БАЛАЛАР ДЕНСАУЛЬ^Ы МЕН РЕПРОДУКТИВТ1 ДЕНСАУЛЬДТЫ ^^АУДСЩ
ПЗНАРАЛЫК, ЗД1СТЕМЕС1
УДК: 611.018.4:549.1:615.356-053.6(574.13)
А. АМАНЖОЛКЫЗЫ, Р.Е. НУРГАЛИЕВА, Ж.Б. ДОСИМОВ, А.Т. КАЛДЫБАЕВА, Ф.К. БАЛМАГАНБЕТОВА,
А.Ж. ДОСИМОВ, Д.С. КУЛЬЖАНОВА
ЖАС0СП1Р1МДЕРДЕГ1 Д ВИТАМИН1 ДЕКГЕЙ1Н1К СYЙЕК Т1Н1 МИНЕРАЛДЫ ТЫГЫЗДЫГЫМЕН БАЙЛАНЫСЫ
Марат Оспанов атында^ Батыс Казакстан мемлекетпк медицина университет^ Актебе, Казакстан
Калыпты физиология кафедрасы
Аманжолк,ызы А. - M.f.M., докторант;
Нургалиева Р.Е. - м.гд., профессор;
Досимов Ж.Б. - м.f.д., профессор;
Калдыбаева А.Т. - M.f.K., доцент, кафедра жетекшла;
Балмаганбетова Ф.К. - M.f.M., аfа окытушысы;
Досимов А.Ж. - м.гк., доцент м.а.;
Кульжанова Д.С. - M.f.M., окытушы;
e-mail: a.ainur.82@mail.ru.
Аннотация. Макала со^ы элемдт денгейдеп fылыми негiздерге сYЙене отырып, жасеспiрiмдер аfзасындаfы сYЙек т^н^ минералды тыfыздыfынын жэне Д витаминi денгейшщ жеткiлiксiздiгi керсеткiштерiн сипаттауfа негiзделген. К,азак,стандык, fалымдардын fылыми тэжiрибесiнде, сонын шшде шартты денi сау балалар арасында мундай зерттеу жумыстары жоктын касы. Сондыктан да, заманауи fылыми кезкарастар Д витаминiнiн жеткiлiксiздiгi тек ересек жаста^ адамдар арасында емес, сонымен катар балалар арасында да кептеген аурулардын туу каупше экелетiндiгiн растайды.
Нег'1зг'1 свздер: жасвспр'тдер, суйек miHiHiH, минералды тьяыздьяы, Д витаминi, остеопения, остеоденситометрия.
0зекплН. СYЙек т^ тэрiздi осынау терен, ен непзпа - тез ыfысулар мен езгер^ерге бiрде бiр жYЙенiн тYспейтiнi анык; себебi ол баска аfзалардын, жYЙелердiн жэне толык бiртутас аfзанын калыпты жэне патологиялык YPДiстерiн айкындайды. Осыпан орай, сонfы онжылдыкта элем денгейЫдебалалар менжасеспiрiмдер, эйелдер мен егде жаста^ адамдар арасындаfы остеопороз мэселесiне ерекше турfыдан Yлкен мэн берiлiп отыр [1]. Аталfандай, балалык жастык кезеншде канка YДемелi тYPде еседi, сэйкеанше сYЙек салмаfы да артады [2]. Ден сау балалар арасында сYЙек тiнiнiн минералды тыfыздыfы (СТМТ) бузылыстарын баfалауfа арналfан зерттеу жумыстары ете аз [3]. Казiргi танда ^лыми эдебиеттерде Д
витамиыне карасты к,ызь№ушылык, арта тYсуде. Д витамиын классикалык тyрfыдан алар болсак, ол витамин емес, кер1сшше аfза денгейшде белсенд1 метаболиттерге айналатын стероидты прегормон. Д витамин! кальций мен фосфор алмасуы реттелуЫщ шепндеп жэне физиологиялык YPДiстердiн Катарында^ манызды фактор болып отыр [4]. Кептеген халыкаралык зерттеулер керсеткендей, АК,Ш, Европа елдерЫдеп тyрfындардын 30-50%-ында жэне остеопороз аныкталfан наукастардын кепшЫпнде Д витаминшщ жеткЫказдт аныкталfандыfын растайды [5]. Онын ез1, сYЙек жэне минералды метаболизмшщ бузылысына экелт Кана коймай, мынцаfан патологиялык жаfдайлардын даму каупш
жоfарылатады [6]. Сондыктан да, СТМТ мен Д витаминшщ денгей арасындаfы байланысты зерттеп б^лу, болашак есiп келе жаткан ултымыздын, балалар мен жасеспiрiмдердiн денсаулык мэселесi езект болып табылады.
