CC BY
0d ) https://dx.doi.org/10.36522/2181-9637-2022-3-10 UDC: 519.87
ELEKTRON LUG'AT BIZNES-JARAYONINI ALISHER NAVOIY ASARLARI IZOHLI LUG'ATI MISOLIDA MODELLASHTIRISH
Xusainova Zilola Yuldashevna,
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat O'zbek tili va adabiyoti universiteti Kompyuter lingvistikasi mutaxassisligi magistranti, ORCID: 0000-0003-4357-7515, e-mail: xusainovazilola@navoiy-uni.uz
Annotatsiya. Axborot texnologiyalari jadal rivoj-lanayotgan hozirgi davrda zarur manbalarning elek-tronlashishi muhim ahamiyatga ega. Bugungi kun-da kundalik hayotda, ish faoliyatida, ilmiy faoliyatda, boringki, hayotimizning turli jabhalarida elektron xiz-matlar joriy qilingan. Bu esa foydalanuvchilarga har vaqt, har joyda foydalanish imkonini beradi. Shunday elektron manbalardan yana biri elektron lug'atlardir. Ayniqsa, qadimiy manbalarning elekton shaklga ayla-nishi muhim ahamiyatga ega. Xuddi shunday elektron manbalardan biri Alisher Navoiy asarlari elektron izohli lug'ati bo'lib, uni yaratish bir qator vazifalarning bajari-lishini talab qiladi. Ya'ni muallif asarlari izohli lug'ati-ni elektron (.doc, .xls, .txt) shaklga o'girish, elektron lug'at axborot tizimi biznes-jarayonini modellashti-rish, tizimning ma'lumotlar bazasini ishlab chiqish va ma'lumotlarni biriktirish, nihoyat, dasturlash tillarining imkoniyatlaridan foydalanib, elektron lug'at axborot tizimini yaratish. Ushbu axborot tizimini ishlab chi-qishda elektron lug'atlarga qo'yilgan xalqaro standart-larga tayanildi. Yaratiladigan Alisher Navoiy asarlari elektron izohli lug'ati maktab o'quvchilari, talabalar, mustaqil izlanuvchilar, tadqiqotchilar uchun buyuk mutafakkir asarlarini to'liq tushunish imkonini beradi.
Kalit so'zlar: elektron lug'at, biznes-jarayon, model, modellashtirish, ma'lumotlar bazasi, MVC platformasi.
МОДЕЛИРОВАНИЕ БИЗНЕС-ПРОЦЕССА ЭЛЕКТРОННОГО СЛОВАРЯ: НА ПРИМЕРЕ ТОЛКОВОГО СЛОВАРЯ ПРОИЗВЕДЕНИЙ АЛИШЕРА НАВОИ
Хусаинова Зилола Юлдашевна,
магистрант компьютерной лингвистики Ташкентского государственного университета узбекского языка и литературы им. Алишера Навои
Аннотация. В современную эпоху стремительного развития информационных техноло-
Kirish
Hozirgi zamon leksikografiyasi ter-minografiya kabi o'z taraqqiyotida yangi bosqichni boshdan kechirmoqda. Kompyu-ter texnologiyalarini optimallashtirish amaliy tilshunoslikning kompyuter va korpus lingvistikasi kabi sohalarini shakllantirishga imkon berdi, bu esa lug'atlar fanidagi yangi-liklar uchun mustahkam asos bo'lib xizmat qildi. Binobarin, kompyuter leksikografiyasi-ning rivojlanishi, xususan, har xil turdagi yangi elektron leksikografik mahsulotlarni yaratish zamonaviy amaliy tilshunoslikning istiqbolli yo'nalishidir. Elektron lug'atlarning imkoniyatlari yetarlicha keng: tezlik, ma'lu-mot topishda qulaylik, katta hajm, so'zning ovozli va grafik tasviri, imlo tekshiruvi, inter-aktivlik, matnning ixchamligi va boshqalar. Elektron lug'atlar zamonaviy leksik material-ga asoslangan bo'lib, til va nutq tendensiyala-rini o'zida aks ettiradi. Foydalanuvchining ma'lumot olish jarayonida universal vositaga aylanadi.
