Научная статья на тему 'Электромагнитті сәулеленудің адам организміне әсері'

Электромагнитті сәулеленудің адам организміне әсері Текст научной статьи по специальности «Медицинские технологии»

CC BY
330
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по медицинским технологиям, автор научной работы — А. Х. Абушахманова, Г. А. Тишбек, Н. М. Харисова, Т. И. Крекешева, Л. В. Сосновская

This article presents an analytical review of studies of the effect of natural and artificial electromagnetic fields on living organisms. At present, sources of electromagnetic radiation are industrial systems: radio, television towers and repeaters, power plants, computers and household appliances: televisions, audio-video equipment, cellular phones, microwave ovens, and others. It was found negative effects of electromagnetic waves of different lengths on the nervous, endocrine, immune, cardiovascular, reproductive systems of organism

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE INFLUENS OF ELECTROMAGNETIC WAVES ON HUMAN ORGANISM

В статье представлен аналитический обзор результатов исследований влияния искусственных и естественных электромагнитных полей на живые организмы. В настоящее время источниками электромагнитного излучения являются промышленные установки: радиостанции, телевизионные вышки и ретрансляторы, электростанции, компьютеры, а также бытовые приборы: телевизоры, аудиои видеоаппаратура, сотовые телефоны, микроволновые печи и др. Установлено отрицательное влияние электромагнитных волн различной длины на нервную, эндокринную, иммунную, сердечно-сосудистую, репродуктивную системы организма.

Текст научной работы на тему «Электромагнитті сәулеленудің адам организміне әсері»

С. Ш. Примбеков

ПОЛИОКСИДОНИЙ ИММУНОММОДУЛЯТОРДЫ КОЛДАНЫ ХИРУРГИЯЛЫК ИНФЕКЦИЯЛАРДЫ ЕМДЕУ Т6Ж1РБИЕС1

Осы шолуда полиоксидоний препаратымен хирургиялык инфекцияларды комбинирленген ем^ч клиникалык мысалдары келтiрiлген. Полиоксидоний препаратымен хирургиялык инфекцияларды емдеген-де. Клиникалык эсерi мен кауiп - сiздiк баралау кезiнде. Ошакты жэне жалпы керi эсерлердiч оны кол-данранда аллергиялык реакциялардыч болмаумен батарды. Аурудын клиникалык арымына, осы наукастар-дары биохимиялык жэне гемотологиялык кврсеткiштердiч, иммундык жардай кврсетюштер^ч динамикасы-на он эсерi бар екендiгi дэлелдендi.

А. Х. Абушахманова, Г. А. Тишбек, Н. М. Харисова, Т. И. Крекешева, Л. В. Сосновская

ЭЛЕКТРОМАГНИТТ1 С8УЛЕЛЕНУДЩ АДАМ ОРГАНИЗМ1НЕ 8СЕР1

Караганды мемлекетлк медициналык университетi

Жер бетiндегi кез келген организм сиякты адам денесшщ де вз^ч электромагниттiк врiсi бар, соныч аркасында организмыч барлык жасу-шалары бiр-бiрiмен Yйлесiмдi жумыс аткарады. Адамныч электромагниттiк сэулеленуiн биоврiс деп атайды, ол коршаран ортаныч кез келген жарымсыз эсерiнен негiзгi корраныш кабыры болып табылады. Егер оны бузса, бiздiч организ-мнiч мYшелерi мен жYЙелерi ауруды тудыратын барлык факторлар Yшiн нысана болады. Егер бiздiч денемiздiч сэулеленуiнен элдекайда ^шт сэулеленудiч баска кайнар квзi эсер етсе, онда организмде бейберекетлк басталады. Бул ден-саулык жардайыныч ^рт нашарлауына экеледi [1, 2, 3].

Адам ^ршшк эрекетi YPДiсiнде Yнемi Жер-дiч электромагниттiк врiсiнiч (ЭМ6) эсерi айма-рында болады. Фон деп аталатын мундай врiс адамныч денсаулырына зиян тигiзбейтiн эрбiр житкте белгiлi бiр дечгейi болады жэне ол калыпты болып саналады. Табири электромагнит-тiк спектр ондаран жэне жYЗдеген Герцтен мыч-даран ГигаГерцке дейiн жиiлiктегi толкындарды камтиды [4, 5, 6, 7].

бткен расырдыч 60-шы жылдарынан рылы-ми-техникалык революция басталды. Сол кезде

алрашкы компьютерлер, радиотелефондар жасалынды; тучгыш спутниктiк байланыс iске ко-сылды. Сонымен коса сол уакытта колданылран электромагниттiк сэулеленудiч кайнар квздерi: радиолокациялык станция, радиорелейлi станция, телевизиялык мунаралар саны квбейе тYCтi.

Каладары аса жорары жиiлiктегi сэулеле-нудiч кайнар квзi - радиостанциялар, телевизия-лык ретрансляторлар, телемунаралар, электро-станциялар жэне т.б. электротасымалдау желЬ лерi, катты радиотасымалдаушы курылрылар рук-сат етИлген дечгейден жорары электромагниттiк врiстi тудырады (1 кесте).

Дэл осы кезде алдычгы катардары вндiрiс-тiк елдер адам денсаулырына электромагнит™ сэулеленудiч эсер^ зерттей бастады.

