Научная статья на тему 'Дүниежүзілік денсаулықсақтау ұйы- мы ұсынған туберкулезге қарсы бағдарламаның тиімділігі'

Дүниежүзілік денсаулықсақтау ұйы- мы ұсынған туберкулезге қарсы бағдарламаның тиімділігі Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
53
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Н. С. Тәбріз

The analysis of the literature shows that the program of tuberculosis control recommended by WHO – DOTS strategy – becomes the base of the national programs of the fight with tuberculosis in many countries of the world including CIS; and it is one of the main measures of the fight with this disease during bad epidemiologic situation concerning tuberculosis.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFICACY OF PROGRAM OF TUBERCULOSIS CONTROL RECOMMENDED BY WHO

Өткізілген әдебиет талдауы Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған туберкулезге қарсы күрестің DOTS стратегиясы әлемнің көптеген елдерінде, соның ішінде ТМД елдерінде туберкулезге қарсы күрестің ұлттық бағдарламасының негізіне айналғанын көрсетті, ол туберкулезден эпидемиологиялық қолайсыздық кезеңінде осы қатерлі аурумен күресудің негізгі шараларының бірі болып табылады.

Текст научной работы на тему «Дүниежүзілік денсаулықсақтау ұйы- мы ұсынған туберкулезге қарсы бағдарламаның тиімділігі»

Т. Т. Киспаева

ЦЕРЕБРАЛЬДЬЩ ИНСУЛЬТТЩ КАЙТАЛАП АЛДЫН АЛУДЬЩ КАЗ1РГ1 АСПЕКТ1ЛЕР1

бдебиет шолуында отандык жэне шетелдiк квздердегi эдебиет мэлiметтерi бойынша церебральдык инсультпч таралуыныч Ka3ipri уакыттары аспектiлерi берiлген. Тэуекелдшк^ч непзп факторлары усыныл-ран, оныч мачызды бiр бвлiгi артериальдык гипертензия болып табылады. Макалада АПФ ингибиторлары мысалында казiргi уакыттары фармакотерапияныч патогенетикалык аспектiлерi келтiрiлген.

Н. С. Тэбрiз

ДУНИЕЖУЗГЛЖ ДЕНСАУЛЫКСАКТАУ ¥ЙЫ-МЫ ¥СЫНРАН ТУБЕРКУЛЕЗГЕ КАРСЫ БАРДАРЛАМАНЬЩ ТИ1МД1Л1Г1

Караганды мемлекеттiк медицина университетi

Бiрнеше расырлар аралырында туберкулез ауруы бYкiл дYние жYЗiнде корамдык денсаулык-сактаудыч мачызды мэселес болып калуда. ДY-ниежYЗiлiк денсаулыксактау уйымыныч (ДД¥) мэ-лiметтерiне караранда, 2005 жылы элемде 8,8 миллион туберкулез ауруы аныкталып, 1,6 миллион адам туберкулезден кайтыс болран, бул барлык аурулардан болран влiмнiч 7%Чн, алдын-алура болатын жукпалы аурулардыч 26%Чн ку-райды [13, 35, 40, 45].

90-шы жылдардан бастап дYние жYЗiнiч барлык елдер^де туберкулез бойынша эпиде-миологиялык жардай нашарлай бастады.Осыран байланысты ДД¥ туберкулездi «жаканды мэселе» деп айкындады [11, 35, 36, 39, 45, 49].

Кейбiр географиялык аймактардары жар-дай ерекше кауiптi болып тур. Оран Аив-ч тара-луына байланысты «Сахарадан темен» орналас-кан Африка елдерi жатады [47], сол сиякты КСРО -ч орында пайда болран мемлекеттерде эко-номиканыч кулдырауы, экологиялык жардайдыч нашарлауы, кеш-кон процесстер^ халык iшiндегi элеуметтiк жардайы нашар топтардыч вмiр деч-гейiнiч темендеу^ жалпы денсаулыксактаура, оныч iшiнде туберкулезге карсы шараларра каржыныч жеткiлiксiз бел^ туберкулез бойынша жардайдыч бiршама нашарлауына алып келдi [10, 22, 44].

