CC BY
46HAMShIRALIK IShI ASOSLARI FANINI O'QITIShDA ZAMONAVIY PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNING O'RNI
Rahimova Gulrux Obidjon qizi
Sirg'ali tibbiyot kolleji Klinik fanlar kafedrasi o'qituvchisi
Annotatsiya: Mazkur ishda hamshiralik ishi asoslari fanini o'qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning o'rni va ahamiyati, zamonaviy asbob-uskunalardan unumli foydalangan holda o'sib kelayotgan bo'lajak kadrlarni har tomonlama etuk mutaxassis sifatida shakllantirishning usul hamda vositalari haqida so'z boradi.
Kalit so'zlar: Ta'lim, tarbiya, kasb, darslik, texnologiya, vizual, taktil, axborot kommunikatsiya texnologiyalari.
Jahon sog'liqni saqlash tashkilotining ma'lumotlariga ko'ra, inson salomatligi 19 foiz tashqi muhitga, 20 foiz genetik omillarga, 9 foiz sog'liqni saqlashni tashkil etish va 52 foiz turmush tarziga bog'liq. Dunyo miqyosida fan va ta'lim o'zaro muvofiq tarzda rivojlanib kelayotgani sayin turli davlatlarda ham o'qitish tizimida ham ko'pgina interfaol texnologiyalar shakllanib kelmoqda. Chunonchi tibbiyot xodimlarining kasbiy tayyorgarligini oshirish, kasbiy yutuqlari sonini kengaytirishga bo'lgan e'tibor davlat miqyosida ham e'tirof etilmoqda. Misol tariqasida O'zbeki&on Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2022-yil, 18-mart kuni tibbiyot xodimlari bilan ochiq muloqot o'tkazdi. Uchrashuvda davlatimiz rahbari o'z nutqida ularni umumlashtirib, 7 ta muhim yo'nalishni ko'rsatib o'tdi:
- Birinchi yo'nalish - birlamchi tibbiy xizmatlarni aholiga yaqinlashtirish,
- Ikkinchisi - tez tibbiy yordamni rivojlantirish,
- Uchinchisi - tibbiyot muassasalarining sharoitini yaxshilash,
- To'rtinchisi - soha xodimlarini moddiy rag'batlantirish,
- Beshinchisi - shifoxonalarni malakali kadrlar bilan ta'minlash,
- Oltinchisi - jamiyatda sog'lom turmush madaniyatini oshirish,
- Yettinchisi - kasalliklarning oldini olishga qaratilgan.
Yuqorida keltirib o'tilgan yo'nalishlardan beshinchisi - shifoxonalarni malakali kadrlar bilan ta'minlash holati bilan bog'liq bo'lib, unga ko'ra quyidagi ishlar amalga oshirilishi ko'zda tutilgan. Unga ko'ra 2022-2023-o'quv yilidan tibbiyot oliygohlariga davlat grantlari asosida qabul kvotalari hududlarda shifokorlarga bo'lgan haqiqiy ehtiyojdan kelib chiqib, maqsadli oshirib boriladi. Tibbiyot oliygohlarida olti oylik ixtisoslashgan kurslar tashkil etilib, oilaviy shifokorlarni hududlarda zarur mutaxassislik bo'yicha maqsadli o'qitish yo'lga qo'yiladi. Barcha tibbiyot kollejlari va texnikumlari oliy ta'lim muassasalariga biriktiriladi. Joriy yildan boshlab, tibbiy brigada, oilaviy shifokor punkti va poliklinikalar ish samaradorligini baholash bo'yicha reyting tizimi joriy qilinishi aytildi. Ijobiy ko'rsatkichlarga erishgan tibbiyot xodimlari mukofotlanadi. "Xalq salomatligi posboni" ko'krak nishoni ta'sis etildi.
Kasbiy harakatchan malakali mutaxassislarni tayyorlash uchun zamonaviy pedagogik texnologiyalardan faol foydalanilmoqda. Ularni o'qitishda qo'llash kasbiy
va umumiy madaniy kompetensiyalarni rivojlantirish, o'quvchining bilim faolligini rag'batlantirish va yuqori darajadagi mu&aqillikka erishish imkonini beradi. Bo'lajak mutaxassisning raqobatbardosh bo'lishi va turli kasbiy vaziyatlarda harakat qila olishi uchun zamonaviy pedagogik texnologiyalar nafaqat samarali o'qitish va aniq kompetensiyalarni shakllantirish maqsadlarini amalga oshirishni ta'minlashi, balki kasbga sho'ng'in muhitini yaratishi kerak.
Kollej o'qituvchilari bugungi kunda turli pedagogik texnologiyalardan foydalanmoqda. Eng ko'p qo'llaniladigan texnologiyalarga quyidagilarni misol qilib keltirishimiz mumkin:
1) hamkorlikda o'rganish,
2) simulyatsiya texnologiyasi,
3) axborot texnologiyalari va immersion texnologiyasi.
O'quvchini jamoada ishlashga va har doim bir-biriga yordam berishga tayyor bo'lishga o'rgatish uchun hamkorlikda o'rganish qo'llaniladi. O'quv guruhi 2-3 kishidan iborat kichik guruhlarga bo'lingan holatda olib borish usulida ham ijobiy natijalarga olib kelishi mumkin. Bunday holatlarda guruh bilan ishlash jarayonida quyidagi jhatlarga e'tibor qaratish zarur:
1) har bir o'quvchi muvaffaqiyatga erishish uchun teng imkoniyatlarga ega bo'lgan ushbu guruh vazifasini hal qilish uchun har bir talabaning individual javobgarligi inobatga olinadi.