Адамды коррау Yшiн арнайы санитариялык нормалар, соныч шнде электромагниттiк сэуле-ленудiч катты кайнар квзi мачында туррын Yйлер мен баска нысандардыч курылысына тыйым са-латын нормалар жасалынды. Санитариялык нор-малар сэулеленетш антеннадан белгiлi бiр арака-шыктыкта электромагниттiк сэулеленудiч куат-тылырына карай есептеледi жэне адам орга-низмiнiч тYрлi жиiлiктегi электромагнит™ вркке сезiмталдыFыныч эркилы болатынын ескермейдг 40-70 ГГц жиiлiгiндегi электромагниттiк сэулеле-нудiч эсерi адам Yшiн аса каутт^ мундай элект-ромагниттiк толкындардыч узындыFы адам орга-низмiндегi жасушалардыч квлемiмен бiрдей болуымен сипатталады (2, 3 кестелер).

«Радиотехникалык объектiлерге койыла-тын санитариялык-эпидемиологиялык талаптар» санитариялык ^идалары (№1341-15.11.2011).

2.9. Тараткыштарыныч жиынтык куаты 1000 Ваттан (будан эрi - Вт) астам болатын

1 кесте.

Жиiлiгi бойынша электромагниттiк толкындардыч халыкаралык жiктелуi

Житк диапазоныныч атауы Диапазонныч Толкындык диапазонныч Диапазонныч

шекарасы атауы шекарасы

Аса твмен, АТЖ 3 - 30 Гц Декамегаметрлк 100 - 10 Мм

Шамадан тыс твмен, ШТЖ 30 - 300 Гц Мегаметрлк 10 - 1 Мм

Инфратвмен, ИТЖ 0,3 - 3 кГц Гектокилометрлк 1000 - 100 км

6те твмен, 6ТЖ 3 - 30 кГц Мириаметрлк 100 - 10 км

Твмен жиiлiктер, ТЖ 30 - 300 кГц Километрлк 10 - 1 км

Орташа, ОЖ 0,3 - 3 МГц Гектометрлт 1 - 0,1 км

ЖоFары жиiлiктер, ЖЖ 3 - 30 МГц Декаметрлiк 100 - 10 м

6те жоFары, 6ЖЖ 30 - 300 МГц Метрлiк 10 - 1 м

УльтражоFары,УЖЖ 0,3 - 3 ГГц Дециметрлiк 1 - 0,1 м

Шамадан тыс жоFары, ШЖЖ 3 - 30 ГГц Сантиметрлiк 10 - 1 см

Аса жоFары, АЖЖ 30 - 300 ГГц Миллиметрлк 10 - 1 мм

* айналатын жэне сканерлейтш антенналардан сэулелену жардайлары Yшiн

3 кесте.

Жумыс орындарында 30 кГц - 300 ГГц жишктер диапазонында кэсiби эсер ету кезiнде элетромагнитпк

врiстердiч руксат етiлетiн шектi дечгейлер1

2 кесте.

Селитебтi аумактары, демалыс орындарындары, туррын, корамдык жэне вндiрiстiк Yй-жайлардыч iшiндегi электромагниттiк врк^ч руксат етшетш шектi дечгейлерi

Жишктер диапазоны 30-300 кГц 0,3-3 МГц 3-30 МГц 30-300 МГц 0,3-300 ГГц

Нормаланран параметр Электр врiсiнiч кернеулiгi, Е (Вольт/метр. В/м) Энергия арыныныч тырыздыры, ЭАТ (шаршы сантиметрге микроВатт, мкВт/см2)

Руксат етiлетiн шект дечгейлер 25 15 10 3 10 25*

Параметр Жишктер диапазонындары шектi мэндер (МГц)

0,03-3 3-30 30-50 50-300 300-300000

Руксат етшетш шект мэн ЭЖЕрш, (В/м)2 • сар. 20000 7000 800 800 -

Руксат етшетш шект мэн ЭЖнрш, (А/м)2 • сар. 200 - 0,72 - -

Руксат етiлетiн шектi мэн ЭЖэатрш, (мкВт/см2) • сар. - - - - 200

Максималды РШД Ерш, В/м 500 300 80 80 -

Максималды РШД Нрш, А/м 50 - 3 - -

Максималды РШД ЭАТ, мкВт/см2 - - - - 1000

квлденеч жазыктыктары шечберлк жэне сектор-лык сэулеленудщ РЭК таратушы антенналарын орналастыру (басты кYлтесi тиiстi барытка барыт-талранда) туррын Yй курылысы, балалардыч, оку жэне емдеу-профилактикалык уйымдардыч аума-рына дейiн, СКА мен КША квлемдерш есептеу нэ-тижесi бойынша аныкталран кашыктыкта, бiрак кемiнде:

1) антеннаны жерден 100 метрден жорары бмктжте орналастырран кезде - 100 метр;

2) антеннаны 50-ден 100 метрге дейшп биiктiкте орналастырран кезде - 200 метр;

3) антеннаны кемшде 50 метр биiктiкте орналастырран кезде - 300 метр кашыктыкта радиомач-таларда журпзшедк

10. Жиынтык куаты 100 Вт жэне одан жорары, аукымы 30 МегаГерцтен (будан эрi - МГц) асатын РЭК таратушы антенналарын туррын Yйлердiч, корамдык жэне экiмшiлiк римараттар-дыч шатырларына орналастырура жол бершмей-д^

11. Аукымы 1,8-30 МГц радио эуеской радиостанциялардыч, тиiмдi сэулелену куаты 100 Вт астам 26,5-27,5 МГц житктершщ азаматтык аукым радиостанцияларыныч антенналарын орналастыру кезшде антенналарды орнату аймары-на оныч кез келген нYктесiнен кемiнде 5 м кашыктыкта адамдардыч мруУч мYмкiн болмауы камта-масыз етiледi. Тараткыштарыныч куаты 1 кило-Ваттан (будан эрi - кВт) астам болатын аукымы 330 МГц таратушы антенналарды туррын Yйлердiч, корамдык жэне эммшшш римараттардыч шатырларында орналастырура жол бершмейдк

Ескертпе:

1) кестеде кврсетiлген диапазондарда жишк^ч твменгi шегi болмайды жэне жорарры шегi кiредi.