Дамып келе жаткан мемлекеттерде сапалы туберкулезбен кYресу кызметi болмарандыктан ДД¥ мен туберкулезбен вкпе ауруларымен ^ре-судiч Халыкаралык уйымы туберкулезбен ^ресу-дегi улттык бардарламасыныч негiзi ретiнде DOTS (direct observe treatment short-course) стратеги-ясын усынды [50].

DOTS стратегиясы туберкулездiч жукпалы тYрлерiнiч таралуымен кYресуге арналран шара есебiнде жасалынып Азия, Африка, Американыч бiрнеше мемлекеттерiнде тэжiрбиеден втт дYние жYЗiнiч квптеген елдерiнде колданылуда [34, 48].

ДД¥ КСРО ыдырараннан кейiнгi бурынры социалистiк республикалардары туберкулездiч каркынды таралуына алачдап, 1994 жылдыч мау-сым айында Варшава каласында Орталык, Шырыс Европа елдерiнiч жэне бурынры КСРО республи-каларыныч туберкулезге карсы бардарламалары

жетекшiлерiмен бiрiншi конференция втюздг Ол мэжiлiсте Дд¥ усынран туберкулезбен кYресу бар-дарламасын енпзу шешiмi кабылданды [5, 34].

Ресейде ДД¥ усыныстарына вздерiнiч ерекше квзкарастарын бiлдiрiп, уакыт сынынан вткен туберкулезбен ^ресу эдiсiн калдырып, халыкаралык тэжiрбиеден ел жардайына сэйкес келетiн тустары алынды. РФ денсаулык сактау министрлИ ДД¥ усыныстарын Иванов, Том, Орлов облыстарында жэне Марий Ел Республика-сында апробация жасау буйрырын жасады. 5-7 жыл квлемiнде жорарыда аталран территориялар-да Ресей жардайына бешмделген ДД¥ усыныс-тары жаксы емдiк нэтижелер бердi [5, 34].

Кыррыз Республикасында DOTS барадар-ламасы 1996 жылдан бастап пилотты аудандар-да, ал 2000 жылдан бастап республиканыч бар-лык аймактарында енгiзiлдi. Республикада DOTS стратегиясын енгiзу нэтижесiнде сыркаттылык жэне влiм-жiтiм кврсеткiштерiнiч всуi твмендедi. Тэжкстанда DOTS стратегиясы 2001 жылы 2 пилотты аудандарда енпзтт, сочынан барлык республика халкын камтыран. ТYркiменстанда DOTS стратегиясы 2007 жылы халыктыч 83,3%Чн камтыды. 1999-2006 жылдар аралырында DOTS емiн 6800 адам кабылдаран. 1995 жылдан Азер-байжан Республикасыныч 3 пилотты ауданында DOTS бардарламасы енгiзiлiп, 2002 жылы барлык аудандарда жумыс iстей бастады. Арменияда DOTS стратегиясы ДД¥-ныч квмегiмен 1995 жылы 6 эксперименталды ауданда енпзтт, 2002 жылы 6y^ республиканы камтыды. Туберкулез наукастарын жYргiзудiч халыкаралык стандартта-ры бзбекстанда 1998 жылдан колданылады. 2005 жылы Республиканыч барлык территориясында ДД¥ усынран стратегияра сэйкес туберкулезбен кYресудiч улттык бардарламасы енпз^ [1, 6, 24, 26, 28, 29].

Жорарыда аталран дардарыска байланысты Казакстанда туберкулез бойынша эпидемиология -лык ахуалы ауырлап, халыктыч туберкулезбен сыркаттануыныч кYрт всуiне алып келдi [9, 10, 19, 20, 22]. Мысалы, 1995 жылдан 1998 жылдар аралырында сыркаттылыктыч всу ыррары 12,1-30,1%-т курады. Осы кезечде туберкулезден болран влiм-жiтiмде встi. 1995 жылы бул квр-сеткiш вткен жылмен салыстырранда 44,3%-ке встi [14].

