CC BY
149Wplyw przegrzania termicznego i ochlodzenia na zmiany wybranych wskaznikow fizjologicznych u m^zczyzn
Tetyana Prystupa1. Arkadiusz Rzepka2. Wojciech Lara2
]Akademia Wychowania Fizycznego ,Wrociaw 2Kolegium Karkonoski, Jelenia Gora
Annotation:
Prystupa T., Rzepka A., Lara W. Changes of selected physiological indices in men under the influence of thermal heating and cooling. The research objective is defining the influence of exposure to heat during the Finnish sauna treatment in the morning hours on selected physiological indices in men, who were monitored during a series of three sauna treatments in a row. 74 healthy men took part in the studies. Body weight and its composition was diagnosed with the help of TANITA BODY COMPOSITION ANALYZER TBF-300 based on bioelectrical impedance analysis. The conducted research confirm the hypothesis about the positive effect of the Finnish sauna on the body mass components, such as body mass, BMI, TBW (kg) and % body fat.
Keywords:
bioelectrical impedance, Finnish sauna, body composition.
Приступа Т., Жепка А., Лара В. Вплив термовпливу в сауні і охолодження на зміни обраних фізіологічних параметрів у чоловіків.
Стаття розглядає вплив термічного розігрівання в умовах фінської сауни, а потім охолодження, на обрані фізіологічні параметри в чоловіків. Проект реалізований на прикладі 74 здорових чоловіків. Склад тіла вимірявся на підставі даних аналізу біоелектричної імпеданції (BIA) за допомогою апаратур TANITA BODY COMPOSITION ANALYZER TBF-300. Дослідження показало, що ранкові процедури у фінській сауні і охолодження оптимізують наступні параметри: маса тіла, BMI, TBW (kg) і відсоток змісту жиру в організмі.
біоелектрична імпеданція, фінська сауна, склад тіла.
Приступа Т., Жепка А., Лара В. Влияние термовоздействия в сауне и охлаждения на изменения избранных физиологических параметров у мужчин. Статья рассматривает воздействие термического разогревания в условиях финской сауны, а затем охлаждения, на избранные физиологические параметры у мужчин. Проект реализован на примере 74 здоровых мужчин. Состав тела измерялся на основании данных анализа биоэлектрической импеданции (BIA) при помощи аппаратуры TANITA BODY COMPOSITION ANALYZER TBF-300. Исследование показало, что утренние процедуры в финской сауне и охлаждения оптимизируют следующие параметры: масса тела, BMI, TBW (kg) и процент содержания жира в организме.
биоэлектрическая импеданция, финская сауна, состав тела.
Wst^p
Zm^czenie fizyczne i psychiczne powoduje, ze nasz organizm dramatycznie dopomina si§ o wypoczynek. Jak w sposob przyspieszony usun^c owo zm^czenie? Do-brym wyjsciem moze okazac si§ skorzystanie z zabiegow w saunie. Organizm czlowieka odpowiada na bodzce do-starczane przez saun§ odpr^zeniem psychicznym i fizycz-nym oraz reakcjami ze strony poszczegolnych ukladow (Tanny 1995).
Suche k^piele w saunie Finskiej zyskuj^. coraz wi§k-sze powodzenie. Panuje powszechna opinia, iz sauna ma korzystny wplyw na redukj tkanki tluszczowej, popra-wia metabolizm i jest pomocna w walce z nadwag^. W obecnych czasach, kiedy prawie kazdy d^zy do posiada-nia doskonalej sylwetki, warto si§ przyjrzec blizej temu zagadnieniu.
Praca i wypoczynek s^. wpisane w zycie kazdego czlowieka. Dzisiaj praca zajmuje coraz wi^cej czasu. Zyje-my w pospiechu, narazeni jestesmy na stresy, dr^cz^. nas choroby cywilizacyjne. Wi^kszosc tych dolegliwosci spowodowana jest tym, iz nie potrafimy oddzielic zycia zawodowego od osobistego. Nie potrafimy wlasciwie wypoczywac a warto wiedziec, ze wspolczesny swiat, oprocz bardzo szybkiego tempa zycia i wyczerpuj^cej pracy daje nam mozliwosc dobrej i pelnej regeneracji na-szych sil witalnych. Mamy bowiem do dyspozycji gabi-nety odnowy biologicznej, silownie, fitness- kluby. Warto wi§c wiedziec, jak z nich korzystac. Jedn^. z metod in-tensyfikacji wypoczynku jest sauna (Sawicka i wsp.,2007, Trojnacka,2008).
