CC BY
1ГЕОГРАФИЯНЫ ОЦЫТУ YДЕРIСIНДЕ АКАДЕМИЯЛЬЩ 1ЗДЕСТ1РУ ЖYЙЕЛЕРIН ПАЙДАЛАНУДЬЩ ЭД1С-ТЭС1ЛДЕР1
Г.Ц.ЖУМАБАЕВА, Ш.У.ЛАЙСХАНОВ
Абай атындагы ^азак улттьщ педагогикалык университетi, Алматы к., ^азакстан
Ацдатпа. Онлайн оцытудыц цолданысца ену1 бшм беру саласында ауцымды взгер1стер жасап, оныц цысца мерзгм гшгнде царыштап дамуына вте Yлкен Yлесiн цосты. Галамтор желшндег1 ацпараттардыц толассыз агыны студенттердщ зерттеушшк дагдысын шыцдай тYсуiне себеп болып отыр. Ашыц ацпарат ресурстарыныц квптт студенттердщ синтездеу, сурыптау цабшеттерт арттырганымен, уацытты дурыс пайдалану жагынан циындыцтар тугызуда. Жалпы барлыц iздеу ЖYйелерi бiрдей жумыс жасамайды, мысалы, кейбiреулерi гылыми зерттеулер Yшiн басцаларга цараганда квбiрек артыцшылыцтар усына алады.
Географияны оцыту удершнде iздестiру жуйелерт тиiмдi пайдалану студенттерден ацпараттыц сауаттылыцты талап етеди Осы туста студенттердщ академиялыц дагдыларын жацсартуы вте мацызды. Ал, академиялыц дагдыныц алгышарты ацпаратты дурыс iздеу, iздестiру ЖYйелерiн пайдалана алу. Бiздiц цифрлыц дэуiрiмiзде жалпыга цол жетiмдi жэне меншiктi платформаларда квптеген онлайн бшм беру материалдары бар. Бшм беру ресурстарын тиiмдi iздеудi цамтамасыз ету Yшiн кшт свздерге негiзделген iздеу ЖYйелерiн аныцтау цажет.
Бул мацалада студенттердщ зерттеуштк цабшеттерт арттыруга квмектесетт iздестiру жуйелерте шолу жасап, оларды тиiмдi пайдалану жолдары усынылады.
Клт свздер: Iздестiру ЖYйелерi, академиялыц сауаттылыц, зерттеушшк цабшеттер, гылыми материалдарды 1здеу;
МЕТОДЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ АКАДЕМИЧЕСКИХ ПОИСКОВЫХ СИСТЕМ В
ПРЕПОДАВАНИИ ГЕОГРАФИИ
ЖУМАБАЕВА Г.Ц., ЛАЙСХАНОВ Ш.У.
Казахский национальный педагогический университет имени Абая, г.Алматы, Казахстан
Аннотация. Внедрение Онлайн-обучения произвело масштабные изменения в сфере образования и внесло очень большой вклад в его динамичное развитие в короткие сроки. Непрекращающийся поток информации в сети Интернет заставляет студентов оттачивать свои исследовательские навыки. Несмотря на то, что обилие открытых информационных ресурсов повышает способность студентов к синтезу, сортировке, оно создает проблемы с правильным использованием времени. Не все поисковые системы в целом работают одинаково, например, некоторые могут предложить больше преимуществ для научных исследований, чем другие.
Эффективное использование поисковых систем в процессе обучения географии требует от студентов информационной грамотности. Здесь очень важно, чтобы студенты улучшили свои академические навыки. А предпосылкой академических навыков является умение правильно искать информацию, пользоваться поисковыми системами. В нашу цифровую эпоху существует множество материалов для онлайн-обучения на общедоступных и проприетарных платформах. Чтобы обеспечить эффективный поиск образовательных ресурсов, необходимо определить поисковые системы на основе ключевых слов.
