Научная статья на тему 'Донишманд халқ пурмаъно фикрларининг бола тарбиясидаги ўрни'

Донишманд халқ пурмаъно фикрларининг бола тарбиясидаги ўрни Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
717
94
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мақол / матал / ижтимоий / сиёсий / ахлоқий / дидактик / мақсад / халқ донишмандлиги / пословица / поговорка / социальный / политический / моральный / дидактический / цель / народная мудрость

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Турақулова Манзурахон Маллабоевна

Мақолада бугунги кунда мактабгача таълим тизимида амалга оширилаётган улкан ислоҳотлар тўғрисида қисқача фикрлар берилиб, шу ўринда халқ оғзаки ижодининг бола тарбиясидаги ўрни ва мазмун-моҳияти, ундан фойдаланишда тарбиячиларнинг масъулияти кўрсатилган. Мақолада келтирилган мақол ва маталларнинг мазмун-моҳияти бўйича турларга бўлиб кўрсатилишидан мақсад тарбиячиларга машғулотларда танлаган мавзуларига мос мақоллардан унумли фойдалана олиш кўникмаларини шакллантиришдан иборат.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ ПОГОВОРОК И МУДРЫХ НАРОДНЫХ ВЫСКАЗЫВАНИЙ В ВОСПИТАНИИ РЕБЁНКА

В статье дано краткое изложение сведений о больших переменах в системе дошкольного образования, указана важность роли содержания устного народного творчества в воспитании ребёнка, подчёркнута ответственность воспитателя в его использовании.

Текст научной работы на тему «Донишманд халқ пурмаъно фикрларининг бола тарбиясидаги ўрни»

Тура^улова Манзурахон Маллабоевна,

Андижон давлат университети хузуридаги Халк, таълими ходимларини к,айта тайёрлаш ва малакасини ошириш худудий маркази «Мактабгача, бошланFич ва махсус таълим методикалари» кафедраси катта укитувчиси

ДОНИШМАНД ХАЛК ПУРМАЪНО ФИКРЛАРИНИНГ БОЛА ТАРБИЯСИДАГИ УРНИ

УДК: 373.2

ТУРАЦУЛОВА М.М. ДОНИШМАНД ХАЛК, ПУРМАЪНО ФИКРЛАРИНИНГ БОЛА ТАРБИЯСИДАГИ УРНИ

Маколада бугунги кунда мактабгача таълим тизимида амалга оширилаётган улкан ислохотлар туFрисида кискача фикрлар берилиб, шу уринда халк оFзаки ижодининг бола тарбиясидаги урни ва мазмун-мохияти, ундан фойдаланишда тарбиячиларнинг масъулияти курсатилган. Маколада келтирилган макол ва маталларнинг мазмун-мохияти буйича тур-ларга булиб курсатилишидан максад тарбиячиларга машFулотларда танлаган мавзуларига мос маколлардан унумли фойдалана олиш куникмаларини шакллантиришдан иборат.

Таянч суз ва тушунчалар: макол, матал, ижтимоий, сиёсий, ахлокий, дидактик, максад, халк донишмандлиги.

ТУРАКУЛОВА М.М. РОЛЬ ПОГОВОРОК И МУДРЫХ НАРОДНЫХ ВЫСКАЗЫВАНИЙ В ВОСПИТАНИИ РЕБЁНКА

В статье дано краткое изложение сведений о больших переменах в системе дошкольного образования, указана важность роли содержания устного народного творчества в воспитании ребёнка, подчёркнута ответственность воспитателя в его использовании.

Ключевые слова и понятия: пословица, поговорка, социальный, политический, моральный, дидактический, цель, народная мудрость.

TURAQULOVA M.M. THE ROLE OF NATIONAL PROVERBS AND SAYINGS IN EDUCATING OF CHILDEREN

The article gives brief thoughts on implementation of innovations in pre school level of education system and the role of folklore in educating of childeren and responsibility of educators in this process. The given proverbs and sayings are devided to types, and explained how those have to serve for developing study skills of educators in organizing their trainings.

