CC BY
13SKUTECZNOSC DZIALANIA W MALYCH GRACH M LODYCH SIATKAREK A TRENERSKA OCENA
GRY KLASYFIKOW ANEJ
Krzysztof Wnorowski Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdaisku
Streszczenie. Celem pracy bylo zbadanie zaleznosci mi?dzy eksperck^. ocen^ kompetencji do gry klasyfikowanej a skutecznosci^. w grach „jeden-na-jeden” i „dwoch-na-dwoch” u mlodych siatkarek. Przydatnosc do gry klasyfikowanej oceniono metod^ niezaleznych ekspertow, a skutecznosc dzialan indywidualnych i grupowych osi^gni?ciami w malych grach . Wyniki badan przeliczono na rangi i skorelowano ze sob. Dowiedziono, ze siatkarka o wysokich umiej?tnosciach dzialania indywidualnego posiada rowniez ponadprzeci?tne dyspozycje warunkujce sprawne wspoldzialanie w grach: wlasciwej i „dwoch na dwoch”.
Slowa kluczowe: pilka siatkowa, mlodziczki, ocena gry, skutecznosc dzialan.
Анотація. Вноровські К. Ефективність дій молодих волейболісток у малих іграх і тренерська оцінка класифікаційної гри. Метою праці було дослідження залежності поміж експертною оцінкою перспективності виступів молодих волейболісток в класифікаційних іграх і ефективністю їх дій в іграх “один-до-одного” і “два-на-два”. Придатність до класифікаційної гри оцінювалася за методом незалежних експертів, а ефективність індивідуальних і групових дій визначалася в малих іграх. Результати досліджень перераховані на ранги і скоректовані поміж собою. Доведено, що волейболістки з високими показниками індивідуальних дій також більше схильні до чітких взаємодій як у малих, так і кваліфікаційних іграх.
Ключові слова: юні волейболістки, оцінка гри, ефективність дій
Аннотация. Вноровский К. Эффективность действий молодых волейболисток в малых играх и тренерская оценка квалификационной игры. Целью работы явилось исследование зависимости между экспертной оценкой перспективности выступлений молодых волейболисток в классификационных играх и эффективностью их действий в играх “один-на-одигї’ и “два-на-два”. Предрасположенность к классификационным играм оценивалась методом независимых экспертов а эффективность индивидуальных и групповых действий определялась в малых играх. Результаты исследования пересчитывались на ранги и были скорректированы между собой. У становлене, что волейболистки с высокими показателями индивидуальных действий более склонны к четким взаимодействиям, как в малых, так и в квалификационных играх.
Ключевые слова: юные волейболистки оценка игры, эффективность действий.
Annotation. Wnorowski K. Expert assessment of qualified games and achievements in small games of young women volleyball players. The aim of the study was to evaluate the relationship between effectiveness in games one-to-one and achievements in games two-to-two and expert estimation of competence to qualified game of young women volleyball players. Usefulness for the qualified game was stated by the independent experts’ method, and the efficiency of individual and group activities - by the achievements in games lxl and 2x2. The results of the study were calculated into rank and were correlated with each other. It was proved that a player who is highly - skilled in individual playing is also extremely capable of effective cooperation in small and qualified games.