В этой статье будет представлен обзор поисковых систем, которые помогут повысить исследовательские способности учащихся и предложат способы их эффективного использования.
Ключевые слова: поисковые системы, академическая грамотность, исследовательские способности, поиск научных материалов;
METHODS OF USING ACADEMIC SEARCH SYSTEMS IN GEOGRAPHY
TEACHING
G.JUMABAEVA, SH.LAISKHANOV
Abai Kazakh National Pedagogical University, Almaty, Kazakhstan
Abstract. The introduction of online learning has caused a huge change in education and contributed to its dynamic development in a short time. The constant flow of information on the Internet forces students to sharpen their research skills. Although the abundance of open information resources increases students' ability to synthesize, sort, it creates problems with the correct use of time. Not all search engines work the same way, for example, some may offer more advantages for research than others.
Effective use of search engines in geography requires students to be information literate. It is very important that students improve their academic skills. And the prerequisite of academic skills is the ability to search for information correctly, using search engines. In our digital age, there is a lot of online learning material available on public and proprietary platforms. To ensure effective search for educational resources, it is necessary to define search systems based on keywords.
This article will provide an overview of search engines that will help to improve students' research abilities and suggest ways to use them effectively.
Keywords: search systems, academic literacy, research abilities, search for scientific materials;
Нег1зг1 ережелер: «Географияны окыту Yдерiсiнде гылыми материалдарды iздестiру жYЙелерiн пайдаланудьщ эдю-тэсшдерЬ> такырыбындагы макаланьщ непзп ойы зерттеу жумыстарында iздестiру жYЙелерiн тиiмдi пайдаланудыц мацызы жайында усыныстар енпзу. Бшм алушылардыц зерттеу эрекеттершде колдануга болатын iздестiру алгоритмш усыну. Зерттеу, талдау аркылы бiршама мэселелер карастырылды.
Юркпе: Бшм алушылардыц зерттеушшк кабшеттершщ ешкандай кедергшераз дамуы бшм беру саласындагы езекп мэселелердщ бiрi болып табылады. Зерттеушшк кабшетп арттыруда акпартты сурыптау, конспектшеп кажетп мэлiметтi табу, ойды жYЙелеу мацызды кезец. Алайда барлыгыныц бастамасы акпаратты iздестiру кезещнде бiз гылыми эдебиеттермен коса iздестiру жYЙелерiн пайдаланамыз.
Зерттеу жумысыныц максатын теменде берiлген мiндеттер аркылы жYзеге асыруга болады:
- Iздестiру жYЙелерiн салыстырып, географияны окытуда колдануга тиiмдi жYЙелер топтамасын курастыру;
- Географияны окыту YДерiсiнде колдануга болатын колайлы iздестiру жYЙелерiн топтастыру;
- Аныкталган жYЙелердi оку YДерiсiнде пайдаланудыц оцтайлы эдю-тэсшдерш усыну;
- Iздестiру жYЙелерiн пайдалана отырып, окушылардыц зерттеушiлiк дагдыларын калыптастыру тэсiлдерiн усыну;
^азiрri тацда студенттер кiтапханаларFа барып iзденудiц, сагатттарын дэстYрлi iзденiс жумыстарына арнаудыц орнына уакытын тиiмдi пайдалана алады. Кептеген iздеу куралдарын пайдалану аркылы, онлайн ютапханаларга кол жеткiзе алады.(1) Iздестiру жYЙелерi зерттеушiлерге эртYрлi акпараттарды табуга, оларга кол жеткiзуге жэне акпараттарды талдауга Yлкен мYмкiндiк беретiн куатты курал. Алайда барлык iздестiру жYЙелерi бiрдей емес, мысалы кейбiреулерi гылыми зерттеулер Yшiн кептеген артыкшылыктар усына алады. Мундай iздестiру жYЙелерiнде iздеу нэтижесшде халыкаралык
гылыми журналдар мен макалалар, монографиялар, ашык аппарат ресурстарына кол жеткiзе аласыз. Барлык дерек сенiмдi, гылыми тургыда CYЗгiден еткен галымдар ецбепне кол жетюзе аласыз. Бул мYмкiндiктердi Google Scholar, Taylor & Francis, ERIC, ScienceDirect, Scopus жэне т.б. iздестiру жYЙелерi усына алады.
