CC BY
35
№1(74)-2023 • НОМАИ ДОНИШГОХ, • УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ • SCIENTIFIC NOTES ТДУ 37.0__
ХУСУСИЯЩОИ ПСИХОЛОГИ -ПЕДАГОГИИ ФА ЪОЛИЯТИ ЭЦОДИИ ОМУЗГОР Гоибов Камолидцин Шарофиддинович, н.и.п., сармуаллими кафедраи психологияи щтимой ва касбии факултети психология и ва таусилоти томактабй; Мирамонзода РщимбердЦ, докторанти кафедраипедагогикаищтимой ва касбииМДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров (Тоцикистон, Хуцанд)
ПСИХОЛОГО -ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ ОСОБЕННОСТИ ТВОРЧЕСКИХ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ УЧИТЕЛЕЮ Гаибов Камолиддин Шарофиддинович, к.п.н, старший преподаватель кафедры1 социальной и профессиональной психологии факультета психологии и дошкольного образования; Мирамонзода Рахимберди, докторант кафедры1 социальной и профессиональной педагогики ГОУ "ХГУ имени акад. Б.Гафуров» (Таджикистан, Худжанд)
PSYCHOLOGICAL AND PEDAGOGICAL FEATURES OF CREATIVE ACTIVITY OF THE TEACHER Goibov Kamoliddin Sharofiddinovich, candidate of pedagogical sciences senior teacher, department of social and professional psychology, faculty of psychology and preschool education Hudzhand state University of a name of the acad.B.Gafurov E-mail: gaibov-87@mail.ri; Miramonzoda Rakhimberdi, doctoral officer of the department of docial and drofessional pedagogy GOU " Khudzhand State University named after Acad.B. Gafurov" (Tajikistan,Khujand), E-mail: miramonzoda@bk.ru
Вожахои калиди: фаъолияти эцоди, такти педагоги, раванди таълим, мщорати педагоги, хусусиятищтимой, муносибатигайрщолаби
Мацола ба яке аз масъалауои мубрами педагогика - ташаккули цобилияцои зцодни хонандагони синфуои ибидо бахшида шудааст. Фаъолияти зцодии омузгорони синфуои ибщцш бо истифода аз навтариндастовардуо ва усулуоимухобиравИ, инчунинимкониистифодаи фаъолияти зцоди дар низоми таусилоти ибтидой ва ахуамияти он бароирушдиравонии кудакон уама^ониба барраси карда мешавад. Цузыи зарурии фаъолияти э^одии омузгор уамкории мутацобилаи омузгор ва хонандагон мебошад. Дар мацола цанбауоиравонию педагогии нокомии хонандагон низ барраси шуда, роууои бартараф кардани он дар раванди таълим пешниуод шудааст. Муаллифон нишон медиханд, ки талаботи халкунанда нисбат ба муаллим ин аст, ки у дорои кобилияти махсуси педагоги мебошад, ки цузъи асосии сифацоишахсииу ба шумор мераванд, аз цабили суннатпазирй, созмондиуи, дарк, иртиботи ва гайра. Дар сифацоикасбии омузгормав^удиятицобилияцоипедагоги, азцабииэ^одкорИ, таъснризцод ва худомузиэцоди, ки дар маруилаи кунуни дар низоми маориф щамият ва ауамияти истиснои пайдо мекунад, омили уалкунанда мебошад.
Ключевые слова: творческая культура, педагогический такт, учебный процесс,
педагогическое мастерство, социальные особенности
Статья посвящена одной из актуальных проблем педагогики - формированию творческих способностей учащихся младших классов. Всесторонне рассмотрена творческая деятельность учителей начальных классов с использованием новейших разработок и интерактивных методов, а так же возможности использования творческих видов деятельности в системе начального образования и её значение для психического развития детей.Необходимыж компонентом творческой деятельности учителей является взаймодействие между учителем и учениками. Также в статье рассматриваются психолого-педагогические аспекты1 неуспеваемости учеников и предлагаются пути для её преодоления в учебном процессе. Автор указышает - решающим требованием к педагогу является наличие у него особых педагогических способностей, представляющих собой главную составляющую его личностных качеств, таких как - сугестивные, организаторские, порцептивные, коммуникативные и тд. В профессиональных качествах педагога решающим фактором является наличие педагогических способностей, таких как - творческие способности, творческое воздействие и творческое самоучение, которые на современном этапе преобретает исключительно важное значение и актуальность в системе образования.