2) электромагнитт сэулеленуге кэсiби байланысы жок адамдардыч болуы мYмкiн жумыс орындарында руксат етшетш шект дечгейлер мэндер кестесшде кврсетiлген 0,5 влшемде кабылдана-ды.

¥зак уакыт мерзiмi iшiнде эсер ететш элсiз электромагниттiк сэулеленудiч кайнар квзi аса зиянды болады. Оран непзшен аудио-видео жэне турмыстык техника жатады (1 CYрет). Адам орга-низмiне уялы телефондар, компьютерлер, теле-дидар, кыска толкынды пештер аса Yлкен кауiп твндiредi.

Электромагниттi сэулеленудiч эсерi нэти-жесiнде молекулалардыч иондалуы мYмкiн, ярни атом электронды косып алады немесе керiсiнше жоралтады, свйтт зат взiнiч курылысын взгертедi [8, 9, 10].

Электромагнит™ сэулеленудiч эсершен аса ауыр сыркаттар туындауы мYмкiн. бдебиет-терде канныч уюыныч бузылысы, гипотония, жулын кызметiнiч бузылысы жэне т.б. жардайлар сипатталран. Казiргi уакытта бiрде бiр ралым немесе дэр^ер сэулелену эсерiнен туындайтын барлык салдар мен белгiлердi айта алмайды. Электромагнит™ сэулеленуден болатын салдар Чернобыль апатынан кейшп ауыр металдардыч жартылай ыдырау внiмдерiнiч эсерiнен де элде-кайда кауiптi болып есептеледi [11, 12].

Сочры зерттеулерге сэйкес адам организмi 40-70 ГГц жиiлiгiндегi электромагниттiк вркке аса сезiмтал болады, вйткнi осы жишктеп толкын узындыры жасушалар квлемше теч болады жэне

1 CYрет. ТYрлi турмыстык аспаптардыч электромагнитт1 сэулеленуЫщ эсер1, мкВт/см2 (кYш арымыныц тырыздыры)

адам денсаулырына зиян келтiру Yшiн электромагнит™ врiстiч аздаран мвлшерiнiч взi-ак жеткЬ лiктi. Заманауи компьютерлердiч ерекшелiгi -орталык процессор мен шеткерi курылрылардыч жумыстык жиiлiктерi улрайран, сонымен коса колданылатын куат 400-500 Вт-ка жетедк Осы-ныч нэтижесiнде сочры 2-3 жылда 40-70 ГГц жиЬ лИндеп жYЙелiк блоктыч сэулелену дечгейi мыч-даран есе жорарылап, монитордыч сэулеленуЬ нен гврi басты мэселеге айналып тур [13, 14].

Жорарыларан электромагнит™ фон дер-бес компьютердiч адам денсаулырына эсерш бiр-неше есе жорарылатты. Бiрнеше кYн бойы ком-пьютердiч алдында узак уакыт жумыс iстеу нэти-жесiнде адам взш шаршаулы сезiнедi, аса ашулан -шак болады, сурактарра бiр марыналы жауап беред^ уйкысы келедi. Мундай кубылыс казiргi заманры корамда созылмалы шаршау синдромы деген атаура ие болды жэне ресми медицинаныч марлуматына сэйкес емделiнбейдi [15, 16].

Электромагниттiк сэулелену иммунды, жYЙкелiк, эндокриндi жэне жыныс жYЙелерiне эсер етедi. Иммунды жYЙе корраныштык кызмет аткаратын арнайы ферменттердiч канра шыруын азайтып, жасушалык иммунитет жуйеаыч элаз-денуiне экеледi. Эндокриндi жуйе канра квп мвл-шерде адреналиндi тастап, соныч нэтижесiнде организмыч жYрек-кантамыр жYЙесiне кYш тусе-дк Канныч коюлануы барысында жасушаларра оттеп жетiспейдi. ¥зак уакыт бойы электромагнит™ сэулеленуге шалдыккан адамда карама-карсы жыныска деген сексуалды куштарлыры мен потенциясы твмендейдi (бул эдетте эндокриндi жYЙенiч кызметiндегi взгерiстер тудыратын шар-шаудыч салдарынан болады). Ал жуйке жуйесiн-дегi взгерiстер бiрден квзге кврiнедi. Жорарыда айтылрандай, бузылыстыч белгiлерi - ашулан-шактык, шапшач кажу, есте сактаудыч твменде-ну^ уйкыныч бузылуы, жалпы кобалжушылык [17, 18].

Казiргi уакытта электромагниттiк толкын-дар жасушалык дечгейдегi взгерiстердi ынталан-дырып, гендiк бузылыстарды тудырып, ауру жа-сушалар мен ауруды тудыратын iсiктердiч пайда болуын жылдамдататыны дэлелденген. Электро-магниттiк врiстер жануарларда есте сактаудыч

жойылуын тудыруы мYмкiн. Мысалы, электромаг-ниттiк толкындармен сэулеленген балапандар-дыч эмбриондары катерлi iсiкке 3 есе жиiрек шалдырады [19, 20].

