Научная статья на тему 'ГЛАГОЛЫ ДВИЖЕНИЕ НА ВОДЕ В ПРОИЗВЕДЕНИЕ "THE ADVENTURES OF HUCKLEBERRY FINN" МАРК ТВЕНА И ИХ ПЕРЕВОД НА ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ'

ГЛАГОЛЫ ДВИЖЕНИЕ НА ВОДЕ В ПРОИЗВЕДЕНИЕ "THE ADVENTURES OF HUCKLEBERRY FINN" МАРК ТВЕНА И ИХ ПЕРЕВОД НА ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
95
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПЛАВАТЬ / ГЛАГОЛ / ДВИЖЕНИЯ / МЕТАФОРА / РЕКА / ЖИЗНИ / ПОХОЖ / ПРЫГАТЬ В ВОДЕ / БОЛЬНОЙ / ЖИВОТНЫЕ / ПТИЦЫ / КОРАБЛЬ / ТУМАН / ДЫМ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Холиков Абдулманон Юсуфович

Автор в своем статье сравнивает глаголов движение на воде в произведение «The Adventures of Huckleberry Finn» Марк Твена и их перевод на таджикский язык и приходит к выводу, что в обоих языках глаголы похожи в переводе и во многих случаях имеют одинаковое значение, не теряя свои оригинальные значении. В статье анализируются и сравниваются не только примеры из художественной литературы, но и различные примеры из поэзии английских писателей и лингвистов и их перевод на таджикском языке. Как отмечается, в статье использовали взгляды английских ученых и писателей, включая Смита и У.Коллинза и глаголы движение на воде и глаголы, относящиеся к реке, воде, рыбакам и лосям. По мнению английских ученых, в некоторых случаях эти глаголы не относятся к перемещению людей по рекам или кораблям, одушевленным и неодушевленным предметам в воде и полностью меняют свое значение.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE (AQUA MOTION VERBS) VERBS OF MOVEMENT IN THE WATER IN BOOK OF (WORKS BY) "THE ADVENTURES OF HUCKLEBERRY FINN" AND ITS TRANSLATION IN TAJIK LANGUAGE

The author in his article analyses and examines the aqua motion verbs in water in «The Adventures of Huckleberry Finn» by Mark Twain and their translation in Tajik language and comes to the conclusion that in both languages the verbs are similar in translation and in many cases have the same meaning. The article analyzes and compares not only fiction, but also various examples from the poetry of English writers and linguists and compares those examples in the Tajik language. As noted above, in the article the views of English scholars and writers including Smith and W. Collins have used aqua motion verbs, and verbs referring to river, water, fishermen in the article. According to English scientists, in some cases these verbs do not refer to the aqua motion verbs or the verbs depend to the rivers and ships, animate or inanimate objects in water, and that verbs completely change their meaning.

Текст научной работы на тему «ГЛАГОЛЫ ДВИЖЕНИЕ НА ВОДЕ В ПРОИЗВЕДЕНИЕ "THE ADVENTURES OF HUCKLEBERRY FINN" МАРК ТВЕНА И ИХ ПЕРЕВОД НА ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ»

Metaphors are divided into two groups depending on the position, volume and level of use in the language: a) the metaphor of oral speech; b) a metaphor for literary and artistic speech.

The metaphor of colloquial (oral) speech is often in the form ofpolysemous words, and in this case the similarity of objects is taken into account and is often expressed in phraseological units.

Since spoken metaphors are used in everyday life, the speaker and listener do not worry about expressing and understanding their meaning. Because their language has been studied for years and serves as ready-made material for speakers to express their thoughts.

Keywords: language, concepts, vocabulary, literature, metaphor, dictionary, theory, phenomenon, semantics, function, scientists, linguistics, comparisons, context.