Осы жардайларра байланысты елiмiзде тY-бегейлi шешiмдер кабылданды - бул 18.05.1998 жылры №3956 «Казакстан Республикасы азамат-тарыныч денсаулык жардайын жаксарту жвнн деп бiрiншi кезектегi шаралары» атты Казакстан Республикасы Президенлыч Жарлыры, 4.09.1998

жылры №839 «Казакстан Республикасында ха-лыкты туберкулезден корраудыч жедел шарала-ры» КР вюмет^ч каулысы болатын. Жорарыда аталран жарлык пен каулыра сэйкес 1999 жылдан бастап ДД¥ усынысы бойынша DOTS стратегиясы енгiзiлiп, 2001 жылы елiмiз жардайына бейiмделiп жумыс iстей бастады [3, 4].

С. А. Диканбаева соавт (2004), мэлiметтерi бойынша 1998-2003 жылдар аралырында тубер-кулездi табу жумыстарын белсендi жYргiзе бас-тараннан кешн туберкулездiч сыркаттылык квр-сеткiшi 100 мыч туррынра шакканда 118,8-ден 160,4-ке дейiн вскен. 2003 жылдан бастап туберкулез сыркаттылыры 21,8%-ке азайып 2008 жылы 100 мыч туррынра шакканда 125,5-тi курады [3].

Казакстанда DOTS барадарламасын енпз-геннен бастап туберкулезден болран влiм-жiтiм кврсеткiшi 1998 жылры 100 мыч туррынра шак-канда 38,4-ден 55%-ке азайып, 2008 жылы 100 мыч туррынра шакканда 17,2-тi курады. DOTS барадарламасын енгiзу 1998-2006 жылдар аралырында Казакстанда туберкулезден кайтыс болуы мYмкiн 28000-дай туберкулез наукасыныч вмiрiн сактап калды [3, 38].

Туберкулез эндемиясы всiп жатканда ту-беркулездi емдеу сурактарыныч мачызы зор, себебi бул жумыстыч сапасы казiргi кезде туберкулез инфекциясыныч резервуарын жэне бола-шакта патологияныч элеуметпк салдарын аныктайды [23].

Туберкулездi емдеуде непзп орынды нау-кас арзасындары туберкулез микобактериясыныч квбеюiн жоюра экелетш химиятерапия алады. Алрашкы туберкулезге карсы колданылатын дэр^ лер: ПАСК, 1943 ж., стрептомицин - 1944 ж., ти-бон 1946 ж. жэне изониазид 1951 ж. синтездел-ген [37]. Дэрiлердi колдану барысында пайда болран дэрiге твзiмдiлiктi емдеудiч жача эдiстерiн кажет болып, бiрнеше химиялык дэрiнi комбинация-лык тYPде колдану каридасы тэжiрбиеге 1955 -шi жылы енпзшдк Бастапкы кезечде стрептомицин жэне ПАСК комбинациясы колданылып, ол жорары терапиялык нэтиже бердi. Сонан соч изониазид жэне ПАСК, сол сиякты бiрден 3 химиялык дэрк изониазид, ПАСК, стрептомицин колданыла бастады. Бул дэрiлер наукастарра 1218 ай iшiнде 2 кезечде бертдг Бiрак дэрiлердi узак уакыт тарайындау олардыч аллергиялар жэне зиянды эсерлерiнiч даму каупше алып келдi.

Тэжiрбиеге рифампицин мен пиразина-мидтiч енгiзiлуi емнiч узактырын 6-9 айра дейiн кыскартып, ею кезечдi ем жойылды. Бул уакытта изониазид, рифампицин, стрептомицин немесе этамбутол схемасы 6 ай шнде тарайындалып 1983 жылы фтизиатрия тэжiрбиесiне енгiзу усы-нылды.