Keywords: proverb, sayings, social, political, behavioral, didactic, aim, cleverness of the nation.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

Кириш.

Бугунги кунда мамлакатимизда барча соха-ларда ислохотлар олиб борилиб, иктисодий ривожланган мамлакатлар каторига кушилиш имкониятларимиз ортиб бормокда. Бу жара-ёнларнинг самарали булиши йулида узлуксиз таълим тизимининг мухим буFини хисоблан-ган мактабгача таълим тизимини тубдан ислох килишни янада такомиллаштириш масалала-рига давлатимиз томонидан алохида эътибор каратилмокда. Шу билан бир каторда, миллий кадриятлар ва меросимиздан уринли фойда-ланиш масалалари уз долзарблилигини хамон саклаб келмокда.

Мавзунинг долзарблиги.

Донишманд халкимизда «Ёшликда олинган билим, тошга уйилган накш кабидир» деган пурмаъно фикр бор. Мактабгача ёшдаги болага берилган билим унинг бутун хаёти давомида етакчи уринни эгаллайди. Юртимизда олиб борилаётган кенг камровли ислохотлар, ривожланиб бораётган фан-техника тарак-киёти асрида тарбиячилар бугунги кун талаб-ларидан келиб чиккан холда, болаларнинг ёшига муносиб ва узига хос хусусиятларини инобатга олган холда керакли таълим-тар-бияни бериб бориши, маънавияти юксак, хар томонлама етук инсон килиб вояга етказиши лозимлигини тобора англаб етмокдалар. Айникса, бу борада Президентмиз Ш.Мирзиёев томонидан кабул килинаётган катор фармон ва карорлар мазкур тизимда фаолият юрита-ётган хар бир педагог олдига юксак масъули-ятларни юклади.

Жумладан, Узбекистон Республикаси Пре-зидентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сон фармонининг ижтимоий сохани ривожлантиришнинг устувор йуналишларига доир IV йуналишининг 4.4-бандига кура таълим ва фан сохасини ривожлантириш кузда тутилган. Унда мактабгача таълим муассаса-лари тармоFини кенгайтириш, болаларнинг хар томонлама интеллектуал, эстетик ва жис-моний ривожланиши учун мактабгача таълим муассасаларидаги шарт-шароитларни тубдан яхшилаш, болаларнинг мактабгача таълим билан камраб олиниши даражасини жиддий ошириш ва унинг кулайлигини таъминлаш,

педагог ва мутахассисларнинг малака даражасини юксалтириш вазифалари курсатилган булиб, булар ижросини таъминлашга каратил-ган бир катор ишлар амалга оширилди.

Булар жумласига, тизимга тегишли меъё-рий-хукукий хужжатлар такомиллаштирилган-лиги, мактабгача ёш давридан бошлаб бола-лар ва ота-оналар уртасида китобхонлик, мутолаанинг инсон камолотидаги урнини тар-Fиб этишга алохида ахамият берилганлигини хамда таълим-тарбия жараёнига халкаро таж-рибалар асосида янги дастурлар жорий эти-либ, болаларни мактаб таълимига тайёрлаш даражаси сифат жихатдан янги боскичга кутарилаётганлиги каби илмий-методик ва амалий ишларни курсатиш мумкин.

Мацоланинг мацсади.

Узбекистон Республикасининг «Илк ва мактабгача ёшдаги болаларнинг ривожланишига куйиладиган Давлат талаблари» хамда «Илк кадам» давлат дастури кабул килингандан кейин мактабгача таълим ёшидаги болаларга таълимий фаолиятларни ташкил этишда эскича ёндашувлар бугунги талаб ва вазифа-ларни бажариш жараёнига туFри келмасли-гини тарбиячи тушуниб етмокда.

