CC BY
92
ФІЛАЛАГІЧНЫЯ НАВУКІ
125
УДК 821. 161. 3-31
ЧАЛ/ІЯЕК - ПРЫРОДА - РАДЗША Ў PAUAUK И. КАЗЬКО “НЕРУШ” IЎ АПОВЕСЩ А. БАРОЎСКАГА “КНЯЖАБОР-
С. Б. Цыбакова
кандыдат філалагічных навук, дацэнт кафедры рускай і сусветнай літаратуры
ГДУ імя Ф. Скарыны
У артикуле праеодзіцца параўнальна-тыпалагічньі аналіз асабліеасцей увасаблення тэматычнай трыяды “Чалаеек - Природа - Радзіма” у романе В. Казъко “Неруш” і у апоеесці А. Бароўскага “Княжабор”. Вызначаюцца агульныя рыси у вьіяўленні аўтарамі твораў пачуцця природы ў яго знітаеанасці з пачуццём любоеі да зямлі продкаў, роднага Палесся. Раскрыеаецца роля ўніеерсальных і нацыянальных міфапаэтычньіх уяўленняў і матьіваў у адлюстраванні пісьменнікамі сеаіх натурфіласофскіх і экалагічньіх поглядаў у сцеярджэнні старажытнай думкі аб узаемазалежнасці і еднасці ўсяго існага.
Уводзіны
Адлюстраванне беларускага Палесся, яго прыроды, асаблівасцей народнага жыцця і культуры гэтага рэгіёна ў спалучэнні са зваротам да старажытнай натурфіласофскай сімволікі, замацаванай у нацыянальнай міфалагічнай традыцыі, займае адметнае месца ў творчасці В. Казько і А. Бароўскага. Традыцыйная ўніверсальная тэма “чалавек - прырода” з’яўляецца ў іх раманах і аповесцях адной з галоўных і звязана, перш за ўсё, з актуальнай у час паскоранага навукова-тэхнічнага развіцця праблемай выхавання экалагічнай свядомасці людзей. Светапогляд сучасных беларускіх аўтараў аб’ядноўвае знітаванасць пачуцця прыроды з пачуццём любові да зямлі бацькоў, імкненне пранікнуць у тайны мудрасці папярэдніх пакаленняў беларусаў-палешукоў, паказаць адзінства чалавека і навакольнага свету.
У творах В. Казько натурфіласофская тэматыка змяшчае ў сабе не толькі адлюстраванне прыроды палескага краю, асаблівасцей душэўнага вобліку яго жыхароў, але і выяўленне адметнай значнасці прыродных універсалій, у першую чарту, стыхій Вады і Зямлі ў стварэнні мастацкай карціны свету. У прозе А. Бароўскага прасочваецца ўздзеянне на аўтарскае светаадчуванне нацыянальнай гісторыі і міфалогіі, старажытных уяўленняў аб адушаўлёнасці ўсяго існага. Людзі палескай вёскі, іх быт і традыцыі, краявіды, звязаныя з дрэвава-лясной сферай, з воднай стыхіяй рэк і балот, своеасаблівы звярына-птушыны свет, апаэтызаваны ў беларускіх паданнях і павер’ях, складаюць у творчасці гэтых аўтараў шматгранны вобраз Бацькаўшчыны. Адлюстроўваючы прыродную ўнікальнасць Палесся, названага грэчаскім гісторыкам Герадотам “краінай вады і туманоў” [1, 85], В. Казько і А. Бароўскі паказваюць, што яно [Палессе] мае душу, з’яўляецца магутнай і разумнай істотай са сваімі адвечнымі біярытмамі і таямніцамі.
Вынікі даследавання і іх абмеркаванне
А. I. Бельскі адзначае, што “асяроддзе, якое нарадзіла творцу, становіцца сферай яго этнічнай прыналежнасці, вытокам фармавання нацыянальнай душы і ментальнасці” [2, 10]. Жыццёвыя вытокі нісьменнікаў звязаны з Усходнім Палессем. В. Казько нарадзіўся ў горадзе Калінкавічы Гомельскай вобласці. Маленства і юнацкія гады А. Бароўскага прайшлі на Мазыршчыне, у вёсцы Крушнікі.
Думкі і пачуцці герояў рамана В. Казько “Неруш” - Мацвея Роўды і Цімоха Махахея -няспынна звернуты да Радзімы, будучыні яе прыроднага асяроддзя. Характэрнай рысай твора з’яўляецца тое, што апісанні жыцця, побыту, традыцый палешукоў у ім амаль заўсёды пераходзяць у разгорнутыя пейзажныя замалёўкі і натурфіласофскія разважанні. Паводле меркаванняў
I. Ф. Штэйнера, “Віктар Казько - адзін з апошніх у Еўропс майстроў пейзажу”, а “сакралізацыя Радзімы” у яго прозе “набывае адметную рэалізацьпо”, “выключна дасканалае ўвасабленне ў міфалагеме САД, які з даўніх часоў у хрысціянстве, а затым і ў класічным еўрапейскім мастацтве з’яўляўся метафарай раю” [3, 322].
