Научная статья на тему 'ЭЛЕКТРОНДЫ КІТАПХАНА ТҮРІНДЕГІ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ КІТАПТАР ЖИНАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ'

ЭЛЕКТРОНДЫ КІТАПХАНА ТҮРІНДЕГІ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ КІТАПТАР ЖИНАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
46
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АқПАРАТТЫқ ЖүЙЕ / ВЕБ-САЙТ / ДЕРЕКТЕР қОРЫ / қАЗАқ әДЕБИЕТі ШЫғАРМАЛАРЫ / ЭЛЕКТРОНДЫ КіТАПХАНА / PHPMYADMIN БАЗАСЫ

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — Жылкыбаева Б.У., Боранбаев С.Н.

Мақала қазақ әдебиетіндегі шығармалар жинағын электронды кітапхана түрінде бір жүйеге біріктірілген ақпараттық жүйені құруға арналған. Ақпараттық жүйеде қазақ әдеби шығармалары жинақталған, сонымен қатар қазақша әдеби жанрдағы мультфильмдер топтастырылған. Ақпараттық жүйе қазақ әдеби шығармаларын онлайн оқуға, аудиокітаптарды онлайн тыңдауға және оларды жүктеп алуға мүмкіндік береді. Ақпараттық жүйе интерфейсі 3 тілде жасалған - қазақша(кириллица), қазақша(латынша), орысша.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭЛЕКТРОНДЫ КІТАПХАНА ТҮРІНДЕГІ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ КІТАПТАР ЖИНАҒЫ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ»

УДК 004.4

Жылкыбаева Б.У.

Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ^лттык университетшщ акпараттык жYЙелер

мамандыгыныц 1-курс магистранты, Казакстан, Н^р-С^лтан к.

Гылыми жетекш^ Боранбаев С.Н.

т.г.д., Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ^лттык университетiнiц акпараттык жYЙелер

кафедрасыныц профессоры, Казакстан, Н^р-С^лтан к

ЭЛЕКТРОНДЫ К1ТАПХАНА ТУР1НДЕГ1 КАЗАК ЭДЕБИЕТШДЕГ1 К1ТАПТАР ЖИНАГЫ АКПАРАТТЬЩ ЖУЙЕС1Н К^РУ

Ацдатпа: Макала казак эдебиетшдеп шыгармалар жинагын электронды ютапхана тYрiнде 61р жYЙеге бiрiктiрiлген акпараттык жYЙенi к¥руга арналган. Акпараттык жYЙеде казак эдеби шыгармалары жинакталган, сонымен катар казакша эдеби жанрдагы мультфильмдер топтастырылган. Акпараттык жYЙе казак эдеби шыгармаларын онлайн окуга, аудиокiтаптарды онлайн тыцдауга жэне оларды жYктеп алуга мYмкiндiк береди Акпараттык жYЙе интерфейсi 3 тшде жасалган -казакша(кириллица), казакша(латынша), орысша.

К1лтт1к сездер: акпараттык жYЙе, веб-саЙт, деректер коры, казак эдебиетi шыгармалары, электронды ютапхана, PhpMyAdmin базасы.

Юргспе

Каз1рп акпараттык технологиялар дамыган заманда веб-саЙт кез келген саланыц непзп акпарат беру кез1 болып отыр. Веб-саЙт - акпаратты ^сынудыц ец кернею тэсш, акпаратты оцаЙ эр1 тез жетюзу к^ралы болып табылады. Каз1рп тацда кез келген кэсшорын немесе мекеменщ, мемлекетлк ^Йымдардыц ез саЙты бар, баскаша аЙтканда веб-саЙт эрб1р мекеменщ визиткасы ретшде барлык непзп акпараттарды

^руге мYмкiндiк береди Веб-cam aркылы кино кeрyге, кiтaп ок;yFa, к¥жaттaрды aрнaйы мекемеден aлyFa, тayaрлaрFa тaпcырыc беруге, ж^пы aйтк;aндa бaрлык; кызмет тYрлерi мен кез келген aкpaрaтты aлyFa болaды. Себебi, интернет желюшщ aжырaмac жэне ец непзп бeлiгi - веб-caйт екенi белгш[1].