Зерттеу ма^саты. Жасеспiрiм-дердiн сYЙек тiнi минералды ты^ыз-дыfы мен Д витаминi арасында^ бай-ланысын аныктау.
Зерттеу эдiстерi мен
материалдары. Зерттеуге калалык №16, 29 мектептерЫщ окушылары алынды, барлы™ 110 жасеспiрiм, орташа жасы 15,3±1,2. Олардын 63-i - кыз бала, ал 47-с - ер бала. Зерттеу алдында СТМТ мен Д витаминшщ денгейiн аныктау Yшiн, барлык катысушы жасеспiрiмдер мен жэне олардын ата-аналарынан мэлiмдемелiк келiсiм алынды. Жумыс барысы негiзiнен екi этаптан куралады. Бiрiншi этапта - алдымен екше сYЙегiнiн остеоденситометриясы, яfни сYЙек аркылы ультрадыбыстын жылдамдыfынелшеужолыменSONOST
- 3000 (ОнтYстiк Корея) аспабынын кемегiмен жYргiзiлдi. Арнайы балаларда баfдарланfан Z-критерий (Z-score) керсеткiшi аныкталды. 1SD
- ге дежнп Z-score мэнш калыпты, 1SD-ден -2,5SD-ге дейiнгi аралы^ын остеопения, ал -2,5SD-нан жоfары мэн остеопороз деп баfаланды. Ал, екшшм этапта электрохемолюминисценттi иммунологиялык анализ аркылы Gobas-e601 (Roche) 25-ОН Д витаминi денгейi аныкталды.
Зерттеу нэтижелерi жэне оларды талк,ылау.
3.51.2016 я.
Батыс Казахстан медицина журналы
МЕЖДИСЦИПЛИНАРНЫЕ ПОДХОДЫ 13 ОХРАНЕ ЗДОРОВЬЯ ДЕТЕЙ И РЕПРОДУКТИВНОГО ЗДОРОВЬЯ
Керсеткштер n (%) Z-Score Д витаминi
Барлы^ы 110 (100) -1,97±0,8 20,5±6,5
Кыздар 63 (53) -1,87±0,9 18,74±5,05
¥лдар 47 (47) -2,1±0,7 22,95±7,6
Казак 66 (60) -1,9±0,9 18,96±5,6
Орыс 44 (40) -2,05±0,7 22,9±7,1
Кесте 1. ¥лты жэне жынысы бойынша СТМТ мен Д витаминшщ кeрсеткiштерi ^ Кесте 2. СТМТ белгiлерi бойынша Z-Score мен Д витаминшщ KepceTKioiTepi
I
СТМТ калпы Z-Score Д витаминi
калыпты -0,6±0,5 19,4±6,4
остеопения -2,02±0,4 21,1±6,7
остеопороз -3,2±0,2 19,6±6,2
Зерттеуге алынfан жалпы барлык ^ мен жаcecпipiмдepдeгi Д витаминшщ жасестр1мдердщ СТМТ-нын орташа ^ жeткiлiкciздiгi мен жeтicпeушiлiгiн
i остеопения дэрежесше сэйкес. ^ болдырмау жэне скрининг жYPгiзу ^
X N
Ал, Д витаминшщ денгей бойынша тек кана cYЙeк тiнi жYЙeci жаfдайын
1
орташа жетк1л1кс1зд1пн айкындап ^ жакcаpтуfа fана емес, сонымен катар ^
отыр. Аталfан eкi керсеткш бойынша Sg кептеген созылмалы аурулардьщ
жыныстык жэне улттык бeлгiлepi ^ даму каупш темендетуге кемектеседГ аpаcындаfы айкын айырмашылык ^ Мунын eзi жалпы аfзадаfы, дэлipeк
каншалыкты eкeнi аныкталды (кесте 1). ^ айтатын болсак, к,ан cаpыcуындаfы
Барлык зерттелушл топтардын ^ Д витаминiнiн жоfаpы дeнгeйiн iшiндe 53% кыз бала, ал 47% ер баланы ^ устап туpуfа, яfни дурыс тамактануы
курады. Д витаминiнiндeнгeйi бойынша ^ жэне биологиялык бeлceндi ^
салыстырмалы TYPдe жынысаралык ^ заттар, курамында Д витаминi бар ^
айырмашылык аныкталды р<0,0005, § поливитаминдi жYЙeлep мен дэpi-
1
сэйкесшше ултаралык салыстырмалы ^ дэрмектерд| колдануы, сонымен ^
айырмашылык байкалды р<0,001. ^ коса жeткiлiктi инсоляциянын болуы ^
2-кестеден кepiп туpfанымыздай, ^ б!рден-б!р ыкпал жасайды жэне ол ^
эр61р аталfан СТМТ топтарында ^ ата-ананын, бала дэpiгepiнiн жэне т.б.
