191Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
IJOBIY PSIXOLOGIYA VA POZITIV KAYFIYAT - SALOMATLIK GAROVINING PSIXOLOGIK OMILI
Shaxnozahon Qo'chqarovna Sattarova
Nizomiy nomidagi TDPU Pedagogika va psixologiya fakulteti "Amaliy psixologiya kafedrasi" dosenti (PhD)
Rokiya Mirsaidova, Gulbeka Jorayeva
Nizomiy nomidagi TDPU Pedagogika va psixologiya fakulteti "Amaliy psixologiya" yo'nalishi 3 kurs talabasi
Ushbu maqola ijobiy psixologiya va pozitiv kayfiyat nazariyasi va salomatlikni saqlab qolishda psixologik omil sifatida amaliy qo'llash hamda hayotiy stressni bartaraf etishga asoslanadi.
Kalit so'zlar: Ijobiy psixologiya, pozitivlik, samimiy munosabat, hissiy farovonlik, baxt, ijobiy farovonlik, pozitiv kayfiyat.
В основу данной статьи положена теория позитивной психологии и позитивного настроения и ее практическое применение в качестве психологического фактора сохранения здоровья и преодоления жизненного стресса.
Ключевые слова: Позитивная психология, позитив, искреннее отношение, эмоциональное благополучие, счастье, позитивное самочувствие и позитивное настроение.
The article is based on the theory of positive psychology and positive mood, its practical applicability as a psychological factor in maintaining health and overcoming life stress.
Keywords. Positive psychology, positivity, sincere attitude, emotional well-being, happiness, positive well-being and positive mood.
ANNOTASIYA
АННОТАЦИЯ:
ABSTRACT:
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
Baxtli, qiziquvchan va qoniqarli psixologik ijtimoiy hayot nafaqat salomatlikning natijasidir, balki bu insonlarni sog'lom va uzoq umr ko'rishga
yetaklaydi.
Azal-azaldan bizning halqimizda ko'tarinki kayfiyat, samimiy munosabat, dilkashlik, yumor, hamda bir-biriga mehribonlik tuyg'ularining mavjudligi-insonlarga ruhiy tetiklik va sog'lom hayot tarzini avloddan-avlodga in'om etib kelishi bilan belgilanib kelmoqda. Insonlardagi ijobiy psixologiya - bu sog'lom va gullab-yashnagan hayot haqidagi ilmiy nazariyalardan biridir. Ijobiy psixologiyaning maqsadi so'nggi o'n yilliklarda keng tarqalgan an'anaviy muammoga yo'naltirilgan psixologiyani to'ldirish va kengaytirishdan iboratdir. Pozitiv kayfiyat va ijobiy psixologik holatlar (masalan, baxt, quvonch, ko'tarinki kayfiyat), ijobiy psixologik xususiyatlar (masalan, iste'dodlar, qiziqishlar, xarakterning kuchli tomonlari), ijobiy munosabatlar va ijobiy institutlar bilan bog'liqir. Biz pozitiv psixologiya mavzulari jismoniy salomatlikka qanday taalluqli ekanligi haqidagi dalillarni tasvirlar ekanmiz, psixologik salomatlik holatlari (masalan, ijobiy his-tuyg'ular, hayotdan qoniqish, optimizm, samimiy munosabat, hayotdan ijobiy maqsad, ijtimoiy qo'llab-quvvatlash,) turli yo'llar bilan o'lchanadigan salomatlik bilan bog'liq istiqbolli jarayonlarda o'z aksini topmoqda. Biz ijobiy psixologiyani hamda pozitiv kayfiyatni salomatlikka qo'llash istiqbolli degan fikrga keldik, sababi so'nggi paytlarda ijobiy psixologiya nuqtai nazaridan nazariya, tadqiqotlar va ilovalar salomatlik va farovonlikning ma'nosini ifodalashga yordam bermoqda. Tadqiqotlar shuni ko'rsatmoqdaki pozitiv kayfiyat va ijobiy psixologiya nafaqat jismoniy, ruhiy va ijtimoiy farovonlikda to'liq salomatlik uchun muhim tarkibiy qismlar emas, balki ular o'zaro ijobiy munosabatlar va ijobiy hulq-atvor xususiyatlari bilan bog'liq jarayondir. Baxtli bo'lish, qiziquvchan va qoniqarli ijtimoiy hayot nafaqat salomatlik natijasi, balki odamlarni sog'lom va uzoq umr ko'rishga intiluvchi pozitiv kayfiyatga ehtiyojning mavjudligi haqidagi ma'lumotlar ko'payib borayotganligi bugungi kunda sir emas. Pozitiv kayfiyat hayot muammolarini bartaraf etish bilan birga inson salomatligini yanada tiklashga xizmat qiladi.
