CC BY
36>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №11
GURUHLASHTIRILGAN SUV TA'MINOTI TIZIMLARIDA
TAQSIMLANGAN SUV XIZMATINI TARMOQ TUGUNLARIGA YETKAZISH SUV TAQSIMLASH TARMOG'I VA TIZIMNI QAYTA QURISHNI OPTIMALLASHTIRISHNING MATEMATIK MODELI SUV TA'MINOTIDA HISOBLASH USULINI TAKOMILLASHTIRISH
Eshniyazova N
¡WS
*
Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti"
Milliy tadqiqot unversteti, magistr Jurayev F.R
Juiayev F.R
Аndijonsuvqurilishinvest Davlat muassasasi, birlamchi ruxsat beruvchi loyiha va tanlov xujjatlairini tayyorlash bo'limi boshligi https://doi.org/10.5281/zenodo.7299536
Л îtA^-n^iiTAt T Тр1Л1ЛП тг>пл1пЛп 1л о m an lo 1 m i i о m m A1 nr 1/rv ' п К л1л1 л 111К
Anotatsiya: Ushbu maqolada eksperimental muammolar ko'rib chiqilib,
>
aholining suv ta'minoti tizimlarini boshqarish tobora qiyinlashib borayotgani; suvdan foydalanuvchilar soni keskin ortib borayotgani, aholini uzluksiz suv bilan ta'minlash uchun kelajak suv talabini inobatga olib, doimiy rezervuarlarni qayta qurish, hisobini
»
m?
qayta ishlab chiqish zarurligi keltirilgan. Hozirda mavjud suv ta'minoti sistemasidagi nosozliklarni bartaraf etish, mavjud suv talabdan kelib chiqqan holda dasturiy programmalarni ishlab chiqib aholi va qishloq xo'jaligini suv bilan ta'minlash kerakligi aks ettirilgan. Aholiga sifatli ichimlik suv yetkazib berish tizimlarini boshqarish takomillashtirilgan usullari ko'rib chiqilib, qishloq xo'jaligi suv ta'minoti majmualarida suv taqsimoti dizayn va rekonstruktsiya qilishda foydalanish uchun tavsiya qilingan suv ta'minoti tizimlari loyihalari to'grisida va ularni hisob kitob ishlaridagi aniqliklar keltirilgan
1Й* M>
KIRISH.
Respublikada sanoat va qishloq xo'jaligining jadal rivojlanishi, kommunal sohadagi yuksalish, odamlar turmush sharoitining o'sishi, shahar va qishloqlarning obodonlashib borishi suvga va uning sifat ko'rsatgichlariga bo'lgan talabalarni ham J-jt
ЛП И1»чК I 01"Ч 1 111 ПТ 7 П Г»»*Г1 n П11Т7 '1ЧЛИЛ/Л + 1 +1r7ltv>1i1ir>rr 1 n 1-4 11 r> 1-41 -I л
#
oshirib boradi. Demak, shunday sharoitlarda suv ta'minoti tizimining ishonchli va
ш
uzluksiz ishlashi uni jihozlari mukammallashuvini, ulardan foydalanishni zamonaviylashtirish, ya'ni maxsus dasturlar asosida amalga oshirish bilan chambarchas bog'liqdir. Bu borada, jumladan AQSH, Germaniya, Rossiya, Isroil,
i J>:*-
Janubiy Koreya, Xitoy va boshqa iqtisodiy rivojlangan davlatlarda aholini toza ichimlik suvi bilan ta'minlaydigan suv ta'minoti tizimlari loyihalari sifatini oshirish,
jumladan ularning tarkibidagi suv tashish va tarqatish tizimlarini loyihalash va
• ,_____и,:,- • • • „^i™ _____тт..™ 1.....