Сведение об авторе:

Шералиев Самандар Осмонбоевич — ассистент кафедры Восточных языков Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни. (+992) 904077107

About the author:

Sheraliev Samandar Osmonboevich - Assistant, Department of Eastern Languages, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. (+992) 904077107

ФЕЪЛДОИ ХДРАКАТКУНАНДА ДАР ОБ ДАР АСАРИ «THE ADVENTURES OF HUCKLEBERRY FINN» - И МАРК ТВЕЙН ВА ТАР^УМАИ ОНДО ДАР ЗАБОНИ ТОЧДКЙ

Холицов А.Ю.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни

Пеш аз оне, ки ба тахлили сохтори морфологии феълхои харакаткунанда дар об мегузарем моро зарур аст, ки дар бораи худи «феъл - verb - глагол» каме маълумот дихем.

Пайдоиши вожаи «феъл - verb - глагол» дар забони англисй аз калимаи verbe-и забони фаронсавй манша гирифта худи вожа аз verbum-и лотини ба маънохои «калима, феъл - слова, глагол - word, verb» то кунун омада расидааст [1, с.181].

Сараввал, феъл гуфта як гурух калимахоеро меноманд, ки гайр аз маънои морфологи ва синтаксиси инчунин тобишхои гуногуни маъноиро доро мебошад. Дар забони англисй феълхои умуми гуфта чунин феълхоро фахмидан мумкин аст: «амал - действие - action», «чараён -процесс - process», «падида - явление - phenomenon», «х,олат - состояние - condition» [2, с. 182].

Забоншиноси рус А.Н. Аверьянова дар маколаи худ «Глаголы движения (перемещения) в современном русском языке», «Феълхои харкат (чойивазкунанда) дар забони муосири русй» дар бораи тафовут миёни феълхои харкат ё чойивазкунанда маълумот дода инчунин тарзи истифодаи мафхумхои «глаголы движения - феълхои характ», «глаголы перемещения - феълхои чойивазкунанда» ва «глаголы передвижения - феълхои пеш аз чойивазкунй» кайд намудааст.

А.Н. Аверьянова кайд менамояд, ки мафхуми «феълхои харкат» дар забоншиносй аз даврахои кадим истифода мешуд вале он махсусан дар солхои наздик миёни забоншиносон ва омузгорони донишгоххо серистеъмол гардид» [1, с.3]. Мафхуми дигар «феълхои чойивазкунй» дар корхои илмии профессорон А.Н. Аверьянова ва А.В. Исаченко мушохида мегардад. Маълум мегардад, ки заоншиносон А.Н. Аверьянова ва А.В. Исаченко дар корхои худ мафхуми «феълхои чойивазкунй» [1, с.3] зиёдтар истифода менамоянд.

Инчунин А.Н. Аверьянова кайд мекунад, ки «Имрузхо харду истилох серистеъмол ба шумор рафта онхоро хамчун баробармаъно, якмаъно ва ё ба хамдигар муродиф мешуморанд» [1, с.3].

Дар забонхои точикй, русй ва англисй феълхои харакаткунанда дар об натанхо ба маънои аслй, балки ба маънои мачозй низ зиёд мавриди истифода карор мегиранд. Шоирону навистандагон ин мафхуми ташбехии забонро дар шеърхо, газалхо, рубои, мисраъ, асархои мансур ва инчунин дар зарбулмасалу маколхо вожагони марбут ба «шиновари, оббози, гута задан, мавци об, киштисавори ва г.»-ро багоят зиёд истифода намудаанд.

Кайд кардан ба маврид аст, ки дар забони англиси феъщои уаракаткунанда дар об аз забонхои тоцики ва руси дида зиёдтар ба чашм мерасад, чунки таркиби лугавии ин забони пургановат аз ингуна вожагони уамшабеу бою ганй аст. Аз ин лиуоз, забони англиси ба гурууи забонхои «рушдёфта»-и феълхои уаракаткунанда дар об шомил мешавад. Мисол: swim — шино кардан, sail— харакат намудан бо заврац, drift — гутта задан, float — ба руи об баромадан, row — бал занон равона шудан, coming down — зери об шудан, paddled — шино кардан, бел задан, cross the river — аз дарё (бахр) шино карда гузаштан, up to the river — дар руи об, swim (swam) — шино кардан, travel (ed) — саёхат намудан, move (d) — рафтан, харкат намудан, sink — гарц шудан / гутидан, went down — рафтан ба зер / ба назди чизе, jump (ed) into the river — ба дарё паридан, swim away — шино карда ба дигар тараф рафтан, swam straight — рост харакат намудан ва f. Х,ар яке аз ин феълхои