Келажагимиз пойдевори булган ёшларнинг эртанги куни кандай булиши, куп жихатдан улар бугун кандай таълим-тарбия олаётгани, у яшаётган, нафас олаётган ижтимоий мухитга боFлик. Шу жихатдан олиб каралганда, бугун устоз, мураббий, ота-она, тарбиячи ва кенг жамоатчилик боланинг эртанги куни учун бирдек масъулдир.

Мактабгача ёш - хар бир инсон хаётида учмас, уз-узини билиш асослари шаклланиши юз берадиган даврдир. Мазкур даврда боланинг билиш жараёни хусусий амалий йул билан юзага келади. Шунинг учун хам мактабгача ёшдаги боланинг кенг таркалган фаоли-ятлари - уйин, мулокот, предметли, тасвирий фаолият, мехнат мухим урин тутади. Айнан шу фаолиятлар жараёнида боланинг аклий тарак-киёти, хиссиёти, мантикий тафаккур, уз-узини назорат килиш, ижодий тасаввур кабилар тар-киб топади. Мактабгача ёшдаги боланинг тараккиёти унинг олам билан алокаси яхши

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

йулга куйилган холдагина муваффакиятли кечади1.

Мавзунинг урганилганлиги.

Фанда бола тараккиётига биологик ва ижтимоий омилларнинг таъсири уртасидаги муносабатни белгилашга оид мунозара купдан буён давом этмокда: «Инсоннинг шахс сифа-тида ривожланишида ижтимоий ходиса-ларнинг таъсири кучли буладими ёки табиий омиллар етакчи урин тутадими? Балки тарбия-нинг таъсири юкоридир? Улар уртасидаги узаро муносабат кандай?» каби масалалар атрофида бахс-мунозаралар бормокда. Фанда биологик йуналиш деб номланган нуктаи назар етакчи уринлардан бирини эгаллаб, унинг вакиллари Аристотель, Платонлар табиий-биологик омилларни юкори куяди. Улар туFма имкониятлар, такдир, толе хар кимнинг хаётдаги урнини белгилаб берган, деган Fояни илгари суради.

XVI аср фалсафасида вужудга келган преформизм окими намояндалари эса шахс ривожланишидаги наслнинг ролига катта бах,о бериб, ижтимоий мухит ва тарбиянинт ролини инкор этади. Хориж психологиясидаги яна бир оким - бихевиоризм XX аср бошларида юзага келган булиб, унинг намояндалари, онг ва аклий кобилият наслдан-наслга утиб, инсонга у табиатан берилган, дейилади.

Мазкур таълимот вакили америкалик олим Э.Торндайкдир. Прагматизм окими ва унинг вакиллари Д.Дьюи, А.Кэмбеллар хам шахс ривожланишини биологик нуктаи назардан асослайди. Улар ривожланишни факат мик-дорий узгаришдан иборат, деб карайдилар. Наслнинг ролини мутлаклаштириб, уни инсон такдирида хал килувчи ахамиятга эга деб билади. Демак, бир гурух хорижий олимлар ривожланишни биологик (наслий) омилга боFлайди. Биологик окимга карши фалсафий оким вакиллари ривожланишни ижтимоий омил билан белгилайди. Бу оким вакиллари бола шахсининг жисмоний, психик ривожла-ниши у яшайдиган мухитга боFлик, деб кур-сатади. Мухит деганда, инсон яшайдиган шароитдаги барча ташки таъсир тушунилади. Шу нуктаи назардан, тарбия туфайли болани узи яшайдиган ижтимоий шароитга мослаш-

1 Абдуллаева М. Топишмок ва унинг бола камолотида тутган урни. - Т.: «Фан ва технология», 2018 йил, -5-6-б.

тириш мумкин, деган хулоса келиб чикади. Улар ижтимоий мухитнинг ролини хал килувчи омил, деб хисоблайди. Демак, одам боласи-нинг шахс сифатида ривожланиб, тараккий этиб бориши, унинг шахс булиб камолга ети-шида биологик омил, ижтимоий мухит (бола яшайдиган шароит), шунингдек, максадга мувофик амалга ошадиган тарбия хам бирдек ахамиятга эга.