Key words: creative culture, pedagogical tact, educational process, pedagogical skill, social
characteristics, consciousness, pedagogical interaction, pedagogical attitude, cognitive processes, educational technologies, creative thinking, pedagogical action, consoept, pedagogical creativity, pedagogical theory, creative labor, pedagogical work, practice, constructiveness, creative activity, creative teacher, communicative activities, art of education, creative cooperation
The article is devoted to one of the urgent problems of pedagogy - the formation of creative abilities of primary school students. The creative activity of primary school teachers using the latest developments and interactive methods is comprehensively, as well as the possibility of using creative activities in the primary education system and its significance for the mental development of children.The necessary component of the creative activity of teachers is the interaction between the teacher and students. The article also discusses the psychological and pedagogical aspects of students' poor performance and the ways are offered to overcome it in the educational process. The author indicates - the decisive requirement for the teacher is the presence of special pedagogical abilities that are the main component of his personal qualities, such as suggestive, organizational, transceptive, communicative, etc. In the professional qualities of the teacher, the decisive factor is the presence of pedagogical abilities, such as creative abilities, creative impact and creative self -teaching, which at the present stage are extremely important and relevant in the education system.
Фаъолияти омузишию маърифатй ва таълимй аз руйи хусусияти худ фаъолияти эчодист. Он раванди омухтан ва таълим додан - ду шакли ба хам алок;аманди фаъолияти хонанда ва омузгорро дар бар мегирад, ки хусусияти дутарафаи раванди таълимро инъикос менамояд. Махз хамин ду шакл ба сифати ду тарафи раванди таълим имруз таваччухи носехонро (дидактхо), педагогон ва психологонро чалб менамоянд, ки онхоро хамчун фаъолияти ба хам алок;аманди омузгор ва хонанда баррасй менамоянд ва хатто нисбат ба раванди таълим аз истилохи "дутой" (бинарность) истифода мебаранд.
Чунин дидгох нисбат ба хамкории имрузаи омузишию педагогии омузгор ва хонанда маъмул мебошад. Раванди таълим ягонагии фаъолияти омузгорони синфхои ибтидой ва фаъолияти хонандагон аст, ки барои хадафи умумй - мусаллах кардани хонандагон бо донишхо, махорату малака, хамчунин инкишофу тарбияи онхо нигаронида шудааст. Дар ин замина хатто на^ши рохбарикунанда ва хидояткунандаи омузгор дар раванди таълим муайян шуда, фаъолияти хонанда тахти рохбарии омузгор дар чодаи фаро гирифтани донишхо ва рушди зехнй самт мегирад.
Таълим бидуни фаъолияти хамзамонии омузгор ва хонанда, бидуни хамкории дидактикии онхо гайриимкон аст. Бинобар ин дар раванди таълим на танхо таъсири одии педагог ба хонанда, балки махз хамкории онхо, ягонагии таъсироти таълимй ва шахсиятии у, инъикоси ботинии ин таъсирот аз чониби омузгор, кушишхои муста^илонаи хонанда барои фарогирии донишхо, махорату малакахо, унсурхои муайяни тарбия ва рушд руй медихад. Ин нукта собит менамояд, ки раванди таълим на мачмуи механикии ташкили таълим (фаъолияти омузгор) ва омузиш (фаъолияти хонанда ё коллективи хонандагон), балки падидаи сифатан наву томест, ки мохияти он дар хамкории эчодии дидактикй тачассум ёфта метавонад.