Туберкулез химиятерапиясыныч казiргi за-манры бардары емнiч нэтижелi акырына жетуге, химиятерапияныч стандартты схемасын дайындап шырарура, стационарлы емнiч мерзiмiн кыс-картура, дэрiлерге кететiн шырындарды азай-тура барытталран [31].

ДД¥ усынран туберкулезбен кYресудiч жача барадарламасы - DoTs стратегиясы, туберку-лездi стандартты кыска курсты химиятерапиямен емдеудi карастырады. Бул емдi колдану аркылы бактерия бвлетiн вкпе туберкулезiмен алраш рет ауырран наукастардыч 80-85%-де бактерия бвлу-дi токтатура болады. Туберкулездi емдеудiч осы жYЙесi осы кезечдеп, бул уакытка дейiн болран-дарыныч iшiндегi еч нэтижелiсi болып табылады, дYние жYЗiнiч квптеген елдерiнде осы стратегия енпзтгеннен кейiн туберкулезден жазылу 2 есеге вскен [46].

DOTS стратегиясын енгiзу кыска мерзiмнiч шнде наукастарда бактерия бвлудi токтатып туберкулез инфекциясыныч резервуарын бiршама азайтура ыкпал еттi. Сол сиякты стратегияныч Yлкен элеуметтiк-экономикалык мачызы бар -бул эдк кымбат туратын стационарлык емнiч жалпы уакытын кыскартура мYмкiндiк бередi [32].

ДД¥ усынран кыска мерзiмдi химиятерапия азия жэне ТМД елдершде енгiзiлiп жаксы нэ-тижелер кврсетп. Мыслы, Камбоджада 1994-1995 жылдары 4164 наукас 1 категория бойынша ем алып, оныч 89% жазылып шыккан немесе емiн аяктаран. Монролияда DOTS стратегиясыныч пи-лотты жобасын кiргiзу барысында 92% жардайда какырык CYртiндiсiнiч конверсиясына кол жетю-зшген. Бангладеште DOTS бардарламасын енгiзу аркылы какырыктыч конверсия дечгейi 82-87%-т кураран [41, 42, 43].

Кыррыз Республикасында DOTS стратегиясын енпзу нэтижесшде туберкулезден жазылу пайызы 85,5%-т курады. Тэжiкстанда кыска мер-зiмдi химиятерапияныч каркынды кезечiнен кейiн какырыктыч CYртiндi конверсиясы 85-92,6% болып, емыч нэтижелiлiгi 82,7% болды. ТYркiменс-танда какырыктыч CYртiндi конверсиясы 89,3%, ем нэтижелшИ - 84,8% болды [1, 28, 29].

Ресейдiч Иванов, Том облыстарында жэне Марий Ел Республикасында DOTS стратегиясы жумыс iстеген жылдар шнде туберкулезбен алраш ауырран наукастардыч 82-93%-де бактерия бвлу токтаран [8, 30].

А. Г. Хоменконыч (1998) мэлiметтерi бойынша, туберкулезбен алраш рет ауырран наукастардыч 90%-де химиятерапия курсыныч сочын-да бактерия бвлу токтаран [33].

бдебиетте кыска мерзiмдi бакылаумен жYргiзiлетiн емыч Казакстанда нэтижелi болран-дыры атап вттген [2, 7, 12, 16, 25].

Мысалы, Исмаилов Ш. Ш. соавт (2000), елiмiздiч эртYрлi аймактарында 1998 жэне 1999 жылдары DOTS стратегиясы бойынша туберку-лездi емдеуге мониторинг жасап «жазылу» квр-сеткшыч 90% болранын айтады.

Жангиреев А. А. соавт (2001), вкпе тубер-кулез^ч квлемдi жэне деструкциялы "^мен ауыратын наукастарда DOTS стратегиясы жэне дэстYрлi емдеу эдiстерiн салыстырып, кыска мер-зiмдi ем алран наукастарда бактерия бвлудiч то-катауы 93% жардайда аныкталып, дэстYрлi ем алушыларра караранда оларда бактерия бвлудiч

токтауы ерте пайда болатыны жэне олар ауруха-нада 2 есе кем жататынын аныктаран, сол сиякты авторлар ем DOTS стратегиясыныч барлык та-лаптарын сактаранда рана нэтижелi болатынын ескертедi.