Sauna dziala korzystnie na caly organizm. Po serii za-biegow nast^puje detoksykacja organizmu poprzez wyda-lanie toksyn z potem. Zimne k^pieli powoduje zwi^ksze-nie ilosci tlenu we krwi i pot^guje odpr^zenie psychiczne. Nic wi§c dziwnego, ze sauna zalecana jest nie tylko w
© Tetyana Prystupa, Arkadiusz Rzepka, Wojciech Lara, 2010
celu odpr?zenia i wypoczynku. lecz takze w niektorych chorobach ukladu oddechowego. przewleklych chorobach reumatycznych. chorobach zwyrodnieniowych stawow. nadcisnieniu t?tniczym I stopnia. stanach pourazowych narz^du ruchu (Holford 1999; Marszalek 2002; Szygula. 1995).
Dzialaj^c tak szeroko na nasz organizm. sauna przy-czynia si? do szybszej jego regeneracji. a nawet przyspie-sza proces zdrowienia po przebytych urazach. Aby jednak doswiadczyc jej drogocennego dzialania nalezy wiedziec. jak wlasciwie z niej korzystac.
Organizm podczas k^pieli w saunie w malym stopniu pobiera cieplo poprzez przewodnictwo i konwekcj ? ciepla z powietrza. w najwi?kszym stopniu organizm uzyskuje cieplo z promieniowania scian i sufitu. przy temperaturze 80° C wynosi 22 kcal/min (1535 W). Roznica w ilosci ciepla przyj?tego i oddanego przez skor? i promieniowa-nie wynosi 8 kcal/min. okolo dwa razy wi?cej niz przez przewodzenie i konwekcj?. Wnioskiem z tego wynikaj^-cym jest to. iz bardzo istotne jest prawidlowe nagrzanie pomieszczenia w saunie (Straburzynska. 2003).
Pobieranie ciepla ma najwi?kszy wplyw na uklad krwionosny. obnizenie oporu o 42-46%. jaki naczynia krwionosne stawiaj^. przeplywaj^cej krwi. z rownoczes-nym podwyzszeniem cisnienia zylnego krwi. Takie pobieranie ciepla powoduje wzrost temperatury skory i mi?sni. mimo dzialania potu. o okolo 10oC. temperatura cz?sci rdzennej wzrasta o 0.5-1.0°C. Po opuszczeniu sauny i zabiegach ochladzaj^cych temperatura ciala dosc szybko powraca do normy (Pilch i wsp.. 2005. 2006).
Pot zawiera w swym skladzie mocznik. chlorek sodu. kwas moczowy. kwas mlekowy. lipidy. amoniak. sole magnezu. wapnia i potasu; posiada odczyn kwasny. Wraz z potem zostaj^ wydalone szkodliwe produkty przemiany materii. Gruczoly potowe uzupelniaj^ zatem prac? nerek. Paruj^cy pot z powierzchni skory zabiera z organizmu cie-
plo. czyli na drodze czynnej reguluje temperatur? ciala. Wskutek przegrzania w saunie finskiej dochodzi do inten-sywnego wytwarzanie i wydzielanie potu. W saunie wy-dziela si? okolo 20-30 g potu na minut?. z czego okolo 10 g ulega odparowaniu. Uwaza si?. ze przy trzech wejsciach do sauny utrata wody przez organizm wynosi okolo 0.5-1.0 litra. organizm kompensuje to zmniejszeniem diurezy. czyli wydalaniem moczu przez nerki (Szygula. 1995).
Pocenie si? powoduje przesuni?cie wody z przestrzeni mi?dzykomorkowej do krwi. a z niq. wszystkich metabo-litow. ktore przenikajq. do potu. Z tego wzgl?du w fazie przegrzewania jak i ochladzania nie powinno si? wprowa-dzac do ustroju zadnych plynow (Straburzynska. 2003)
W trakcie ochladzania nast?puje normalizacja. wzrost wysycenia krwi tlenem. obnizenie temperatury ciala. efekt pobudzenia i odswiezenia oraz poprawiajq. si? wskazniki oddechowe (Chorqzy. 2005).
Celem niniejszej pracy jest okreslenie wplywu prze-grzania wywolanego kqpielq. w saunie finskiej i ochlodzenia na wybrane wskazniki fizjologiczne u m?zczyzn. ktore byly monitorowane podczas zabiegu.