2) vazifani echish jarayonida natijalar boshqa kichik guruhlar bilan almashiniladi va umumiy echim ishlab chiqiladi.
3) birgalikda ishlash jarayonida barcha materiallarni o'zlashtirishga erishiladi.
4) o'qituvchi talabalarning mu&aqil bilish faoliyatini tashkil qiladi. Ish jarayonida u talabalarning faolligini nazorat qiladi va topshiriqning muvaffaqiyatli bajarilishini nazorat qiladi.
5) yakunda bitta echim ishlab chiqiladi, natijalar umumlashtiriladi, natijalar e'lon qilinadi, har bir o'quvchining faollik darajasi qayd etiladi.
Yuqoridagi usul va vositalardan tashqari simulyatsiya texnologiyasi bugungi kunda o'quvchilarda bemorga zarar etkazish xavfisiz keng ko'lamli kompetentsiyalarni rivojlantirish uchun sharoit yaratishda etakchi hisoblanadi. Tibbiyot ta'limida simulyatsiya (tashqi ko'rinish, da'vo) - bu biologik, mexanik, elektron, virtual modellar qo'llaniladigan klinik vaziyatni yoki yagona fiziologik tizimni taqlid qilish, real modellashtirishga asoslangan amaliy ko'nikma va ko'nikmalarni o'rgatish va baholash texnologiyasi hisoblanadi. Shu bilan birga bu usullarda asbob-uskunalar bilan ishlash, jamoada ishlash ko'nikmalari oshirilmoqda.
Real qo'llanilish darajasiga ko'ra, simulyatsiya texnologiyalarining ettita guruhi ajratiladi.
Vizual - klassik darsliklar
1) elektron darsliklar
2) o'quv kompyuter mashqlari
Taktil - amaliy ko'nikmalarni mashq qilish uchun simulyatorlar
1) real fantom organlar
2) qo'g'irchoqlar, avtomatlashtirilgan - o'rta darajadagi realizm manekenlari
3) video uskunalar
Uskuna - tibbiy mebel va jihozlar bilan jihozlangan palatadagi simulyatori;
1) haqiqiy tibbiy asbob-uskunalar bilan jihozlangan simulyator. Interaktiv - robotlar - realizmning eng yuqori sinfidagi bemor simulyatorlari va taktil aloqa bilan virtual ^imulyatorlar.
Ro'yxatga olingan texnologiyalardan o'qituvchilar tomonidan simulyatsiya texnologiyasining quyidagi darajalari keng qo'llaniladi:
1) Vizual - o'quvchilarni manipulyatsiyalarni bajarish algoritmi bilan tanishtirish. Ushbu bosqichda elektron qo'llanmani o'rganish yoki videoni tomosha qilish orqali manipulyatsiyalarni bajarish uchun harakatlar ketma-ketligi ishlab chiqilmoqda.
2) Taktil - fantom, model, ^andartlashtirilgan bemorda amaliy manipulyatsiyalarni takrorlash va ishlab chiqish. Manipulyatsiyani bajarish jarayonida harakatlar ketma-ketligi va muvofiqlashtirilishi rivojlanadi, amaliy ko'nikma hosil bo'ladi.
Yuqoridagi o'quv uslubiy vositalarni qo'llash jarayonida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan unumli foydalana olish ham muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy mutaxassis nafaqat aniq bilimlarga ega bo'lishi, balki kasbiy muammolarni qo'yish va hal etish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini o'zlashtirish, ijodiy fikrlash qobiliyatiga ega bo'lishi kerak. Bunga ta'lim va tashkiliy muammolarni hal qiluvchi zamonaviy axborot texnologiyalari yordam beradi.
O'rganilayotgan materialning ko'rinishini va bilim sifatini baholash uchun o'qituvchilarning darslarining kompyuter taqdimotlaridan yoki matn, j advallar, diagrammalar, chizmalar, fotosuratlar, videolar bilan slaydlar to'plamini o'z ichiga olgan qismlaryanada so'zlangan qismlarga va materialni idrok yetishtirish, uning muhim daqiqalariga e'tibor qilishga imkon beradi.
Hamshiralik ishi asoslari o'qituvchilari hamshiralik aralashuvini amalga oshirish, hamshiralik manipulyatsiyasi algoritmlarini o'z ichiga olgan multimedia vositalarini qo'llash orqali, bu yerda ularni amalga oshirishning barcha bosqichlari ish joyidagi xavfsizlik elementlari bilan mantiqiy ketma-ketlikda taqdim etiladi. O'quvchilar bilan tezda fikr almashish, ularning bilimlariga tuzatishlar kiritish va har bir darsga tayyorgarlikni rag'batlantirish imkonini beruvchi te& nazorati topshiriqlari ham mavjud. Shu bilan birga, bu vaqtni tejaydi, bilimlarni nazorat qilishda hissiy &ress darajasini pasaytiradi.
Demak, axborot texnologiyalaridan foydalanish o'quvchilarning mu^aqil ijodiy faoliyatini tashkil etish, o'rganilayotgan fanlar bo'yicha ulardan chuqur va mu^ahkam bilim olishda yuqori bilish faolligini ta'minlash imkonini beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. Gaponenko I Y. «Bilimlarni boshqarish» - M .: Eksmo, 2008.
2. Panfilov A.P. «Innovatsion pedagogik texnologiyalar» - M: «Akademiya markazi» nashriyoti, 2009 yil.
3. Professional pedagogika. /Rossiya Ta'lim akademiyasi, «Kasbiy ta'lim» uyushmasi - M: APO nashriyoti, 1997 yil
4. https://uzlidep.uz/uz/news-of-uzbeki&an