Барои рушду такомули фаъолияти муштараки омузгор ва хонанда якчанд шакли мухимтарини хамкорй мавчуданд, ки инхо:
> робитаи ма^садноки падидахо;
> хамбастагии онхо, ки яклухтиро ба миён меорад;
> тасаввуроти бою рангин оид ба ташкили кори таълим;
> хамфикрй бо хонандагон дар чараёни дарс.
Хдмкорй дар раванди таълиму тарбия хусусияти ичтимой дорад, зеро якчоя амал кардани омузгор ва хонандагон ба сохаи фаъолияти амалии одамон дахл дорад. Хусусияти ичтимоии амалияи инсон, муоширати байни одамон ва ба ин васила хадафмандии бошууронаро дар раванди фаъолияти якчоя пешбинй менамояд.
Ин нукта дуруст аст, ки "амалиёти якчояи омузгору хонандагон, хамдигарфахмии онхо ба тагйироти сифатй дар ташаккули шахсият оварда расонад"[6,еЛ2].
Ба хам таъсиррасонии иштирокдорони раванди педагогй бо сабаби умумй будани хадафу вазифахо ва хамкорй, аз хамдигар бахра бурданро пешбинй менамояд. Истилохи "хамтаъсирии педагогй" ягонагии таъсироти педагогй, фаъолмандии тарбиятгирандаро дар бар мегирад, ки дар таъсироти муста^им ё гайримуста^ими чавобй ба педагог зохир мешавад. Бинобар ин, мафхуми "хамтаъсирии педагогй" нисбат ба "таъсироти педагогй" ва хатто "муносибати педагогй" васеътар аст, зеро он аллакай натичаи якчоя амал кардани педагог ва хонандагон аст" [6,с.21].
Фаъолияти муштараки педагогй дар раванди таълим дар сурати таъсир расонидан ба олами ботинии хонандагон (эхтиёчот, майлу рагбати онхо) натичахои мусбат медихад, ки дар эчоди хамчоя ба даст овардан мумкин аст.
Бо назардошти нуктахои зикршуда эчоди педагогиро мо аз дидгохи фаъолияти якчояи омузгор ва хонанда, хамкории муштараки онхо баррасй менамоем. Бар асоси ин мабнои мафхумй мо зохир гардидани эчоди педагогиро дар таълим ва тарбия пайгирй менамоем. Бояд гуфт ки эчодкории педагогй хусусиятхои худро дорост ва мундаричаи он аз офаридан (ташкил, тарбият)-и инсоне, ки хамеша нотакрор ва бехамтост, иборат аст.
Во;еан, фаъолияти омузгор табиатан мохияти эчодй дорад, ки дар асл хеле гуногун аст. Он халли шумораи беохири масъалахои маъмулй ва гайримаъмулии педагогй бо муносибати гайрщолабй; коркарди методхо, шаклхо, воситахои таълим; татби;и тачрибаи пеш;адам дар шароити нав; махорати ворид кардани тавсияхои методй, матлабхои назарияи педагогй ба амалиёти мушаххаси педагогй; такмил додан, навсозии чизхои маълум дар шароити мавчуда ва бунёди низомхои наву самарбахши таълиму тарбияи хонандагон мебошад.
Агар зухуроти гуногуни фаъолияти эчодии омузгорро гурухбандй намоем, ду шакли асосии онро муайян кардан мумкин аст:
1. Татби;и воситахои маъруфи таълим дар хамбастагихои нав нисбат ба вазъияти педагогие, ки дар раванди таълиму тарбия ба миён меоянд, чорй кардани дастовардхои илми педагогика ва тачрибаи пеш;адами педагогй дар амалияи имруза.
2. Коркарди воситахои нав вобаста ба вазъияте, ки бо хаммонанди онхоро омузгор пештар сару кор дошт.
Ин шаклхои сатхи зухурёбии эчодкории омузгорон дар раванди таълим аз хам тафовут доранд.