Бу омилларнинг таъсирини аниклашда илFор педагогик олимлар, психолог ва файла-суфлар таълимотига таянилади. Фалсафада шахсни жамият билан боFлик булган ижтимоий хаётдаги мураккаб вокелик деб кара-лади. Улар индивиднинг маънавий бойлиги унинг муносабатларига боFлик, деб хисоблайди. Хакикатан хам, шахс мехнат фаолияти таъсирида ривожланади, камолга етади. Инсон шароитни, шароит эса одамни яратади. Бу эса уз навбатида инсон фаоллигини намоён этади. Зеро, шахс маълум ижтимоий хаёт махсулидир.

Жамият шахс камолотининг муайян имко-ниятларини руёбга чикариши ёки йук килиши мумкин. Шахснинг шаклланишига ижтимоий мухит хам таъсир курсатади ва бу таъсир тарбия асосида кечади. Зеро, биринчидан, тарбия таъсирида мухит бера олмаган билим, маълумот эгалланади, мехнат ва техник фао-лият билан боFлик куникма ва малакалар хосил булади. Иккинчидан, тарбия туфайли туFма камчиликлар хам бартараф этилиб, шахс камолга етади. Учинчидан, тарбия ёрдамида мухитнинг салбий таъсирини хам йукотиш мумкин. Туртинчидан, тарбия келажакка кара-тилган максадни белгилайди. Демак, тарбия билан ривожланиш бир-бирига таъсир этади, бундай тарбия доимий ва узлуксиздир. Шун-дай килиб, бола шахсининг ривожланишида тарбия хам етакчи уринга эга булиб, тарбия туфайли насл-насаби, оила мухити, ижтимоий мухит таъсирида хар томонлама ривожла-нишга кодир, деган хулосани чикариш мумкин.

Шулардан келиб чикиб, замонавий педаго-гикада шахс шаклланишига доир турт ёндашув карор топган:

1. Биологик ёндашув - инсон табиий мав-жудот булиб, унинг бутун хатти-харакатлари туFма инстинкт ва эхтиёжлар натижасидир. Инсон жамият талабларига буйсунишга маж-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

бур, шу билан бирга табиий эхтиёжларини хам намоён килиб боради.

2. Ижтимоий ёндашув - инсон биологик мавжудот сифатида туFилади, факат хаётий фаолияти давомида бошкалар билан доимий мулокот ва ижтимоий гурухларнинг таъсири остида ижтимоийлашади

3. Психологик ёндашув - инсондаги психик жараёнлар (сезги, идрок, фикрлаш каби-лар) табиий тавсифга эга, инсоннинг йунал-ганлиги - кизикишлари, кобилиятлари ижтимоий ходиса саналади.

4. Яхлит ёндашув - шахс яхлит тавсифга эга булиб, унинг ривожига нафакат унинг фао-лиятидаги узига хосликлар, балки турмуш тарзи хам таъсир курсатади. Шу билан бирга, ижтимоий хаёт натижалари - мотив, максад, кизикиш кабилар хам унинг ривожланишида мухим роль уйнайди1.

Мазкур ёндашувларга таянган холда мак-табгача таълим ёшидан бошлаб таълим-тар-бия ишини туFри ташкиллаштириш мухим саналади.

Хаётий тажрибалар шуни курсатадики, бу ёшдаги болалар таклидчан буладилар. Улар оиладаги, куча-куйдаги ёши катта кишилар-нинг юриш-туришлари, узини тута билиши, кийинишлари, узаро муносабатлари ва барча хатти-харакатларини кузатиб, уни узларига сингдириб борадилар. Зеро, катталар бу маса-лага бефарк карамай, узларини тарбиячи эканликларини унутмаган холда хамма вакт ибратли булишга харакат килишлари лозим.