Elektron lug'atlar, odatda, matn korpusi asosida avtomatik ishlov berish va lug'at qidi-rish vositalaridan foydalangan holda tuziladi. Buning uchun maxsus dasturlar - ma'lumotlar bazalari, kompyuter fayllari kabinetlari, lug'at yozuvlarini avtomatik ravishda yara-tish, lug'at ma'lumotlarini saqlash va qayta ishlash imkonini beruvchi matnni qayta ish-lash dasturlari jalb qilingan. Shunday qilib, elektron lug'at yaratish quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
- matnlar korpusini shakllantirish va parallel ravishda lug'at yaratish;
- misollar korpusini avtomatik shakllanti-rish;
- lug'at yozuvlarini yozish;
- lug'at yozuvlarini ma'lumotlar bazasiga (MB) kiritish;
- ma'lumotlar bazasidagi lug'at yozuvla-rini tahrirlash;
- ma'lumotlar bazasidagi matnni tuzatish;
- lug'at matnini yaratish va asl maketni shakllantirish;
- lug'at chop etish.
Qanday qilib zamonaviy lug'at yaratish masalasi mahalliy va xorijiy leksikografiya-ning munozarali masalalaridan biriga aylandi.
Material va metodlar
Zamonaviy yuqori texnologiyalar dunyosi-da terminologik lug'atlarga alohida o'rin beril-gan. Ular ilmiy bilimlarning moddiylashtiril-gan tarkibiy qismlarini tuzatadilar. Aynan shu lug'at va ma'lumotnomalar ilmiy-texnikaviy axborot sohasidagi ishlar uchun asos bo'lib xizmat qiladi [1, 2-b.].
"Axborot texnologiyalarining (IT) ta'lim jarayoniga joriy etilishi bilan elektron lug'at-lar, mobil ilovalar va veb-ilovalardan foyda-lanish dolzarb hisoblanadi va ommalashib bormoqda. O'qitishning asosiy vazifalaridan biri o'quvchida leksik birliklarni tushunish va ularni chet tilini o'rganishda qo'llash qo-biliyatini rivojlantirishdir. Shuni ta'kidlash kerakki, hozirgi vaqtda elektron lug'atlar bilan bog'liq bir qancha tushuncha va atamalar mavjud. Zamonaviy qog'ozlar va nashrlarda elektron lug'at, raqamli lug'at, ilova, resurs va vosita so'zlari ba'zan "lug'at" ma'nosida ish-latiladi" [2, 3-b.]. Onlayn va oflayn elektron lug'atlar bosma nashrlar o'rnini egallamoqda. O'rganilayotgan tilning leksik xususiyatla-rini keng amaliy jihatdan o'zlashtirish uchun lug'atlarning zamonaviy turlariga murojaat qilish maqsadga muvofiqdir. Zamonaviy elektron lug'atlarning qulaylik va imkoniyatlari haqida "Elektron yoki raqamli lug'at foyda-lanuvchilarga qulay interfeys va avtomatik, tezkor qidiruv vositalari bilan jihozlangan dastur yoki portal sifatida ta'riflanishi mum-kin" [3, 5-b.], degan mulohaza ilgari surilgan.
гий важна электронизация нужных ресурсов. В настоящее время электронные услуги внедрены в различные сферы нашей повседневной жизни, работы и научной деятельности. Это позволяет пользователям использовать их в любое время и в любом месте. Одним из таких источников являются электронные словари. Особенно важно перевести древние источники в электронный вид. Электронный аннотированный словарь произведений Али-шера Навои - электронный источник, создание которого требует решения ряда задач. Сюда входят перевод аннотированного словаря авторских произведений в электронный вид (.doc, .xls, .txt), моделирование бизнес-процесса информационной системы электронного словаря, разработка базы данных системы и консолидация данных и, наконец, создание информационной системы электронного словаря с использованием возможностей языков программирования. Разработка этой информационной системы основывается на международных стандартах электронных словарей. Создание электронного словаря произведений Алишера Навои способствует школьникам, студентам, самостоятельным соискателям и исследователям изучению творчества великого мыслителя.
Ключевые слова: электронный словарь, бизнес-процесс, модель, моделирование, база данных, платформа MVC.