Педагоги маъруфи шуравй В.А.Сухомлинский вижагихои зухури шакли якуми эчоди педагогиро дар кори омузгор дуруст муайян кардааст.Вай менависад, ки "... амалй намудани ха;и;ати илмй дар тачрибаи зиндаи мехнати эчодй сохаи мураккабтарини ба хам иртибот пайдо кардани илм ва амалия мебошад. Бозёфте, ки дар рафти омузиш амалй шудааст, ва;те ки дар муносибатхои тарафайни одамон чон мегирад, дар авчи зиндаи фикру эхсосот дар назди омузгор хамчун масъалаи мураккабе падидор мешавад, ки онро бо роххои гуногун хал кардан мумкин аст ва дар интихоби восита, тачассуми ха;и;ати назариявй дар фикру эхсосоти инсонй мехнати эчодй ифода меёбад" [13, 89].
Дар во;еъ, дар раванди таълим омилхои зиёде ба хам ало;аманд гардида, якчоя амал мекунанд, вазъияти такрорнашавандаи педагогие ба миён меоянд, ки омузгор пешбинй карда наметавонад. Хдмин чиз фаъолияти эчодии омузгорро вусъат мебахшад, ки хар дафъа масъалахои типии педагогиро дар вазъи нав хал кунад ё масъалахои навро дар вазъияти типй пешниход намояд. Ин масъалахоро хал карда, омузгор шаклхои нави таълимро ба вучуд оварда метавонад, воситахои маълумро ба тарзи нав ё воситахои кухнаро дар хамбастагии нав татби; менамояд.
Эчоди педагогии омузгор ба вусъату ами;рафти аз чониби у фаро гирифта шудани тамоми мачмуи донишхои педагогй - дониши асосхои фаннй ;онунияти раванди педагогй, асосхои психологии онхо вобаста мебошад. Эчод ба дарачаи вусъати фарханги педагогй вобаста аст.
Ф. Шарифзода фарханги педагогиро бо фаъолияти эчодии омузгор ало;аманд намуда, мухим мешуморад, ки "... омузгор ба масъалахои мураккабтарини илме, ки дар мактаб таълим медихад, ба масъалахое, ки афкори илмии пеш;адамро муаррифй менамоянд, сарфахм равад.Агар шумо фанни математикаро таълим дихед, бояд аз чузъиёти хурдтарини он огохй дошта бошед, назарияи майдонро хуб донед, оид ба дурнамои инкишофи энергетика хадди а;алл тасаввуроти умумй дошта бошад. Ба ин эрод гирифтан мумкин аст: ба омузгор донистани он чизе, ки дар дарсхо омухта намешавад ва бевосита бо маводи дар мактаби миёна омухташаванда иртибот надорад, чй зарурат дорад? Барои он ки дониши барномаи мактаб барои омузгор асосхо, алифбои чахоншиносии у буданд. Ва;те ки чахонфахмии у нисбат ба барномаи мактаб густурдатар аст, танхо дар хамин сурат у устоди ха;и;й, мусаввир, шоири раванди педагогй мегардад [14, с.12-13,С.18].
Фарханги педагогй ба омузгор имкон медихад, ки раванди таълимро мушохида карда, аз мав;еи илмй онро тахлил намояд, ки ба андухтани далел педагогй, дарки далелхо дар низоми донишхои педагогй бошад - ба пурра гардонидан ва такмил додани раванди таълим боис мешавад. Аксар тачрибаи пеш;адами педагогй ба вучуд оварда мешавад, ки натичаи чустучуи
эчодии мактаб ва омузгорон буда, далелхои нави педагогй ошкор менамояд, арзишхои педагогиеро, ки пештар ба илм ва амалияи педагогика номаълум буданд, ба вучуд меорад ё вобаста ба вазифахои имрузаи таълиму тарбияи бачагон шаклхо, методхо ва воситахои кори т аъл иму т ар б ияро т ачд ид менамояд.