ishonchliligini ta'minlashga alohida e'tibor qaratilmoqda. Hozirgi kunda
* : j*
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №11
respublikamizda qishloq joylaridagi aholining toza ichimlik suvi bilan ta'minlashni
yaxshilash bo'yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish, jumladan suv olish, kanalizatsiya inshootlari hamda vodoprovod tarmoqlarining yangilarini qurish va mavjudlarini qayta tiklash uchun ularning loyihalarini bajarishda zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanish bo'yicha keng qamrovli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Adabiyotlar sharhi. Suv ta'minoti majmualarida suv tashish va tarqatish tizimlari hisob uslublarini takomillashtirish masalalari bo'yicha taniqli olimlar va
J 1
tadqiqotchilardan N.N.Abramov, V.M.Alishev, V.S.Ovodov, M.A.Somov, M.M.Andriyashev, V.G.Ilin, N.A.Karambirov, L.Ye.Tajibayev, A.A.Kemelev, A.Ye.Belan, N.P.Belozorov, A.S.Verbiskiy, Ye.M.Galperin, B.C.Dikarevskiy va boshqalar tomonidan izlanishlar olib borilgan va ma'lum darajada ijobiy natijalarga erishilgan.
Tabiiy-xo'jalik jarayonlarini noaniq va turg'un bo'lmagan sharoitlarida suv resurslarini boshqarish bo'yicha yechimlar qabul qilishni asoslash masalalari hamda
imitatsion va optimal modellarni yangi avlodini yaratish va ularni dasturiy ma'lumotlar bilan ta'minlash masalalariga G.V. Voropayev, G.X. Ismayilov, V.M. Fedorov, I.E.Maxmudov, S.Sh.Mirzayev, A.T.Saloxiddinov, I.M.Maxmudova,
m?
G.I.Nikoladze, M.A.Somov, S.V.Sumarokov, P.K.Swamee, A.K.Sharma, T.T.Tanyimboh, M.Tabesh, R. Burrows va boshqa olimlar tadqiq qilishgan. Bugungi kunda quvurlardagi suvning ko'prejimli oqimi va noaniqliklar sharoitlarida qishloq suv ta'minoti majmualarida suv tashish va tarqatish tizimlari hisob usullarini takomillashtirish masalalari to'liq darajada o'rganilmagan. Shuningdek, aholi sonining muttasil ortib borishi, yangi turar joy massivlari barpo etilishi, shaharlar va
OUAII tMir»lH-1 ntitiitirr fr»Kr\rn 1/an rr OTÎI PITI O IYA 1 nfl nn ÎYO n niiTT fn 'mmA+1 +1 Timmi fnKrlnn
aholi punktlarining tobora kengayishi kafolatlangan suv ta'minoti tizimini tubdan yaxshilash bo'yicha amaliy choralar ko'rishni inobatga olgan holda muhandislik amaliyotida ishlab chiqarishga tavsiyanomalar berish, suv tashish va tarqatish tizimlarini hisoblashining nazariy asoslarini rivojlantirish, ularning takomillashtirilgan hisoblash usullarini va matematik modellarini ishlab chiqish va amaliyotda qo'llash masalalarini hal qilish kabi muammolari yetarli darajada o'rganilmagan.
nr<iillrki«i ' I n /^i 1 /^i rvf 1 n fn * t r» n 1 n +1 r» 1 m 1 1 1 11 n n 1 1 i t~ m
Tadqiqotning usullari. Tadqiqot jarayonida tizimli tahlil, sonli eksperiment va
kuzatuv usullari hamda suv ta'minotida umumiy qabul qilingan uslublari, grafiklar nazariyasi asosida matematik modellar tuzish va ularni soniy hisoblash usullaridan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Respublika suv ta'minoti majmualarida suv tashish va tarqatish tizimlarini hisoblash usuli, quvurlardagi suvning ko'prejimli oqimi va suv ta'minoti tizimlari
J •<'
♦ ¡>
>q ] q )> >
& ^ j
parametriari, ishonchliligi va iste'molchilami suvga bo'lgan talablarini
#
>
ta'minlashdagi funksional bog'liqliklami inobatga olgan holda takomillashtiгilgan;
Respublika aholi punktlari suv ta'minoti tizimlaгidagi suv tashish va ta^atish jaгayonini ifodalovchi matematik modeli yaratilgan;
Suv ta'minoti majmualarida suv tashish va ta^atish tizimlarini hisoblash usuli yangi ish sharaitlari hamda modemizatsiyalash talablaгini inobatga olgan holda, suv ta'minoti tizimlaridagi suv tashish va taTqatish jarayonini ifodalovchi matematik model asosida takomillashtirilgan;
О >
Ishlab tuгgan suv ta'minoti majmualarida suv tashish va ta^atish tizimlarining гatsional гivojlantiгish va qayta tiklashni hisoblash usuli suv ta'minoti tizimlari ish jarayonini o'zgarishiga yangi ulangan taimoqlaming ta'siгlaгini inobatga olgan holda takomillashtirilgan.