ДД¥ усынран стандартты схемамен жYргi-зiлген химиятерапия жорары нэтиже кврсеттi. Де-генмен, осы емыч негiзгi каридалары сакталмай наукастардыч 70%-ден астамы бакылаудан шы-рып калатындыктан жэне оларда рецидивтердiч жи кездесетiндiктен, стационар жардайында кар-кынды емнiч узактырын созу керектiгi усынылып [21, 27], 2002 жылы Казакстанда бейiмделген бардарламара сэйкес ДД¥ усынран химиятерапия-ныч каркынды жэне жалрастыру кезечдерiнiч мерзiмi узартылды.

2006 жылы ^ркелген туберкулез наука-старын емдеудiч когортты анализi, елiмiздегi бей-iмделген химиятерапия нэтижелерiнiч твмен еке-нш кврсеттi. Алраш рет ауырран бактерия бвле-тiн наукастардыч 70,7%-i, бактерия бвлетш ре-цидивтердiч 52,9%-i рана жазылып шыккан. Ем нэтижесiнiч твмен болуына емнiч YЗiлуi жэне ту-беркулезге карсы дэрiлерге твзiмдiлiктiч всуi се-бепшi болуда [15, 17, 18].

Сонымен, эдебиетке талдау жYргiзу ДД¥ усынран туберкулезбен кYресу бардарламасы -DOTS стратегиясы дYние жYЗiнiч квптеген елде-рiнде, оныч шнде ТМД елдерiндегi туберкулезбен ^ресу улттык барадарламаларыныч негiзiн курап, туберкулез бойынша эпидемиологиялык жардай нашарлай бастаранда, осы катерлi ауру-мен кYресудiч бiрден-бiр шарасы болып табыл-ранын кврсеттi.

DOTS стратегиясына сэйкес, туберкулездi емдеу стандартты кыска мерзiмдi химиятерапия немесе оныч эрбiр елдiч жергiлiктi ерекшелк-терiн сэйкес бе^мделген тYрлерi аркылы жузеге асырылып, бул эдк енгiзiлген елдерде жорары нэтижелерге кол жетюзшдк Казакстанда стандартты химиятерапияныч кыска мерзiмдi (19992001 жылдар), сол сиякты бейiмделген тYрлерi (2002-2006 жылдар) жумыс жасап туберкулезбен эпидемиологиялык жардайдыч туракталуына алып келдк Дегенмен, наукастардыч ем тэртiбiн бузуыныч жиiлеуi, квпдэрiге твзiмдiлiктiч всуi елiмiзде туберкулездi емдеудiч жача жолдары мен эдктер^ карастыруды талап етедi.

ЭДЕБИЕТ

1. Алишеров А. Ш. Кыррыз Республикасында DOTS-барадарламасын енгiзудiч нэтижелерi //Ка-закстан фтизиатрларыныч I конгресi: Ечбектер жинары, Алматы, 2004. - В. 24 - 29.

2. Дшмарамбетов Д. С. Алрашкы туберкулезбен ауырран наукастардары емнiч тиiмдiлiгi мен дэр^е турактылыры /Д. С. Дшмарамбетов, Ш. Ш. Исмаилов, Г. А. Смаилова //Фтизиопульмоноло-гия. - 2002 - №2 (2). - Б. 39 - 40.

3. Исмаилов Ш. Ш. Казакстан Республика-сындары туберкулез жардайы /Ш. Ш. Исмаилов, Н. И. Назирова, К. Х. Баймуханова //Фтизиопуль-монология. - 2008. - №2 (14). - Б. 6 - 8.