Pytania badawcze: Do zweryfikowania hipotezy po-sluzq. nast?pujqce pytania badawcze:
1. Jak wplywajq. zabiegi sauny finskiej przeprowadzone na czczo w godzinach porannych na organizm?
2. Czy wskutek kqpieli w saunie dochodzi do spadku masy ciala (BMI).
3. Czy wskutek kqpieli w saunie dochodzi do obnizenia procentu tluszczu (%FAT).
4. Czy wskutek kqpieli w saunie dochodzi do spadku za-wartosci wody w organizmie (TBW) badanych m?z-czyzn.
Material i metody badawcze Material badawczy stanowilo 74 zdrowych m?zczyzn. studentow studiow stacjonarnych AWF we Wrocla-wiu. Ochotnicy zdeklarowali si? jako osoby nietrenujq-ce. Badania przeprowadzono raz w tygodniu w ramach zaj?c z odnowy biologicznej w godzinach porannych (8:00-12:30). W przeprowadzonych badaniach uwzgl?d-niono dwie podstawowe cechy somatyczne wysokosc cia-la oraz wiek. Wyniki sredniego wieku i wysokosci ciala badanych m?zczyzn przedstawia rycina 1.
Sklad ciala okreslony zostal technikq. analizy impe-dancji bioelektrycznej. (BIA - bioelectrical impedance analysis) za pomocq. aparatury TANITA BODY COMPOSITION ANALYZER TBF-300. ktora wykorzystuje elektrod? „stopa do stopy”
Jest to technika nieinwazyjna. wiarygodna. bezpiecz-na i skuteczna. Wyniki. ktore otrzymuje si? dzi?ki tej me-todzie sq. proste do odczytania i latwo powtarzalne. Meto-da BIA jest coraz bardziej popularna i wykorzystywana w gabinetach odnowy biologicznej. czy w fitness klubach.
Metoda BIA polega na zmierzeniu impedancji. czy-li calkowitego wypadkowego oporu elektrycznego cia-la. stanowiqcq. pochodnq. rezystancji (oporu biernego) i reaktancji (oporu czynnego) poprzez zastosowanie po-wierzchniowych elektrod. ktore sq. polqczone z analizato-rem komputerowym oraz przy uzyciu prqdu o danej cz?-stotliwosci i nat?zeniu.
Prosto ujmujqc impedancja bioelektryczna to miara polqczonego oporu i przesuni?cia fazowego prqdu. ktory
przejdzie przez cialo. Jest to okreslenie wielkosci prze-szkody jakq. cialo stanowi dla przeplywajqcego prqdu elektrycznego. Najcz?sciej stosowany jest prqd zmienny
o cz?stotliwosc 50 kHz i niskiej amplitudzie (Lewitt i wsp.. 2007).
27 26 25
] 24 t
^23 ie
g
22 21 20
mezczyzni
200
195
190
1,185
"<5
cia180
-o
'(Л
o175
s
y
s
170
165
160
Rycina І. Charakterystyka statystyczna wieku i wysoko-sci ciaia badanych m^zczyzn
Pomiar polega na tym. ze. woda i elektrolity dzialajq jako przewodnik prqdu elektrycznego. wi?c im szybciej sygnal przeplynie tym mniejsza zawartosc tkanki tlusz-czowej. poniewaz mi?snie zawierajq. duzo wody. a masa tluszczowa ma maly procent zawartosci wody. Opor ma bezposredni zwiqzek z silq. - obj?tosci^. konduktora uzy-wanego do pomiaru wody w organizmie. ktorq jest naj-latwiej zmierzyc. czystej masy ciala oraz masy tluszczu. Procent tluszczu uzyskuje si? dzi?ki dokladnej formule. ktora lqczy pomiary impedancji oraz masy ciala ze wzro-stem. wiekiem oraz plciq.
Wskaznik impedancji bioelektrycznej wzrasta ze spadkiem procentowej zawartosci wody w organizmie
Srednia g Srednia±Odch.std Min-Maks
mezczyzni
i odwrotnie. gdy wzrasta waga ze wzgl?du na spozycie plynow wskaznik impedancji maleje. A wi?c wskaznik impedancji zmienia si? w wyniku zaklocenia procesu przepuszczalnosci prqdu elektrycznego. Calkowita masa wody w organizmie (TBW) odgrywa bardzo waznq. rol? w tym pomiarze. poniewaz kazda zmiana przyczynia si? do zmiany wskaznika bioimpedancji. a co za tym idzie do zmiany zawartosci masy tluszczu.
Bardzo wazne jest. aby nie jesc i nie pic co najmniej 4 godziny przed testem. unikac intensywnych cwiczen. nie spozywac alkoholu 48 godzin przed badaniem. unikac substancji moczop?dnych. a takze oproznic p?cherz mo-czowy 30 minut przed testem. Poniewaz. wyzej wymie-nione wskazania wplywajq. na otrzymane wyniki. Metodyka badan
Badana grupa 74 m?zczyzn zostala poddana kqpielom w saunie finskiej. Badani byli na czczo. oproznili p?cherz moczowy. nast?pnie udali si? pod prysznic. Przed kaz-dym wejsciem do sauny dokonano pomiaru skladu ciala za pomocq. aparatury - TANITA. Pomiary wykonywano bez obuwia. cialo i stopy suche. Przed badaniem zwazono mokre ubranie. aby podczas pomiaru odjqc jego ci?zar Odejmowano wag? stroju kqpielowego - 50 dkg od masy ciala.