K^a; эдебиетшдеп кiтaптaрды о;у Ymrn aрнaйы кiтaпхaнaFa бaрып жYрyдiц орныта оны онлaйн тYPде ок;yFa болaды. M¥ндaй мYмкiндiк интернет желiciмен жacaлaды. Веб-caйт эдеби кiтaптaрды оцaй iздеп тayып aлyFa, онлaйн ок;yFa жэне компьютерге жYктеп aлyFa мYмкiндiк беред^ Веб-caйттыц кeмегiмен yaKbn1 Yнемдеyге жэне кез келген эдеби к^пты кез келген yaKbnra онлaйн ок;yFa, сонымен к;aтaр компьютер немесе уялы телефон aрк;ылы эрбiр ок;ырмaнFa к;олжетiмдi болып тaбылaды[2].

Веб-caйтты жacayдa эртYрлi бaFдaрлaмaлaр к;олдaнылaды. Олaрдыц imiнде aрнaйы cms(Content Management System) к;олдaнy aрк;ылы жacaлaтын бaFдaрлaмaлaр жэне компьютерге локaльдi сервер ортату aрк;ылы интернет желiciз жacayFa болaтын бaFдaрлaмaлaр тYрлерi бaр[3]. CMS(Content Management System) - контенттi бacк;aрy жYЙеci, caйт контентiн куру, eцдеy жэне бacк;aрy Ymiн скрипттер жиынтыFы.CMS веб -caйттыц мэтiндiк жэне грaфикaлык; толтырылуын бacк;aрyFa мYмкiндiк беред^ пaйдaлaнymыFa caйттыц мвзм^нымен жумыс ютеу Ymiн интерфейс усытады, aкпaрaтты caктay жэне жaриялayдыц ыцFaйлы к¥рaлдaрын беред^ деректер бaзacындa aкпaрaтты орнaлacтырy жэне оны HTML-ге беру процеcтерiн aвтомaттaндырaды. CMS колдayы бaр ец тaнымaл бaFдaрлaмaлaрFa мынaлaрды жaтк;ызyFa болaды:

• WordPress - кeптеген жылдaр бойы aлдыцFы орынды anbm келе жaтк;aн ambi; бacтaпк;ы коды бaр caйтты бacк;aрyдыц тегiн жYЙеci кез келген веб-caйттaрды жacayFa мYмкiндiк бередi.

• Joomla - ambi; коды бaр тегiн CMS. WordPress-пен свлыстырмвлы тYPде жac жYЙе, бiрaк cенiмдi жуйе болып тaбылaды. WordPress сия;ты Yлгiлердiц, плaгиндердiц, компоненттер мен модyльдердiц ^теген тYрлерi бaр.

• Drupal - eз жaнкYЙелерi бaр жac жYЙе, бiрaк бacкa cms-термен caлыcтырFaндa оны игеру к;иынырaк; болып келедi[4].

Электронды к1тапхана веб-сайты

55

Казак эдебиетшдеп шыгармаларды окырмандар онлайн тYPде окуга жэне оны жуктеп алуга мYмкiндiк беретiн веб-сайт курылды. Веб-сайт электронды кiтапхана тYрiнде жасалган. Веб-сайтта кiтапты iздеу аркылы оны оцай тауып алуга мумкшдж жасалган.

Сайттыц басты бетiнiц жогаргы бeлiгiнде орналаскан сурет AdobePhotoshop 2018 багдарламасында арнайы сайт Yшiн жасалган. "1здеу" аркылы базадагы кез келген ютапты оцай табуга болады. Веб-сайт интерфейс 3-тiлде жасалган-казакша(кириллица), казакша(латынша), орысша(1-сурет). Казак тiлiнiц латын алфавитше кeшуiне байланысты осы жобага Yлес косу максатында барлык кiтаптар латын алфавитше непзделш жазылган[5]. Бул окырмандардыц латынша окып Yйренуiне мYмкiндiк жасайды. Дегенмен кiтаптарды латын элшбшнде окып Yйрену Yшiн ец алдымен оныц кириллица нускасын окыган жен. Ею алфавитте кiтаптарды окып салыстыру аркылы окырмандар жаца алфавитте окуга тезiрек Yйренедi.