Ресейде жYргiзiлген тышкандарра жасал-ран эксперименттер уялы телефонныч калыпты сэулеленуiнен 20 есе квп зиянды электромагнит-тiк сэулеленуге ушыраран жануарларда электромагнит™ толкындар квру кабшетше жарымсыз эсер ететiнiн кврсеттi. Сэулелену жануарлардыч иммундык жYЙесi жардайына да терк эсер еттi [21, 22].

Норвегия мен Данияныч ралымдары жYр-гiзген зерттеулер кврсеткендей, уялы байланыс-ты тутынушылар баскаларына караранда бас ауруларына, уйкышылдыкка жиiрек шалдырады, аса ашушара экеледк Аталран белгiлер вегетатив-тi-кантамырлы дистонияра тэн. Сонымен катар уялы телефон шыраратын зиянды электромагнит-тiк врiстiч эсерiнен организмде иммунды жYЙенiч ширыру реакциясы пайда болады. Дэрiгерлердiч ойынша осыныч салдарынан организмнiч аурура жэне сырткы ортаныч т.б. зиянды эсерлерше тв-теп беруi твмендеуi мYмкiн [23, 24, 25].

Ралымдардыч айтуы бойынша уялы байла-ныс та зиянды электромагнит™ сэулеленудiч кез келген кайнар квзi тэрiздi (компьютер, теледи-дар, кыска толкынды пеш немесе радиотелефон) биологиялык белсендiлiгi жорары болып табыла-ды, ярни адам организмше эсер етедi. Алайда баска куралдармен салыстырранда уялы телефон жумыс ^теу кезiнде бас миы мен квзден жакын аракашыктыкта болады. Техникалык куралдар-дыч iшiнде уялы телефонныч келтретш зардабы адамра эсер ететш электромагниттiк сэулелену дечгейi iшiнен еч кауiптiсi болып табылады.

Телефон шыраратын радиожишкт диапа-зондары электромагниттiк сэулеленудi бастыч улпалары, атап айтканда ми, квз торы, квру, есту жэне вестибулярлык талдарыштар курылымдары-ныч улпалары жутады. Сэулелену жекелеген мY-шелер мен курылымдарра ткелей жэне жуйке жYЙесiне вткiзгiш аркылы жанама турде эсер ете-дг Ралымдар электромагниттiк толкындар улпара ент, оны жылытатынын дэлелдедi. Уакыт вте бул бYкiл организмнiч кызметiне, соныч шшде жYЙке,

журек-кантамыр жэне эндокриндк жYЙелердiч жумысына терiс эсерiн тигiзедi [26, 27, 28].

Мамандардыч ойынша, заманауи уялы те-лефондар тудыратын 900 мегаГерц жиiлiгiндегi электромагниттiк сэулелену ^ жасушалардыч табиFи электромагниттiк сэулеленуiне (900-1000 мегаГерц диапазонындаFы жиiлiкте орналаскан) уксас эсер ете алады. Сэйкесiнше, бул сэулелену организмыч кызметтерiн реттейтiн жYЙке орта-лыктарыныч жумысында белгiлi бiр бузылыс-тарды тудыруы мYмкiн, мысалы, уйкы мен сергек-тiктiч немесе уйкыныч жылдам жэне баяу фаза-ларыныч ауысуы [29, 30].

Куаты Ваттыч жYЗдеген, тiптi мычдаFан бвлИне теч жоFары жиiлiктегi элсiз электромагнит™ врiстердiч каркындылыFы адам организ-мiндегi барлык жуйелер мен мYшелердiч калыпты кызмет етуiндегi каркындылыFына сай келедг Осындай взара эсердiч нэтижесшде адамныч взiндiк врiсi взгерiп, тYрлi сыркаттардыч дамуына эсер етедi.

Электромагнит™ сигналдардыч аса жа-Fымсыз касиет - олар организмде уакыт вте жи-накталады. ТYрлi оргтехниканы - компьютер, телефон (уялы телефон) квп колданатын адамдар-да иммунитетпч твмендеуi, жиi стресстер, сек-суалды белсендiлiктiч твмендеуi, кажудыч жоFа-рылауы байкалады. Электромагниттiк врiстiч эсерше жYЙке, эндокриндi, иммунды, кан тYзушi, жыныс жYЙелерi, бас миы, квз жи шалдыFады [31, 32, 33].