Analizowano podstawowe cechy morfologiczne:
• AGE - wiek.
• HEIGHT - wysokosc ciala (cm).
• WEIGHT - masa ciala (kg).
• BMI - wskaznika wagowo-wzrostowego
{masa ciala [kg]}/{ wysokosc ciala2 [m]}.
Sposrod komponentow skladu tkankowego ciala ana-lizie poddano nast?pujqce cechy:
• FAT% - procent tluszczu.
• TBW - calkowita masa wody w organizmie (kg).
Nast?pnie rozpoczynal si? wlasciwy zabieg w komo-rze sauny. ktory kazdorazowo skladal si? z trzech faz:
■ Pierwsza faza - bezposrednie przegrzanie w saunie. Temperatura powietrza w komorze wynosila 115OC. a wilgotnosc 35%. Czas pobytu 12 minut.
■ Druga faza - ochladzania poprzez trzykrotne za-nurzenie wraz z glowq. w basenie z zimnq. wodq. Temperatura wody wynosila 10°C.
■ Trzecia faza - bierny odpoczynek. Czas trwania 24 minuty.
Wej sc do sauny bylo trzy. a pomiary wykonywane byly cztery razy. czyli przed wejsciem do sauny. po I. II i III wyjsciu z sauny i ochlodzeniu.
Wszystkie wyniki badan zostaly zapisane w protoko-le. ktory wyglqdal nast?pujqco:
M?zczyzny Standard Wiek Wzrost Pomiar przed saunq
Pomiar po I wyjsciu z sauny i ochlodzeniu Pomiar po II wyjsciu z sauny i ochlodzeniu Pomiar po III wyjsciu z sauny i ochlodzeniu
Metody analizy statystycznej
Analiz? statystycznq przeprowadzono za pomocq pa-kietu statystycznego STATISTICA.PL wersja 8.0. Charak-terystyka statystyczna obejmowala sredniq. arytmetycznq (X). odchylenie standardowe (s). minimum i maksimum. test t-Studenta dla prob zaleznych.
Wyniki badan i ich omowienie
Przeprowadzone badania mialy na celu okreslenie zmian. ktore zaszly u m?zczyzn podczas kqpieli w saunie finskiej i ochlodzeniu. Charakterystyk? badanych para-metrow m?zczyzn przedstawiono w tabeli 1.
Charakterystyka statystyczna wskaznikow fizjolo-gicznych u m?zczyzn przed wejsciem do sauny i po III wyjsciu i ochlodzeniu. oraz roznic? tych parametrow przedstawiono w tabeli 2. Te wyniki potwierdzaj q. ze seria zabiegow przeprowadzonych w saunie finskiej w godzinach porannych i na czczo ma wplyw na redukcj? badanych parametrow u m?zczyzn.
Nalezy odnotowac. iz najbardziej wyrazne zmiany stwierdzono pomi?dzy pomiarem wykonanym przed i po trzecim wyjsciu z sauny oraz ochlodzeniu. sq. one staty-stycznie istotne.
Przedstawione wyniki pozwalajq wysnuc tez?. iz za-biegi przegrzania i ochlo dze nie przeprowadzone w godzi-nach porannych korzystnie wplywajq na parametry fizjo-logiczne m?zczyzn. Zmiany te. sq statystycznie istotne w przypadku masy ciala przed i po 3 wyj sciu z sauny i ochlodzeniu. wskaznika masy ciala (BMI) przed i po 3 wyj sciu z sauny i ochlodzeniu. calkowitej zawartosci wody w organizmie (TBW) oraz FAT Mass przed i po 3 wyjsciu i ochlodzeniu. Natomiast. parametry procento-wej zawartosci tluszczu w organizmie FAT% przed i po 3 wyj sciu z sauny i ochlodzeniu obnizajq si?. ale nie sq statystycznie istotne.
Analizujqc przedstawione wyniki badan mozemy stwierdzic. ze zabiegi sauny finskiej i ochladzania prze-prowadzone w godzinach porannych u m?zczyzn przy-czyniajq. si? istotnie do obnizenia parametrow w porow-naniu do wartosci zarejestrowanych tuz przed zabiegiem.
