Формативті бағалау оқу барысында білім алушылар мен мұғалім арасындағы жылдам байланыс ретінде Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

58

УДК 373.1.02:372.8

ГРНТИ 14.25.09

ФОРМАТИВТІ БАҒАЛАУ ОҚУ БАРЫСЫНДА

БІЛІМ АЛУШЫЛАР МЕН МҰҒАЛІМ

АРАСЫНДАҒЫ ЖЫЛДАМ БАЙЛАНЫС РЕТІНДЕ

Аңдатпа

Формативті бағалаудың әдістері мен құралдарымен,

тиімді оқытудың сипаттамасымен, маңыздылығымен таныстыру - әріптестерге оларды пайдалану дағдыларын

игеруге қолдау көрсету.

ТЕОРИЯ И ТЕХНОЛОГИЯ ОБРАЗОВАНИЯ

Аннотация

Цель статьи - познакомить с приемами и инструментами формативного оценивания, характеристикой, значимостью для эффективного обучения, тем самым оказать

поддержку коллегам в развитии навыков их использования.

Annotation

The goal o the article is to introduce the techniques and tools

or ormative assessment, its characteristics, signicance or

eective learning, that is, to support colleagues in developing

skills o their application.

Формативті бағалау - бұл оқу процесіне өзгерістер енгізу және сәйкесінше ерте кезеңдерде оқыту мақсатында

оқушылардың үлгерімін бағалау. Сонымен қатар, формативті бағалау студенттерге өздерінің жетістіктерін білуге

және бақылауға және мұғалімнің көмегімен келесі қадамдарды жоспарлауға мүмкіндік береді. Бұл оқушының

жанында болу және оны жетістікке жетелеу дегенді білдіреді.

Формативті бағалау - бұл оқушының ілімін бақылаудың мақсатты, үздіксіз процесі. Бұл «бейресми» (көбінесе

белгіленбеген) бағалау болып табылады және критерийлерге сәйкес бағалауға негізделген және кері байланысты

қамтиды.

Формативті бағалау - Оқу процесі күн сайын қалай

жүретінін бақылау процесі-бұл күнделікті бағалау. Формативті бағалау кезінде біз әрдайым оқушының қасында

боламыз, оқушы бағалау процесіне тікелей қатысады. Демек, оның күшті және әлсіз жақтарын бағалауға, тиімді

кері байланыс арқылы келесі қадамдарды түзетуге, мотивация деңгейін және іс-әрекетке деген қажеттілікті артты-

Галиаскарова А.М.,

қазақ тілі мен әдебиет

мұғалімі

Қостанай облысы әкімдігі

білім басқармасының

«Жітіқара ауданы білім

бөлімінің № 12 жалпы білім

беретін мектебі» КММ

Негізгі сөздер: формативті

бағалау, тиімді оқыту, қабылдаулар, стратегиялар, қолдау.

Ключевые слова: формативное оценивание, эффективное

обучение, приёмы, стратегии,

поддержка.

Keywords: ormative assessөment, efective learning, techniques, strategies, support.

руға мүмкіндігі бар.

Формативті бағалау:

- күнделікті тәжірибеде қолданылады (сабақ, күнделікті);

- оқушылар үшін де, мұғалім үшін де қолайлы нысанда қолданылады.

Формативті бағалауды қолданған кезде мұғалім формативті бағалаудың әртүрлі

әдістерін білуі және тиімді қолдануы керек.

Осы әдістерді жүйелі және мақсатты пайдалану мұғалімге сапалы оқу нәтижесін алуға

мүмкіндік береді.