Жылу эсерiн тудырмайтын электромагнит-тiк сэулеленудiч дечгейi организмыч мачызды кызметтiк жYЙелерiне эсерiн тигiзедi (4 кесте). Солардыч iшiнде жYЙке жYЙесi аса сезiмтал бо-лып келедi. Оныч эсер ету механизмi вте кара-пайым - электромагнит™ врктер жасушалык мембраналардыч кальций иондарыныч втюз-гiштiгiн бузады. Нэтижесiнде жуйке жYЙесi вз кызметiн нашар аткарады. Ауыспалы электромаг-ниттiк врiс электролиттерде элсiз токтарды вндЬ редi. АталFан YPДiстер тудыратын ауыткулардыч спектрi аса кеч - эксперимент барысында бас миыныч ЭЭГ взгерiстерi, реакциялардыч баяу-лауы, есте сактаудыч нашарлауы, депрессиялык кврiнiстер мен т.б. байкалды. Электромагнит™ сэулелену иммунды жYЙеге де эсер етедг Осы баFыттаFы эксперименттiк зерттеулер электро-магниттiк врiспен сэулеленген жануарларда ин-фекциялык YPДiстiч сипаты взгеретшш кврсеттi -инфекциялык YPДiстiч аFымы ауырлай тYCтi. Электромагниттiк сэулеленудiч эсершен иммуногенез YPДiсi бузылыска ушырайды. Бул YPДiстi аутоиммунитеттiч туындауымен байланыстырады. Осы концепцияFа сай барлык аутоиммундык жаF-дайдыч негiзiн лимфоциттердiч тимуске тэуелдi жасушалык популяцияларыныч иммунодефицитi курайды. ЖоFарFы каркындаFы электромагниттiк врiстiч организмыч иммундык жYЙесiне эсерi жасушалык иммунитетпч Т^йеан твмендетуде кврiнiс бередi [34, 35].

Эндокриндi жYЙе де электромагнит™ сэу-

лeлeнудiч нысанасы болып табылады. Зерттеулер керсеткендей, электромагниттi epiCTin acepi кезш-де гипоталамус-адреналин жYЙeciнiч белсен-дipiлуi жYpeдi, ол канда адреналин мелшершщ кeбeюi, канныч ую YPДiciнiч бeлceндipiлуiмeн катар жYpeдi. Сырткы ортаныч TYpлi факторлары-ныч эсерше оpганизмнiч жауапты реакциясына мiндeттi турде гипоталамуc-гипофиз-бYЙpeк Ycтi 6e3i жYЙeci косылады. Сонымен катар, жYpeк-кантамыр жуйеандеп бузылыстарды атап етуге болады. Олар пульстыч лабильдiлiгi мен артерия-лык кысымныч eзгepуiмeн сипатталады. Пери-фериялык канныч курамында фазалык eзгepicтep байкалады [36, 37].

Электромагнит™ cэулeлeнудiч жыныс жуйеане эcepi мынадай: сперматогенез YPД¡ciнiч тeмeндeуi, кыз балалардыч ДYниeгe келу^ч ке-бeюi, туа бiткeн кемк™ пен кестарлыктар са-ныныч артуы. Аналык бeзi элeктpомагниттiк сэу-лeлeнудiч эcepiнe аса ceзiмтал болады. бйел-дepдiч жыныс жYЙeci epлepдiкiнe караранда тYpлi кeчceлiк жэне турмыстык техника тудыратын электромагнит™ epic^ эcepiнe элдекайда ceзiм-тал [38, 39].

Ересектермен салыстырранда бала орга-низмiнiч eзiндiк epeкшeлiктepi бар, мысалы дeнeci мен басыныч узындырыныч Yлкeн аракатынасы жэне милык заттыч Yлкeн eткiзгiштiгi. Бала басыныч мeлшepi мен кeлeмiнiч аз болуына бай-ланысты ересектермен салыстырранда мeншiктi жутылран куаттылыры жорары болрандыктан, сэулелену мидыч тереч кабаттарына eтeдi. Бас-тыч ecуi мен бас CYЙeгiнiч калычдануымен байла-нысты су мен иондардыч мeлшepi аз болады, сэйкесшше eткiзгiштiк те тeмeндeйдi. Доктор Gerard Hyland-тыч айтуынша (University of Warwick) бузылыстардыч нeгiзгi ceбeбi - тeмeн каркындылыктары элeктpомагниттiк сэулелену, eйткeнi олар баланыч бас CYЙeгiнe очайлыкпен eтe алады. Бул сэулелену мидыч ыррактарына эсер eтiп, баланыч даму YPДiciндeгi иммундык жYЙeciнe зиян кeлтipуi мYмкiн. Зиянды электромагнит™ cэулeлeнудiч эффeктici радиодары бe-геушдер тэpiздi, сэулелену организм жасуша-ларыныч турактылырын бузып, орталык жYЙкe жYЙeciнiч жумысына закым кeлтipiп, бас ауру-ларын, есте сактау мен уйкыныч бузылыстарын тудырады [40, 41].

6cm келе жаткан жэне дамып келе жаткан улпалар элeктpомагниттiк epicтiч жарымсыз эcepiнe очай ушырайтыны дэлелденген, ал адамныч бeлceндi ecуi урыктанудан бастап, 16 жаска дeйiн eтeдi.

Аталран кауiп-катep тобына жYктi эйелдер де юред^ ceбeбi элeктpомагниттiк epic эмбрионра биологиялык бeлceндi болып кeлeдi.

Эмбрион закымдаушы факторларра ана оpганизмiнe караранда элдекайда ceзiмтал. ¥рыктыч элeктpомагниттiк epic эсерше курсак iшiлiк шалдыруы оныч дамуыныч кез келген кeзeчiндe болуы мYмкiн: урыктану, бeлшeктeну, имплантация, органогенез. Алайда урыктыч

дамуыныч бастапкы кезечдерi - имплантация мен бастапкы органогенез кезшде сезiмталдык аса жорары жечгейде болады. ¥рпактыч эмбриондык дамуына электромагниттiк врiстiч, тiптi кiшкене каркындылыры да эсер ететы дэлелденген. Сэулеленген жануарлардыч урпарыныч тiршiлiкке кабiлетi твмен, дауында ауыткулар байкалады, кемiстiк, салмарыныч азаюы, орталык жуйке жуйесiнiч жорарры бвлiмдерi кызметтер^ч бузылысы (корраныштык жэне кимылдык-тарамдык шартты рефлекстердiч сакталу кабiлетiнiч твмендеуi мен баяу вндiруi), тураннан кейiнгi даму каркыныныч жылжуы.