Dynamika zmian parametrow masy ciala przed saun^ i po kolejnych wyjsciach i ochlodzeniu
Najwi?kszq sredniq roznic? masy ciala zaobserwowano mi?dzy masq ciala przed badaniem i po trzecim wyjsciu z sauny oraz mi?dzy pierwszym pobytem w saunie i ostat-nim przedstawia rycina 2. Roznica pomi?dzy pomiarami wykonanymi przed kolejnymi wejsciami wynosi: pomi?-dzy pomiarem przed i po 1 wyjsciu z sauny i ochlodze-niu 0.099 kg; pomi?dzy pomiarem przed i po 2 wyjsciu z sauny i ochlodzeniu 0.320 kg; pomi?dzy pomiarem przed i po 3 wyjsciu z sauny i ochlodzeniu 0.514 kg; pomi?dzy pomiarem po 1 i po 2 wyjsciu z sauny 0.222 kg; pomi?dzy pomiarem po 1 i po 3 wyj sciu z sauny 0.414 kg; pomi?dzy pomiarem po 2 i po 3 wyjsciu z sauny i ochlodzeniu 0.193 kg (ryc. 3). Wyniki przedstawionych badan wskazujq. na to. ze prawidlowe stosowanie zabiegow przegrzania i ochlodzenia powodujq. statystycznie istotne obnizenie masy ciala u wszystkich badanych m?zczyzn.
Parametry BMI przed i po kqpieli w saunie finskiej oraz zabiegach ochlodzenia u badanych m^zczyzn
Najwi?kszq. roznic? w srednich wartosciach BMI u m?zczyzn mozna zauwazyc mi?dzy BMI przed badaniem
Tabela 1.
Ogolna charakterystyka analizowanych parametrow u badanych mqzczyzn
Cecha Minimum Maksimum Srednia Odchylenie standardowe
Wiek [lata] 20.00 26.00 21.57 1.15
Wzrost [cm] 163.00 195.00 181.24 6.48
Masa ciala [kg] 57.50 102.30 77.48 9.98
BMI [kg/m2] 18.73 30.88 23.52 2.13
FAT mass [kg] 2.96 29.39 11.42 4.65
% FAT 4.80 28.7 14.42 4.11
TBW [kg] 36.20 61.10 48.38 4.98
Tabela 2.
Charakterystyka statystyczna wskaznikow fizjologicznych u mqzczyzn przed wejsciem do sauny i po III wyjsciu i
ochiodzeniu, oraz roznicq badanych parametrow
Cecha Przed saunq Po 3 wejsciu do sauny Roznica przed wejsciem i po 3 wyjsciu Test t-Studenta dla prob zaleznych
X s X s X roznicy s roznicy t df p
Masa ciala 77.48 9.98 76.97 9.92 0.514 0.363 12.16 73 0,0000
BMI 23.52 2.13 23.37 2.11 0.155 0.106 12.56 73 0,0000
FAT % 48.38 4.98 48.31 5.06 0.074 1.070 0.60 73 0.5519
TBW 14.41 4.11 13.92 4.27 0.491 1.905 2.22 73 0,0298
FAT Mass 11.42 4.65 10.97 4.66 0.454 1.548 2.52 73 0,0138
i po trzecim pobycie w saunie i ochlodzeniu oraz pomi?-dzy BMI zbadanym po pierwszym wyj sciu i po trzecim wyjsciu z kabiny sauny i ochlodzeniu (ryc. 4). Swiadczy to o tym. iz zabieg ten powoduje statystycznie istotne obnizenie wskaznika masy ciala u wszystkich badanych m?zczyzn.
Srednia arytmetyczna dla BMI przed kqpielq. w saunie wynosila 23.52 kg/m2. po trzecim wyjsciu z sauny i ochlodzeniu 23.37 kg/m2. a roznica mi?dzy tymi pomia-rami wyniosla 0.155 kg/m2. swiadczy to. ze zabiegi sauny finskiej i zabiegi ochlodzenia istotnie wplywajq na reduk-cj? wskaznika masy ciala m?zczyzn. zarejestrowano sta-tystycznie istotne obnizenie tego parametru.
Analiza statystyczna zawartosci wody w organizmie (TBW) przed i po kolejnych wyjsciach z sauny finskiej i ochlodzeniu.
Zostala zaobserwowana falowosc parametry TBW u m?zczyzn. charakterystyk? statystycznq zachowania za-wartosci wody w organizmie badanych m?zczyzn mi?dzy wyj sciami z sauny i ochlodzeniu przedstawia rycina 4.
Najwi?kszq roznic? w srednich wartosciach TBW mo-zemy zauwazyc przed badaniem oraz po trzecim poby-cie w saunie oraz pomi?dzy drugim a trzecim wyj sciem z sauny i ochlodzeniu (ryc. 5). TBW - miernik wody w organizmie. wykazuje falowy spadek po przegrzaniu. po-niewaz podczas prawidlowo przeprowadzonego zabiegu nie wolno spozywac plynow. aby doszlo do oczyszczenia organizmu z toksyn. Mi?dzy innymi szkodliwe substancje usuwane sq z ustroju czlowieka za pomocq wody zawartej w pocie (Gutierrez. 2003). Wyniki badan statystycznych przedstawione na rycinie 4. ukazujq roznice sredniej aryt-metycznej TBW pomi?dzy kolejnymi pomiarami.