Guruhlashtirilgan suv ta'minoti tizimlari Guruhlashtirilgan vodopгovodlaг bu ma^az^^^^an vodopгovodlaг tizimi bo'lib, xo'jalik, tuman, viloyat va undan
notYi \r1r1 Irf An ппНп/il or л 1лп +пглп1ггп1л on Г»! 1 ГО r*V> ОТ тг\ 1 ггп-п ГГ» I/ 1 Krvf ПЛО rvK'ûW I OtTM
ham yirikraq hududlaг bo'yicha ta^algan aholi yashaydigan yoki boshqa ob'ektlami
suv bilan ta'minlaydi. Guгuhlashtiгilgan vodopгovodlaг xo'jalik, xo'jaliklaгaгo, viloyat va viloyatlarara, va гespublika miqyosida bo'lishi mumkin. Guгuhlashtiгilgan vodopгovodlaгni qurish zaгuгiyati quyidagilaгdan iboгat bo'lishi mumkin.
»
m?
1. Zaruriy sifatli va yetarli miqdorda suv bera oladigan mahalliy manbaaning yo'qligi (suv saining kichikligi, bwg'u quduqlaridan chiqayotgan suvning sho'гligi va h.k.). Masalan, O'rta Osiyo va Qozog'istonning kamsuv yoki suv manbaalari umuman bo'lmagan tumanlarida.
2. Texnik-iqtisodiy hisoblar asosida (yagona suv olish, tozalash inshootlari hamda suv tashish va tarqatish tizimiga ega bo'lgan markazlashtirilgan sistema mahalliy (lokal) vodoprovodlarga nisbatan arzondir).
3. Sanitar-gigienik shareri^ bo'yicha (masalan mahalliy suv manbaalaridagi suvning sanitar-gigienik ko'reatkichlari qoniqaraz bo'lganda).
Guruhlashtirilgan vodoprovodlar murakkab injeneriik tizimi bo'lib uning tarkibiga vodoprovod sistemasining barcha inshootlari (suv olish inshootlari, nasos va suv tozalash stansiyalari, rezervuarlar, bosimli suv minoralari, magistral suv tashish quvurlari, aloqa va elektr ta'minoti bo'yicha qo'shimcha inshootlar, remont-ekspluatatsiya bo'linmalari, dispecherlik punktlari va hokazo) kiradi. Ayrim guruhlashtirilgan vodoprovodlarning uzunligi 3000 km va undan ortiq bo'lishi mumkin.
Guruhlashtirilgan vodoprovodlar ketma-ket usulda zonalashtiriladi. Har bir zona o'zining rezervuari va nasos stansiyasiga ega bo'lib, o'zi oqar quvurlarda suv bosimini so'ndirish uchun xizmat qiluvchi ^ze^uar^ ko'zda tutiladi. Magistral suv tashish quvurlari ishonchliligi bo'yicha maxsus talablarga javob bergani holda bir
tashish ^v^1^ ---------^^ bo yicha maxsus talablarga javob .............. bir
qator qilib quriladi. Aholi punktlarida kamida ikkita гezeгvuaг ko'zda tutilib, ular suv * : j*
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №11
sarfíni moslashtirish hamda avariya va o't o'chirish holati uchun maxsus suv hajmini
saqlash maqsadlariga xizmat qiladi.
Toshkent shahrining "Qodiriya" suv o'tkazish tuguni asosidagi guruhlashtirilgan qishloq suv ta'minoti tizimi.
Toshkent viloyatining g'arbida joylashgan Toshkent, Zangiota, Yangiyo'l va Chinoz tumanlarining qishloq aholisini suv bilan ta'minlash maqsadida O'rta -Chirchiq tumanida joylashgan, VU - 1 yer osti qurilmasi va Toshkent shahrining Qodiriya tugunidan suv oluvchi PET guruhlashtirilgan qishloq suv ta'minoti tizimi barpo etilgan.