Сіз сабақтың барлық кезеңдерінде формативті бағалауды қолдануды жоспарлай аласыз: - жаңа материалды зерттеу кезінде;

- зерттелген бөлімді бекіту кезінде;

- сабақтың басында және соңында

Формативті бағалауды сабақтың әр кезеңінде қолдану қажет. Оқытуды бағалаудың

жағымды жақтары мұғалімге береді:

- әр оқушының сыныптағы жетістіктерін

сабақтан-сабаққа бақылау;

- оқушылардың өз таным процесіне белсенді қатысуы үшін жағдай жасайды;

- оқушыларға өз жұмысын талдауға мүмкіндік береді;

- белсенді қатысуды талап етеді және

оқушылардың ынтасын арттыруға ықпал

етеді;

- мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас процесін қалыптастырады;

- мұғалімді бағалау нәтижелерін ескере

отырып, оқыту тәсілдерін түзетуге ынталандырады;

Формативті бағалау нәтижелеріне сүйене отырып (өзін-өзі бағалау, өзара бағалау,

топтағы жұмысты бағалау, сабақтағы белсенділік) жиынтық бағалауды қолдану оңайырақ. Формативті бағалау күнделікті қажырлы еңбекті, белгілі бір тәжірибені қажет

етеді. Сондықтан оларды игеру барысында

жаңа әдістерді енгізу қажет. Бағалаудың осы

түрін қолдану нәтижесінде оқушылардың

оқуға деген құштарлығы, сабаққа деген қызығушылығы, бір-біріне деген оң көзқарасы

пайда болады.

Формативті бағалауды қолданған кезде

оқушылар нақты не білетінін және тағы не

үйрену керектігін, немен жұмыс істеу керектігін, мотивация деңгейін және іс-әрекетке

деген қажеттілікті арттыру үшін не істеу керектігін нақты көреді.

Формативті бағалаудың ерекшелігі-игеру

деңгейін, таным процесінде оқушылардың

үлгерімін өлшеу үшін аналитикалық құралдар мен әдістерді қолдану. Мұндай бағалаудың нәтижелерін оқыту мен оқуды жақсарту

бойынша ұсыныстар жасау үшін қолдануға

болады. Формативті бағалау нәтижелеріне

сүйене отырып (өзін-өзі бағалау, өзара бағалау, топтағы жұмысты бағалау, сабақтағы

белсенділік) жиынтық бағалауды қолдану

оңайырақ.

Формативті бағалау әдістерін қолдану

оқушыларға өз бетінше жұмыс істеу, топта

жұмыс істеу дағдыларын дамытуға көмектеседі, өзара көмек, ұжымшылдық сезімі артады.

Жаңа материалды үйрену үшін «Температураны өлшеу»

Бұл әдіс оқушылардың тапсырманы қаншалықты дұрыс орындайтынын анықтау

үшін қолданылады. Ол үшін оқушылардың

іс-әрекеті тоқтап, мұғалім: «біз не істеп жатырмыз?» Бұл сұраққа жауап бере отырып,

студенттер тапсырманың мәнін немесе оны

орындау процесін түсіну деңгейі туралы

ақпарат береді. Кейбір жағдайларда (жұпта

және топта жұмыс істегенде) мұғалім бір

жұптан немесе оқушылар тобынан тапсырманы орындау процесін көрсетуді сұрайды.

Басқа жұптар немесе топтар олардан не істеу

керектігін бақылайды.

«Сауалнама»

Мұғалім оқушыларды 4 оқушыдан тұратын топтарға біріктіреді. Әр топтың үстеліне

сұрақтар қойылған карточкалар қойылады:

- Бүгін сіз не білдіңіз?

- Ең қызықты ақпарат қандай болды?

- Не қиын болды?

ТЕОРИЯ И ТЕХНОЛОГИЯ ОБРАЗОВАНИЯ

59

ТЕОРИЯ И ТЕХНОЛОГИЯ ОБРАЗОВАНИЯ

60

- Жұмысқа не кедергі болды және неге?

Дағдыларды бекіту, жаттықтыру, пысықтау үшін

«Білім пирамидасы»

Мұғалім жаңа материалды түсіндіргеннен

кейін оқушыларға сабақта өздерінің білім,

Дағдылар пирамидасын құруды ұсына алады, яғни.олар сабақтың осы кезеңінде не білгендерін және қалай істеу керектігін біледі.