Ijobiy salomatlik sohasi, biz tasavvur qilganimizdek, kasalliklarning oldini olish, salomatlikni mustahkamlash va sog'lomlashtirish bilan bog'liq ittifoqdosh yondashuvlar bilan mos keladi. Ijobiy salomatlikning o'ziga xos yondashuv sifatidagi ahamiyati shundaki, u yomon sog'liqning yo'qligidan farqli o'laroq, yaxshi salomatlikni hisobga olish zarurligini aniq ko'rsatadi. "Salomatlik" ni o'rganish ko'pincha kasallikni o'rganish
_May 6
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
bilan yakunlanadi, xuddi ruhiy "salomatlik" ni o'rganish ko'pincha ruhiy kasalliklarni o'rganish kabi. Ijobiy salomatlik haqida qayg'urish sog'liqni saqlash aktivlarini , yuqori xolesterin kabi yomon sog'liq uchun tez-tez o'rganiladigan xavf omillaridan bir yoki bir nechtasi bilan ijobiy salomatlikni keltirib chiqaradigan individual darajadagi omillarni tekshirishga olib keladi . , semizlik, chekish, spirtli ichimliklarni haddan tashqari iste'mol qilish va harakatsiz turmush tarzi. Salomatlik yomonligi bilan bog'liq holda tez-tez tekshiriladigan psixo-ijtimoiy xavf omillari orasida g'azab, tashvish, depressiya va ijtimoiy izolyatsiya mavjud. Ijobiy nuqtai nazar mantig'iga ko'ra, bu salbiy holatlar va xususiyatlarning yo'qligi jismoniy salomatlik uchun muhim emas. Ijobiy holatlar va xususiyatlar ham muhim va ularning o'z hissasini o'rganish, salbiy holatlar va xususiyatlarni, shuningdek, boshqa odatiy shubhali xavf omillarini nazorat qilish kerak. Stress, depressiya, dushmanlik kabi salbiy psixologik omillar va ularning turli xil sog'liq muammolari xavfi ortishiga ta'siri bo'yicha keng qamrovli tadqiqotlar o'tkazilmoqda. Tadqiqotlar shuni ko'rsatmoqdaki, ijobiy va salbiy his-tuyg'ular bir-biriga qarama-qarshi emas, balki o'zaro bog'liqdir. Ushbu his-tuyg'ularning har birini boshdan kechirish, shuningdek, miyaning turli hududlarini faollashtirishda ishtirok etadi. So'nggi bir necha yil davomida tadqiqotchilar sog'liqni saqlash holatlarining, ayniqsa psixologik jarayonlarning salomatlikka qo'shgan hissasini o'rganib chiqdilar, shu bilan birga ular belgilangan xavf omillarini nazorat qildilar. Ijobiy va salbiy psixologik omillar o'rtasidagi munosabatlarni tushunish uchun tadqiqotchilar ham xavf omillarini, ham salomatlik aktivlarini tekshirishlari kerak bo'ldi, chunki ular birgalikda salomatlik natijalariga hissa qo'shadi degan fikrda edilar.