Сохаи татби;и эчодкории педагогй бо сохтори ;исматхои асосии амалияи педагогй муайян мегардад. Дар адабиёти педагогй ;исматхои зерини фаъолияти омузгор му;аррар шудаанд: фаъолияти созанда, фаъолияти ташкилй, фаъолияти коммуникативй, фаъолияти гностикй. Ба воситаи ;исматхои фаъолияти омузгорон тачассум ёфтани эчоди педагогиро баррасй менамоем:
Фаъолияти созанда (конструктивй)-и омузгор фаъолиятест, бо интихоб, чобачогузорй, тархрезии маводи таълиму тарбия ало;аманд аст. Дар ин фаъолият омузгор пеш аз хама, ба на;шахои таълим, барномахо, китобхои дарсй, дастурхо ва рохнамохои таълим такя мекунад.
Фаъолияти созандаи омузгор хангоми сохтани мундаричаи нави тахсил, ки ба хонандагон пешниход мегардад, зухур меёбад. Чуноне, ки маълум аст, барнома мундаричаи тахсилотро тари;и руйхати саволхо аз руйи тартиби муайян бо нишон додани ва;ти тахминии омузиши онхо фаро мегирад.
Кор бурдани омузгор дар самти тахияи барнома ва ;исматхои он кори зарурии эчодии у мебошад, зеро барнома самтнамои меъёрии фаъолияти эчодии омузгор аст
Омузгор вобаста ба вазъияти мушаххас ва шароити таълим масъалаи та;симоти соатхоро барои гузаштани мавзуъхо, пайдархамии онхоро муста;илона хал намояд.
Барнома дар китоби дарсй инъикос меёбад, аммо тачриба нишон медихад, ки аз руйи як барнома китобхои дарсии гуногун метавонанд таълиф гарданд.
Омузгор, ки барои ичрои барнома вазифадор аст, бояд имконияти ба на;ша гирифтан, интихоб кардани китоби дарсиро дошта бошад. Аммо мухимтар он аст, ки у бояд норасоихоиро онро чуброн намояд, барои он ки хонандагон тамоми маводи барномаро аз худ кунанд, масъалахои мураккабро содатар баён созад. Эчодкории омузгор метавонад хангоми кор бо китобхои дарсй низ зохир гардад [1].
Л.Я. Зорина чунин мехисобат, ки: "Омузгори эчодкор, ки бо китоби дарсии хуб кор мекунад ва хохиши ба тарзи худ баён кардани маводро дорад, одатан, пайдарпай ва манти;и баёнро тагйир намедихад, тасвиятхо (онхоро да;и; карда метавонад), замимахои илмй, тавзехи маводи намоишии китобхои дарсй, гояхои чахоншиносии у присипиалй мебошанд" [5].
Бо китоби хуби дарсй кор карда, омузгор чиро тагйир медихад?
Одатан у дар чараёни баёни педагогй огози на;л, намунахо, аёниятро инкишоф медихад, шумораи намоишхоро зиёд мекунад, донишхои таърихии илмй ва методологй илова менамояд, тасаввуроти чахоншиносонаро рушд бахшида, чанбахои арзишии илмро тавзех медихад. Баъзан манти;и хулосахои масъалахои чудогонаро дигаргун месозад. Омузгорони эчодкор ба чамъбасти мавод, ки онро аксаран хамчун масъалаи алохида баррасй менамоянд, ахамияти махсус медиханд.
Ба ибораи дигар, омузгори эчодкор кушиш менамояд, ки маводи асосй ва иловагии дидактикиро тавре интихоб ва истифода кунад, то ки он барои фарогирии хаддалимкони маводи барнома, инкишоф ва тарбияи хонандагон мусоидат намояд ва дар ин замина шароити мушаххаси таълим ба хисоб гирифта шаванд [5].
Тархрезии фаъолияти минбаъдаро - хох дарс бошад, хох чорабинии беруназсинфй - хама гуна омузгор аз он огоз менамояд, ки навъи фаъолияти дар пеш истодаро фикран ба на;ша мегирад ва тахия мекунад. Ба донишхои педагогика, психология, методикаи таълим такя карда, омузгори эчодкор кушиш менамояд, ки бо назардошти тамоми пахлухои фаъолияташ имконот ва эхтиёчоти хонандагонро низ ба хисоб гирад, роххои нави халли масъалахоро бичуяд. Коркарди на;шаи фаъолияти дар пешистода раванди эчодй мебошад [9,с. 32- 41].