Key words: volleyball, young players, assessment of game, game efficacy
Wst^p
Wspolczesna gra w pilk? siatkow^ stawia przed zawodnikami nowe wyzwania. Od graczy oczekuje si? najwyzszego poziomu dyspozycji psychofizycznych, skuteczncsci i widowiskowosci co nie jest mozliwe bez wysokich umiej?tnosci dzialania zespolowego. Cz?sto jednak wsrod wielu waznych wymagan, jako jedn^. z najbardziej fundamentalnych dla gry uwa za si? kompetencj? w zakresie indywidualnych dzialan gracza [l, 5, б]. Mecz pilki siatkowej prowadzony jest w zmiennym tempie, co wymaga od zawodnika wszechstronnego przygotowania fizycznego i psychicznego. Gracze poruszaj^. si? na kr otkich odcinkach (l do б metr ow) szybko i cz?sto zmieniaj^c charakter ruchu. Dlatego te z konieczne jest, aby graj^cy w pilk? siatkow^ zawodnicy rozwijali pewne podstawowe zdolnosci motoryczne. Siatkarz powinien dysponowac doskonale rozwini?tymi zdolnosciami przewidywania i reagowania, by moc skutecznie bronic pilki zblizaj^ce si? z dystansu 4-l0 metrow z pr?dkosciami rz?du 80 do l30 kilometrow na godzin?. Gra w pilk? siatkow^ wymaga wi?c od kazdego zawodnika olbrzymiej ci^glej koncentracji na niewielkiej przestrzeni. Szybko zmieniaj^ce si? sytuacje oraz szybkie przyjmowanie i przetwarzanie informacji wymuszaj^. nieustann^. obserwacj? i odpowiednio wczesne ustawienie si? wzgl?dem partner ow i rywali. Technika gry, ktora jest bardzo specyficzna, obejmuje rozmaite elementy odbic i uderzen, ktore nadaj^. pilce rozn^. pr?dkosc i kierunek lotu. Jedynie pierwsze uderzenie okreslonej akcji gry (zagrywka) odbywa si? bez przeszkod zza linii koncowej boiska. W dalszej cz?sci gry zawodnicy musz^. odbijac pilk? w najroznorodniejszych pozycjach: stabilnych i o zachwianej rownowadze. Wykonanie i wykorzystanie element^w technicznych jest jeszcze dodatkowo utrudnione poprzez fakt, iz zawodnik w czasie prowadzonej akcji nigdy nie znajduje si? w posiadaniu pilki. Mozna tu jedynie mowic o kontakcie z pilk^, a czasy pomi?dzy poszczegolnymi jej
© Krzysztof Wnorowski, 2009
odbiciami niejednokrotnie wynosz^. tylko dziesi?tne cz?sci sekundy. Pojedyncze akcje gry obejmuj najcz?sciej mniej niz szesc odbic i trwaj^. przeci?tnie od 8 do l2 sekund, co daje si? wytlumaczyc dominaj ataku nad obron^. Wi?kszosc zadan tu opisanych i wykonywanych w grze wlasciwej realizowanych jest rowniez w grach ma lych. Przejscie z obrony do ataku i odwrotnie przebiega tu w porownaniu z innymi grami zespo lowymi w sposob szybszy, cz?stszy i bardziej regularny, przy czym rzadko zdarza si?, by wszyscy zawodnicy pdnili rownoczesnie zadania ofensywne i defensywne.
Gra w pilk? siatkowa wyroznia si? sposrod innych gier zespolowych nielimitowanym czasem gry, krotkim kontaktem zawodnika z pi lk^, ograniczon^. liczby odbic pilki, z kt orych kazde ma odmienne, scisle okreslone zadanie, decyduj^ce o powodzeniu nast?pnego dzialania.
Ocena poprawnosci wykonania elementow technicznych nalezy do s?dziego. Mamy wi?c do czynienia z bl?dami odbicia pilki, gdy zostanie ona przytrzymana lub rzucona. Ka zdorazowy kontakt zawodnika z pilk^. nie moze trwac dluzej niz ulamek sekundy. Oczywiscie od wszystkich zagran wymaga si? maksymalnej dokladnosci wykonania. Ograniczenia dotycz^ce kontaktow z pilk^. i czasu ich trwania powoduj^. koniecznosc powzi?cia odpowiednich decyzji jeszcze przed odbiciem pilki. W trakcie gry w pilk? siatkowa mozemy wyroznic dwie podstawowe sytuacje: pierwsza : obrona (pierwsze odbicie) i druga : wystawienie i atak (drugie i trzecie odbicie)
W pilce siatkowej wyroznic mozna trzy podstawowe rodzaje taktyki gry. Pierwszym jest taktyka indywidualna, rozumiana jako celowe wykorzystanie umiej?tnosci technicznych jednego zawodnika przy uwzgl?dnieniu wplywow zewn?trznych i wewn?trznych. Drugim rodzajem jest taktyka grupowa, polegaj^ca na wspolpracy przynajmniej dwoch lecz nie wi?cej niz pi?ciu zawodnikow i ma na celu wypelnienie pewnych zadan b?d^cych cz?sci^. taktyki druzynowej. Ostatnim rodzajem jest taktyka druzynowa ktora jest wspoldzialaniem wszystkich graczy w celu uzyskania okreslonych efektow w obu sytuacjach podstawowych.