1здест1ру ЖYйeсiнiц басты 6emi
Сайты
hdecmipy ЖYйeсiнiц мYмкiншiлiктeрi
https://scholar.google.co m/
2004 жылы Google жасаган гылыми басылымдарга арналган кеп функционалды iздеу платформасы. Google Scholar кептеген рецензияланган
журналдардыц, ютаптардыц,
диссертациялардыц, цифрлык ютапханалардыц жэне
галымдардыц баска да
жумыстарыныц деректерiн
камтиды.
Search peer-reviewed journals and articles
В
5.276,000» articles ' ^
MX
plc баспа белiмшесi.
https://www.tandfonline. com/
Бул Informa компаниясыныц Элеуметтiк, гуманитарлык
гылымдар, инженерия, медицина, химия жэне физика бойынша жинактарды эзiрлеу Yшiн редакторлармен,
кауымдастыктармен жэне
мекемелермен бiрлесiп жумыс ютейдь Акылы iздестiру жYЙесi.
Educational Clearinghouse миллионнан библиографиялык
Resources дереккоры 1,6 астам жазбаларды
https://eric.ed.gov/
жэне 750 000-нан астам толык мэтiндi кужаттарга сiлтемелердi бiрiктiредi, олардыц ец ертесi 1966 жылдан басталады. ERIC деректер базасы бшм берудщ барлык аспектiлерiн камтиды._
STORIES BEHIND ™ FACTS
https://www.sciencedirec t.com/
Elsevier голландиялык баспа Yffimrç жумыс процесiн колдайтын куралы, эртYрлi пэндер бойынша жумыстар арасында кедергiсiз iздеуге мYмкiндiк береди Акылы iздестiр жYЙесi.
Scopus: Comprehensive, multidisciplinary, trusted abstract and citation database
Quick!) find rtlrvoni one
https://www.elsevier.com /products/scopus
2004 жылы Elsevier (орыс. Elzevir) академиялык баспасы жасаган рецензияланган гылыми
эдебиеттердщ бipьщFай
библиографиялык жэне
абстрактiлi мэлiметтер базасы. Scopus-ка Kipy институционалдык жазылым аркылы камтамасыз етiледi.
https://dl.acm.org/
Информатика кэсшкой
бiрлестiriнщ электронды
ютапханасы осы беделдi уйымньщ 1954 жылдан 6epri барлы; басылымдарын (толы; мэтiндерi), сонымен катар бiрнеше еншiлес уйымдардьщ басылымдарын
камтиды.