Барои дар амал татби; намудани гуфтахои боло, байни омузгорони синфхои ибтидой (муассисахои тахсилоти миёнаи умумии №7 (8 нафар), 47 (5 нафар) - н. Деваштич) методикаи Э.Ф.Зеер "Фаъолият эчодии Шумо дар чй зохир мегардад?", гузаронида шуд. Аз натичахои методикаи мазкур чунин натичахоро боздид намудан мумкин аст:
> дар ташкили дарс- 19%.
> дар бахси мавзуи гузаштаистода- 26%.
> дар арзёбии мавзуи дарс- 32%.
> дар хама самтхои дарс- 23%.
Бояд гуфт ки ташкили хамкории эчодй, такти педагогй, одоби педагогй, истифодаи
технологиям навини таълим. аз махора ги касбии омузгор вобастагии калон дорад.
Омузгори эчодкор барои омузиш мавод интихоб карда, онро бо назардошти он фаъолияте, ки ба хонанда барои фаро гирифтани маводи омузишй зарур аст, на;шаи тархрезй менамояд. Маводро интихоб карда, омузгор методу воситахои бехтарини корро дар дарс чустучуй мекунад. Пас аз он, бо назардошти хадафхои дарс воситахои ба ма;сад мувофи;и дидактикй -расмхо, диафилмхо, порчахои кинофилмхо, озмоишхо ва f. интихоб менамояд.
Зимни интихоби мувофи;ати бехтарини амалхои омузгор ва хонандагон дар тамоми порчахои омузиши маводи нав пешакй сари он фикр ронда мешавад, ки ба хонандагон чихо ва чй тавр хабар дода мешаванд, чй дикта мешавад, хонандагон кай ва чй тавр кор мекунанд, онхо ба кадом саволхо, дар кадом маврид ва бо кадом ма;сад чавоб медиханд. Ин лахзаи душвортарин ва пурмасъулияти ба на;ша гирифтан аст, зеро сатхи самаранокии дарс аз Fалатхое, ки омузгор дар хамин лахза рох медихад, паст мешавад.
Нихоят, хачми супориши хонагй, ки дар бораи мундаричаи дарси оянда бояд тасаввуроти равшан хосил намояд, хамчунин тавзехи чигунагии ичрои он пешакй фикр карда мешавад.
Ба на;ша гирифтан бо чамъбасти натичахои дарс ба охир мерасад. Ин ;исмати осон аст, ба шарте ки шаклу мундаричаи да;и;и он дарёфт гардад.
Хдмин тари;, аз маводи бузурге, ки омузгор дар ихтиёр дорад, дар чараёни тахлилу тахмин задан, ихтисори баъзе маводи фаръй тавлид мешавад. Дарс аввал дар на;шахо инъикос меёбад, ки барои омузгори эчодкор, ба ;авли В.А. Сухомлинский "хаддалимкон пешбинй кардани он чизест, ки бояд бошад ва он чизе, ки дар дарс ба миён омада метавонад"[13].
Омузгори эчодкоре, ки барои хамкорй бо хонандагон кушиш мекунад, зимни тахияи дарсхо бачагонро чалб менамояд, ба хусус, ва;те ки бо у "активи таълимй" (ассистентон, мушовирон ва f.) фаъолона кор мекунанд. Фаъолияти ташкилй дар амалия татби; намудани лоихахои омузгор ва дар айни замон шарти тархрезии бештар ма;саднок ва во;ей мебошад.