Z
Score мэн1 сэйкесшше тeмeндeгeнi ^ дэpiгepлepдiн катан назарында болуы
байкалды. Д витаминiнiн мэн1 калfан ^ кажет. eкi топка каpаfанда, остеопения бeлгici ^ К,орытынды. аныкталfан топта 0,9 есеге жоfаpы екен ^ Шартты дeнi сау жасестр!мдер аныкталды. Дегенмен, салыстырмалы ^ арасында СТМТ шамасы остеопения турде Д витаминшщ денгейшщ орташа ^ белпсше ие.
жeткiлiкciздiгiн растайды. Балалар ^ СТМТ бойынша улттык жэне
жыныстык айырмашылыксыз.
Д витаминi улттык жэне жыныстык айырмашылыкка ие, сондыктан да алда^ уакытта, эл1 де тере^рек зepттeулepдi кажет eтeдi.
Эдебиеттер т1з1м1:
1. Щеплягина, Л.А. Костная прочность у детей: известные и неизвестные факты: уч. пособие / Л.А. Щеплягина, Г.В. Римарчук, Е.О. Самохина [и др.]. - М.: Практика, 2011. - 16 с.
2. Мининков, Д.С. Минеральная плотность костной ткани в популяции здоровых детей и подростков города Москвы: Автореф. дисс. ... канд. мед. наук / Д.С. Мининков. - М., 2009.
3. Нургалиева, Р.Е. Особенности метаболизма костной ткани у подростков, проживающих в Казахстане (на примере г. Актобе) / Р.Е. Нургалиева, А. Аманжолкызы, А.Т. Калдыбаева, А.Ж. Досимов, Э. Станкевичус // Медицинские новости Грузии. - 2016. - №2 (251). - С. 50-58.
4. Мальцев, С.В. Применение витамина D в практике педиатра / С.В. Мальцев // Практика педиатра. -февраль, 2012. - С. 37-38.
5. Holick MF. Vitamin D status: measurement, interpretation and clinical application. Ann. Epidemiol. 2009; 19 (2): 73-78.
6. Sahay M, Sahay R. Rickets-vitamin D deficiency and dependency. Indian J. Endocrinol. Metab. 2012; 16 (2): 164-176.
Медицинский журнал Западного Казахстана
3.51.2016 я.
БАЛАЛАР ДЕНСАУЛЬ^Ы МЕН РЕПРОДУКТИВТ1 ДЕНСАУЛЬДТЫ К,ОРЕАУДЬЩ
ПЗНАРАЛЫК, ЗД1СТЕМЕС1
РЕЗЮМЕ
А. АМАНЖОЛКЫЗЫ, Р.Е. НУРГАЛИЕВА, Ж.Б. ДОСИМОВ, А.Т. КАЛДЫБАЕВА, Ф.К. БАЛМАГАНБЕТОВА, А.Ж. ДОСИМОВ, Д.С. КУЛЬЖАНОВА СВЯЗЬ ДЕФИЦИТА ВИТАМИНА Д И МИНЕРАЛЬНОЙ ПЛОТНОСТИ КОСТНОЙ ТКАНИ У ПОДРОСТКОВ
Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан
Опираясь на последние научные исследования мирового уровня, в основе статьи описаны показатели недостаточности витамина Д и минеральной плотности костной ткани у подростков. В научном опыте казахстанских исследователей таких исследовательских работ практически нет. Поэтому доказано, что недостаточность витамина Д с современной точки зрения приводит к угрозе многих болезней не только у людей зрелового возраста, но и у детей.