Электромагниттiк врiстiч эсерш тышкан-дардыч урпарында зерттеу (олар сэулеленген электромагнит™ эсер адам эмбрионы анасы уялы телефонмен свйлескенде кабылдайтын эсермен теч) бакылау тобымен салыстырранда урпактыч эмбриондык влiм-жiтiм улрайран, кал-канша безiнiч салмары азайран, шю мYшелер дамуында аномалиялардыч саны жорарыларан, тураннан кейiнгi кезечнiч алрашкы 4 аптасында тышкандар урпарыныч барлык тэжiрибелiк топтарында влiм-жiтiм бакылау тобына караранда 2,5-3 есе улрайран, ал дене салмары азайран. Тышкандардыч дамуы да нашар дечгейде болды: сезгiш-козFалткыш рефлекстердiч калыптасуы артта калып, кYрек тоерМч шыFу мерзiмi кеш болды [42, 43, 44, 45].

Бастыч кантамырлары, калканша безi, бауыр, жыныс жYЙесi - электромагниттiк сэу-лелену эсер^ч кауiптi аймаFы болып табылады. ЖоFарыда аталFан - электромагниттiк врiстiч еч негiзгi жэне айкын кврiнiс беретш салдары жэне

де эрбiр жеке адамFа вте индивидуалды болады ЭДЕБИЕТ

1. Бобраков С.Н., Карташев А.Г. Электромагнитная составляющая современной урбанизированной среды. Радиационная биология. Радиоэкология 2001; 41 (б): 700-705.

2. Савин А. Электромагнитная среда нашего обитания. Наука и жизнь 2004; 6 : 34-35.

3. Чалимова Р. А. Влияние искусственных и естественных электромагнитных полей на живые организмы.Мед. физика 2002; 21: 13-14.

4. Бузов А.Л., Романов В.А. Электромагнитная обстановка в жилых и офисных помещениях. Медицина труда и пром. экология 2000; 5: 39-41.

5. Григорьев Ю.Г. Электромагнитные поля и здоровье населения. Гигиена и санитария 2003; 3: 14-16.

6. Григорьев Ю.Г. Человек в электромагнитном поле. Радиац. биология. Радиоэкология 2007; 7 (4): 690-702.

7. Григорьев Ю. Г. Отдаленные последствия биологического действия электромагнитных полей. Радиационная биология. Радиоэкология 2000; 40 (2): 217-225.

8. Лушников К. В., Гапеев А.Б., Чемерис Н.К. Влияние электромагнитного излучения высоких частот на иммунную систему и системная регуляция гомеостаза. Радиационная биология. Радиоэкология 2002; 42 (5): 533-545.

9. Григорьев Ю.Г. Сотовая связь: радиобиологические проблемы и оценка опасности. Радиационная биология. Радиоэкология 2001; 41 (5): 500-513.

10. Суворов И.М., Сушенцова Т.И., Посохин

4 кесте.

Электромагнита сэулеленудiч адам организмше эсерi

ЖYЙкелiк жYЙе «блазденген таным» синдромы (есте сактаумен байланысты мэселе, акпаратты кабылдау киыншылыктары, уйкысыздык, депрессия, бас аурулары)

«Жекелеген атаксия» синдромы (вестибулярлы аппарат жумысыныч бузылысы: тепе -течдiкпен байланысты мэселе, кечкткте баFдарланбау, бастыч айналуы)

«Артро-мио-нейропатия» синдромы (булшыкет аурулары мен булшыкетпк шаршау, ауыр затты квтергенде ы^айсыздык сезiмi)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЖYрек-кантамырлы жYйе Нейроциркуляциялык дистония, пульстыч лабильдшИ, кысымныч лабильдiлiгi

ГипотонияFа бейiмдiлiк, журек аймаFындаFы ауырсынулар, кан курамыныч кврсетюштер^ч лабильдiлiгi

Иммундык жYЙе ЭМ6 организмнiч аутоиммунизациясыныч индуктор ретшде болады

ЭМ6 Т-лимфоциттердiч твмендеуш камтамасыз етедi

ЭМ6 модуляциясыныч турше байланысты иммундык реакциясыныч тэуелдiлiгi кврсетшген

Эндокриндк жуйе Канда адреналиннiч жоFарылауы

Кан ую Yрдiсiнiч белсендiрiлуi

ЭМ6-нiч эндокриндiк жуйеыч реакциясы аркылы организмге декомпенсациялык эсерi

Жыныстык жуйе (эмбриогенез) Сперматогенез кызметiнiч твмендеуi

Эмбриондык дамудыч баяулауы, лактацияныч азаюы. ¥рыктыч туа бiткен кемiстiктерi, жYктiлiк пен босану кезшдеп киыншылыктар

В.В., Чекоданова Н.В., Попова В.И. Клинические наблюдения за состоянием здоровья в зонах воздействия электромагнитных полей радиочастотного диапазона. Медицина труда и пром. экология 2001; 10: 43-46.

11. Суворов И.М., Сушенцова Т.И., Посохин В.В., Чекоданова Н.В., Попова В.И. Микроволновое излучение как фактор изменения здоровья населения. Медицина труда и пром. экология 1998; 2: 29-30.