Tizimning quvvati - 80 ming m3/sut bo'lib, suv tashish quvurlarining uzunligi 100 km atrofidadir. 20 yil ishlatilishi davomida, po'lat suv tashish quvurlarining, ayrim uchastkalari ishdan chiqqan va bu tizim deyarli ishlamay qo'ydi. Hozirda uzunligi 45 km bo'lgan yangi tranzit suv tashish quvurlarining qurilishi, Toshkent shaxrining "Qodiriya" tugunidan VK - 82 gacha qurilishi belgilanmoqda, u yerga suv nasos stansiyasi bilan beriladi. VK - 82 dan esa suv, o'z oqimi bilan VU - 3 gacha va
m i
*
keyin esa Yangiyo'l va Chinoz tumanlarining iste'molchilariga beriladi.
Taqsimlangan suv xizmatini tarmoq tugunlariga etkazish suv taqsimlash tarmog'i
Suv taqsimlash tarmog'ini boshqarishda va loyihalashda barcha kichik suv xizmatchilarini boshqarish, tarqatish tarmog'ini boshqarish qo'llab quvvatlanadi. Faqat umumiy soni suv taqsimlash tarmog'idan qilingan yuboradigan suv. Formani qabul qilish juda maqbul nazorat suvni boshqarishchilarini davolash liniyalari bo'ylab
taqsimlash suv taqsimlash tarmog'i. Keyin tarmoqning har bir bo'limidan bo'ladi
..... .....
suvni boshqarishga mo'ljallangan formulaga qarab:
demand demand
Q eDL ( jeDL '^jeDLLjeDL (3.52) |K>
Bu yerda,
Q talab - taqsimlangan suv nazoratida bo'lgan talablarning umumiy holati, DL j e - tartib liniyasi uchastkasining raqami, D - tartibga liniyasi qismi, D L uchun suv olishning umumiy qismi .
demand demand
QjeDL (t) =XAueDL(a_start,a_end)^ (0 / 2, (3.53)
(3.52) va (3.53) tenglamalar taqsimlangan uzunlik bo'yicha taqsimlanadi suv ta'minoti tarmog'ining tugunlariga suvga bo'lgan talabni tashkillashtirish.
Tizimni qayta qurishni optimallashtirishning matematik modeli suv ta'minotida
Tenslamasa faaat ikkita yansi o'zsaruvchini auvur liniyasidasi tusunnins
m
Tenglamaga faqat ikkita yangi o'zgaruvchini quvur liniyasidagi tugunning boshqaruvini amalga oshirish uchun o'zgartirilgan model optimalni yaratishga imkon berdi.
Q(t) = 3.14 - ([d + B(dL) - Ad]2 / 4 - F(t)
Q^mp(t) + ^fJQ(t)in = ake(t)-SALQt)out ; (3.54)
Tarmoqni rekonstruktsiya qilishni yakunlash-rekonstruksiya qilish nazarda tutadi boshqa diametrli etkazib berish uchun har qanday o'tkazish liniyalari. Demak, qayta qurish paydo bo'lishi mumkin bo'lgan yagona joy Tarmoq qismidagi bosimni nazorat qilish jarayoni uchun tenglamani to'xtatish. Avval aytib o'tgan o'tganimizdek, ikkita yangi o'zgaruvchini kiritishga kerak bo'ladi.
./ о
• Yangi o'zgaruvchan d A
• Yangi o'zgartiruvchi " (dLB ) "boshqaruvchisi butun sonli model
Ikki yaroqli narxga ega sozlashuvchi: 0 va 1. Bu shunday atalmish Mantiqiy sozlovchi. Tabiiyki, ob'ekt vazifalarini ham amalga oshirish kerak. Korxonada suv ta'minoti tizimining barcha to'lovlari narxini oshirish funktsiyalari kerak faqat mulk ko'rib taqlid qilinadigan qurilishlarning narxini boshqarish oling grafik - bu tartibga solish bo'yicha diametri o'zgaruvchanlikka oshirildi (dLB) dan farq qiladi chizish. Boshqacha qilib aytganda, ob'ekt funktsiyasi shunday ko'rinishi kerak yo'l.