Ол үшін кез-келген дәптер парағындағы әр

оқушы (сызғышта, ұяшықта, А-4) сабақтың

осы тақырыбына қатысты білімі бар бір сөйлемді төменнен жоғары қарай тігінен жазады. Бұл қызықты фактілер, пайдалы ақпарат,

түпнұсқа тапсырмалар, жағымды эмоциялар

және т. б. болуы мүмкін.

Қағаз парақтары сыныптың периметрі

бойынша ілінеді. Барлық оқушылар тұрып,

жүреді, қарайды, оқиды.

«Гауһар иерархиялары»

Оқушылар белгілі бір мәселеге қатысты

тоғыз идеяны картаға немесе стикерге әзірлейді немесе алдын ала жазады.

Оқушылар жоғарғы өрісте ең басым бір

карточканы таңдап алады және орналастырады, бұдан әрі келесі орындарда карточкаларды келесі тәртіппен орналастырады: екінші

орында - екі карточка, үшінші орында - үш

карточка, төртінші орында - екі және бесінші, төменгі жағында - ең аз басымдықты

білдіретін бір карточка. Карточкалар Гауһар

пішінін құрайды.

Оқушылардың шығармашылық жұмыстары, шығармалары, эсселері және т. б.

«Редакторлық кеңес»

Эссені редакциялау кезінде критерийлер

тақтаға ілінеді. Барлық оқушылар «редакторлар», ал тақтаға өз қалауы бойынша шыққан

оқушы «жазушы» рөлін атқарады. «Редакторлар» сәттілік критерийлеріне сүйене отырып, жазбаша әңгімені мұқият тыңдайды,

оқушының жұмысындағы артықшылықтарды көрсетеді және эссе мазмұнын жақсарту

бойынша ұсыныстар береді. Бұл жағдайда

тексеру формасының өзі оқушыларға та-

бысқа жетуге көмектеседі. Оқушы «редакторлардың» (оқушылардың) ұсыныстарын

тыңдағаннан кейін, ол өз орнына отырады

және жұмысын реттейді.

Оқушылар тақтаға өз қалауы бойынша

шығады. Олардың кейбіреулері сыныптастарының жұмысын жақсарту бойынша ұсыныстарды тыңдай отырып, олардың жұмысын

тексереді, егер олар ұқсас қателер мен дәлсіздіктерді тапса, оларды түзетеді.

«Ішкі және сыртқы шеңбер»

Оқушылар екі шеңбер құрайды: ішкі және

сыртқы. Балалар бір-біріне қарап тұрып, өткен тақырып бойынша бір-біріне сұрақтар

қояды. Сыртқы шеңбердегі оқушылар қозғалады және жаңа жұптар жасайды. Сұрақтармен бірдей жұмыс жалғасуда.

Менің ойымша, мұғалім оқушылардың

ақпаратты қалай тұжырымдайтынын, талдайтынын, қорытындылайтынын бағалау

үшін әртүрлі әдістер мен құралдарды қолдануы керек және алынған бағалау нәтижелері

негізінде оқытуды сәйкесінше түзетуі керек.

ӘДЕБИЕТТЕР:

1.Құтпанбаев Ә. «Оқушының білімін

бағалау дұрыс па?»Журнал «Бастауыш мектеп» № 6, 2001 ж.

2.Локтионова М.В. Бағалау критерийлері,

оқыту сапасының көрсеткіштері [Электрондық ресурс] https://cyberleninka.ru/article/n/

sistema-otsenki-kachestva-obrazovaniyauchebnyh-zavedeniy-rayonnogo-urovnya (қаралған күні: 21.04.2023 г.).

3.Пальчевский С.С. 12 балдық бағалау

жүйесі бойынша оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау критерийлері [Электрондық

ресурс] https://inourok.ru/oushilardi-ou-zhetistikterin-baalau-545333.html (қаралған күні:

09.04.2021 г.).

4.Асқарбаев А., Храпченко Г.М. Мектептердегі оқытудың мазмұны мен әдістері. Алматы. «Мектеп», 1981.

5.Бәйдібекова Е. I. Логикалық ойлауға үйрету.- Бастауыш мектеп. - Алматы, 1987, № 3.