12. Григорьев Ю.Г., Григорьев О.А., Степанов B.C., Меркулов А.В. Персональный компьютер: физические факторы, воздействие на пользователя. Радиационная биология. Радиоэкология 2001; 41(2): 195-206.

13. Сидоренко А.В., Царюк В.В. Влияние электромагнитного излучения миллиметрового диапазона на биоэлектрическую активность мозга. Радиационная биология. Радиоэкология 2002; 42 (5): 546-550.

14. Худницкий С.С., Мошкарев Е.А., Фоменко Т.В. К оценке влияния сотовых радиотелефонов на пользователей. Медицина труда и пром. экология 2000; 9: 20-24.

15. Чернозубов И.Е. Проблема здоровья операторов компьютеров. Медицина труда и пром. экология 2000; 9: 24-27.

16. Горбатов С.А., Воронин И.В., Науменко

B.Ю. Влияние электромагнитного излучения бытовых приборов на организм человека Мед. физика 2007; 1 (33): 63-68.

17. Давыдов Б.И., Зуев В.Г., Обухова С.Б. Электромагнитные поля: возможен ли канцерогенный риск? Авиакосм. и экол. медицина 2003; 37 (2): 16-19.

18. Довгуша В.В., Тихонов М.Н., Довгуша Л.В. Влияние естественных и техногенных электромагнитных полей на безопасность жизнедеятельности. Экология человека 2009; 12: 3-9.

19. Солодова Е.В., Надиров Н.К. Стимулирующий эффект низкочастотных электромагнитных полей. Докл. НАН Республики Казахстан 2009; 5: 76-91.

20. Тихонов М.Н., Довгуша В.В., Новиков В.С., Кудрин И.Д. Электромагнитное загрязнение окружающей среды - угроза здоровью населения. Безопасность жизнедеятельности 2001; 10: 36-43.

21. Новиков С.М., Максимов Г.В., Волков В.В., Шалыгин А.Н. Исследование действия ослабленного постоянного магнитного поля на возбудимость нервной клетки. Биофизика 2008; 53 (3): 519-523.

22. Каплан А.Л., Маслов А.В., Вихлянцев С.Д. Влияние техногенных источников электрического поля на биологические процессы живых организмов. Вестник МАНЭБ 2000; 1 (25): 62-63.

23. Erdreich L.S., Van Kerkhove M.D., Scrafford

C.G., Barraj L., McNeely M. Factors that influence the radiofrequency power output of GSM mobile phones. Radiat. Res. 2007; 168 (2): 253-261.

24. Jacobson A., Gansler T., Thun M.J. Cellular Phones and Risk of Brain Tumors. CA: A Cancer J.

Clinicians 2001; 51 (2): 137-141.

25. Lundberg J.C., Wangreen Z. Hearing of microwave pulses by humans and animals:effects, mechanism, and thresholds. Health Phys. 2007; 92 (6): 621-628.

26. Конопля Е.Ф., Николаев Л.Н., Шалатонин В.И. Воздействие электромагнитных излучений миллиметрового диапазона на геном клеток. Ра-диац. биология. Радиоэкология 2004; 44 (4): 432437.

27. Лабунская В.И., Ильина Н.Н., Сафронова Л.А. Влияние электромагнитного излучения на живые объекты. «Экол. проблемы пром. городов»: сб. науч. тр. Сарат. ГТ 2005; 169-171.

28. Лебедева Н.Н. Нейрофизиологические механизмы биологического действия низкоинтенсивных электромагнитных полей. Радиотехника 2001; 4: 62-66.

29. Лукьянова С.Н. Непосредственное действие постоянного магнитного поля на ткань мозга. Радиац. биология. Радиоэкология 2009; 1: 107 -112.

30. Лукьянова С.Н. Феноменология и генез изменений в суммарной биоэлектрической активности головного мозга на электромагнитное излучение. Радиац. биология. Радиоэкология 2002; 42 (3): 308-314.

31. Фатхутдинова Л.М. Влияние электромагнитных полей частотой до 400 кГц на нервную систему. Медицина труда и пром. экология 2002; 9: 20-27.

32. Лушников К. В., Гапеев А. Б., Чемерис Н. К. Влияние электромагнитного излучения высоких частот на иммунную систему и системная регуляция гомеостаза. Радиационная биология. Радиоэкология 2002; 42 (5): 533-545.

33. Youbicier-Simo B.J., Boudard F., Cabaner C., Bastide M. Biological effects of continuous exposure of embryos and young chickens to electromagnetic fields emitted by video display units. Bioelectromag-netics 2002; 18 (7): 514-523.

34. Bise W. Low power radio-frequency and microwave effects on human electroencephalogram. Physiol. Chem. Physics 2001; 10 (5): 387 -398.

35. Oberto G., Rolfo K., Yu P., Carbonatto M., Peano S., Kuster N., Ebert S., Tofani S. Carcinogenicity study of 217 Hz pulsed 900 MHz electromagnetic fields in Piml transgenic mice. Radiat Res. 2007; 168 (3): 316-326.

36. Inskip P.D., Tarone R.E., Hatch E.E., Wilcosky T.C., Shapiro W.R., Selker R.G., Fine H.A., Black P.M., Loeffler J.S., Linet M.S. Cellular-telephone use and brain tumors. New Eng. J. Med. 2001; 344 (2): 79-86.