овардашуда ба гайр аз маънои аслии худ ба маънои мачозй низ омада метавонад. Дар асари «The prince and the pauper» ва «The Adventures of Huckleberry Finn»- и нависандаи англис Марк Твейн феълхои шино кардан ва гутта задан дар бахр бо маънои асл ва мачоз оварда аст.

Дар асари «The Adventures of Huckleberry Finn»^ нависанда феълхои харакаткунанда дар об ба монанди coming down — зери об шудан, paddled — шино кардан, бел задан, cross the river — аз дарё (бахр) шино карда гузаштан, up to the river — дар руи об, swim (swam) — шино кардан, travel (ed) — саёхат намудан, move (d) — рафтан, харкат намудан, sink — гарц шудан / гутидан, went down — рафтан ба зер / ба назди чизе, jump (ed) into the river — ба дарё паридан, swim away — шино карда ба дигар тараф рафтан, swam straight — рост харакат намудан хело зиёд ба назар мерасад ва хар яки онхо дар мавридхои гуногун ба маънохои аслу мачоз омадаанд. Мисол: Early one morning, we saw a big house coming down the river. So we got in the canoe and paddled out to it [3, 10] -Субхи барвацт, ба мо намоён гашт, ки хонае зери об мешуд. Хрминтарщ мо цаицро гирифта ба тарафи он хона равона шудем.

Аз мисоли дар боло овардашуда феълхои coming down ва paddled дар забони точикй дар рафти тарчума гарц шудан, зери об шудан ва равона шудан (дар об)-ро, дар бар мегирад.

Инчунин нависанда дар асари номбурда мисолхои зеринро истифода намудааст: People used rafts to cross the river. [3, 6] - Одамон белро барои аз дарё гузаштан истифода мебаранд. He took me three miles up to the river in a boat [3, с.5] - Умаро ба заврацаш гирифта ба масофаи 3 мил дар руи об бурд. I paddled back to the riverside and hid in the trees [3, 6] - Ман боз гашта ба тарафи сорили дарё шино кардам ва дар пушти дарахтон пинхрн шудам. Then I put some food in my canoe and paddled away [3, 6] - Баъдан каме хурока ба цаицам гузошта (шино карда равона шудам) бозгаштам. I paddledfor about five miles and then I was tired [3, с.8] - Тацрибан 5 мил шино карда монда шудам. I swam across the river [3, 9] - Ман ба он тарафи нщр шино кардам. Then Ipaddled back to the island [3, 10] - Баъдан баргашта ба тарафи сохил равона шудам. Just after dark, I got in the canoe andpaddled across the river [3, 12] - Баъди торик шудан заврацро гирифта ба тарафи дигари дарё (равона шудам) шино кардам. Then I paddled back to the island as fast as I could [3, 16] - Баъдан чи цадаре метавонистам зуд ба тарафи сохил харакат (шино) намудам. At night, we traveled dawn the river on the raft - Шабона мо бо заврацамон шинокунон (харкаткунон) ба дохили дарё рафтем. We didnt need to paddle - we just moved with the river [3, 16] - Моро бел задан лозим набуд - мо бо (ёрии) самти об равона будем. A lot of steamboat passed us at night and they couldn 't see us [3, 17] - Шабона киштихри зиёде моро гузаштанд ва онхо моро дида наметавонистанд. The boat s going to sink [3, 17] - Кишти гарц мешавад. We paddled very quietly to the steamboat and got on it [3, 17] - Бо зуд ба тарафи кишти равона шуда ба он хамрох шудем. In a few hours this steamboat will sink, and he ll sink with it. [3, 18] - Чанд соат баъд ин кишти зери об мемонад (гарц мешавад), у низ бо хрмрохции ин кишти зери об (гарц) мешавад. The river was fast, so the boat moved along very quickly [3, 19] - Мавци дарё сахт мевазид, хаминтариц цаиц тез равона буд. We were crossing the river when the rain started. - Вацте борон меборид мо алакай дарёро убур мекардем. Our small boat sank and we all swam to the steamboat. - Каици мо гарц шуд ва хамаи мо ба тарафи кишти шино кардем. I swam here to get help [3, с.19] - Ман ба инцо барои нацот хоста номадам (шино кардам). Soon I saw something coming down the river behind me. It was moving fast. It was a steamboat! [3, с.19] - Дере нагузашта дидам, ки чизе аз пуштам дар дохили дарё омада истодааст. Он хело тез харакат менамуд. Он кишти буда аст! I heard the men coming and Ijumped into the river. I didn t want them to find me. I was going to swim away [3, с.24] - Ба гушанрасид, ки одамон омадаистодаанд ва зуд ба об паридам. Ман намехостам онхо маро бинад. Аз онцо ба дигар самт шино намудам. I swam straight down because I didn t want the boat to hit me [3, с.24] - Ман ба цаъри об шино кардам (гута задам) намехостам то ки цаиц маро зер намояд (занад). I swam about two miles to the side of the river [3, 24] - Ман ба масофаи 2 мил ба дигар тарафи дарё шино (рафтам, харакат) кардам.