Darhaqiqat, ba'zi tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, optimizm va pessimizm kabi shaxsiy xususiyatlar insonning sog'lig'i va farovonligiga ko'p sohalarda ta'sir qilishi mumkin. Odatda optimizm bilan birga keladigan ijobiy fikrlash stressni samarali boshqarishning asosiy qismidir va stressni samarali boshqarish ko'plab sog'liq uchun foyda bilan bog'liqir. Agarinson pessimist bo'lishga moyil bo'lsa, tushkunlikka tushmaslik kerak - ijobiy fikrlash qobiliyatlarini o'rganish mumkin. Ijobiy fikrlash hayotdagi kamroq yoqimli vaziyatlarni e'tiborsiz qoldirishingizni anglatmaydi. Ijobiy fikrlash shunchaki siz yoqimsiz holatga ijobiy va samaraliroq yondashishingizni anglatadi. Sizningcha, eng yomoni emas, eng yaxshisi bo'lishi kerak. Ijobiy fikrlash ko'pincha o'z-o'zidan mamnun gapirishdan boshlanadi. O'z-o'zidan mamnun gapirish - bu sizning boshingizdan o'tadigan cheksiz fikrlar oqimidir. Ushbu avtomatik fikrlar ijobiy yoki salbiy bo'lishi mumkin. Agar sizning fikrlaringiz asosan salbiy bo'lsa, hayotga
_May 6
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
bo'lgan nuqtai nazaringiz pessimistik bo'lishi mumkin. Agar sizning fikrlaringiz asosan ijobiy bo'lsa, ehtimol siz optimistsiz.Tadqiqotchilar ijobiy fikrlashning salomatlikka ta'sirini o'rganishda davom etmoqdalar. Ijobiy fikrlashning sog'liq uchun foydalari quyidagilardan iborat:
• Uzoq umr ko'rish
• Depressiyaning past darajasi
• Qiyinchilik va og'riqning past darajalari
• Kasalliklarga nisbatan yuqori qarshilik
• Yaxshi psixologik va jismoniy farovonlik
• Yurak-qon tomir kasalliklari yaxshilanadi va yurak-qon tomir kasalliklari va insultdan o'lim xavfi kamayadi
• Saraton kasalligidan o'lim xavfi kamayadi
• Nafas olish kasalliklaridan o'lim xavfi kamayadi
• Infektsiyalardan o'lim xavfi kamayadi
• Qiyinchiliklar va stress paytlarida yaxshiroq kurashish qobiliyati
Shuningdek, ijobiy va optimistik odamlar odatda sog'lom turmush tarzini olib
borishadi - ular ko'proq jismoniy faollik bilan shug'ullanadilar, sog'lom ovqatlanishadi va ortiqcha chekmaydilar va spirtli ichimliklarni iste'mol qilmaydilar. Salbiy fikrlashni ijobiy fikrlashga aylantirishni o'rganishingiz mumkin. Quyida ijobiy va optimistik fikrlash va o'zini tutishning ba'zi usullari keltirib o'tamiz:
• O'zgartirish kerak bo'lgan joylarni aniqlang. Agar siz optimistikroq bo'lishni va ko'proq ijobiy fikrlash bilan shug'ullanishni istasangiz, avvalo hayotingizning odatda salbiy o'ylaydigan sohalarini, masalan, ish, kundalik qatnov, hayotdagi o'zgarishlar yoki munosabatlarni aniqlang. Ijobiyroq yondashish uchun siz bir sohaga e'tibor qaratib, kichikdan boshlashingiz mumkin. Stressni boshqarish uchun salbiy fikr o'rniga ijobiy fikrni o'ylab ko'ring.
• O'zingizni tekshiring. Kun davomida vaqti-vaqti bilan to'xtab, nimani o'ylayotganingizni baholang. Agar sizning fikrlaringiz asosan salbiy ekanligini ko'rsangiz, ularga ijobiy munosabatda bo'lish yo'lini topishga harakat qiling.
• Hazilga ochiq bo'ling. O'zingizga tabassum yoki kulish uchun ruxsat bering, ayniqsa qiyin paytlarda. Kundalik voqealarda hazil izlang. Qachonki qiyin holatlarda kula olsangiz, stressni kamroq his qilasiz.