ELEKTRONIC DICTIONARY BUSINESS
PROCESS MODELING: AN EXAMPLE OF ALISHER NAVOI'S ANNOTATED DICTIONARY
Khusainova Zilola Yuldashevna,
Tashkent State University of Uzbek Language and Literature named after Alisher Navoi, Master of Computer Linguistics
Abstract. In the modern era of the rapid development of information technology, the electronization of the necessary resources is important. Currently, electronic services have been introduced into various areas of our daily life, work and scientific activities. This allows users to use it anytime, anywhere. Another source is electronic dictionaries. It is especially important to convert ancient sources into electronic form. One of such electronic sources is the electronic annotated dictionary of Alisher Navoi's works, the creation of which requires the solution of a number of tasks. That is, the translation of an annotated dictionary of author's works into an electronic (.doc, .xls, .txt) form, modeling the business process of an electronic dictionary information system, developing a system
database and consolidating data, and finally creating an electronic dictionary information system using the capabilities of programming languages. The development of this information system was based on international standards for electronic dictionaries. An electronic dictionary of Alisher Navoi's works will be created so that schoolchildren, students, independent researchers and researchers can fully understand the work of the great thinker.
Keywords: electronic dictionary, business process, model, modeling, database, MVC platform.
Elektron lug'atlarning turlarini farqlash, qoida tariqasida, ular bajaradigan funksiyalar-ga qarab amalga oshiriladi. Ularning muhim afzalligi audiovizual o'quv vositalaridan, ya'ni rasmlar, videolar, audio kliplardan foydala-nishdir [4, 235-b.].
Elektron lug'atlar foydalanuvchilarni qu-lay qidiruv mexanizmi bilan birlashtiradi. Ularda so'zni topish uchun lug'atning qidiruv qatoriga kiritish yoki alifbo-ildiz rubrikato-rida topish kerak. Izlanishlar natijasi shuni ko'rsatadiki, elektron lug'atlar o'zining funk-sionalligi bo'yicha qog'oz lug'atlardan ustun, shu bilan birga, qator afzalliklarga ega:
- ko'p funksiyalilik - lug'atdan foydalanish-ni soddalashtiradigan turli xil qo'shimcha funksiyalar. Masalan, nutq qismlari, kelib chi-qishi, shuningdek, so'z yasalishi, tabu lug'atini belgilashingiz mumkin [5, 2-b.];
- multimedia vositalaridan foydalanish -sarlavhali so'zlarni aytish, fotosuratlar, ani-matsiya, videokliplar bilan illyustrativ mate-riallarni kiritish [6, 205-b.], shuningdek, turli grafik vositalardan foydalanish [7, 145-b.];
- muvofiqlik va dinamizm - axborotni doi-miy ravishda yangilab turish, shuningdek, es-kirgan ma'lumotlarni olib tashlash imkoniya-ti [8, 47-b.]. Bu "qog'oz" lug'atlarga nisbatan muhim afzalliklardan biridir, chunki ular nashr etilganda, muqarrar ravishda eskiradi [4, 146-b.];
- katta so'z boyligi [9, 2-b.]. Aksariyat elektron lug'atlar qog'oz lug'atlar bazasidan oshib ketadigan atama bazasiga ega va giperhavo-lalar yordamida ma'lumotlarga qulayroq kirish imkonini beradi [6, 206-b.];
- foydalanishning o'zgaruvchanligi - lug'atlardan mahalliy va global tarmoqlarda foydalanish imkoniyati [6, 207-b.], ya'ni oflayn va onlayn versiyalardan foydalanish [10, 7-b.];
- universallik, qoida tariqasida, dasturlar bir vaqtning o'zida bir nechta tillar va tarjima yo'nalishlari bilan ishlashga imkon beradi [11, 2-b.]. Lug'atga kiritilgan har qanday tildan kirish sifatida foydalanish mumkin [8, 47-b.];
- qulay qidiruv - samarali qidiruv tizimi-dan foydalanish imkoniyati (to'liq matnli qidiruv, bir vaqtning o'zida bir nechta lug'atlardan qidirish, yuqori qidiruv tezligi) [6, 207-b.]. Shuningdek, so'zni aniq eslab qolishning hoja-ti yo'q, dasturning o'zi birinchi harflar uchun variantlar taklif qiladi [5, 2-b.];
- elektron lug'atlarda kontentga kirish uchun turli lingvistik texnologiyalar qo'llaniladi. Masalan, morfologik va sin-taktik tahlil, to'liq matnni qidirish, nutqni aniqlash va sintez [7, 147-b.] kabi afzalliklarga ega bo'lgan ixtiyoriy yo'nalishdagi elektron lug'at yaratish quyidagi bosqichlarda amalga oshadi: yo'naltirish uchun vazifalar; lug'at yozuvlarini qidirish; lug'at yozuvini tahlil qi-lish; olingan ma'lumotlarni til muammosini hal qilish uchun qo'llash; nutq muammolarini hal qilish uchun axborotni qo'llash.
