CC BY
14
B. Maslov
De vi nominis simplicis aotdog compositorumque quae in -w§og terminantur1
Quamquam nonnulli censent viri docti antiquiores Graecorum auctores nominem aoifiog haud aliter adhibuisse quam Atticos noinr^g2, non satis bene percipiunt, ut opinor, quid illud verbum valuerit. Ei enim qui thesaurum linguae Graecae diligenter inspiciet id planius appareat, nullum melicum poetam hoc nomine aut appellari aut alium poetam ex eorum numero, quos re vixisse scimus, appellare. Nam si eum locum quem Gregorius Nagy (Pindar's Homer, p. 221, 325), quasi hoc usu exceptum, adducit, Pindari Pyth. I 94, cum Aeschyli Supp. 695 compares, non de poetis loqui sed de eis qui in choro cantant Pindarum accipias. Cum enim se ipsum vel alios poetas dicere vellet Thebanus ille lyricus, aoipovg potius quam aoifioug diceret.
Apud omnes igitur auctores usque ad Aristotelem, eis solis qui hexametris versibus usi sunt exceptis, hanc duco primam fuisse vim huius nominis: 'cantor' vel, ut clarius dicam, 'is qui poemata, ab aliis condita, cantat'. Sed epicorum poetarum non eadem consuetudo. Nam et Hesiodus et illorum hymnorum quos vocamus Homericorum auctores aoifioug dixerunt eos qui hexametros non solum cantant, sed etiam condunt. Idem in Odyssea usus. In Iliade autem unicum admodum locum invenimus, quo hoc nomen usurpatum est (XXIV 720), non tamen epicorum poetarum more sed ad primam nominis vim, id est 'cantor', accommodate. Tractantur enim aoifioi qui Hectorem mortuum lamentati sunt "like rather inconspicuous craftsmen at hand" (M. Revermann in CQ XLVIII p. 35).
1 Pleniora perscripsi in dissertatione quam in aedibus Universitatis Californiensis anno MMIX in lucem edere intendo (Classical Antiquity, vol. XXVIII).
2 E.g. J. A. Davison (From Archilochus to Pindar, p. xix) C. Calame (The Craft of Poetic Speech, p. 33) G. Nagy ("aoidos corresponds to our notion of poet" in Poetry and Prophecy, ed. J. L. Kugel, p. 56; passim in Pindar's Homer).
B. Maslov
289
Qua re vim nominis âoiiïoç 'poeta' ad recentiora epica poemata circumscriptam esse intellegimus3. Quaerendum igitur, quo modo propria haec vis orta curque nec a melicis nec ab poetis elegiacis petita sit. Hoc etiam consideremus, simplex quidem nomen àoiêoç rarissime apud scriptores qui oratione soluta usi sunt habitum, composita autem, ut xi&agwêoç Qa^wèoç rpaywdoq xw^wêoç, et valde frequenter. Nam id certe scimus, a Petro Chantraine (La format. d. noms en grec ancien, p. 8) atque Ernesto Risch (Wort. d. griech. Sprache, p. 198 seq.) viris lingua Graeca eruditissimis confirmati, nomina agentis quae in -oç terminantur, ut rpoxog rgoyog etc., e compositis nominibus derivata esse. Sed nullum compositum habemus nomen, quod in -wiïoç (vel -aoiïoç quod hexametro aptum esset) terminetur, apud Homerum, qui simplex âoiiïoç iam usurpavit, nec in illis litterarum Graecarum quasi incunabulis, quae Michael Ventris et Iohannes Chadwick primum explicaverunt.