• Sog'lom turmush tarziga rioya qiling. Haftaning ko'p kunlarida taxminan 30 daqiqa mashq qilishni maqsad qiling. Bundan tashqari, kun davomida uni 5 yoki 10 daqiqalik qismlarga bo'lishingiz mumkin. Jismoniy mashqlar kayfiyatga ijobiy ta'sir qiladi va
_May 6
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
stressni kamaytiradi. Ongingizni va tanangizni to'ldirish uchun sog'lom parhezga rioya qiling. Yetarlicha uxlang. Va stressni boshqarish usullarini o'rganing.
• O'zingizni ijobiy odamlar bilan o'rab oling. Sizning hayotingizdagilar ijobiy maslahat va fikr-mulohazalarni berish uchun sizga ishonishingiz mumkin bo'lgan ijobiy, qo'llab-quvvatlovchi odamlar ekanligiga ishonch hosil qiling. Salbiy odamlar sizning stress darajangizni oshirishi va stressni sog'lom yo'llar bilan boshqarish qobiliyatingizga shubha tug'dirishi mumkin.
• O'z-o'zidan ijobiy gapirishni mashq qiling. Bitta oddiy qoidaga amal qilishdan boshlang: hech kimga aytmaydigan narsani o'zingizga aytmang. O'zingiz bilan yumshoq va daldali bo'ling. Agar sizning miyangizga salbiy fikr kirsa, uni oqilona baholang va siz haqingizda nima yaxshi ekanini tasdiqlovchi javoblar bilan javob bering. Hayotingizda minnatdor bo'lgan narsalar haqida o'ylab ko'ring.
Xulosa o'rnida, o'sib borayotgan dalillar ijobiy psixologik aktivlar salomatlik va uzoq umr ko'rish bilan bog'liqligini ko'rsatadi. Biroq, ijobiy psixologik holatlar qachon, nima uchun, qanday va kimlar uchun salomatlikda rol o'ynashi va bu holatlarni kuchaytiradigan tadbirlar sog'liq uchun foyda keltiradimi yoki yo'qmi shu haqida ko'proq ma'lumot olish uchun ko'proq tadqiqotlar talab etiladi. Ayni paytda, kasallikdan xalos bo'lish va uzoq umr ko'rish hayotning yagona maqsadi emas. Hayot miqdoridan tashqari, hayot sifati ham muhimdir. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, tez-tez ijobiy his-tuyg'ularni boshdan kechirish, hayotiy maqsadni his qilish, hayotdagi ijobiy narsalarga e'tibor berish, va ijtimoiy jihatdan ko'proq integratsiyalashgan hayot kechirish insonning butun umri davomida hayot sifati bilan bog'liq. Shunday qilib, odamlarga hayotda ijobiy psixologik va ijtimoiy qadriyatlarni rivojlantirishga yordam berish yanada baxtli, mazmunli va sog'lom hayotga olib kelishi mumkin.
REFERENCES
1. Шевчишена О.В. Позитивное мышление и эмоциональная саморегуляция учителя в контексте профессиональной деятельности. // Проблемы образования.
- К.: Хмельницкий областной институт последипломного педагогической образования, 2001. - Вып. 22. - С. 279-285.
2. Шевчишен О.В. Социально-просветительский тренинг по развитию саногенного мышления педагога: Учеб. пособие. - Хмельницкий: ОИППО 2013.
- 64 с.
3. Эксакусто Т.В. Тренинг позитивного мышлен~~ Коррекция счастья и благополучия. - Ростов-на-Дс
Феникс, 2012. - 427 с.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
4. World Health Organization. Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946 Official Records of the World Health Organization. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 1946
5. Peterson C. A Primer in Positive Psychology. New York, NY: Oxford University Press; 2006.
6. Seligman MEP, Csikszentmihalyi M. Positive psychology: an introduction. Am Psychol. 2000;55:5-14.
7. Peterson C, Park N. Positive psychology as the evenhanded positive psychologist views it. PsycholInq. 2003;14:141-146.
8. Park N, Peterson C, Brunwasser SM. Positive psychology and therapy. In: Kazantzis N, Reinecke MA, Freeman A, eds. Cognitive and Behavioral Theories in Clinical Practice. New York, NY: Guilford; 2009:278-306.