Аз мисолхо бармеояд, ки дар асари «The Adventures of Huckleberry Finn» - и Марк Твейн феълхои харакат дар об ба монанди: (swim-swam, paddled, across, traveled, passed, moved, sink, jumped) — (рафтан, шино кардан, гута, гутидан, зери об рафтан, баромада, гурехтан (бо заврац)), дар забонхои англисй ва точикй хангоми тарчума дар бисёри аз мавридхо бе таъгир ва бо як дигар шабех меоянд.

Намояндаи дигари англис Смис кайд мекунад «дар забони англисй феълхои шабех, ба дарё, об, шиноварон, харакат дар об, шино кардан, оббози кардан, гута задан ва хаёти одамоне, ки дар лаби бахрхо умр ба сар мебаранд дар лугатхои забони англисй хело зиёд аст. Бояд, гуфт, ки зиёде аз онхо тобишхои гуногуни маънои доранд ва хангоми тарчума онхо на ба дарё ва шиновар рабт доранд». Дар инчо метавонд чанде аз мисолхоро овард:

To be all at sea (to unable to understand) - чизеро дарк накардан (нафахмидан);

Мисол: How can I be a judge in a situation in which I am all the sea? I'm afraid I'm all at sea in this problem - Чихел метавонам хулоса барорам дар холате, ки худам хеч чизро дарк накардам

(нафаумидам)? Ман метарсам чизеро намефаумам.

Дар забони англисй метавонда чунин ибораи феълиро овард ба монанди «to sink or swim», ки хангоми тарчума дар забони точикй маънохои зайлро дорост: комёби ё нокоми, гарц шав ё шино кун.

Мисол: To sink or swim (to fail or succeed) - нокоми ё комёби (гарц шудан ё шино кардан. It is a case of sink or swim (All depends on his afford) - Х^амаи ин ба худи у вобастаги дорад. In deep water (In a trouble or danger) - Дар уолати ноором ё тарс будан. In low water, on the rocks (in strained financial circumstances) - Холати пулии хуб надоштам (дар уолати бади молияви будан). To in the same boat with somebody (to be in the situation in which people share the same difficulties and dangers) - Ба касе кумак намудан (шахесе дар мушкилот ё хатар царор дорад ба у кумак расонидан (дар уолати у худро уис кардан)). I don t like you much, but seeing that we ^re in the same boat Ill back you all I can - Ту ба ман на онцадар писан уасти аммо мебинам дар мушкилотам ту бо ман уамроуи ва ман уамаи инро барои ту бар мегардонам чи цадаре аз дастам оЯд (метавонам).