Elektron lug'atlardan foydalanishning boshqa kamchiliklari qatorida lug'atning to'liq emasligi va lug'at bazasini zamon talablari-ga mos holatda saqlash muammosi ham bor. Bu fakt elektron lug'atlarning sanab o'tilgan afzalliklarini kamaytirmaydi.
M.M. Ravilov, Sh.Sh. Tog'ayev, X.U. Baxshul-layev, H.I. Ubaydullayevlar kabi o'zbek tad-qiqotchilari ko'plab elektron lug'at yaratganlar.
Tadqiqot natijalari
Ma'lumki, muallifning leksik materiali boyligi haqidagi eng to'liq g'oyani faqat badiiy asarlarning to'liq leksemalarini o'zida mujas-samlashtirgan lug'at berishi mumkin. Navoiy asarlari elektron izohli lug'atining ma'lumot-lar bazasi mutafakkir asarlarida tushunish murakkab bo'lgan arabcha, forscha so'zlar-dan tashkil topgan. Mazkur elektron lug'at Navoiy asarlari izohli lug'atining elektron lug'at ko'rinishi bo'ladi. Barcha so'zlarning
05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES
izohi o'zbek tilida ko'rsatiladi. Ushbu jara-yonni Navoiy asarlarida uchragan "Bar" so'zi misolida tahlil qilamiz.
BAR I - meva, hosil, samara degan ma'noni beradi.
1. Bosh so'z katta harflar bilan berilgan.
2. Bosh so'zning o'ng tomon birikish im-koniyati: bar yemoq, bar topmoq...
3. Lug'at maqolasi illustrativ misollar, ya'ni Navoiy asarlaridan olingan baytlar bilan ko'rsatiladi.
4. Ensiklopedik axborot: lug'at maqolasi uchun namuna sifatida keltirilgan baytlarning manbasi ko'rsatib o'tiladi.
5. Grammatik xarakteristika: bar so'z old ko'makchi ma'nosida kelgan [Grammatik xarakteristika lug'at maqolasining mor-fologik xususiyatlari haqida ma'lumot beradi] [В.В. Дубичинский, 2008:57].
Qishi Hanzal eksa achchig' bar topar,
Va gar nayshakar eksa shakkar topar [Saddi Iskandariy, 285a18].
~ye- - lazzatlanmoq, bahra olmoq: Hayot gulshanidin qayda bar ko'nglum,
yegay
Ki g'am xazoniga bo'lmish badal bahori. [Xazoyinul-maoniy, IIIb-345]
~ top- - lazzatlanmoq, bahra olmoq:
Visol tuxmini ektim, firoq bar toptim,
Vafo niholini tiktim, jafo samar toptim [Xazoyinul-maoniy, Ib-426].
BAR II — ust, -ma ma'nosini beruvchi old ko'makchi ma'nosini bildiradi:
Kamolaki sendin topib intizom,
Aning lafz bar lafzi mu'jiz nizom [Saddi Iskandariy, 237b 16].
"Bar" so'zining leksikografik mikrostruk-turasidan kelib chiqib, biznes-jarayonning optimal ma'lumotlar bazasi tuziladi. Ma'lumotlar bazasi izohli lug'atni to'liq qamrab olishi nazarda tutilsa, har bir so'zning biri-kuvchilarini ham alohida ajratish muhim. Yuqorida keltirilgan elektron lug'at imkoni-yatlari xususiyatlarini inobatga olib, Alisher Navoiy asarlari izohli lug'atining ma'lumotlar bazasi modellashtiriladi. Ma'lumotlar bazasi tuzilishini modellashtirishda IDEF1X notatsi-yasidan foydalanildi.
NavWordswithDesc
id (PK.)
NavWnrd id
S ente асе
Sourcetype
sent_id (PK)
Süurce_id (PK)
Word. Word Deacs.
