CC BY
36ELEMENTY PEDAGOGICZNEJ TECHNOLOGIIKSZTALTOW ANIA WYOBRAZEN RUCHOWYCH PRZY NAUCZANIU CWICZEN GIMNASTYCZNYCH
Andrzej Zdzieszynski, Jaroslaw Skowron, Wiktor Bdoban Akademia Wychowania Fizycznego Jazefa Pilsudskiego w Warszawie
Adnotacja. Wyobrazenia ruchowe s^. podstaw^. skutecznego nauczania student ow cwiczen gimnastycznych. Celem pracy byla ocena poziomu wyobrazen ruchowych studentow AWF wykonujcych podstawowe cwiczenia gimnastyczne na zaj?ciach praktycznych i zawodach. Poziom ruchowych wyobrazen u student ow wykonujcych cwiczenia gimnastyczne z programu studi ow okazal si? niedostateczny, co odzwierciedla niska ocena za wykonanie cwiczen na zaj?ciach praktycznych i zawodach. Z posrod 13 analizowanych cwiczen az 14 zostalo opanowanych z powaznymi technicznymi bl?dami. Opracowalismy elementy pedagogicznej technologii ksztaltowania wyobrazen ruchowych pocz^tkowego nauczania cwiczen gimnastycznych.
Slowa kluczowe: cwiczenia gimnastyczne, studenci, nauczanie, wyobrazenia ruchowe.
Анотація. Здзієсзінські Анджей, Сковрон Ярослав, Болобан Віктор. Елементи педагогічної технології формування рухових уявлень у процесі навчання базовим гімнастичним вправам.
Рухові уявлення є основою ефективного навчання гімнастичним вправам. Ціль досліджень - оцінити рівень рухових уявлень студентів АФВ при виконанні базових гімнастичних вправ на практичних заняттях і змаганнях. Рівень рухових уявлень у студентів про вправи навчальної програми є низьким, про що свідчать суддівські оцінки за виконання гімнастичних вправ на практичних заняттях і змаганнях. Так, з 13 вивчених вправ, в 14 з них виявлені значні технічні помилки. Розроблено елементи педагогічної технології формування рухових уявлень у процесі навчання базовим гімнастичним вправам.
Ключові слова: гімнастичні вправи, студенти навчання, рухові уявлення.
Аннотация. Здзиесзынски Анджей, Сковрон Ярослав, Болобан Виктор. Элементы педагогической технологии формирования двигательных представлений в процессе обучения базовым гимнастическим упражнениям. Двигательные представления являются основой эффективного обучения гимнастическим упражнениям Цель исследований - оценить уровень двигательных представлений студентовАФВ при выполнении базовых гимнастических упражнений на практических занятиях и соревнованиях Уровень двигательных представлений у студентовоб упражнениях учебной программы является низким, о чем свидетельствуют судейские оценки за выполнение гимнастических упражнений на практических занятиях и соревнованиях. Так, из 1З изученных упражнений, в 14 из них обнаружены значительные технические ошибки. Разработаны элементы педагогической технологии формирования двигательных представлений в процессе обучения базовым гимнастическим упражнениям
Ключевые слова: гимнастические упражнения, студенты обучение двигательные представления Annotation. Zdzieszynski Andrzej, Skowron Jaroslaw, Boloban Wiktor. Devices of pedagogical technology of shaping of motorial representations during learning to base gym exercises. Kinetic images constitute a base of the efficient teaching the students how to do gymnastic exercises. The purpose of this work is the grading the level of kinetic images of the AWF students carrying out basic gymnastic exercises during practical and competition. The level of kinetic images the students carrying out basic gymnastic exercises turned out to be unsatisfactory, what we can see looking at the very low grades during practical and competition. Out of
13 analyzed exercises 14 were executed with severe technical errors. We drew up the components of the educational technology of shaping the kinetic images during the initial stage of gymnastic exercises teaching.
Key words: gymnastic exercises, students, teaching, kinetic images.
Wst^p.