фаъолиятии омузгор се цанбаро дар бар мегирад:
1) ташкили фаъолияти хеш барои фарогирии мундаричаи тахсилот (баён, сухбат, низоми донишхо ва f.);
2) ташкили рафтори хеш (амали педагогй дар шароити во;еии фаъолият);
3) ташкили фаъолияти бачагон (гурухй ва инфиродй)
Дар ха;и;ат, раванди таълим гуё ки ду бор созмон меёбад - аввал хангоми тартиб додани на;шаи дарс, сипас дар чараёни амалй намудани тамоми ниятхо дар дарс, яъне дар рафти ташкили худи дарс.
Дар раванди таълим омузгор ташкилкунанда ва рохнамои фаъолияти маърифатии хонандагон аст. Низоми воситахои махсусро истифода бурда, у кушиш менамояд, то машFулиятхоро тарзе ташкил кунад, ки омузиши хонандагон о;илона ва пурмахсул сурат гирад. Ба ин ташкили мувофи;ати шаклхои инфиродй, гурухй ва фронталии омузиш, фанни
таълимй ва дигар чизхо дахл дорад. Аммо шарти асосии фаъолияти муштарак пурмахсули омузгор ва хонандагон дар чараёни омузиш - ба миён гузоштани чунин вазифахое, ки мухассилин аз ухдаи ичрои онхо мебароянд ва барои фаъолияти маърифатй ва инкишофи тафаккураш он водор менамоянд.
Чуноне ки маълум аст, омили мухими баланд бардоштани сатхи самаранокии таълими мактаббачагон таъсири мута^обил дар низоми омузгор-хонанда, хонанда-омузгор, хонанда-хонанда мебошад. Нишондихандаи асосии муваффа^ияти ин хамбастагй хамкории муштараки омузгор ва хонанда аст.
Ба омузгор зарур аст, ки муоширати байнихамдигарии бачагонро дуруст ба рох монад. Ба ин, чуноне ки як зумра мухавдщон ^айд мекунанд ва тачрибаи пеш^адам собит менамояд, ташкили навъхои гуногуни фаъолияти, маърифатии хонандагон (кори дукаса, гурухй ва г.).
Татбщи ин механизмхои тарбиявй ба сатхи донишхо, махорату малакахои омузгор, ки барои ташкили дурусти муоширатро бо бачагон дар раванди таълиму тарбия ёрй мерасонанд, хамчунин ба махорати педагогии у вобаста мебошад.
А.С.Макаренко махорати педагогиро хамчун "дониши хак;ик;ии раванди тарбия", "махорати тарбия" тавсиф менамуд. Ба а^идаи у асоси махоратро "хунармандй ва тахассус" ташкил медиханд [13].
Хдмин тавр, махфй нест, ки хатто омузгорони баландихтисос дар муошират бо бачагони хурдсол душворй мекашанд. Хусусияти авторитарии раванди педагогй дар муносибатхои байни омузгорон ва хонандагон ташаннучро ба миён меорад ва агар дар синф шароити муътадили равониву омузишй фарохам оварда нашавад, хеч кадоме аз методхои таълиму тарбия самарабахш нахоханд буд. Бинобар ин, равоншиносон ва педагогхо беш аз пеш дар бораи бартарии хамкории педагогй нисбат ба таъсири педагогй сухан меронанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Бабанский,Ю.К.Интенсификация процесса обучения/Ю.К. Бабанский.- М.: Знание, 1987. -96с.
2. Дадобоева, М. А. Педагогические условия подготовки будущих учителей к творческой деятельности в школе. Автореф. канд.дис...пед.наук / М.А.Дадобоева. - Душанбе.: 2010. -20с.
3. Данилов, М.А. Процесс обучения в советской школе /М.А. Данилов . -М. : Учпедгиз, I960.
4. Елканов, С.Б. Профессиональное самовоспитание учителя: Кн. для учителя / Елканов С.Б. - М.: Просвещение,
1986. -143 с.
5. Зорина ДЯ Программа учебник - учитель/ ЛЯ. Зорина - М.: 1989. С.37, С. 66-67.
6. Иванова, Н.Д. Педвузам - интегрированные курсы]/ Н.Д. Иванова, Н.Н. Забежанская, А.К. Ким//Математика в
школе.-1991.-№4.-С. 12-13.