Word_id (PK)
Description
Descjfl (PK) - -I
Desc Käme
NavWords
NavWords_id (PK.)--1
Wo rd_De sca _id (PK)
NavWütds id
Source
Somcejd (PK)
So.nice_T}"pe_id
Modified Date
1-rasm. Alisher Navoiy asarlari elektron izohli lug'atining ma'lumotlar bazasi tuzilishi
05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES
1-rasmda keltirilgan jadval va maydonlar-ning nomlari ingliz tilida berilgan. Masalan:
1. "NavWords" (Navoiy words) jadvali Navoiy asarlari izohli lug'atining bosh so'zlari.
2. "Description" (Izoh) jadvali bosh so'zning izohlari.
3. Source - Navoiy asarlari haqidagi ma'lu-motlar.
4. Sentence - Alisher Navoiy asarlaridan olingan parchalar.
5. Word - izohli lug'atdagi bosh so'zlarning
birikuvchilari.
6. SourceType - asarlarning turi.
7. "NavWordswithDesc" jadvali bosh so'zning mustaqil ma'nosi.
8. "WordsDescs" jadvali bosh so'zning birikuvchilari bilan birikib, shu birikuvchilar bilan birga anglatuvchi izohlarini o'zida saqlaydi.
Ushbu ma'lumotlar bazasi asosida yaratil-gan Navoiy asarlari elektron izohli lug'ati-ni ifodalovchi jarayoni quyidagicha model-lashtirildi:
1 1 [^Navoiy asarlarida uchraydigaii so'zlami izlash Щ} So'z tanlash
Sc'z: Izoh:
So'z ibhtirokidaFL miscllar Navoiy aaarlaridan 1:» ': :i iladj A fiomi vn sahiftsi:
Tanlaagan so7z ma'nolarmi izlash
2-rasm. Alisher Navoiy asarlari elektron izohli lug'atini ifodalovchi
biznes-jarayon modeli
Mazkur elektron lug'at MVC prinsipi asosida yaratildi.
MVC bu - Model (Model), View (Ko'ri-nish), Controller (Kontroller) so'zlarining bosh harflari qisqartmasidan olingan bo'lib, Architectural Design Pattern (Arxitekturaviy dizayn paterni) hisoblanadi. MVC dastu-riy mahsulotini asosiy uch qatlamga (Model, View, Controller) bo'lish dastur strukturasini qulaylashtiradi. Foydalanuvchidan kelayot-gan so'rov controllerga yo'naltiradi. Controller business logic (bajariladigan vazifaning mohiyati) qismi bo'lib, model bilan ishlash-ga javobgar sanaladi. Model axborot tizimi asoslangan ma'lumotlar bazasidir va ko'p hollarda ma'lumotlar bazasidagi jadvalni ifo-dalaydi. Controller viewni tanlaydi va unga modelni jo'natadi. View - foydalanuvchiga
taqdim etiladigan interfeys va u .html, .css, .JavaScript, JQuery texnologiyalari yordamida ishlab chiqiladi.
Model
f fl
3-rasm. MVC platformasining ishlash prinsipi
ИЛМ-ФАН ВА ИННОВАЦИОН РИВОЖЛАНИШ |SSN 2181-9637
НАУКА И ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ
SCIENCE AND INNOVATIVE DEVELOPMENT 3 ' 2022
Mazkur jarayonda Model vazifasini SQL ma'lumotlar bazasi, Controller vazifasini Python dasturlash tili va Jango Framworki, View vazifasini esa html tili, css javaScript tex-nologiyalari bajaradi.
Xulosalar
Axborot texnologiyalari rivojlanayotgan hozirgi davrda buyuk mutafakkirlar asar-larining elektron shakli ayni muddaodir. Elektron manbalar har jihatdan o'quvchilar uchun qulay. Ushbu tadqiqot ishining bajari-lishi o'zbek mutafakkirining hayot yo'li, ijodi-ga doir ma'lumotlar jamlangan veb-sayt-ni ommaga taqdim etadi. Bu kabi veb-sahi-
falar mavjud, ammo ushbu saytda Alisher Navoiy asarlarining izohli lug'ati gavdalanadi. Alisher Navoiy asarlari izohli lug'atining elektron shaklini o'zida mujassamlashtirgan veb-saytning arxitekturasi BPMN yordamida ishlab chiqildi. Veb-sayt tarkibidagi elektron izohli lug'at biznes-jarayoni modellashtiril-di. Ushbu sayt yordamida o'quvchilar buyuk mutafakkir asarlari elektron shaklini yuklab olish bilan birga ularni elektron lug'at yor-damida chuqur anglash imkoniga ega bo'ladi-lar. Yaratilgan dasturni o'rta maxsus va kasb-hunar ta'limi tizimida, oliy ta'limda yor-damchi material sifatida tatbiq etish mumkin.