37. Aly A.A., Cheema M.I., Tambawala M., Later-za R., Barnes F.S. Effects of 900-MHz radio frequencies on the chemotaxis of human neutrophils in vitro. IEEE Trans. Biomed. Eng. 2008; 55 (2): 795797.

38. Muscat J.E., Malkin M.G., Thompson S. Handheld cellular telephone use and risk of brain cancer. J. Am. Med. Assoc. 2000; 284 (23): 3001-

3007.

39. Hardell L., Sage C. Biological effects from electromagnetic field exposure and public exposure standards. Biomed. Pharmacother. 2008; 62 (2): 104-105.

40. Hardell L. Use of cellular telephones and brain tumor risk in urban and rural areas. Occup. Environ. Med. 2005; 62 (6): 390-394.

41. Hocking B. Microwave sickness: a reappraisal. Occup.Med. 2001; 51(1): 66.

42. Hocking B., Westerman R. Neurological ef-

fects of radiofrequency radiation. Occup. Med. 2003; 53 (2): 123-127.

43. McRee D.I. Environmental aspects of microwave radiation. Environmental health perspectives 2008; 10: 41-53.

44. Hepworth S.J., Schoemaker M.J., Muir K.R. Mobile phone use and risk of glioma in adults: case-control study. BMJ. 2006; 332 (5): 883-887.

45. Gieifets L. I., Repacholi M., Saunders R., E. van Deventer The sensitivity of children to electromagnetic fields. Pediatrics. 2005; 116 (2): 303-313.

A. Kh. Abushakhmanova, G. A. Tishbek, N. M. Kharissova, T. I. Krekesheva, L. V. Sosnovskaya THE INFLUENS OF ELECTROMAGNETIC WAVES ON HUMAN ORGANISM

This article presents an analytical review of studies of the effect of natural and artificial electromagnetic fields on living organisms. At present, sources of electromagnetic radiation are industrial systems: radio, television towers and repeaters, power plants, computers and household appliances: televisions, audio-video equipment, cellular phones, microwave ovens, and others. It was found negative effects of electromagnetic waves of different lengths on the nervous, endocrine, immune, cardiovascular, reproductive systems of organism.

А. Х. Абушахманова, Г. А. Тишбек, Н. М Харисова, Т. И. Крекешева, Л. В. Сосновская ВЛИЯНИЕ ЭЛЕКТРОМАГНИТНОГО ИЗЛУЧЕНИЯ НА ОРГАНИЗМ ЧЕЛОВЕКА

В статье представлен аналитический обзор результатов исследований влияния искусственных и естественных электромагнитных полей на живые организмы. В настоящее время источниками электромагнитного излучения являются промышленные установки: радиостанции, телевизионные вышки и ретрансляторы, электростанции, компьютеры, а также бытовые приборы: телевизоры, аудио- и видеоаппаратура, сотовые телефоны, микроволновые печи и др. Установлено отрицательное влияние электромагнитных волн различной длины на нервную, эндокринную, иммунную, сердечно-сосудистую, репродуктивную системы организма.

Т. Т. Киспаева, Н. А. Евстафьева, Т. А. Киспаев, Н. Л. Королькова, Ш. С. Умирбаева

СОСТОЯНИЕ

ЭЛЕКТРОЭНЦЕФАЛОГРАФИЧЕСКИХ ПАРАМЕТРОВ ПРИ КОГНИТИВНЫХ НАРУШЕНИЯХ РАЗЛИЧНОЙ ЭТИОЛОГИИ

Кафедра неврологии и восточной медицины Карагандинского государственного медицинского университета, кафедра теории и методики физической культуры и спортивной медицины Карагандинского государственного университета им. Е. А. Букетова, КГКП «Поликлиника» №1, ТОО МСЧ Испат Кармет «Шахтер» (Караганда)

Познавательная деятельность мозга представляет предмет активного научного изучения, включающего в себя исследования в области физиологии, биохимии, молекулярной биологии, биофизики, генетики и других дисциплин. Несмотря на достигнутые результаты актуальным остается поиск объективных нейрофизиологических коррелятов, в частности, электроэнцефалографических (ЭЭГ), сопровождающих нарушения когнитивных функций [1-16].

Поиск ЭЭГ коррелятов при когнитивном дефиците различной этиологии связан, с одной стороны, с возможностями современных методов

компьютерного анализа (спектрального, автокорреляционного, кросс-корреляционного, метода комплексных взаимных спектров, спектра когерентности, фазового спектра, вызванных потенциалов, нелинейных систем анализа и др.), широко применяющихся при изучении функционального состояния церебральных структур, с последующей не только качественной, но и количественной оценкой [17-20]. С другой стороны - с современными тенденциями использования комплексного нейрофизиологического и нейропсихологи-ческого подхода в анализе интегративных функций при различном когнитивном дефиците [21].

Исследователями давно замечено, что метаболические расстройства, приводящие к нарушениям межнейронных и внутринейронных взаимодействий, участвуют в патогенетических механизмах, как когнитивного дефицита, так и в изменениях электрофизиологических параметров [1, 4, 22, 23]. При этом изменение ЭЭГ параметров в последние годы используют не только при диагностике когнитивных нарушений (КН), но и для углубленного изучения эффекта проводимой терапии в отношении когнитивного дефицита [24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31].

В последние годы как отечественными, так и зарубежными исследователями выявлено, что КН различной этиологии характеризуются различными изменениями как качественных, так и количественных ЭЭГ-параметров. Так, исследова-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.