Proposuit enimvero anno MCMLXV Hermann Koller in Glotta XLIII, p. 277 sq., Homericam locutionem $éo~mç àotiïoç, quae idem valuit eosdemque pedes metricos occupavit ac iïeîoç àotiïoç, ex composito nomine *$eo"mao3og derivatam fuisse. Exstant enim apud recentiores scriptores, cum contractione legitima, iïeo-mwiïoç Szo-niwèéa) (primum in Aeschyli Agam. 1134, 1161). Quo nomine in linguam epicorum poetarum, qui ante Homerum floruerunt, translato non solum simplex àotiïoç, sed etiam adiectivum nomen Séoniç, cuius origo non satis est perspicua4, explicari possit. Quae mihi cum placeant, etiamdum, num possit verbum legitimum in duo inaudita atque anomala discedi, maxime dubito. Qua re non totam existimo accipiendam H. Kolleri sententiam.
Nam quod antiqui poetae qui hexametris versibus usi sunt Stontaotdoi, id est 'divino quodam spiritu afflati cantores vel poetae', olim vocati sunt, eo libentius accipio, quod Hesychius, a H. Kollero - mirabile dictu - ignoratus, nomen arcanum Seo-maoMg, ex epico sane quodam poemate excerptum, ut noiyryg interpretatus est. In illud tamen viro doctissimo non consentio, simplex nomen âoiïoç ex composito 3-scniaoiïïôç derivatum esse. Hoc vero magis duco veritatem attingere, simplex nomen ante exstitisse quam Seo-maoMg
3 Cf. J. Grimm in Lex. d. frühgriech. Epos vol. 1 p. 982 et A. Ford in A Study of Early Greek Terms for Poetry: Aoide, Epos and Poiesis, p. 53 sq.
4 De E. Hamp in MSS XLIII p. 50 similiter censuit ac Koller, sed eum non laudavit.
discessum est, eamque vim habuisse quam apud omnes paene Graecos auctores habuit, id est 'cantor'. Propria autem vis 'poeta', quam apud recentiores epicos poetas (at non in Iliade!) invenimus, ex composito nomine Setrrnaoidog orta est.
Quod etiam explorandum est, quo modo simplex nomen koidog ortum sit, denuo consideremus. Habita apud Homerum multa verba cum keidw composita, ut diaeideTai (Il. XIII 277) vno + aeih (Il. XVIII 570) nagaeideiv (Od. XXII 348), in Odyssea etiam nomen actionis snaoifij 'carmen magicum' (XIX 457). Haud dubium quin nomen agentis compositum snaoifiog (enyfiog), quamquam apud Atticos auctores primum inventum, eo tempore exstiterit quo Homeri poemata condita sunt. Hoc etiam non ignoramus, saepissime apud Homerum composita verba cum particula sni- eandem paene vim ac simplicia habuisse, ut SnixXeirn et xXeia> ¿mßovxoXog et ßovxokog ¿mßwTMQ et ßwTMQ SnlovQog et ovpog snmoißjv et noißjv. Compositum igitur nomen snaoßog, ni fallor, illo tempore generalem habuit vim 'is qui cantat' potius quam 'is qui incantat'. Haec duo notiones non distinguuntur omnino in nonnullis linguis (cf. Lat. carmen, Hibern. canaid, Norv. liod), aliquando in Graeca (vide Soph. Trach. 1000, Ap. Rhod. IV 42, 59, Uwe Dubielzig ad Callimachum fr. 1.1 in Rhein. Mus. CXXXLIII p. 337 seq.)
Itaque simplex koidog per analogiam derivatum esse intellegimus: nam si snaoifiog cantat snaoifiag, quem, si non koifiov, ducerent Graeci viri antiqui cantare aoidag? (Hoc enim nomen actionis legitimum saepissime apud Homerum invenimus.) Idem ergo de koidog suadeo quod E. Risch suasit de kßoißog kpwyog axonog quae ex ¿nnßoißog snagwyog snicxonog etc. derivata esse proposuit (Wort. d. griech. Sprache p. 198 seq.). Explicat meam coniecturam haec tabula:
Verbum Nomen agentis Nomen actionis
*ante Hom. (X-)kfei<Sa> '¿nafoidog kfoidj '¿nafoidj
Hom. (X-)kefiw koidog [¿naoifrog] koiSj '¿naoidj
Attic. auct. ada znadü) koidog / wdog snwdog koidj / wdj ¿nwdj