Узбекистон Республикаси Биринчи Прези-денти Ислом Каримов таъкидлаганидек, «Тарбиячи - устоз булиш учун бошкаларнинг акл-идрокини устириш, маърифат зиёсидан бахраманд килиш, хакикий ватанпарвар, хакикий фукаро этиб етиштириш учун, энг аввало, тарбиячининг узи ана шундай юксак талабларга жавоб бериши, ана шундай буюк фазилатларга эга булиши керак»2.

Юкоридаги фикрлардан келиб чикиб шуни таъкидлаш жоизки, бугунги кунда Давлат талабларининг максади — мамлакатда утка-зилаётган ижтимоий-иктисодий ислохотлар,

1 Джураев Р.Х., Шокирова А.А. Мактабгача педагогика модули буйича укув-услубий мажмуа. - Т., 2018. -44-45-б.

2 Каримов И.А. Буюк келажагимизнинг хукукий кафо-лати. - Т.: »Шарк», -27-28-б.

хорижий мамлакатлар илFор тажрибаси хамда илм-фан ютуклари ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларини инобатга олган холда мактабгача таълим тизимида маъ-нан мукаммал ва интеллектуал ривожланган шахсни тарбиялашдан иборат экан, бола шах-сини мазкур талабларга мувофик соFлом ва етук шахс сифатида шакллантириш давр тала-бидир. Бежиз бу таълим буFинида халкнинг бой миллий, маданий мероси, халк оFзаки ижоди ва умумбашарий кадриятлар асосида аклий, маънавий-ахлокий жихатдан тарбия-лаш, миллий ^урур, ватанпарварликни шакллантириш, билим олиш, укишга эхтиёжни кондириш хамда рухий соFлигини таъминлаш устувор вазифа сифатида белгилаб куйилгани шубхасиздир.

Демак, халк оFзаки ижоди намуналари ёш авлоднинг маънавий-ахлокий сифатларини шакллантириш, хусусан, иродалилик, ахлок коидалари билан таништириб бориш, яхшини ёмондан, мумкинни мумкин булмагандан ажратиб олишга ургатиш, хаётни севишга ундайди. Уларни бола калбига сингдиришда мантикий мулохаза юритиш, ибрат-намуна курсатиш, уз фикрини далиллаш, хулоса чикариш ва бошкалар оркали ижобий нати-жаларга эришилади.

Тадцицот объекти ва усули.

Бугунги тарбиячи мазкур имкониятлардан кай даражада фойдаланаётганлигини аниклаш максадида кафедра иш режасига асосан, мазкур сохада худудий марказнинг мониторинг булими билан мактабгача, бошланFич ва мах-сус таълим методикалари кафедраси хамкор-лигида ишлаб чикилган «Сиз бола тарбиясида халкнинг пурмаъно фикрларидан кандай фойдаланмокдасиз?» суровномаси асосида Пахтаобод ва Асака туманларида мактабгача таълим муассасалари тарбиячилари уртасида тадкикот утказилди. Суровномага куйидаги саволлар киритилди:

1. Макол ва маталларнинг яралиш тари-хини биласизми?

2. МашFулотлар, машFулотдан ташкари фаолиятларда кайси маколлар ва маталлар-дан фойдалангансиз?

3. Фойдаланган маколингизни бола томо-нидан ёд олиб колинишига эътибор карат-ганмисиз?

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

4. Сиз ишлаётган гурух болалари нечта макол ва маталлар билан таништирилган?

5. Ота-оналарга макол ва маталлардан бола тарбиясида фойдаланиш буйича маслахат берганмисиз?

6. Сиз билган барча маколлардан мактаб-гача ёш даврида фойдаланса буладими?

Олинган натижалар.