Z definicji taktyki indywidualnej wynika, ze jej najwazniejszym czynnikiem s^. umiej?tnosci techniczne. Dlatego technika gry zajmuje tu bardzo istotne miejsce. Rownoczesnie jest ona cz?sci^. dzialan w ramach taktyki grupowej i zespolowej. Na podstawie struktury gry mozna smialo stwierdzic, ze technika ma w siatk owce wi?ksze znaczenie ni z w innych grach zespolowych.
Pilka siatkowa jest gr^. zespolow^. gdzie sytuacje w grze sprawiaj^, ze zawodnik nie moze indywidualnie przeprowadzic akcji. Jest on przygotowywany do wspolpracy na boisku.
Gracz w zespole sportowym jest o tyle jego elementem o ile spdnia faktyczne funkcje na rzecz zbiorowosci. Wspolnota celu okresla strukturalne i zadaniowe podzia ly oraz wynikaj^ce st^d rozpisanie stanowisk i r ol w grupie. Funkcjonowanie zespolu polega na dopelnianiu si ? i dostosowywaniu funkcji i rol, na scalaniu roznorodnych i ci^gle zmieniaj^cych si? dzialan jego czlonkow. Realizacja zadania przebiega wi?c w warunkach stalego podejmowania taktycznych i strategicznych akcji, kontrakcji w ataku i obronie oraz ci^glego przewidywania zamiar ow tak partnera jak i dezintegruj ^cych dzialan przeciwnika.
Wazne znaczenie przypisuje si? pojedynkom w grze jeden przeciwko jednemu (lxl), czyli zmaganiom dwoch graczy przeciwnych druzyn maj^cych niezgodne cele. Gr? ,jeden-na-jeden” definiuje si? jako, ogol specyficznych reakcji i dzialan zawodnika na zmniejszonym obszarze gry przy ograniczonej liczbie odbic (dwa lub jedno).
Twierdzi si?, ze pilka siatkowa jest najbardziej zespolowa ze wszystkich gier. Niew^tpliwie jednak gracze o wybitnych umiej?tnosciach gry indywidualnej stanowi^. o wartosci zespolu, a poprzez scisl^. kooperacj? w dzialaniach grupowych mog^. w znacz^cy sposob wplywac na jego ostateczne dokonania. Wzajemne „pomaganie” sobie podczas gry, sprawiajce, ze wspolnie dzialaj^cy zawodnicy osi^gaj^ wi?cej niz kazdy z osobna wywduje efekt synergistyczny - „zjawisko potqgowania siq jakosci w wyniku wspdlpracy” [l].
W prezentowanej pracy sformulowano hipotez?: zawodnik sprawniej dzialaj^cy indywidualnie w grze jest takze skuteczniejszy w dzialaniach grupowych, poniewaz lepiej realizuje zadania oparte na scislej wspolpracy podczas gry; potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest cz?stsze wygrywanie gier „dwoch na dwoch” oraz wysoka pozycja na trenerskiej liscie rankingowej porz^dkuj^cej graczy wedlug ich kompetencji w grze klasyfikowanej.
Postawiono nast?puj^ce pytanie badawcze, jaka jest sila zwi^zku korelacyjnego pomi?dzy wygrywaniem przez mlode siatkarki gier ma lych, singlowych a ich skutecznosci^. w grach parami „dw och na dwoch” i grach klasyfikowanych?
Material i metoda
Badania przeprowadzono na przestrzeni trzech dni na sali sportowej w Gda nsku. Obj?to nimi 16 dziewcz^t -zawodniczek do lat 15 uprawiaj^cych pilk? siatkowa w kategorii kadetek uczestnicz^cych w zorganizowanym szkoleniu i rozgrywkach mlodziezowych (tabela l).