7. Каримова, И.Х. Учитель-творец добра и прогресса/И.Х.Каримова,Ф.Шарифзода.-
Душанбе, Ирфон, 2010. - 179 с.
8. Консепсияи миллии маълумот дар Чумхурии Точикистон. Душанбе, «Матбуот», 2003-23с.
9. Моносзон, Э.И. Методические и теоретические вопросы изучения, обобщения и использование педагогического
опыта / Э.И.Моносзон.-М.:- Сов. педагогика, 1979. № 2. С.8.
10. Макаренко , А.С. Некоторыю вышоды из педагогического опыта / А.С. Макаренко. - Соч. Т.У. 1983.-334с.
11.Низомномаи тачрибаомузии педагогии муассисахои тахсилоти олии касбии Чумхурии Точикистон. (Карори мушовараи Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон аз 28.01.2017) Душанбе- 2017.-17 с
12. Профессия - учитель: (Беседа е молодыми учителями) Под ред. /В.Г.Онушкина, Р.Н.Кулюткина, С.Г.
Вервшловского. -Москва, Педагогика, -1987. С. 82
13. Сухомлинский В.А Сто советов учителю / В. А. Сухомлинский. -Киев: Рад. шк., 1984.- 254 с.
14.Шарифзода, Ф. Педагогикаи умумй ва касбй / Ф. Шарифзода, М. Миралиева.-Душанбе «Ирфон». 2012. - 561с.
15.Шаропов, Ш.А. Муошират ва худшиносй / Ш.А.Шаропов.- Хучанд: Меъроч.2017.-304с.
REFERENСES:
1. Babansky Yu.K. Intensification of the learning process/Yu.K.Babanian.-M.:Knowledge,1987. -96р.
2. Dadoboeva M. A. Pedagogical conditions for the preparation of future teachers for creative activity at school. Author. Kand.Dad.Nuk / M.A. Dadoboeva. - Dushanbe.: 2010. - 20р.
3. Danilov MA The learning process in the Soviet school / M.A. Danilov. -M.: Uchochegiz, I960.
4. Fucks S.B. Professional teacher self-education: KN. For Teacher / Yareknov S.B.- M.: Enlightenment, 1986. -143 p.
5. Zorina L.Ya. Program Tutorial - Teacher / L.Ya. Zorin.- M.: 1989. p.37, p. 66
6. Ivanova N.D., Pedvuzam - Integrated Mathematics Courses, at School / N.D. Ivanova, N.N. Runny, A.K. Kim. - 1991.-№4.-p.12
7. Karimova I.Kh. Creator teacher of good and progress / I.K. Karimova, F. Charifsteod. -Dushanbe, Irfon, 2010. - 179 p.
8. National concept of education in the Republic of Tajikistan. Dushanbe, «Press», 2003-23p.9.
9. Monoszon E.I. Methodical and theoretical issues of studies, generalization and use of pedagogical experience / EI monosone.-M.: - owls. Pedagogy, 1979. No. 2. P.8.
10.Makarenko A.S. Some conclusions from pedagogical experience / A.S. Makarenko. - op. THAT. 1983.-334p.
11.Regulations on pedagogical practice of higher education institutions of the Republic of Tajikistan. (Decision of the Board of the Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan from 28.01.2017) Dushanbe- 2017.-17 p.
12.Profession - Teacher: (conversation E young teachers) Ed. /V.G.ONushkin, R.N. Kulytkin, S.G. Verpshlovsky.-Moscow, Pedagogy, -1987. P. 82.
13.Sukhomlinsky V.A. One hundred councils teacher / V. A. Sukhomlinsky.- Kyiv: Rad. Shk., 1984.254 p.
14.Sharifzoda F.General and professional pedagogy/F.fflapH$3oga, M. Miralieva. - Dushanbe Irfon. 2012. - 561p.
15.Sharopov Sh.A. Communication and self-knowledge/Sh.A.Sharopov.- Khujand: Meroj.2017.-304p.