Analiza statystyczna procentowej zawartosc tluszczu ( FAT %) przed i po kolejnych wyjsciach z sauny finskiej i ochlodzeniu.
Rownoczesnie spadkowi masy ciala towarzyszy ob-nizenie procentu tluszczu (FAT %) w organizmie jest to efekt spalania tkanki tluszczowej pod wplywem oddzia-lujqcego ciepla w komorze sauny. Analiz? zachowania parametrow procentowej zawartosci tluszczu u badanych m?zczyzn przedstawia rycina 5.
Najwi?kszq roznic? w srednich statystycznych war-tosciach zauwazono przed badaniem oraz po trzecim po-bycie w saunie . i pomi?dzy pierwszym a trzecim wej-sciem do sauny. Roznice statystyczne FAT% u m?zczyzn pomi?dzy wyjsciami z sauny i analiza porownawcza I - II wyj scia. I - III wyj scia. II - III wyj scia z sauny i ochlo-dzeniu przedstawia rycina 5.
Analiza statystyczna zmian masy tluszczu (FAT MASS) przed i po kolejnych wyjsciach z sauny finskiej i ochlodzeniu.
Analizuj qc dynamik? zmian parametrow masy tlusz-czowej badanych m?zczyzn pomi?dzy wyjsciami z sauny i ochlodzeniem w basenie z zimnq wodq przeprowadzo-ne w godzinach porannych i na czczo zauwazono istotne obnizenie masy tluszczowej w porownaniu do wynikow badan przed saunq i po III wyj sciu z sauny i ochlodzeniu. Mozemy stwierdzic. iz zabiegi sauny finskiej i ochlodzenia w basenie z zimnq wodq powodujq u badanych m?z-czyzn statystycznie istotnq redukcje zawartosci tluszczu w organizmie. wyrazonq w kilogramach. Roznice para-metrow masy tluszczu pomi?dzy wyjsciami z sauny fin-skiej i ochlodzeniu przedstawiono na rycinie 6.
Analiza dynamiki parametrow masy tluszczowej w kg w grupie m?zczyzn wykazala. ze u wszystkich badanych zarejestrowano statystycznie istotnq (p<0.038) redukcje masy tluszczowej. Dynamika zmian parametrow FAT MASS badanych m?zczyzn pomi?dzy wyjsciami z sau-ny finskiej i ochlodzeniu sq statystycznie istotne. roznice tych parametrow przedstawia rycina 6.
Згесіпіа; бгесІпіаіОсІсІгзІсІ
1,0 0,8
а
“<5 0,4 сі а
се 0,2 Е
0,0
Яусіпа 2. Яогпісе V masie сіаіа роті^у м>у]£сіаші 2 sauny finskiej (рювсі -1; рюесі - II; р^гй - III; I - II;
I -- III; II - III) і осМвСіепіеш и ЬаСапуск тфсхут
0,30 0,25 0,20 _ 0,15 ш0,10 0,05
0,00 -0,05
Яусіпа 3. Яогпісе БМротщсЬу wyjsciami 2 і'аипу finskiej (рпесі -1; рпесі - II; рпесі - III; I - II;
I -- III; II - III) і осМосіепіет и Ьасапуск тфсхут
1,5
1,0
_ 0,5
^ 0,0 с
о
« -0,5
-1,5
Яусіпа 4. Яоіпісе 2ам>агґоісі та^у ^оду V ощапіітіе роті^іу wyjsciami 2 і'аипу fimkiej (рпесі -1; рпес - II; рпес - III; I - II; I -- III; II - III) і оскіосіепіет и Ьасапуск т^їс2утп
Згесіпіа; ЄгесІпіаіОсІсІгзІсІ
□ □ □
□ □ □
ргеесі - I ргеесі - II ргеесі - III. I - II I - III II - III
Згесіпіа; ЗгесІпіаіОсІсІгзІсІ
□
□
□
□ □
□
ргеесі - I ргеесі - II ргеесі - III. I - II I - III II - III
ргсесі - I ргсесі - II ргсесі - III. I - II I - III II - III
Srednia; Sredma±Odch.std
2
N° 1
N c N □ □ □ □
s 13 0 ■ □ □
a s a E -1 -2 -
przed - I przed - II przed - III. I - II I - III II - III
Rycina 5. Analiza statystyczna istotnych roznicparametrow FAT% u m^zczyzn pomiqdzy wyjsciami z sauny finskiej i ochiodzeniu oraz analiza porownawcza I - II, I - III i II - III wyjscie z sauny.