Аз суханхои Смис ва Коллинс В.Н. олимони англис ва мисолхои дар боло оварда бар меояд, ки феълхои харакаткунанда дар об ба маънои мачозии оварда шуда тобишхои гуногунро дорост. Дар инчо метавонад чумлаи забони англисй «in the same boat (with)» - ро мисол овард. Дар ин чумла ба тарчумаи он бо таври тахутул-лафзй нигарем дар забони точикй ба маънои «дар як кишти будан»-ро дорост. Чунон ки дар боло кайд намудем ба маънои мачози ё ин ки маъноияш «одамон на дар киштй балки дар рохи хаёт ба монанди киштии дар об Fарк шуда ё Fyтида истода» мебошад [3, 3-9].

To sail under false colours (to pretend to be what one is not sometimes, to pose as a friend and, at the same time, have hostile intentions) - Номи худро пинуон доштан ва бо дигар ном зинстан (ки будани худро пинуон доштан). - Скрывать своё настоящее имя, жить под чужим именем, выдавать себя, за другого.

Дар забони русй чунин мисолро овардан ба маврид аст: Плыть под чужим флагом (о корабле) -Дар зери парчами дигарон уаркат намудан. У меня хватило ума скрыть свое настоящее имя во время этой глупой поездки. - Ацламро ба кор бурда дар ин сафари аблауона номи аслиамро пинуон намудам -1 had so much wisdom as to sail under false colours in this foolish jaunt of mine [4, с.86].

Дар мисоли оварда шуда «to sail under false colours» — ба маънои тахутул-лафзй «дар зери парчами дигарон харкат намудан» ва ба маънои мачози бошад «пинхон доштани чизе аз касе, (ба маънои ном, шахсият, хакикат ва f.)» Инчунин «to sail under false colours» бо маънои дигари мачозиаш дар забонхои мукоисашаванда чунин омадааст: «An enemy ship that approaches its intended prey showing at the mast the flag («colours») of pretended friendly nation - Киштии душманон, ки худро дар зери парчами дусти нишон медиуад».

Бояд гуфт, ки дар маколаи мазкур хангоми тарчума, тахлил ва мукоисаи феълхои харакаткунанда дар об дар забонхои англисй ва точикй ба мо ошкор гардид, ки дар харду забон ин феълхо дар холати аслии худ ба маънои шино кардан, оббозй кардан, Fyra задан, рафтан/омадан (бо киак, киштй, заврак ва f.), харкат намудан истифода мешавад. Инчунин ба акидаи олимон ва нависандагони забонхои тахлилшаванда ин феълхо метавонанд маънои аслии худро бо маънохои мачози иваз намоянд.

ЛИТЕРАТУРА

1. Аверьянова А.Н. Глаголы движения (перемещения) в современном русском языке. Учен. зап. / А.Н. Аверьянова. - Л. гос. ун-т: 1973. Серия филол. наук, вып. 37 (77). - С. 3

2. Джаматов С. Становление и развитие лингвистической терминологии таджикского и английского языков. Душанбе: «Чопхонаи Дониш» С. 412

3. Смит, Л.Н. Фразеология английского языка. М.: Предисловие, 1959. - С. 3-9

4. Mark Twain, The Adventures of Huckleberry Finn / M.Twain: - Spain. Madrid. 2000. -P. 53

5. Stevenson R. L., 'St. Ives', ch. XXVIII, - P. 86

ГЛАГОЛЫ ДВИЖЕНИЕ НА ВОДЕ В ПРОИЗВЕДЕНИЕ «THE ADVENTURES OF HUCKLEBERRY FINN» МАРК ТВЕНА И ИХ ПЕРЕВОД НА ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ

Автор в своем статье сравнивает глаголов движение на воде в произведение «The Adventures of Huckleberry Finn» Марк Твена и их перевод на таджикский язык и приходит к выводу, что в обоих языках глаголы похожи в переводе и во многих случаях имеют одинаковое значение, не теряя свои оригинальные значении.

В статье анализируются и сравниваются не только примеры из художественной литературы, но и различные примеры из поэзии английских писателей и лингвистов и их перевод на таджикском языке.