Problem i jego rozwi^zania. W procesie nauczania cwiczen gimnastycznych i akrobatycznych uczen i nauczyciel przechodz^. trzy kluczowe etapy: etap formowania wyobrazen ruchowych pocz^tkowego nauczania cwiczen, etap pogl?bionego nauczania cwiczen, etap umacniania i doskonalenia cwiczen Szlemin 1973, Starosta 1978; 2003, Smolevski, Gavierdovski 1978,; 1999, Boloban 1986; 1990, Szczepanik 1996, Wisniowski, Niznikowski, Boloban 2002, Niznikowski, Sadowisk, Boloban, Mastalerz, Wisniowski, Niznikowska 2006). Wymienieni autorzy, eksperymentalnie uzasadnili kolejnosc pedagogicznego procesu formowania wyobrazen ruchowych przy nauczaniu cwiczen gimnastycznych i akrobatycznych. Podmiotem w tym procesie jest oczywiscie sportowiec (uczen), jego wiek, klasa sportowa, poziom przygotowania fizycznego, technicznego, psychicznego, niezb?dne do nauczania cwiczen. Pierwszym krokiem w procesie nauczania jest stworzenie wizualnego obrazu ruchu. Pokaz ma na celu zapoznanie sportowca (ucznia) z nauczanym cwiczeniem i jego pozami, polozeniem ciala, orientacji ruch ow, fazami ruchow, sterowniczymi ruchami, dynamiczn^. postaw^, w?zlowymi elementami techniki sportowej.
Do najwazniejszych nalezy rozpocz?cie procesu formowania wyobrazen przy wykorzystaniu specjalnie opracowanych celowych programow, orientacja na podlozu i w locie, czucie krotkotrwalego, sredniotrwalego i dlugotrwalego wykonania ruchow, sily potrzebnej do wykonania, kinestetycznego roznicowania ruch ow,
przedsionkowej wrazliwosci i stabilnosci: program - czas ruchu, program - czucie ruchu, program -orientacja przestrzenna, program - regulacja pozy cia la.
W pedagogicznym post?powaniu sportowiec (uczen) powinien wykonywac oddzielne cz?sci cwiczenia, fazy cwiczenia pod ci^gl^. swiadom^. kontrol^. i z pomoc^. trenera, kopiuj ^c pokaz i koryguj^c wykonanie z wlasnymi wyobrazeniami oraz czuciem ruchu. Wykonuj^c pierwsze pr6by cwiczen z celowych program6w oraz cwiczen przygotowawczych, pomocniczych i imitacyjnych proces formowania wyobrzen ruchowych przebiega jakby po spirali, podstaw^, kt6rej s^. modalne komponenty (Smolevski, Gavierdovski 1999). Termin modalne komponenty wyobrazen ruchowych wyjasnimy za Smolevskim i Gavierdovskim na przykladzie cytryny. Z czego sklada si? nasze wyobrazenie o cytrynie? Ze wzrokowego wrazenia (kolor z6lty, ksztalt elipsy), w?chowego wrazenia (aromat), mi ?sniowo - ruchowego odczucia powstajcego przy pr6bie zwazenia cytryny na dloni, odczucia poprzez zmysl dotyku jej chropowatej powierzchni. Wszystko to modalne komponenty, z kt6rych w naszej swiadomosci formuje si? obraz tego, co my nazywamy cytryny. Przy formowaniu wyobrazenia ruchu dochodzi do czegos analogicznego, jak w przypadku z cytryny
Jakie mog^. byc modalne komponenty cwiczenia gimnastycznego z pozycji wyobrazen ruchowych? Smolevski, Gavierdovski (1999), wskazuj^. na obiektywne i subiektywne modalne komponenty. Obiektywne to biomechaniczne parametry i ich wska zniki: kinematyka zmiany pozy ciala, przemieszczanie si ? ciala, czasowe parametry ruchu, wskazniki wysilk6w mi?sniowych, sily wsp6ldzialania, wskazniki wewn?trznych sil, kontakt z podlozem, strukturalne wska zniki ruch 6w. Subiektywne to sensomotoryczna integracja (Maas 1999) na podstawie funkcjonowania zmysl6w wzroku, sluchu, dotyku, przedsionkowego, proprioreceptywnego oraz tworzenia pami ?ciowej struktury ruchu. Pomi?dzy obiektywnymi i subiektywnymi modalnymi komponentami wyobrazen ruchowych dochodzi do wsp6lzaleznosci. Na rys. 1 podano opracowan^ struktur? i elementy pedagogicznej technologii ksztaltowania wyobrazen ruchowych (Boloban 1990; Niznikowski, Sadowski, Boloban, Mastalerz, Wisniowski, Niznikowska 2006; Zdzieszynski, Skowron, Boloban 2007).