Ключевые слова: подростки, минеральная плотность костной ткани, витамин Д, остеопения, остеоденситометрия.
SUMMARY
A. AMANZHOLKYZY, R.Ye. NURGALIYEVA, Zh.B. DOSIMOV, A.T.
KALDYBAYEVA, F.K. BALMAGANBETOVA, A.Zh. DOSIMOV, D.S. KULZHANOVA CORRELATION BETWEEN VITAMIN D DEGREE AND BONE MINERAL DENSITY IN ADOLESCENTS
West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University, Aktobe, Kazakhstan Article, relying on last world level scientific base, is based on characteristics of deficiency of vitamin D and bone mineral density in adolescents. In scientific research of Kazakhstani scientists specifically among the conditionally healthy children such studies are not enough. Therefore modern scientific views of deficiency of vitamin D confirm the risk of many diseases not only for adults but for children too.
Key words: adolescents, bone mineral density, vitamin D, osteopenia, osteodensitometry.
УДК: 614.2: 681.3
З.А. ИМАНГАЗИНА, А.А. МАМЫРБАЕВ, А.М. ВАСПАКОВА
АКТвВЕ КАЛАСЫНДАГЫ ЕМХАНАЛАР Ж¥МЫСЫНЬЩ ТИ1МД1Л1Г1НЕ БАГА БЕРУ
Марат Оспанов атында^ Батыс Казахстан мемлекетпк медицина университет^ Ак,тебе, Казахстан
^ мэдени жэне
индустриялык, даму
Мамырбаев А.А. - м.гд., профессор; коммуналды гигиена жэне ецбек гигиенасы ^ шамасын айк,ындайды. Медициналык, кэаби аурулармен кафедрасынын, жетекшла; кемек керсетудщ крлже™дттн,
сапасы мен етуге
¡^ кемек керсетудщ
Баспак,ова А.М. - м.f.к. м.f.к., ^лыми жэне инновациялык, iстер менеджментi ^ уактылылы^ын, белiмiнiн жетекшiсi, e-mail: akmara80@mail.ru. ^ сабактасты^ын к,амтамасыз
к,ызмет ететiн бiрынfай дамыfан,
Аннотация. Ак,тебе к,аласында™ №1,2,3 жэне 4-шi к,алалык, емханалардын мамандармен к,амтылуы, тvрfындардын бiрiншiлiк медицина-санитарлык, кемекке жYгiнуi 17 жаск,а дейiнгi балалардын профилактикалык, тексерк сипатымен айк,ындалды. Ретроспективтi талдау 2009-2013 жылдарда^ керсеткiштермен тvжырымдалды.
Нег'1зг'1 свздер: Бiрiншiлiк медициналык-санитарлык, квмек кврсету, кадрлармен камтамасыз ету, дэpiгepлepдiн 6rniKmrniK децгейi, профилактикалык meKcepic.
¡^ элеуметпк баfдарланfан жYЙенi ^ бiлдiретiн денсаулык, сак,тау саласы халык,
адамньщ $$ элеуетiн
анык,тайтын
эл-аук,атынын орнык,ты ^рак,ты есуi ^р^сынан республикада^ негiзгi бiрi болып
^ табылады [1].
Казiргi кездегi элеуметпк-факт°рм экономикалык, жаfдайларда
1
^ алfанда,
басымдыктардын
1
взектiлiгi. Эрбiр денсаулы^ы онын
тiршiлiк етуiн fана емес, сонымен S жаfдайынын денгейi ез кезепнде, S сапасын жоfарылатуfа ба^гп^ан
толыкканды ^ айналып отыр. Халык, денсаулык ^ медициналык, к,ызмет керсетулердщ
к,атар онын мYмкiндiктерiнiн елдiн
элеуметпк-экономикалык,, медициналык,
Vйымдардын
3.51.2016 я.
Батыс Казахстан медицина журналы