Как отмечается, в статье использовали взгляды английских ученых и писателей, включая Смита и У.Коллинза и глаголы движение на воде и глаголы, относящиеся к реке, воде, рыбакам и лосям. По мнению английских ученых, в некоторых случаях эти глаголы не относятся к

перемещению людей по рекам или кораблям, одушевленным и неодушевленным предметам в воде и полностью меняют свое значение.

Ключевые слова: плавать, глагол, движения, метафора, река, жизни, похож, прыгать в воде, больной, животные, птицы, корабль, туман, дым.

THE (AQUA MOTION VERBS) VERBS OF MOVEMENT IN THE WATER IN BOOK OF (WORKS BY) «THE ADVENTURES OF HUCKLEBERRY FINN» AND ITS TRANSLATION IN TAJIK LANGUAGE

The author in his article analyses and examines the aqua motion verbs in water in «The Adventures of Huckleberry Finn» by Mark Twain and their translation in Tajik language and comes to the conclusion that in both languages the verbs are similar in translation and in many cases have the same meaning.

The article analyzes and compares not only fiction, but also various examples from the poetry of English writers and linguists and compares those examples in the Tajik language.

As noted above, in the article the views of English scholars and writers including Smith and W. Collins have used aqua motion verbs, and verbs referring to river, water, fishermen in the article. According to English scientists, in some cases these verbs do not refer to the aqua motion verbs or the verbs depend to the rivers and ships, animate or inanimate objects in water, and that verbs completely change their meaning.

Keywords: coming down - paddled - cross the river -, up to the river - swim (swam) - travel (ed) -move (d) - sink - went down -jump (ed) into the river - swam straight - swim away.

Сведения об авторе:

Холиков Абдулманон Юсуфович — старший преподаватель кафедры языкознания и сравнительной типологии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, Tel: (+992) 938989862.

About the author:

Kholiqov Abdulmanon Usufovich — senior teacher chair of linguistics and comparative typology Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ainy, Tel: (+992) 938989862.

ТЕМАТИЧЕСКАЯ КЛАССИФИКАЦИЯ СТРОИТЕЛЬНОЙ ЛЕКСИКИ В ШУГНАНСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫК НА ОСНОВЕ ДОМА ЗАПАДНОГО ПАМИРА

Бобова Д.Б.

Хорогский государственный университет имени. МНазаршоева

Предметом сопоставительного исследования данной статьи является строительная и бытовая лексика на материале памирского домашугнанскогои английского языков. Данная лексика насчитывает значительное количество терминологических единиц. Она отражает понятийную систему бытовой лексики, одной из важнейших отраслей народного быта всех времён, поэтому представляется актуальным исследовать строительную терминологию не только в ее современном состоянии, но и используя материалы древнерусского языка.

Строительная и бытовая терминология представляет собой своеобраз- ную лексическую систему, складывавшуюся на протяжении длительного времени, восходящую к профессиональной лексике строителей ранних периодов развития общества. Отсюда вытекает теоретическая и практическая необходимость исследовать данную лексическую группу на широком историческом фоне, определить особенности ее формирования и структуру. Многие строительные термины теснейшим образом связаны с лексикой общего употребления. Целостный анализ истории данной терминологии дает возможность определить основные направления ее развития.

Впервые подвергаются сопоставительному анализу пространственно- временные отношения строительной лексики в разноструктурных языках на базе шугнанского и английского языков.Теоретическая значимость работызаключается в том, что, во-первых она представляет собой первую попытку анализа лексической системы в строительной лексике в сопоставляемых языках. Во-вторых, актуальность и научная новизна исследования определяют ее теоретическую значимость. В-третьих, описание словаря в когнитивном аспекте позволит создать функционально -семантическую классификацию с учетом всего объёма информации, вербализуемой в словах и блоках лексем.

В современной строительной лексике могут быть обнаружены разнородные по времени вхождения, по источникам формирования и по принципам номинации термины. Отсюда вытекает теоретическая и практическая необходимость исследовать данную лексику на широком историческом фоне, определить особенности её формирования и структуру. Многие строительные

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.