Struktura i elementy pedagogicznej technologii ksztatowania wyobrazen ruchowych przy nauczaniu cwiczen gimnastycznych i akrobatycznych.
4 5 6 7
8 9
10
11 12 13 14
Rys 1. Oznaczenia:
1 - cel - ksztalcenie wyobrazen ruchowych pocz^tkowego nauczania cwiczen
2 - pedagogiczne zadania
3 - dydaktyczne zasady
4-5-6-7 - wieloaspektowe (polidyscyplinarne) osobliwcsci ksztaltowania wyobrazen ruchowych pocz^tkowego nauczania cwiczen: biologiczne, biomechaniczne, regulacyjne, pedagogiczne (Boloban 1990)
В - metody nauczania
9 - celowe programy ksztaltowania wyobrazen ruchowych
10 - srodki nauczania cwiczen gimnastycznych i akrobatycznych
11 - warianty nauczania cwiczen
12 - kolejnosc nauczania cwiczen
13 - nauczanie o charakterze oszcz ?dnym (cwiczenia latwe do wykonania) i intensywnym (cwiczenia kt6re swoj^. struktur ц. s^. zblizone do wymogow techniki sportowej
14 - usuwanie bl?d6w
15 - regulacja procesu nauczania
16 - kontrola jakosci nauczania, korekta
17 - formy zaj?c i sposoby organizacji cwicz^cych
Prawidlowo przeprowadzony pierwszy etap gwarantuje zar6wno poprawnosc jak i skr6cenie procesu uczenia i utrwalania cwiczen.
Metody i techniki badan.
Celem pracy byla ocena poziomu wyobrazen ruchowych student6w AWF wykonujcych podstawowe cwiczenia gimnastyczne na zaj ?ciach praktycznych oraz ksztaltowanie wyobrazen ruchowych pocz^tkowego nauczania cwiczen. Zakladamy, ze skuteczne podniesienie poziomu opanowania podstawowych cwiczen gimnastycznych zawartych w programie nauczania student 6w pierwszego roku AWF nast^pi poprzez ksztalcenie wyobrazen ruchowych z wykorzystaniem celowego autorskiego programu. Rozw6j i doskonalenie jakosci oceny orientacji przestrzennej, czasu wykonywania cwiczen, kinestetycznego r6znicowania ruch 6w oraz skutecznosc
wykorzystania silowych parametr6w i wskaznik6w ruchu. Grupa badanych student 6w liczyla 76 os6b, z kt6rych 64 czynnie uprawia sport (r6zne dyscypliny, srednio 7.92 roku, sredni wiek 20.43, sredni ci?zar ciala 76,49 i srednia wysokosc ciala 181,66 cm), swiadcz^. o ponadprzeci?tnych mozliwosciach badanych.
Punktem wyjscia w pracy bylo sprawdzenie poziomu opanowania podstawowych cwiczen gimnastycznych, zawartych w programie nauczania pierwszego roku studi 6w kierunku Wychowania Fizycznego w AWF w Warszawie. Analiz oparto na por 6wnaniu ocen, jakie uzyskali studenci za poszczeg6lne cwiczenia zaliczeniowe w pierwszym i drugim semestrze w roku akademickim 2006/2007.