Тарбиячилар томонидан саволномага олинган жавобларга асосан бир катор хакконий фикрларга келинди. Жумладан:

Тарбиячиларга макол ва маталлардан фойдаланиш буйича алохида курсатмалар керак. Бунда турли вазиятли мисоллар курсатилиб, унинг ечимини топиш буйича амалий харакатлар жараёнида маълум бир халк таж-рибасига таянишни англаб ета олиш имкони-ятлари берилиши зарур. Бундан ташкари, аксарият тарбиячилар макол ва маталлардан фойдаланишда факатгина бадиий адабиёт машFулотларида эртак ва хикояларга хулоса ясашдагина фойдаланиб колаётгани аник-ланди. Бу уринда унинг бола маънавиятини юксалтиришдаги, нуткини ривожлантириш ва аклий томондан шаклланишидаги мохият-ларига эътиборни оширган холда машFулотдан ташкари фаолият жараёнларида хам уринли фойдалана олиш куникма ва малакаларини хосил килиш зарурлиги куринди.

Макол ва маталлар халк оFзаки ижодининг энг куп таркалган тури булиб, халк дониш-мандларининг мухим куринишларидан бири-дир. Уларда халк хаётий тажрибаси ихчам, тиник, пухта, поэтик тарзда ифодаланган. Макол ва маталларнинг катта укув-услубий, маънавий-маърифий ахамияти бор. Улар кишиларни юксак ахлокли, виждонли, мех-натсевар, кахрамон булишга даъват этади.

Макол ва маталлар узида ижтимоий, сиё-сий, ахлокий, дидактик ва бошка куплаб сохаларни умумлаштиради. Тарбиячи олдида турган мухим вазифа берилган мавзу буйича маколларни танлашдан иборат. Бу болаларда фикрлаш кобилиятини устирибгина колмай, уларда маколларнинг маъно-мохиятини чукур тушунишга хам ёрдам беради.

Мехнатсеварлик хусусидаги маколларда халк уз фарзандини мехнатда тарбиялашга интилганини курсатади. «Йигит кишига етмиш хунар оз», «Гап билгунча иш бил», «Кунт билан

урган хунар, хунардан ризкинг унар», «Мехнат кишини бокар, ялковлик утга ёкар».

Узбек халк макол ва маталлари турмуш ва мехнатнинг турли тармокларини камрайди. Масалан, экин экиш, хосилни йиFиштириш, боFбонлик хакида алохида-алохида маколлар бор. Бу маколлар жуда уринли, мазмунли ва тушунарли айтилгани учун болаларга мехнат тарбиясини сингдириш методи сифатида хиз-мат килади. Масалан, бунга куйидаги маколларни келтиришимиз мумкин: «Ер хайдасанг -куз хайда, куз хайдамасанг - юз хайда», «Бир кун бурун сочсанг, хафта бурун урасан».

Куйидаги маколлар хам мехнат тарбияси методларига тааллукли булиб, киска шаклда, насихатомуз суратда айтилган: «Бугунги ишни эртага куйма!», «Ишлаганнинг оFзи ошга тегар, ишламаганнинг боши тошга тегар», «Берсанг -оласан, эксанг - урасан».

Халк донишмандлиги ишёкмасликни кора-лайди хамда макол ва маталларда халк данга-салар, ишёкмаслар устидан кулади: «Бели оFримаганнинг нон ейишини куринг!», «Бекор-чидан худо безор», «Гап десанг, коп-коп, иш десанг Кухикофдан топ», «Иш - иштаха очар, дангаса ишдан кочар».

Болаларда ватанпарварлик туЙFусини тар-биялаш узбек халк донишмандлигида кузга куринарли урин эгаллайди: «Булбул чаманни севар, одам ватанини», «Элдан айрилгунча, жондан айрил», «Узга юртнинг султони булгунча, уз юртингнинг чупони бул!».

Бу макол ва маталлар мазмуни Ватанга мухаббат хиссини кучайтиради, болаларни ватанга фидокорлик рухида тарбиялайди. Яна шундай маколлар, борки, уларда ватанни химоя килувчи кахрамонлар мардлиги мадх этилади, душманлар, золимларга нафрат уЙFотилади. Шулар воситасида болаларда ботирлик туЙFусини шакллантиришга эриши-лади: «Арслон изидан кайтмас, йигит сузидан», «Мард йулида Fов колмас», «Майдон - мард-ники».