Aj e A hamda Aju Ar = ( )
»
Ш?
Hr ('l' =s,ep) = Hn(i ) 3*4>
Q(t ) = {Hr (t|t = Sec - step) - Hr (t|t = 0)}- Sr / Sec _ step _ _ . ^ ) ^demand , _ _ ^int ake , _ (
OBJ = cu -{Q (t) -sAuQ (t)} +
( \
+ Cp - Sec_ step - 9.81 - КПД - {SApQ(t) - H(t)/3600} +
+ {SDs B(dL) - f ([d + Ad]) - Lt}/n + + {sAr Cr1 - Sr }/n +
г
+ {sArCr2 - HSr }/n (3.55)
Bundan tashqari, barcha o'zgaruvchan xarakterlovchi diametrlar d quvurlarini
mi
*
boshqarish va jarayondan olib tashlanishi kerak optimallashtirish. Suv ta'minoti
tarmog'ida mavjud
d-> Const _ D1 (3.56)
(rejalar mavjud bo'lgan va ishlaydi) va endi vazifalar optimallashtirish faqat
optimal rekonstruksiyani topishdan iborat tarmoqlar.
Funktsiya ]) ([ ddf A + bitta daraja metr narxini tavsiflaydi qon diametri o'zgargan tartibga solish d d A + va faqat amalga oshiriladi qayta qurish ( 1) ( = dLB). Xulosu:
Respublikamizda suv manbaasi sifatida yer osti hamda yer usti suvlaridan foydalaniladi, biroq, suv manbaasini tanlash juda murakkab jarayondir.
m >
mm
is* » J
Guruhlashtirilgan vodoprovodlar bu markazlashtirilgan vodoprovodlar tizimi bo'lib,
_ _
xo'jalik, tuman, viloyat va undan ham yirikroq hududlar bo'yicha tarqalgan aholi yashaydigan yoki boshqa ob'ektlarni suv bilan ta'minlaydi. Guruhlashtirilgan
vodoprovod tizimi texnik-iqtisodiy hisoblar asosida (yagona suv olish, tozalash
аи j
inshootlari hamda suv tashish va tarqatish tizimiga ega bo'lgan markazlashtirilgan sistema mahalliy (lokal) vodoprovodlarga nisbatan arzondir) hamda sanitar-gigienik sharoitlar bo'yicha (masalan mahalliy suv manbaalaridagi suvning sanitar-gigienik
! Ш-
ko'rsatkichlari qoniqarsiz bo'lganda) tashkil qilinadi.
Guruhlashtirilgan vodoprovod tizimlari hisobi suv notekis tarqalgan hududlarda aholi talabidan kelib chiqqan holda bajariladi. Ushbu hisob takomillashuvi uchun matematik model ishlab chiqildi. Ishlab chiqilgan matematik model asosida suv ta'minoti tarmoqlarini hisoblashni osonlashtirish imkoniga erishdim.
> >i Щ >
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1 .Abramov HH. Suv ta'minoti. - M.: Stroyizdat, 1982. - 440 p.
2. Abramov NN Suv ta'minoti tizimlarining ishonchliligi. - M.: Stroyizdat, 1979.-231-lar.
3. Abramov NN Shaharlararo suv uzatish - M.: Gosstroyizdat, 1963. - 209 p.
H*'
4. Alyshev VM Haqiqatning boshqarilishi to'xtatilishi qo'llaniladigan tizimlari tizimlari. Diss. dokt. o'sha. Fanlar, M.: 1987. 527l.
5. Andriyashev MM Suv ko'rsatmalarining gidravlik hisob-kitoblari va suv ta'minoti tarmoqlari. - M.: Stroyizdat, 1964. - 107 p.
6. Ashirova OA Suv ta'minoti va taqsimlash tizimlarini ishlatish usuli suv
ta'minoti tizimlari. // Arxitektura. Bino. Dizayn. - Toshkent, 2015. - № 2. - dan. 4951 ' ,
51.
7. Ashirova OA Tizimning suv ta'minoti elementlarini optimallashtirish suv ta'minoti. Akademik seminar. - Toshkent, 2015 - s. 21-28.
