, дасисах,ои замона намоён мегардад:
Хастаи пургуии аркони шах,р, Ташнаи фазлу камоли Балъамй... А тики «Цуи Мул¡ich» хушкпдааст, Мондадар чашми бухорйшабнаме!... (5, 16) Гар андар куштани фарзанд Рустам «номдорй» кард, Чу тарконандап rfpu падар, ту Рустами мойй! (5, 32) Пайкаре п аркан да дидам, Чумцумаш аз доридунё,
Дошт ёдп тахти Доро...
& & &
Пайкаре садпора дидам,
Мух,рн шамшерн Спкандар дар цабпнаш,
Устухонаш ларзаи цабри араб дошт... (5, 34).
Ин гуна гузориши мавзуи ватан, миллат ва худшиносй дар шеъри охири асри ХХ-уми Гулрухсор тадридан ба ох,аш и яъсу навмедй, хашму хушунат ва газаби миллй омезиш ёфт, ки тахдили он мацолаи дудогонаеро таллаб мекунад.
ПАЙНАВИШТ
1. Акбаров Ю. Ч,усту$йх,ои эдодй ва ахлоцй. Душанбе: Адиб, 1990
2. Бозсозй ва танциди адабй: Маърузаву гузоришх,ои А. Маниё-зов, С. Турсун, Г. Келдй ва дигарон дар Пленуми ИН Тодикистон / Адабиёт ва санъат.-1990.-26 аирел.-№17
3. Гулрухсор. Оинаи руз: Достон ва шеърх,о.-Душанбе: Ирфон, 1984
4. Гулрухсор. Рух,и Бохтар: П1еьрх,о ва достонх,о.-Душанбе: Адиб, 1987
5. Гулрухсор. Тахти сангин.-Душанбе: Адиб, 1992
6. Гулрухсор. Шабдарав: Шеърх,о.-Душанбе: Ирфон, 1975
7. Мирзоюнус М. Х,амзоди туфон (Нигох,е ба р^згор ва осори Гулрухсор).-Душанбе: Адиб, 2007
8. ( <)лех,ов Ш. Адабиёт ва шинохти он: Мадмуаи маколах,о. Душанбе: Ирфон, 2009
9. Шакурии Бухорой М. 11июх,е ба адабиёти готики и садаи бист,-Душанбе: Чоихонаи «Пайванд», 2006.-456 с.
Художественное осмысление понятий «Родина» и «Мать» е начальном периоде творчества Гулърухсор
У. Абдурашидова
Ключевые слова: современная таджикская поэзия, творчество Гулърухсор, патриотическая поэзия, социальная лирика, отражение темы малой и Большой Родины в поэзии
В статье раскрываются предпосылки и факторы обращения Народной поэтессы Таджикистана Гулърухсор Сафиевои к патриотической поэзии. На основе анализа многочисленных стихов автор статьи показывает процесс расширения и углубления понятия Родины в стихах Гулърухсор - от малой Родины, т.е. села Яхч, где она родилась, до Большой Родины, когда переплетаются понятия Родины и национального самосознания, на первый план выходит отражение исторической судьбы Родины.
Imaginative Comprehension of the Notions "Motherland" and "Mother" of Gulrukhsor's Creation Referring to its Initial Period
U. Abdurashidova
Key words: modern Tajik poetry, Gulruhsor's creation, social lyricism, reflection of the theme concerned with Major and minor Motherland
The article dwells on the prerequsites and factors concerned with the patriotic poetry of People's poetess of Tajikistan Gidrnkhsor Safyeva. Analyzing the latter's numerous poems the author of the article demonstrates how the process of the formation of the notion of Motherland is deepened and enlarged encompassing the range which begins with her native land- Yakhch kishlok she was born in — and terminates with the Major Country whose citizen the poetess is, the notions of the Motherland and national consciousness are interwoven. The reflection of the Motherland's historic fate is brought to the foreground.