О © Не защищено | ту5Ле/1пс^ех.рЬр

Басты бет Ютаптар Аудиоютагггар Жанрлар Авторлар Мупьтфильмдер

С^а/.пцК'п ;1])Л1ап1 г

QazaqKltap

Казак эдебиеттер жинагы

Абайдыц кара C0здepi

Абай К^нанбаев, 2013

Абайдын кара сездерЦГаклия) - улы дкынньщ сез енершдеп керкемдш да на лык. дун иетанымын даралап керсететш классика лык, стильде жазы шыгармасы____

КАЗ / / РУС

1-сурет Веб-сайт интерфейс

Веб-сайтта колданушыларга оцай болу Yшiн басты бетте "мэзiр" жасалган(2-

сурет).

2-cypem Сайт Md3Îpi

Локальдi сервер

Веб-сайтты бастау y™h компьютерге локальд1 веб-серверд1 орнату кажет. Локальд1 серверде курылган сайттар тек сол сервер орнатылган компьютер колданушысына гана кершетш болады. Галамдык интернет аркылы олар керш-бейдг Сайттыц интернеттеп барлык пайдаланушыларга кер1ну1 Yшiн, оны б1р хостингке орналастыру керек[6].

Пайдаланушы мен веб-сервермен езара эрекеттесудi карастырайык(З-сурет). Пайдаланушы езiнiц браузерiнде веб-сайттыц адресiн жазу аркылы серверге сураныс жасайды. Оныц етiнiшi сайт файлдары орналаскан серверге етед^ Файлдар статикалык турде, мысалы - HTML форматта жэне динамикалык турде,ягни, php, perl, phyton жэне т.б. багдарламалау тiлдерiнде жазылган болуы мYмкiн. Содан кейiн бул файлдар пайдаланушы браузерше дереу жiберiледi.

Apache Интерпретатор php MySQL phpMyAdmin Сайт файлдары: index.php

Багдарламалык жасактамалар:

HTML, CSS, JAVASCRIPT, суреттер

3-cypem. Пайдаланушы MeH ee6-cepeepMeH взара apeKemmecy схвмасы

Бул багдарламалар скрипт деп аталады, ce6e6i олар интерпретатор аркылы сызыкты тYPде орындалады. Скрипт дереккормен езара эрекеттесе алады, сол жерден акпаратты (мэтiн, логин, пароль, тYсiнiктеме жэне т.б.) алады жэне осы скрипттщ нэтижесiн пайдаланушыга кайтарады[6]. Веб-сервер болып табылатын компьютерде арнайы багдарламалык жасактамалар орнатылуы керек:

- Apache (веб-сервердщ e3i);

- php интерпретаторы (php скриптердщ iске асыруга жауапты);

- MySQL (Дереккорды баскару жуйеш);

- PhpMyAdmin (дереккорлармен ыцгайлы жумыс жасау куралы)

Kазiрri тацда "Denwer" деп аталатын пакеттер жинагы жогарыдагы аталган барлык багдарламалык жасактамаларды камтыган ете керемет сервер болып табылады[7]. Denwer локальдi серверi веб-сайтты жасауда колданылды(4-сурет).

О © localhost/denwer/

URL Описание

littps:. subdomata.localhost/ssl.php Проверка SSL

http: . subdomaiii.localhost-' Проверка "не-Интернет" доменов второго уровня. а также SSI

http://testl.ru/ Проверка "Интернет"-доменов второго уровня: testl.ru (вначале отключите прокси-сервер!)

http: subdomain.test 1 ru1 Проверка "Интернет"-доменов третьего уровня

http: /V'l<K-alhost',Tests/phpnotice/index-php Проверка перехвата PHP Notice в Денвере

http: localho£tTests PHP5;mdex.php5 PHPf information

http: localhost Tool s. phpMvAdmin Проверка MySQL и phpMyAdmin

http: //custom-host:8 648 Проверка хоста с другим IP-адресом и портом (127.0.0.2:8648) 3 WindowsXPSP2 имеется ошибка, из-за которой данныйxoci качайте здесь.

http://l<K:.alhost'Tests.'"sendmail.'index.php Проверка отладочной заглушки для sendmail