W pierwszym etapie, podczas jednodniowej sesji badawczej oceniono skuteczncsc dzialan indywidualnych w grach lxl. Zorganizowano, w systemie gier singlowych, l^cznie po 15 gier (setow) dla kazdej siatkarki; sety rozgrywano do 15 punktow z jednym punktem przewagi; pole gry 3 x б m; siatka rozwieszona byla na wysokosci 215 cm. Celem gier w pierwszej kolejnosci bylo zdobycie jak najwi?kszej liczby zwyci?stw oraz w drugiej, punktow w poszczegolnych pojedynkach, ktore decydowaly o kolejnosci w przypadku rownej liczby wygranych. Jezeli i to nie rozstrzygalo, w ostatecznosci o miejscu w turnieju decydowal bilans bezposrednich konfrontacji.
Na podstawie miejsca zaj?tego w tym turnieju ustalono ranking skuteczno sci graczy w grze „jeden-na-
jeden”.
Tabela 1.
Badane siatkarki
Numer gracza Inicjaly Pozycja na boisku
1 B. M. atakuj^ca
2 B. K. atakuj^ca
3 C. R. rozgrywaj^ca
4 D. P. srodkowa bloku
5 G. D. przyjmuj^ca
6 J. P. przyjmuj^ca
7 J. M. libero
8 J. N. atakuj^ca
9 K. P. rozgrywaj^ca
10 K. A. przyjmuj^ca
11 K. T. przyjmuj^ca
12 K. T. srodkowa bloku
13 S. L. srodkowa bloku
14 T. R. atakuj^ca
15 P. D. przyjmuj^ca
16 A. K. przyjmuj^ca
Nast?pnego dnia oceniano dzialania grupowe w grach „dwoch-na-dwoch”. W tym celu, scisle wedlug listy rankingowej skutecznosci w grach 1x1 (tj., I dru zyna - 1 i 2 gracz z listy rangowej, II dru zyna - 3 i 4 gracz z listy, itd.), skompletowano osiem druzyn dwuosobowych. W systemie karia z kazd^. - mecz i rewanz zorganizowano im po 7 gier deblowych 2x2 (set do 25 punktow, z przewag^ jednego punktu); pole gry 4,5x9 m, i ustalono ranking skutecznosci zespolow dwuosobowych.
W trzecim dniu badan ustalono list? rankingow^. zawodniczek wedlug ich kompetencji siatkarskiej w oparciu o ocen? gier klasyfikowanych.. Poproszono dwoch trenerow-ekspertow, aby, niezaleznie od siebie, dokonali bezposredniej obserwacji gry badanych dziewcz^t w serii 4 meczow sparingowych odbytych podczas turnieju. Eksperci wypelnili specjalny arkusz obserwacyjny, na ktorym oszacowali wskazniki skutecznosci gry w 6 podstawowych dzialaniach skali od 0 do 5 punkt ow (0 - bardzo zle, 1 - raczej zle, 2 - slabo, 3 - dostatecznie, 4-dobrze, 5-bardzo dobrze)
Wyniki trenerskiej oceny kompetencji gry, skuteczncsci w grach „jeden-na- jeden” i „dwoch-na-dwoch” skorelowano ze sob^. i obliczono wspolczynnik R Spearmana [3].
Wyniki badan i ich omowienie
Z danych przedstawionych w tabeli 2 wynika, ze ekspercka ocena siatkarek w grze klasyfikowanej jest zbiezna z miejscami zajmowanymi przez nie na li scie rankingowej utworzonej na podstawie wynikow skutecznosci w grach singlowych (1x1). Pomimo, iz tylko w dwoch przypadkach osi^gni?to peln^. zgodnosc mi?dzy ocen^. eksperck^. a wynikami gier 1x1 (badane - K.T., S.L.), miejsca az 12 kolejnych siatkarek odbiegaly od osi^gni?c w grach 1x1 nie wi ?cej niz 3 pozycje.
Obliczona wartosc wspolczynnika korelacji rang Spearmana rowna 0,84 oznacza, ze mi?dzy wynikami uzyskiwanymi przez badane siatkarki w grach 1x1 a eksperck ^ ocen^ ich zachowan w duzej grze zachodzila statystycznie istotna zaleznosc (p < 0,01). Zatem, wysoka skutecznosc dzialan indywidualnych w grach 1x1 wskazuje na istniej^ce kompetencje mlodej zawodniczki do gry klasyfikowanej (wlasciwej).
Tabela 2.
Miejsce badanych na li scie rankingowej wediug eksperckiej oceny gier klasyfikowanych, skuteczno sci w grach 1x1
oraz skutecznosci zespoldw dwuosobowych.