(Академиялык iздестiру жYЙелерiне сштеме) Аталган академиялык iздестiру жYЙелерi бшм алушылардыц гылыми зерттеу жумыстарыныц непзге дерек K03i бола алады. Академияльщ iздестiру жYЙелерiн пайдалануда студенттерщ кажетп кiлт сeздерiн утымды таба 6^i ете мацызды.(2) Гылыми iздестiру жYЙелерiндегi iздеу алгоритмiн калай жумыс жасайтынын бiлу кез келген бiлiм алушы Yшiн ете кажегтi кабшеттщ бiрi болып табылады. Бундай жYЙелердщ артыкшылыгы деректердi тек накты багытта iздеуiнде. Google жалпылама iздестiру жYЙесiнде «урбанизация» кшт сезшщ накты акпарат кезшщ санын бiлу Yшiн iздеудi жYргiзу керек. Эдетте, бул сурауды енпзген кезде бiрнеше жYЗ мыцнан миллионга дейiнгi нэтижелердi алуга болады. Мысалы, жалпы Google iздеуiнде нэтижелер саны бiрнеше миллион болуы мYмкiн, ал Google Scholar-да ондаган мьщ гылыми макалалар болуы мумкш.(З)
АКАДЕМИЯЛЫК, 13ДЕСТ1РУ ЖУЙЕЛЕР1
Академиялык, >здеу жуйеа тек алдын ала анык,талган журналдарды. шолуларды жэне рефераттарды 1здейд|
Кептеген академиялык, (здеу жуйелер1Н1к зерттеу сапасын аныкдау муммндт бар
Барлы^ дерлж академиялык, 1здеу жуйелер1нде к,ол жет1мд| кецейттген «здеу опциялары бар
ЖАЛПЫ 13ДЕСТ1РУ ЖУЙ ЕЛ EPI
к
• Жалпы I здеу жуй ее I сэйкес жэне к,атысы жок; мак,алаларды к,амтитын букт дерскк,орды 1здейд|
• Жалпы )здеу жуйелер! нэтижелердщ сапасы мен стандартын цамтамасыз етпейд!
Жалпы 1здеу жуйелертщ 1здеу нэтижелер! уйымдастырыл маран жэне жетк!Л1кс13
(Академиялык жэне жалпы iздестiру жYЙелершщ айырмашылыктары)
Академиялык iздестiру жYЙелерiн географияда пайдалану студенттердщ зерттеу жумыстарыныц сапасын арттыруга, гылыми акпаратка колжетiмдiлiктi камтамасыз етуге жэне теориялык негiздердi теревдетуге мYмкiндiк бередь(4) Мiне, география саласындагы iздестiру жYЙелерiн пайдалану жолдары:
1. Зерттеу такырыбын аныктау: Географияда зерттеу такырыбын аныктау Yшiн тYрлi макалаларды, диссертацияларды жэне баска гылыми жумыстарды карап шыгу. Ьдеспру жYЙелерi казiргi трендтер мен жаца мэселелердi аныктауга кeмектеседi.
2. Дереккeздердi iздеу: Географиялык деректер, статистикалык акпараттар мен картографиялык материалдарды iздеу. Мысалы, табиги ресурстар, климаттык езгерютер, урбанизация процестерi бойынша зерттеулер.
3. Сараптама мен салыстыру: ЭртYрлi елдердеп немесе аймактардагы географиялык мэселелердi салыстырып, зерттеу нэтижелерш талдау. Iздестiру жYЙелерiнен алынган мэлiметтер аркылы шетелдiк зерттеулермен танысу.
4. Методологияны Yйрену: Географиялык зерттеулердеп эдiстер мен тэсiлдердi Yйрену. Студенттер тYрлi зерттеу эдiстерi, GIS (Географиялык Акпараттык ЖYЙелер) колдану, далалык зерттеулер, сауалнама жYргiзу тэсiлдерi туралы акпаратты таба алады.
5. Плагиаттан коргау: Зерттеу жумыстары кезiнде дереккездердi дурыс сiлтеме жасау, плагиаттан сактану. Бул гылыми этикага сэйкес келедi.
6. Картография жэне визуализация: Географиялык акпаратты визуализациялау мен картография жасауга катысты материалдарды iздеу. GIS куралдары мен техникаларын зерттеп, практикалык дагдыларды дамыту.
7. Гылыми байланыс: Халыкаралык гылыми байланыстарды ныгайту. Географияда езект мэселелер бойынша шетелдiк зерттеушшердщ жумыстарын зерттеп, олармен байланыс орнату.
8. Жаца технологиялар: Географиядагы жаца технологиялар мен иновациялар туралы акпарат алу, мысалы, дрондарды колдану, спутниктiк мониторинг, климаттык модельдер.