Шу билан бирга халк донишмандлиги тежамли булишни хам илгари суради: «Хисобини билмаган хамёнидан айрилар», «Чикаси келган молга эгаси сабабчи булади».

Халк донишмандлиги самимий дустликни, ишда хамжихатликни маъкуллайди. Бу хусусда куйидаги маколлар бор: «Дустсиз бошим -тузсиз ошим», «Бирлашган узар, айрилган

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

тузар», «Айрилганни айик ер, булинганни бури ер».

Хулоса.

Неча минг йиллардан буён сайкалланиб келган макол ва маталлар бола маънавияти-нинг шаклланишида мухим ахамиятга эга.

Макол ва маталларнинг равон укилиши, шеърий оханги болалар томонидан тез узлаш-тирилиши, узок ёдда саклаб колишига ёрдам берувчи омил хисобланади

Ватанга мухаббат, мехнатсеварлик, дустлик, тежамлилик, мардлик каби инсоний хислат-ларни сингдиришда тарбиячи-устозлар асос-ланадиган туганмас хазина хисобланган бу пурмаъно сузлар бола ички дунёсини гузал-лаштиради.

Макол ва маталлар мехнаткаш халк акл-заковатининг махсули сифатида хозирги кунда хам ёшларимизнинг мухокама доирасини кен-гайтириш, билим бойлигини ошириш, дид ва зехнини уткирлаштиришда мухим маърифий-таълимий ва бадиий-эстетик ахамиятга эга.

Шу боисдан бугунги кунда адабиёт ва ундаги адабий жанрлар турларига кизи-кишларини ошириш, ёшликдан бола маъна-виятини юксалтириш, улар уртасида китоб-

хонликни кенг тарFиб килиш буйича тизимли ишларни ташкил этишга йуналтирилган куйи-даги ишларни амалга ошириш максадга мувофик булади:

• халк томонидан яратилган ва бугунги кун талабига хамда болалар ёшига мос макол-ларни йиFиб туплам яратиш,

• маколлардан бола маънавиятини шак-ллантиришга оид фаолият жараёнларида фой-даланиш буйича ишланмалар ишлаб чикиш;

• халк маколларидан ота-оналар дастура-мал сифатида фойдаланиши учун тавсиялар яратиш;

• халк маколлари акс этган кургазмалар чикариш;

• «Маколларнинг бола тарбиясидаги урни» мавзусида эссе ёзиш танлови (тарбиячи ва ота-оналар уртасида);

• «Маколларда хаёт акси» мавзусида сухбат утказиш;

• китоб бурчакларида узбек халк макол-лари туплами, эртаклар тупламлари, расмли китобларни купайтириш ишларини амалга ошириш.

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Буюк келажагимизнинг хукукий кафолати. - Т.: »Шарк».

2. Джураев Р.Х., Шокирова А.А. Мактабгача педагогика модули буйича укув-услубий мажмуа. - Т.: А.Авлоний номидаги ХТТРМХКТМОИ, 2018. -44-45-б.

3. Бобомирзаев Х. Халк оFзаки ижоди ва унинг таълим-тарбиядаги самараси. - Т.: «Укитувчи», 1996.

4. Бекмуродов М. Узбек менталитети. - Т.: «Янги аср авлоди», 2004.

5. Жабборов И. Узбек халк этнографияси. - Т.: «Фан», 1994.

6. Мирзаева С., Азизова Н. Халк оFзаки ижоди фанидан укув услубий мажмуа. -Андижон: ВХТХКТМОХМ, 2013.

7. Муталипова М.Ж. Халк педагогикаси. - Т.: Алишер Навоий номидаги Узбекистон миллий кутубхонаси нашриёти, 2011.

8. Абдуллаева М. Топишмок ва унинг бола камолотида тутган урни. - Т.: «Фан ва технология нашриёти», 2018. -5-6-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.