Badany BM BK CR DP GD JP JM JN KP KA KT KT SL TR PD AK
Gra klasyfikowana 10 12 16 8 11 5 3 4 9 7 15 1 6 3 12 14
Gra 1x1 7 16 14 11 12 8 2 1 10 3 15 4 6 5 9 13
Gra 2x2 4 7 5 8 8 4 1 1 6 2 7 2 3 3 6 5
Obliczona wartosc wspolczynnika korelacji rang Spearmana rowna 0,84 oznacza, ze mi?dzy wynikami uzyskiwanymi przez badane siatkarki w grach 1x1 a eksperck ^ ocen^ ich zachowan w duzej grze zachodzila
statystycznie istotna zaleznosc (p < 0,01). Zatem, wysoka skutecznosc dzialan indywidualnych w grach lxl wskazuje na istniej^ce kompetencje mlodej zawodniczki do gry klasyfikowanej (wlasciwej).
Rywalizacja zespdow dwuosobowych, utworzonych na podstawie miejsc za_?tych przez badanych w grach singlowych (lxl), dowiodla scislej wspolzaleznosci mi?dzy osi^gni?ciami indywidualnymi a grupowymi (wartosc wspolczynnika korelacji r = 0,87 potwierdza si l? tego wzajemnego powi^zania na poziomie istotno sci p < 0,01).
Podsumowujc wyniki przeprowadzonego badania nalezy stwierdzic, ze w badanej grupie istnieje wyrazna zaleznosc mi?dzy skutecznosci^. dokonan w grach singlowych, wygrywaniem w malych grach 2x2 a eksperck^. ocen^. gracza w grach klasyfikowanych. Mozna zatem, na podstawie przytoczonych wynikow badan zaryzykowac stwierdzenie, ze mloda siatkarka o wysokich umiej?tnosciach dzialania indywidualnego posiada takze ponadprzeci?tne dyspozycje warunkujce sprawne wspoldzialanie w grze klasyfikowanej.
Wnioski
1. Kompetencja siatkarska oceniana na podstawie obserwacji zachowan mlodych zawodniczek w grze wlasciwej potwierdza si? w skutecznym dzialaniu indywidualnym w grach , jeden-na-jeden”.
2. Mlode siatkarki z uzdolnieniami do dzia lania indywidualnego posiadaj^. rowniez ponadprzeci?tne dyspozycje warunkuj^ce sprawne wspoldzialanie w grach z udzia lem wi?kszej liczby zawodnikow.
3. Male gry, (lxl) i (2x2) stanowi^. wlasciw^. form? nauczania w pilce siatkowej, zalecan^. szczegolnie w szkoleniu mlodziezy.
Literatura
1. Naglak Z. (1994): Zespolowa gra sportowa. Studium. AWF, Wroclaw, 206 s.
2. Panfil R. (2000): Edukacja uzdolnionego gracza i zarz ^dzanie zespolem sportowym. AWF, Wrocaw, 274 s.
3. Stanisz A. (1998): Przyst?pny kurs statystyki w oparciu o program Statistica PL na przykladzie z medycyny. Statsoft Polska, Krakow, 362 s.
4. Szwarc A. (2003): Metody oceny techniczno-taktycznych dzialan pilkarzy noznych. AWFiS, Gdansk, 158 s.
5. Wnorowski K., Skrobecki J. [1998]: Kryteria oceny szybkosciowo-silowych komponentow motorycznosci siatkarek i siatkarzy w wieku 14-15 lat. Rocznik naukowy, AWF Gdaisk, tomVII, s. 127-137.
6. Wnorowski K., Skrobecki J.(2000): Teoretyczno-metodyczne podstawy kontroli motorycznsci siatkarek i siatkarzy. Rocznik naukowy, AWF Gdansk, t. IX, s.53-78.
7. Wroblewska K. (1987): Wybrane metody opisu i wnioskowania statystycznego w Wychowaniu fizycznym. AWF Gdansk.
8. Zaciorski W.M. (1979): Osnowy sportiwnoj mietrdogii. Moskwa, Fizkultura i sport. S. 152.
Artykul postupil do redakcji 15.12.2008 r.