9. Жетекшшк пен кооперация: Географиялык когамдастыктар мен уйымдарда жарияланган материалдарды зерттеп, гылыми жумыстарды жетiлдiру Yшiн жетекшiлiк алу.
10. Конференциялар мен семинарлар: Академиялык конференциялар мен семинарларда талкыланган зерттеулер туралы акпарат жинау, бул студенттерге ез жумысын коргау Yшiн жаца идеялар мен аргументтер жинактауга мYмкiндiк бередi.(5)
Географияны окыту YДерiсiнде iздестiру жYЙелерiн оцтайлы пайдалану, зерттеу жумысында деректер жинауда кемегш тигiзедi. Ал географияны окыту YДерсiнде пайдаланылатын ец тиiмдi iздестiру жYЙесi — GeoRef . Ол география, геология жэне экология саласындагы гылыми зерттеулер мен деректердi жинактайтын арнайы iздестiру базасы. Ол Американ геофизикалык одагыныц (AGU) колдауымен курылган жэне географиялык гылымдар бойынша элемдегi ец мацызды дереккездердiц бiрi болып табылады. GeoRef iздестiру базасы мазмунында келесщей жумыстар камтылган:
- Гылыми макалалар: География мен геология бойынша рецензияланган журналдардагы макалалар;
- Диссертациялар мен зерттеу жобалары: Жогары бiлiм мекемелершде коргау Yшiн эзiрленген жумыстар;
- Конференция материалдары: Географиялык жэне геологиялык конференциялардагы баяндамалар мен презентациялар;
- Техникалык есептер: Гылыми зерттеулердщ нэтижелерi мен талдаулары; GeoRef iздестiру базасы географиялык бiлiм беруде колданылатын академиялык iздестiру базасыретiнде усынатын функционалдык мYмкiндiктер мынадай:
- Кецейтшген iздеу: Пайдаланушылар кiлт сездер, авторлар, жылдар жэне журнал атаулары бойынша акпаратты жылдам таба алады.
- Библиографиялык деректер: Сiлтемелер мен цитаталарды тиiмдi баскаруга мYмкiндiк бередi.
- Такырыптык топтау: Географияныц эртYрлi аспектiлерi бойынша материалдарды iздеуге кемектеседi. Пайдалану артыкшылыктарына сенiмдiлiк (тек рецензияланган жэне гылыми стандарттарга сай материалдардыц жариялануы), заманауи (жYЙелi тYPде жацартылып отыратын база) жэне кешендi акпарат (географиялык жэне геологиялык такырыптарга катысты терец бшм алуга мYмкiндiк беруi) жатады.
^олдану аясын карастыратын болсак, GeoRef-ке колжетiмдiлiк эдетте университеттер мен гылыми мекемелер аркылы бершедь Студенттер мен зерттеушшер бул платформаны ездерiнiц гылыми жумыстарын жетiлдiру, эдеби шолулар жасау, жэне зерттеу такырыптарын аныктау Yшiн пайдалана алады.(6) Баска пайдалы ресурстарга Scopus жэне Web of Science юред^ олар сондай-ак географияны коса алганда кец аукымды гылыми пэндердi камтиды.
JSTOR жэне ScienceDirect эpтYpлi такырыптар бойынша pецензияланFан журналдар мен макалалаpFа, соныц iшiнде коpшаFан ортаны зерттеуге кол жеткiзyдi усынады. Ci3 тацдаFан дереккор аздщ зерттеущздщ накты кажеттiлiктеpi мен максаттарына байланысты, ал GeoRef географиялык зерттеулерге аpналFан iздестipy жYЙесi.