Drugim elementem oceny jest ankieta przeprowadzona wsr6d student6w pierwszego roku, na temat osobistego odczucia stopnia trudnosci opanowania poszczeg6lnych cwiczen akrobatycznych, cwiczen na przyrz^dach i skok6w gimnastycznych, poprzez ocen? czucia przestrzeni, czasu, kinestetycznego r6znicowania ruch6w.
Zaliczenie poszczeg6lnych element6w oparte jest na trzystopniowym systemie. Te same elementy wykonywane w r6znych formach, od podstawowych (teoretycznie najlatwiejszych), poprzez bardziej zlozone (r6zne pozycje wyjsciowe i koncowe), do trudnych: najlatwiejsza forma - ocena dostateczna (3), forma trudniejsza - ocena dobra (4), formy najtrudniejsze - ocena bardzo dobra (5).
Wyniki badan.
Studenci zapoznaj^. si? ze wszystkimi formami wykonywanych elementiw. Wyb6r formy zaliczenia cwiczenia zalezy od wlasnych umiej?tnosci i mozliwosci studenta, przy obowi^zku prawidlowego,
zapewniaj^cego bezpieczne wykonanie, opanowania techniki kazdego z element6w. Ponizsze tabele 1 i 2 przedstawiaj^. zestawienie srednich ocen, uzyskanych za poszczeg6lne, wybrane elementy zaliczeniowe, zawarte w programie nauczania gimnastyki pierwszego roku studi 6w kierunku Wychowania Fizycznego.
Tabela 1.
Zestawienie srednich ocen za elementy zaliczeniowe w pierwszym semestrze
Semestr pierwszy Srednia ocena
Przewr6t w prz6d 4,03
Przewr6t w tyl 3,55
Stanie na r ?kach 3,64
Stanie na g lowie 3,71
Skok kuczny 3,7В
W ymyk przodem na dr^zku 3,17
Stanie na barkach na por ?czach 3,3
Zamachy i zeskok na por?czach 3,74
Srednia ocen 3,62
Tabela 2.
Zestawienie srednich ocen za elementy zaliczeniowe w drugim semestrze
Semestr drugi Srednia ocena
Kolowroty na dr^zku 3,41
Wspieranie na por ?czach 3,43
Wspieranie wychwytem 3,52
Skok - przerzut w prz 6d 3,83
Przerzut bokiem 3,53
Salto w prz6d 3,99
Przerzut w prz 6d 3,73
Zeskok podmykiem 3,56
Srednia ocen 3,63
Srednie oceny uzyskane w dw6ch semestrach s^. niemal identyczne, co uprawnia do stwierdzenia, ze w procesie nauczania nie osi^gni?to znacz^cych post?p6w.
Wst?pna analiza ocen wskazywala na duze trudnosci w opanowaniu nawet najlatwiejszych cwiczen. Z posr6d 15 analizowanych cwiczen az 14 zostalo opanowanych z powaznymi technicznymi bl?dami. Wyst^pila r6wniez grupa student 6w, kt6rzy mieli problemy z opanowaniem cwiczen w podstawowej, najlatwiejszej formie.
Srednie ocen za poszczeg6lne elementy zaliczeniowe plasuj^. si? ponizej oceny 4 (wyjtkiem jest przewr6t w prz6d). Ocena srednia uzyskana za zaliczenie przewrotu w prz6d to 4.03. Bior^c pod uwag?, ze jest to podstawowy element, z jakim niemal wszyscy zetkn?li si? juz w wieku dzieci?cym a nast?pnie w szkole podstawowej, oraz ze mamy do czynienia z mlodziez^. wyselekcjonowan, nie moze byc to wynik zadowalaj^cy.
Pozostale elementy zostaly zaliczone w przedziale ocen od 3.3 do 3.99 a wi?c w wi?kszosci tylko nieco powyzej wymaganego minimum zaliczeniowego.