REFERENCES
1. Vyshkin E.G., Nemich N.N., Khokhlova A.A. Leksikograficheskoye opisaniye angliyskikh i russkikh fitonimov elektronnom glossarii [Lexicographic description of English and Russian phytonyms in the elektronic glossary]. Bulletin of Samara State Technical University. Series Psychological and Pedagogical Sciences, 2021, no. 18 (3), pp. 115-126. DOI: 10.17673/vsgtu-pps.2021.3.8/.
2. Sinitsa A.I. Ispol'zovaniye elektronnykh slovarey na urokakh russkogo yazyka i literatury [The use of elektronic dictionaries in the lessons of the Russian language and literature]. RONO, Electronic journal, 2014, no. 23.
3. Sabel'nikova A.M., N.V. Zimovets. Ispol'zovaniye elektronnykh slovarey v obuchenii angliyskomu yazyku [The use of elektronic dictionaries in teaching English]. Lexicography and Communication. Proceedings of the IV Intern. scientific Conf., Belgorod, 2018, April 26-27, pp. 233-236.
4. Leonova A.V., Snopkova N.A. Sovremennyye instrumenty tekhnicheskogo perevodchika [Modern technical translator tools]. National Research Irkutsk State Technical University, 2012, pp. 2.
5. Chepik Ye.Yu. Politicheskoye slovo v strukture elektronnogo slovarya [Political word in the structure of the electronic dictionary]. Culture of the peoples of the Black Sea, 2005, no. 69, pp. 205-209.
6. Kashevarova I.S. Elektronnyy slovar' kak novyy etap v razvitii leksikografii [Elektronic dictionary as a new stage in the development of lexicography]. Young scientist, 2010, no. 10 (21), p. 145.
7. Tuzlukova V.I. Tipologiya pedagogicheskikh leksikograficheskikh istochnikov v mezhdunarod-noy pedagogicheskoy leksikografii [Typology of Pedagogical Lexicographic Sources in International Pedagogical Lexicography]. Proceedings of the Second International Scientific and Practical Conference, p. 45.
8. Litkowski K. Computational lexicons and dictionaries [Encyclopedia of Language and Linguistics]. Elsevier Publishers, Oxford (forthcoming), 2005, no. 2, pp. 1-14.
9. Fesenko O.P., Laukhina S.S. Elektronic dictionaries as a product of modern lexicography. Omsk Scientific Bulletin, 2015, no. 4 (141), pp. 46-48.
10. Bilingual D.L. Lexicography and Corpus Methods. The Example of German-Basque as Language Pair. 5th International Conference on Corpus Linguistics, CILC2013.
11. Banerjee I., Madhavan S., Goldman R.E., Rubin D.L. Intelligent Word Embeddings of Free-Text Radiology Reports. Article in AMIA. Proceedings of Annual Symposium, 2017, November.
12. Kantysheva N.G. Hypermedial structural elements of the representation of special knowledge in computer lexicography. Bulletin of the Chelyabinsk State University, Ser. Philology, Art Criticism, 2012, vol. 71, no. 32 (286), pp. 47-50.
13. A. Navoiy asarlari tilining izohli lug'ati [Annotated dictionary of the language of A. Navoi's works]. Ed. by E.I. Fozilov. Tashkent, Corresponding member of the Academy of Sciences of the Uzbek SSR, 1983, vol. 1, p. 8.
14. Melnyk S.M., Sikorska V.V., Luhova T.A. Complex educational e-dictionary: compilation methods, expedience and usage specificity. Scientific notes of the National University. Ostrog Academy, ser. Philology. Ostrog, NaUOA Publishing House, 2020, iss. 9 (77), pp. 11-15.
15. Dubichinskiy V.V. Leksikografiya russkogo yazyka [Lexicography of the Russian language]. Moscow, Nauka Flinta, 2008, 432 p.
Taqrizchi: Aloyev R., f.-m.f.d., Hisoblash matematikasi va axborot tizimlari kafedrasi professori, O'zMU.