География Fылым ретшде табиFат пен коFамда болып жаткан пpоцестеpдi терец тYсiнyдi талап етедь ^sipd заманFы Fылыми материалдар мен акпарат кeздеpiн пайдаланбай, географияны тиiмдi окыту мYмкiн емес. Осы туpFыда GeoRef, Scopus жэне Web of Science сиякты мамандандыpылFан дереккорлар raidi зерттеулер мен жаpияланымдаpFа KOлжетiмдiлiктi камтамасыз етуде мацызды рел аткарады. Бул ресурстарды пайдалану окушылардыц сыни туpFыдан ойлауын, зерттеу даFдылаpын жэне акпараттык саyаттылыFын дамытyFа кeмектеседi. Бул, ез кезегшде, олардыц тез eзгеpетiн элемде мацызды болып табылатын кYPделi географиялык деpектеpдi талдау жэне тYсiндipy кабшетш жаксартады. Сонымен, Fылыми кайнар кездерш оку YДеpiсiне кipiктipy географиялык бшм мазмунын байытып кана коймайды, сонымен катар студенттерде болашакта табысты кэаби iс-эpекетке кажеттi даFдылаpды калыптастырады.
Корытынды
Географияны окыту пpоцесiнде Fылыми материалдарды iздестipy жYЙелеpiн пайдалану бiлiм беру сапасын арттыруда шешyшi рел аткарады. Заманауи технологиялар мен акпараттык ресурстар, мысалы, Google Scholar, GeoRef, Scopus жэне баска Fылыми базалар, окyшылаpFа кажетп акпаратты жылдам жэне тиiмдi тYPде табyFа мYмкiндiк беpедi.
География пэнш окыту барысында акпаратты iздеy мен талдау даFдылаpын дамыту Yшiн эр тYpлi эдiс-тэсiлдеpдi колдану мацызды. ДэстYpлi кiтапханалаp, интернет-ресурстар, зерттеу жобалары мен кpеативтi тапсырмалар — барлы^ы окушылардыц зеpттеyшiлiк кабiлеттеpiн арттырады. Бул тэсшдер бiлiм алушыларды Fылыми ойлаyFа, критикалык баFалаyFа жэне eзiндiк зерттеу жYpгiзyге ынталандырады. Сонымен катар, Fылыми материалдарды iздестipy жYЙелеpiн енгiзy аркылы окушылардыц акпараттык саyаттылыFы мен медиасаyаттылыFы да артады. Олар акпаратты жинау, талдау жэне колдану даFдылаpын игерш, болашакта кэсiби салада тиiмдi жумыс ютеуге дайындалады.
Осылайша, географияны окытуда Fылыми материалдарды iздестipy жYЙелеpiнiц интеграциясы бiлiм беpyдiц заманауи тэсiлдеpiн дамытyFа, окушылардыц Fылыми KызыFyшылыFын аpттыpyFа жэне географиялык бiлiмдi терецдетуге кeмектеседi. Бул баFыттаFы жумыстар бiлiм беру жYЙесiнiц жацартылуына, заманауи талаптаpFа сай болуына мYмкiндiк беpедi.
1. Сыздыкова, Л. (2022). Заманауи бшм беру технологиялары. Астана: Назарбаев Университетшщ баспасы.
2. Тлеубаева, Г. (2021). Географиялык акпаратты; жYЙелер: теория жэне практика. Алматы: Еылым.
3. ^удиярова, М. (2019). Окытуда акпараттык технологияларды пайдалану. Актебе: Актебе мемлекеттiк университетiнiц баспасы.
4. Аманжолова, Б. (2023). Географиялык бшм берудщ инновациялык тэсiлдерi. Караганды: Караганды мемлекеттiк университетiнiц баспасы.
5. Google Scholar глазами ученых-https://eric.ed.gov/?q=search+engines+scientific+materials&ft=on&pg=2&id=EJ1301382
6. Как найти научные источники Эоган Райан https://www.scribbr.com/working-with-sources/finding-sources/
7. Какие академические поисковые системы подходят для систематических обзоров или метаанализов? Оценка поисковых качеств Google Scholar, PubMed и 26 других ресурсов https://eric.ed.gov/?Q=SEARCH+SYSTEMS&ro=EJ1253055
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