Stanowczo najslabiej opanowane zostaly elementy zlozone, wykonywane na przyrz^dach (dr^zek i por?cze). Przyczyn^. takiego stanu rzeczy opr6cz braku doswiadczen cwicz^cych z przyrz^dami we wczesniejszym okresie edukacji, jest rowniez niemoznosc wyobrazenia sobie zlozonego kr6tko, srednio i dlugotrwalego ruchu.
Wlasna ocena trudno sci polegala na wypelnieniu ankiety, w kt6rej studenci mieli za zadanie okre slic w skali od 1 do 5 trudno sc, jak^. sprawilo im opanowanie lub pr6ba opanowania 15-stu element6w programowych:
1 - bardzo latwe
2 - latwe
3 - optymalnej trudnosci
4 - trudne
5 - bardzo trudne
Z analizy ankiet wynika jednoznacznie, ze studenci uwazaj^. za trudne, elementy o bardzo zlozonej strukturze ruchu o srednim i dlugim czasie trwania.
Zaskakuj^ce jest, iz bardzo maly odsetek studentcw potraktowal cwiczenia, kt6re z zalozenia byly najtrudniejsze jako bardzo trudne do opanowania. Chodzi o cwiczenia zlozone o kr6tkim czasie trwania. Swiadczy to o bl?dnych wyobrazeniach ruchowych cwiczen gimnastycznych.
Wnioski
Poziom ruchowych wyobrazen u student6w AWF wykonujcych cwiczenia gimnastyczne z programu studi6w okazal si? niedostateczny, co odzwierciedla niska ocena za wykonanie cwiczen na zaj?ciach praktycznych i zawodach. Z posr6d 15 analizowanych cwiczen az 14 zostalo opanowanych z powaznymi technicznymi bl?dami. Brak umiej?tnosci oceny i wyobrazenia ruchu pod wzgl?dem struktury, pozy i czasu wykonywania utrudnia i znacznie op6znia proces opanowania prawidlowej i skutecznej techniki. Posiadanie takich umiej?tnosci jest szczeg6lnie istotne w pocz^tkowym etapie nauczania cwiczen gimnastycznych.
Potrzebne jest ksztaltowanie wyobrazen ruchowych z wykorzystaniem autorskiego, celowego programu cwiczen jako sposobu na efektywne i wydatnie skracajce proces nauczania.
Pismiennictwo
1. Boloban V. N.,[ 19B6] Obuczenie v sportivnoj akrobatikie. Kiev; Zdorovja,. s. 16B
2. Boloban V., Wimiowski W., Mistulowa T.[2003], Metody aktywnego nauczania cwiczen akrobatycznych zlozonych koordynacyjnie. Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej. Warszawa; AWF, s. 97-100
3. Mass V., [1998]; Uczenie si? przez zmysly. Warszawa, WSiP.
4. Niznikowski T., Sadowski L., Bdoban W., Mastalerz A., Wisniowski W., Niznikowska E.[2006], Technologia nauczania techniki sportowej cwiczen o zlozonej strukturze ruch 6w. Proces doskonalenia treningu i walki sportowej. Warszawa; AWF, s. 51-55
5. Starosta W.[ 1978], Dokladnosc wrazen kinestetycznych a poziom mistrzostwa sportowego. Poznan; AWF, Monografie 115; 513-523
6. Starosta W.[ 2003] Motoryczne zdolnosci koordynacyjne. Warszawa; Instytut Sportu AWF w Warszawie, s. 239-432
7. Wisniowski W., Niznikowski T., Bdoban V.[2002], Dydaktyczna struktura cwiczen akrobatycznych. Rocznik naukowy. Gdansk; AWFiS, tom XII, s. 29-37
8. Zdzieszynski A., Skowron J., Boloban V.[2007], Wyobrazenia ruchowe jako podstawa skutecznego nauczania student6w cwiczen gimnastycznych. XVI Mi?dzynarodowa Konferencja Naukowa. Plakat. Spala.
Artykul postupil do redakcji 12.01.2008 r.