4. Казакстан Республикасындары туберкулез-ге карсы адап^рленген бардарламаны тарату жэне оныч нэтижес /С. А. Диканбаева, Г. Б. Ра-кишев, К. Х. Баймуханова жэне баскалар //Казакстан фтизиатрларыныч I конгресс Ечбектер жинары. - Алматы, 2004. - 69 - 73 б.

5. Ресейде туберкулезге карсы ^рес бойын-ша ДД¥ усынысыныч апробациялык тэжiрбиесi /

B. В. Ерохин, Л. П. Капков, Пунга В. В. жэне баскалар //Казакстан фтизиатрларыныч I конгресс Ечбектер жинары, Алматы, 2004. - В. 44 - 48 б.

6. Агаев Ф. Ф. Ситуация с туберкулезом в Азербайджане. Междунар. конф. «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии». - Алматы, 2007. - С. 48 - 50.

7. Берикова Э. А. Значение контролируемой краткосрочной химиотерапии в комплексе с кол-лапсотерапевтическими методами в лечениии впервые выявленных больных туберкулезом легких: Автореф. дис. ...канд. мед. наук. - Алматы, 2000.

8. Гришина Т. А. Итоги примнения DOTS в России //Проблемы туберкулеза. - 1999. - №1. -

C. 9 - 12.

9. Джунусбеков А. Д. Состояние и задачи противотуберкулезной помощи в Республике Казахстан /А. Д. Джунусбеков, Г. Т. Хауадамова, З. И. Хажибаева //Здравоохранение Казахстана. -1994. - №8. - С.4 - 6.

10. Джунусбеков А. Д. Состояние противотуберкулезной службы в Республике Казахстан и ее задачи в современных условиях /А. Д. Джунусбе-ков, Г. Т. Хауадамова, З. И. Хажибаева //Здравоохранение Казахстана. - 1996. - №7. - С. 6 - 7.

11. Жангиреев А. А. Грозное заболевание ХХ века //Здравоохранение Казахстана. - 1998. -№7 - 8. - С. 2 - 4.

12. Жангиреев А. А. Лечение больных впервые выявленным туберкулезом легких в режиме DOTS-стратегии /А. А. Жангиреев, Ш. Ш. Исмаилов, Э. М. Берикова //Проблемы туберкулеза. -2000. - №3. - С. 23 - 25.

13. Залескис Р. Туберкулез в мире и Европейском регионе ВОЗ. Междунар. конф. «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии». - Алматы, 2007. - С. 16 - 18.

14. Исмаилов Ш. Ш. Актуальные проблемы контроля за туберкулезом в Казахстане. Между-нар. Конф. «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии». - Алматы, 2007. - С. 36 - 37.

15. Исмаилов Ш. Ш. Значение интеграции противотуберкулезной службы, сети ПМСП, органов государственного санитарно-эпидемиологического надзора, КУИС Казахстана в контроле над туберкулезом //Актуальные вопросы фтизиатрии. - Сб. науч. трудов конф. - Алматы, 2008. - С. 5 - 12.

16. Использование компьютерного комплекса «КТБ» для анализа результатов эксперимента по наблюдению за больными туберкулезом при внедрении стратегии DOTS в Клинике НЦПТ /Ш.

Ш. Исмаилов, К. Х. Баймуханова, В. И. Лаврентьева, Г. А. Берлижанова //Контроль за туберкулезом и внедрение стратегии DOTS в Казахстане. Сб. тр. - Алматы, 2000. - С. 37 - 42.

17. Исмаилов Ш. Ш. Казакстан Республикасын -дары мультирезистентт туберкулездiч непзп мэселелерi //Фтизиопульмонология. - 2002 - №2 (2). - Б. 9 - 12.

18. Клиническое значение резистентности МБТ у больных с различными формами туберкулеза органов дыхания /Ш. Ш. Исмаилов, Э. А. Бе-рикова, О. М. Даутова, П. М. Джазыбекова // Контроль за туберкулезом и внедрение стратегии DOTS в Казахстане. - Сб. тр. - Алматы, 2000. - С. 107 - 110.