srednia; srednia±Odch.std
2.5 2,0
1.5
I 0,5
szc 0,0
ro -0,5 s
E -1,0 -1,5
-- ■
■ -- ■
■ □ □ □ □ ■
■ □ □
■ — — ■
przed - przed - II przed - III I - ii i - iii ii - iii
Rycina 6. Analiza statystyczna istotnych roznic parametrow masy tiuszczu (kg) FAT MASS pomiqdzy wyjsciami z sauny finskiej i ochiodzeniu oraz analiza porownawcza I - II, I - III i II - III wyjscie z sauny.
Dyskusja
Wedlug Wandy Pilch dzialanie bodzcow termicznych w saunie powoduje wzrost temperatury wewnqtrz ciala osob, ktore braly udzial w badaniu. Przyrost ten prowadzi do aktywowania roznorodnych mechanizmow termoregu-lacji, czego efektem jest wzmozony przeplyw krwi przez skor? oraz zwi?kszenie wydzielania potu. Utrata plynow wraz z potem prowadzi do zmniejszenia masy ciala po zakonczonej kqpieli w saunie (Lewitt i wsp., 2007, Pilch i wsp., 2006).
Analiza przeprowadzonych badan na grupie 74 m?z-czyzn, wskazuje na to, iz masa ciala badanych obnizyla si? po kazdym wejsciu do sauny. Co najwazniejsze, naj-wi?kszy spadek zauwazono po trzecim wyjsciu z kabiny sauny, roznica ta wynosila srednio 0,514 kg, rezultaty tych parametrach statystycznie istotne.
Przeprowadzone badania przez Marka Chor^zego i Krystyn? Kwasny (2005) ujawnily podobne wyniki. Badania na 30 osobach w wieku 20-24 lat, podzielonych na trzy grupy: wytrenowani - siatkarze I ligi, korzystajqcy z sauny dwa razy w tygodniu, srednio wytrenowani - siat-karki III ligi korzystajqce z sauny raz w tygodniu oraz nie trenujqcy - studenci. W badanych trzech grupach zaobser-wowano spadek masy ciala, tylko w grupie srednio wytre-nowanej i nietrenujqcej zmiany te byly statystycznie istot-ne. W obu przypadkach badane osoby byly mi?dzy 20-24 rokiem zycia. Moze to swiadczyc o tym, iz organizm re-
gularnie poddawany duzym obciqzeniom fizycznym jest w stanie lepiej przystosowac si? do zmiany srodowiska zewn?trznego i nie musi reagowac tak gwaltownymi re-akcjami termoregulacyjnymi. Badania przeprowadzone w godzinach porannych, wykazujq pozytywny wplyw na masy ciala, ktora w istotny sposob obniza si? u wszyst-kich badanych m?zczyzn. Najwi?kszq statystycznie istot-nq roznic? w masie ciala zaobserwowano przy pomiarze mi?dzy pierwszym, a trzecim wyjsciem oraz przed i po trzecim wyjsciu z kabiny sauny. Podobne rezultaty uzy-skala Wanda Pilch i wspolautorzy (2003a,b, 2006, 2007). Jednakze przeprowadzila ona badania na grupie kobiet. Porownywalnq analiz? przeprowadzil Zbigniew Szygula i wspolautorzy (1995) na m?zczyznach. Redukcja masy ciala stwierdzona u kobiet by la mniejsza niz ubytki masy zaobserwowane w grupie m?zczyzn. Jest to wynikiem wi?kszego wydzielania potu przez m?zczyzn oraz wi?k-sza masq mi?sniowq u m?zczyzn oraz mniejszq zawartos-ciq tkanki tluszczowej u m?zczyzn niz u kobiet.
Badania przeprowadzone przez A. Gutierreza i wspol-autorow potwierdzajq postawionq w pacy hipotez?, czy-li zaobserwowali oni statystycznie istotny spadek masy ciala, a takze obnizenie zawartosci wody w organizmie oraz procentowej zawartosci tluszczu. Stwierdzili oni, iz spadek masy ciala spowodowany jest redukcjq wody w organizmie. Wykazano takze, ze zawartosc wody nie jest w pelni odbudowana, nawet po nawodnieniu ciala.