8. Maxambetov AM. Yaylovlarni suv ta'minoti tizimlari bilan sug'urta qilish: Tezisning referati. ... muhandislik fanlari nomzodi - M., 1982 .-- 24 b.
9. Maxmanov MM O'zbekistonning chol yaylovlarini sug'urtalash. Sobiqmatbuot ma'lumotlari. -M., 1985.-Ser. 3.-4-o'g'il .- B.1-5.
10. Maxmudov IE Ishonchliligini davolashning gidravlik jihatlari va qolmoqda tizimlar ichish suv ta'minoti (ustida misol Qashqadaryo viloyati). Diss. dokt. texnika fanlari - Toshkent. 2009 yil .-- 198 p.
11. Mirzaev S. Sh. Va boshqasi. Qishloq xo'jaligini ekologik asoslash va suv xo'jaligi. - Toshkent: TIIIMSKh. - 2000. - 189 b.
12. Mirzaev S.Sh. O'zbekistonning er osti suvlari zaxiralari.-Toshkent.: Fan, 1974-270 p.
i >-;> ]>
H ]>:>
13. Mirzaev S.Sh., Saloxiddinov AT Ratsional masalada Markaziy Qizilqum
yaylovlarining mahalliy suv resurslaridan foydalanish // Butunittifoq ilmiy konferentsiyalarining tezislari. Cho'llarning tabiiy resurslari va ularni davolash. -Ashxobod, 1986. - S. 69-71.
14. Mirzaev S.Sh., Saloxiddinov AT Mahalliy sxemalar iqtisodiyoti Markaziy Qizilqumdagi yaylov suv o'tkazmalari // Davlat va mamlakat suv resurslaridan kompleks foydalanish vazifalari: Ma'ruzalar tezislari. Butunittifoq ilmiy-texnik kengashi - Minsk: TsNIIKIVR, 1986 .-- S.9.
о
15. ONTP 1-77 texnologik dizaynining Butunittifoq normalari. M.: Kolos, 1979.- 81 b.
88 ONTP 5-80.- texnologik dizaynning Butunittifoq normalari. Moskva: Kolos, 1981> 50 p.
16. Miloddan avvalgi Gadflies Suvni oqilona ishlash loyihalash qishloq xo'jaligi korxonalari. - Rostov-Don: YujNIIGiM,
1985. - i-jiid, - 24i b.
17. Miloddan avvalgi Gadflies Qishloq xo'jaligi suv ta'minoti.-M.: Kolos, 1984.- 480 s.
18. OzDst 950: 2011 Ichimlik suvi. Gigienik talablari va sifatini nazorat qilish
\>m
Qilish. Toshkent. 2011 yil.
19. Orlovskiy SA Aniq tashqari bosh harf bilan qaror qabul qilishda davom etadi ma 4umot. - M.: Nauka, 1981. - 208s.
20. Ostrovskiy AA, Fomin VM Oddiy er osti suvlari Markaziy Osiyo.-M.: Nedra, 1969.
21.Orol gidrogeologik ekspeditsiyalarining hisobot materiallari "O'zbekgidrogeologiya" uyushmasi va Ekologiya va suv kafedrasi 1961-2002 yillar uchun TIIAMEning Orol muammosi bo'yicha manbalari.
22. Piskunov NS Differentsial va integral qurilish. Uchun VTUZov, Ikkinchi
jild, "Nauka" nashriyoti matematik adabiyot. Moskva 1972 yil 575-yil.
23. Pobereznichenko O.Yu., Xomutetskaya TP Hisoblash usuli va suv olish bilan suv ta'minoti va taqsimlash tizimlarining ishlashini optimallashtirish quduqlar. // Muhandislik va qurilish jurnali. № 2. 2014. p. 58-78.
о /I rv^u^biW^,-. г) ,uiпгл on 1 n on л л on 1 n
*
24. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-2910-sonli qarori 20.04.2017
"Kompleksni rivojlantirish va modernizatsiya qilish dasturi asosida 2017 - 2021 yillarda boshqariladigan suv ta'minoti va kanalizatsiya tizimlari "
25. Qishloq xo'jaligi suv ta'minoti tizimlarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalari. VSN 3-5-77.- M., 1977 .-- 270 p.
Um
¡•>50-' -Л |>
"-wisr" а I
: * ^ * п>