19. Маскеев К. М. Медико-социальные аспекты распространения туберкулеза на территории Казахстана и некоторые пути решения проблемы // Здравоохранение Казахстана. - 1995. - №5. - С. 11 - 15.

20. Маскеев К. М. Проблемы туберкулеза в условиях экономического кризиса //Денсаулык сактау Казакстан. - 1998. - №7 - 8. - С. 4 - 9.

21. Муминов Т. А. Для Казахстана нужна адаптированная система DOTS //Медицина. - 2002 -№6 - С. 2 - 4.

22. Муминов Т. А. Проблемы туберкулеза в условиях экономического кризиса /Т. А. Муминов, К. М. Маскеев. - Алматы, 1998. - 25 с.

23. Муминов Т. А. Туберкулез, ВИЧ, сифилис и другие заболевания в пенитенциарных учреждениях: М 11 /Т. А. Муминов, А. С. Ракишева. - Алматы, 2002. - С. 39 - 45.

24. Оганесян Н. Борьба с туберкулезом в Армении. Международная конференция «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии». - Алматы, 2007. - С. 52 - 54.

25. Омаров Т. О. Эффективность внедрения DOTS в г. Алматы Сборник трудов /Т. О. Омаров, А. К. Омарова - Алматы, 2000. - С. 52 - 53.

26. Реализация программы DOTS plus в Узбекистане. Международная конференция «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии» /А. М. Убайдуллаев, Г. Т. Узако-ва, А. А. Жаполов, Г. К. Мурмусаева. - Алматы, 2007. - С. 110.

27. Результаты внедрения расширенной программы ВОЗ по выявлению и лечению больных туберкулезом органов органов дыхания /Т. Я. Ильина, А. А. Жангиреев, К. А. Перзадаева, О. А. Сидоренко //Проблемы туберкулеза. - 2002. -№6. - С. 15 - 18.

28. Сейитмедова А. Особенности реализации стратегии DOTS в Туркменистане. Междунар. конф. «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии». - Алматы, 2007. - С. 38 - 40.

29. Сироджидинова У. Ю. Особенности координации и реализации стратегии DOTS в Республике Таджикистан. Междунар. конф. «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии» /У. Ю. Сироджидинова, С. М.

Сайдалиев. - Алматы, 2007. - С. 38 - 40.

30. Стрелис А. К. Эффективность международных программ борьбы с туберкулезом в Томской области. - Вестн. РАМН. - 2000. - №12. - С. 26 -

31.

31. Фирсова В. А. Современные аспекты комплексного лечения туберкулеза легких у подростков /В. А. Фирсова, Л. И. Русакова, М. Ф. Губкина //Проблемы туберкулеза. - 2001. - №7. - С. 21 - 23.

32. Хоменко А. Г. Выявление больных туберкулезом и современные методы химиотерапии. // Проблемы туберкулеза. - 1996. - №5. - С. 2 - 5.

33. Хоменко А. Г. Клинические и эпидемиологические аспекты контролируемой химиотерапии укороченной длительности. //Проблемы туберкулеза. - 1998. - №4. - С. 16 - 21.

34. Хоменко А. Г. Стратегия DOTS и ее распространение в России //Проблемы туберкулеза.

- 1999. - №1. - С. 4 - 8.

35. Хоменко А. Г. Туберкулез как международная проблема: (По материалам XXVII междунар. конг. и раб. совещ. ВОЗ) //Пробл. туберкулеза. -1991. - №1. - С. 3 - 6.

36. Хоменко А. Г. Туберкулез: сегодня и завтра (проблемы и пути их решения) //II (XII) съезд фтизиатров: Сб. резюме. - Саратов, 1994.

- С. 41 - 42.

37. Хоменко А. Г. Химиотерапия туберкулеза -история и современность. //Проблемы туберкулеза. - 1996. - №3. - С. 2 - 6.