4-сурет: "Denwer" Moumbdi cepeepi Деректер базасы

Сайттагы барлык деректер жэне ютаптар арнайы деректер базасында сакталады. Деректер базасы куру y™h PhpMyAdmin багдарламалык жасактамасы тацдалып

алынды. PhpMyAdmin базасында деректер сактау y™h арнайы деректер коры курылды(5-сурет).

phpMyAdmin

st в о ¡Я®

(Недавние таблицы) т

J infomnatior_Echema @ mybaza □ mysql

psrformance_schema Ijj phpmyadmin

| 01127.0.0.1

[J Базы данных Q SQL ^ Состояние "¿Ц Пользователи Экслор

Базы данных

.1 Создать базу данных Л/

| Сравнение ' Создать

База данных ■

mybaza nsj Проверить привилегии 1

mysql Проверить привилегии

performance schema ajy Проверить привилегии

□ phpmyadmin 551 Проверить привилегии

Всего; 5

5-сурет PhpMyAdmin-dezi деректер базасы

Деректер базасындагы барлык деректер кесте тYрiнде жасалады[8].Кестеш куру ушш 6i3 алдын-ала кестенiц шшде кандай деректер орналасатыны туралы 6rnyiMi3 керек жэне эрбiр деректiц типтерш жэне узындыгын аныктап алу керек(б-сурет).

127.0.0.1 в В mybaza » Щ i ndextb

El Обзор Crpyirrypa Q SQL 4 Поиск Вставить S Эк

# Имя Тип Сравнение Атрибуты Null По умолчанию

1 м int(100) Нет Нет

2 title varchar(SOO) utf3_general_ _ci Нет Нет

3 avtor varchar(500) utfS_general_ _ci Нет Нет

4 img varchar(SOO) utfS_general_ _ci Нет Нет

Б sipaty text utf8_general_ _d Нет Нет

6 bet_sany lnt(255) Нет Нет

7 zhanry varchar(500) Ltf3_general_ _cl Нет Нет

8 text text utf3_general_ _ci Нет Нет

6-сурет Кесте щрылымы

Корытынды

Веб-сайтЫт1 багдарламалау тiлiнде жазылды жэне Notepad++ редакторында сайттыц кескiнi жасалды. Веб-сайттын, курылымын жасауда jquery стандартты

кiтaпхaнaлaры мен javascript скрипттерi к;олдaнылды. Веб-сaйттыц дизaйнын жaсayдa CSS тш колдaнылды. Деректер бaзaсы PhpMyAdmin бaFдaрлaмaсындa жaсaлды.

Веб-сaйт aрк;ылы ок;ырмaндaр эдеби кiтaптaрды оцaй тYPде ок;yFa мYмкiндiк бередi. Kiтaптaрды онлaйн тYPде ок;ып жэне олaрды жуктеуге мYмкiндiк тyFызaды. Бул ок;ырмaндaрдbщ ya^i^m унемдеуге кeмектеседi жэне кез келген yaK^rrra эдеби кiтaптaрды ок;у к;олжетiмдi болып тaбылaды.

ПайдаланылFан здебиеттер

1. Роль сaйтов в современном мире. http : //www.webcait.ru/articles5. htm

2. Эдеби кiтaптaр, https : //adebiportal .kz/

3. CMS.Принцип рaботы. https : //wiki .rookee.ru/cms/

4. Борaнбaев С.Н., Жaкин Т.Рaзрaботкa BI-системы. Мaтериaлы Междyнaродной нayчно-прaктической интернет-конференции«Тенденции и перспективы рaзвития туки и обрaзовaния в условиях глобaлизaции»: Сб. нayч. трудов. - Переяслaв-Хмельницкий, 2019. - Вып. 43, с.468-470.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5. Лaтын грaфикaсынa непзделген жaцa K^a; элiпбиiнiц 2-шi нускдсы: http : //tilalemi.kz/article/902-.html.

6. Андрей Kрaснокyтский. Локaльный веб сервер Denwer.Прaктическое руководство.-2011,с.23-40

7. Пaкет Денвер.http://localhost/denwer/

S. Mastering phpMyAdmin 3.1 for Effective MySQL Management. Marc Delisle. -2009, pp.12-15.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.