Obnizenie si? masy ciala spowodowane jest aktywo-waniem roznorodnych zjawisk termoregulacyjnych, ktore prowadzq. do obnizenia wagi, utrata wody wraz z potem powoduje depresj? TBW (zawartosci wody w organizmie). Obnizenie si? BMI jest scisle powiqzane ze spadkiem masy ciala, od ktorego to uzalezniona jest jego wielkosc, jest ona proporcjonalna do wartosci masy ciala (Felinczak
i wsp. 2008; Szygula, 1995). Ubytek zawartosci zarowno procentowej jak i wyrazonej w kilogramach masy tkanki tluszczowej jest rowniez efektem przegrzania w saunie. Powyzsze dana dajq. wszelkie podstawy na sformulowa-nie wniosku, ze prawidlowe stosowanie zabiegow prze-grzania oraz ochlodzenie, sprzyja znaczqcemu spadkowi badanych parametrow fizjologicznych m?zczyzn.
Wnioski
1. U wszystkich m?zczyzn po zakonczeniu badan stwier-dzono statystycznie istotne obnizenie badanych para-metrow fizjologicznych.
2. Zabiegi w saunie finskiej przeprowadzone w godzinach rannych istotnie przyczyniajq. si? do optymalizacji parametrow takich jak: masa ciala, BMI - wskaznika wa-gowo-wzrostowego, oraz TBW - zawartosci calkowitej masa wody w organizmie (kg), FAT% - procent tlusz-czu w organizmie, te wyniki sq. statystycznie istotne.
3. Stwierdzono, ze zabiegi sauny finskiej prowadzone w godzinach rannych i na czcze korzystnie wplywajq. na organizm czlowieka.
Bibliografia
1. Felinczak A., Sen M., Kaminski W., Waszczak J., Sikora A., Fal A., Skalik R., Girek M. (2008) Aktywnosc fizyczna, a redukcja masy ciala - opis programu zdrowotnego. Medicina Sportiva Practica, tom
9, nr 2, 27-30;
2. Gutierrez A., Mesa J., Ruiz J., Chirosa L., Castillo M. (2003) Sauna -induced rapid weight loss decreases explosive power in women but not in men. International Journal of Sports Medicine, vol 7, 518-522;
3. Holford P. (1999) Smak zdrowia zasady prawidlowego odzywiania. Swiat ksi^zki, Warszawa;
4. Lewitt A., M^dra E., Krupienicz A. (2007) Podstawy teoretyczne i zastosowania analizy impedancji bioelektrycznej (BIA). Endokryno-logia, otylosc, zaburzenia przemiany materii, tom 2, nr 4, 79-82;
5. Marszalek S., Szapowalow N. (2002) Sauna - wplyw na funkcje or-ganizmu i sposob stosowania. Medycyna Manualna, nr 1-2, 49-52;
6. Pilch W., Szygula Z., Torii M. (2007) Effect of the sauna-induced thermal stimuli of various intensity on the thermal and hormonal me-tabolizm in women. Biology of Sport, vol 24, nr 4, 357-373;
7. Pilch W., Szygula Z., Palka T., Cison T., Zychowska M. (2006) Zmiany wybranych wskaznikow fizjologicznych u kobiet pod wply-wem termicznego przegrzania w saunie. Medicina Sportiva Practica, nr 4, tom 7, 50-53;
8. Pilch W., Zychowska M., Szygula Z. (2005) The influence of sauna overheating on chosen physiological variables in male swimmers. Journal of Human Kinetics, vol 13, 107-116;
9. Pilch W., Szygula Z., Zychowska M., Gawinek M. (2003a) The influence of sauna training on the hormonal system of young women. Journal of Human Kinetics, vol 9, 19-30;
10. Pilch W., Szygula Z., Zychowska M., Gawinek M. (2003b) The influence of body hydration on chosen physiological reactions to sauna training. Journal of Human Kinetics, vol 9, 31-37;
11. Sawicka A., Brzostek T., Kowalski T. (2007) Wplyw kqpieli w sau-nie na uklad sercowo-naczyniowy. Rehabilitacja Medyczna, tom 11, nr 1, 23-30;
12. Straburzynska-Lupa A., Straburzynski G. (2003) Fizykoterapia. PZWL Warszawa, wyd. III, 96-97, 687-699.
13. Szygula Z. (1995) Wszystko o saunie: wplyw na organizm i wydol-nosc sportowca. Sport Wyczynowy, nr 5-6, 53-62;
14. Tanny A. (1995) Sauna. Lady Fitness, nr 11, 42-44;
15. Trojanowska A. (2008) Sauna jako element odnowy biologicznej i treningu sportowego. Rehabilitacja w Praktyce, nr 2, 49-50;
16. Chor^zy M., Kwasny K. (2005) Wplyw sauny jako odnowy biologicznej na zachowanie si$ t^tna i cisnienia krwi u ludzi o roznym stadium wytrenowania. Zeszyty Medyczno-Naukowe AWF w Kato-wicach, nr 19, 249-258.
Artykul postupil do redakcji 17.12.2009 r.