38. Число сохраненных жизней заболевших туберкулезом в результате программы ДОТС в Казахстане, 1998-2006. Международная конференция «Глобальный контроль за туберкулезом в странах Центральной Азии» /М. Фаворов, Е. Бе-лиловский, И. Айтмагамбетова и др. - Алматы, 2007. - С. 26 - 27.

39. Centers for Disease Control and Prevention. Expended tuberculosis surveillance and tuberculosis morbidity. - United States, 1993 //MMWR Morb. Mortal Weekly Rep. - 1994. - V. 43. - P. 361 -3 66.

40. Dolin P. J. Global tuberculosis incidence and mortality during 1990 - 2000 /P. J. Dolin, M. C. Raviglione, A. Kochi //Bull. World Health Organ. -1994. - V.72. - P. 213 - 220.

41. DOTS and its outcome in Bangladesh: The succeessful public-private partnership in the TB control /M. A. Hoque, S. A. Shahed Hossain, A. K. Belayet et al. //Tuberc and Lung Disease. - 1999. -V. 3, №9. - P. 68.

42. DOTS in Campodia /P. Y. Norval, San Kong Kim, Baklim Team et al. //Tuberc. and Lung Disease. - 1998. - V. 2. №4. - P. 44 - 51.

43. DOTS pilot project in Mongolia /T. Tsogt, Levy M., Sudre P. et al. //Tuberc. and Lung Disease.

- 1999. - V. 3, №10. - P. 886 - 890.

44. Keshavjee S. Disintegrating heath service and resurgent tuberculosis in post-soviet Tajikistan: an example of structural violence /S. Keshavjee, M. C. Becerra. - JAMA. - 2000, №283. - Р. 1201.

45. Kochi A. The global tuberculosis situation and

the World Health Organization //Tubercl. - 1991. -V. 72. - P. 1 - 6.

46. Raviglione M. C. Global Epidemiology of Tuberculosis /M. C. Raviglione, D. E. Snider, A. Kochi // JAMA. - 1995. - V. 273, №3. - P. 220 - 225.

47. Search for new drugs for treatment of tuberculosis (screening program) //Antimicrob Agents and Chemother. - 2001. - V. 45, №7. - P. 1943 - 1946.

48. Shimao T. Global situation of TB and its con-

trol II Kekkaku - 1999. - V. 74 (2). - Р. 83 - 90.

49. Sudre P. Tuberculosis: a global overview of situation today /P. Sudre, H. G. Dam, A. Kochi // Bull. World Helth Organization. - 1992. - V. 75, №6. - P. 400 - 415.

50.TB A Clinical manual for South East Asia II World Health Organization /F. Harries, D. Maher, M. Uple-kar et al. - Geneva, 1997. - P. 20.

Поступила 11.09.09

N. S. Tabriz

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

EFFICACY OF PROGRAM OF TUBERCULOSIS CONTROL RECOMMENDED BY WHO

The analysis of the literature shows that the program of tuberculosis control recommended by WHO -DOTS strategy - becomes the base of the national programs of the fight with tuberculosis in many countries of the world including CIS; and it is one of the main measures of the fight with this disease during bad epidemiologic situation concerning tuberculosis.

Табриз Н.С.

БУК1Л6ЛЕМД1К ДЕНСАУЛЫЦ САЦТАУ ¥ЙЫМЫ ¥СЫНРАН ТУБЕРКУЛЕЗГЕ ЦАРСЫ KYPEC БАРДАРЛАМАСЫНЬЩ ТИ1МД1Л1Г1

бтюзшген эдебиет талдауы БYкiлэлемдiк денсаулык сактау уйымы усынран туберкулезге карсы куреспч DOTS стратегиясы элемнщ кептеген елдершде, соныч шнде ТМД елдершде туберкулезге карсы ^ресщ улттык бардарламасыныч непзше айналранын керсетл, ол туберкулезден эпидемиологиялык колайсыздык кезечшде осы катерлi аурумен ^ресудщ негiзгi шараларыныч бiрi болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.