Стары Махахей, жыхар вёскі Княжбор, не можа ўявіць свайго жыцця ў адрыве ад родных мясцін, і нават вялікая вада, якая кожнай новай вясной затапляе ўсё навокал, прыцягвае яго патаемнай глыбінёй, не падобнай ні на якую іншую ў свеце прыгажосцю: “Вада - першае, што
126
ВЕСНІК МДПУ імя I. П. ШАМЯКІНА
ўвайшло ў яго памяць, пасля яе ўжо з’явіліся маці, бацька і малако” [1, 42]. Водная стыхія ў натурфіласофскай канцэпцыі рамана займае адметнае месца і звязана з касмалагічнымі і эсхаталагічнымі міфамі аб патопе і абнаўленні свету. Як сведчыць Т. I. Шамякіна, слова “неруш” узыходзіць да назвы ў індыйскай (ведыйскай) міфалогіі “першаснага Акіяна, у якім плавала Яечка БРАХМЫ”. “Ён называўся Н а р а (проста «вада»)” [4, 89].
Неад’емнай часткай вобраза палескай Радзімы ў творы з’яўляецца балота. У міфалогіі беларусаў яно суадносіцца з “хтанічным ярусам светабудовы, нячыстай сілай (часцей чортам), з ідэяй хаосу і дэструкцыі” [5,39]. Міфапаэтычныя ўяўленні аб балоце знайшлі ў рамане ўвасабленне ў вобразах Жалезнага Чалавека і Галоскі-галасніцы. Мацвей Роўда, у якога Чортава Прорва забрала бацьку і маці, не можа ўявіць свайго Княжбора без роднага балотна-ляснога ландшафту, без веры ў Жалезнага чалавека, Галасніцу, балотнага бугая, перададзенай продкамі, якія бачылі навакольны свет адушаўлёным і найболын цікавым у параўнанні з пакаленнямі нашчадкаў часоў навукова-тэхнічнага прагрэсу.
Да экалагічнай праблематыкі, звязанай з асэнсаваннем вынікаў меліярацыі, праведзенай у палескім рэгіёне, звяртаецца А. Бароўскі ў аповесці “Княжабор”. Галоўны герой твора, ляснік Косцік Міхалап, на ўласным вопыце пераконваецца ў тым, што ўсё ўзаемазвязана ў свеце. У размове з сынам-меліяратарам ён дзеліцца сваімі назіраннямі адносна таго, як пры бяздумным асушэнні балот ірвецца гэтая спаконвечная сувязь: “А вось маладыя балоты... Тэта само жыццё, яе самы буйны цэнтр. Дзе знікаюць балоты, там робяцца сухімі лясы, міма пралятаюць гусі і качкі, не спыняюцца там жоравы і буслы. Тады мялеюць рэкі. На асушаных месцах тонкі ўрадлівы пласт абавязкова размыецца, зносіцца вясновай вадой. Тады не застаецца ні лугоў, ні ворнай зямлі - адзін пясочак. Г эта прамая дарога да засухі, да пустыні - такім можа стаць наша Палессе” [6,315].
Думкай аб прыроднай узаемасувязі прасякнута аўтарская натурфіласофія, увасобленая ў рамане В. Казько “Неруш”. На старонках главы, названай “Княжбор”, распавядаецца аб тым, як прапалі ў княжборскай дуброве баравікі, а калісьці іх было шмат: “Баравікі ўсе былі ядраныя, дуброўныя, ты яго рукамі, а ён уголас крычыць на цябе, на зуб просіцца, рыпіць ажно. Але адной вясной, адным летам прапала ўсё: секлі дубы, а праваліліся пад зямлю і грыбы. Звалася дуброва княжборскай, стала звацца дубняком” [1, 46].
Міхалап-бацька з аповесці “Княжабор” А. Бароўскага імкнецца змяніць свядомасць сына, які ганарыцца сваёй працай, атрымаўшы за перавыконванне дзяржаўных загадаў і планаў ордэн і камсамольскую прэмію. Аднаку сына “свая праўда” [6, 313]. Ён “як бы і згаджаўся з бацькам, але тады думалася пра роўныя і прасторныя меліяраваныя палі - без кусціка і без хмызнякоў, на якіх будзе расці ячмень і кукуруза, лён і каноплі, бачыў новыя пасёлкі з высотнымі дамамі, якія ўзводзяцца дзякуючы меліярацыі” [6, 313].
Таксама і Мацвей Роўда, выконваючы дзяржаўныя меліяратыўныя планы, скарачае зямлі век, прымае ўдзел у разбурэнні першароднага свету, у парушэнні неабходнай для жыцця ўсіх істот прыроднай узаемасувязі.
На думку галоўнага героя аповесці “Княжабор”, ад чалавека патрабуецца мінімальнае - не прычыніць зла навакольнаму асяроддзю. Але тэта вельмі важнае для сучаснага грамадства экалагічнае патрабаванне становіцца адным з найболын складаных і цяжкіх для здзяйснення. Ляснік заўважае: “Стварыў чалавек нават Чырвоную кнігу. Напісаў туды, якія звяры могуць знікнуць. I мае барсукі там. Тэта пісала правая рука. А левая? А левая без шкадобы падпісала прыгавор лясным і балотным жыхарам...” [6, 314].
Аўтарскае разумение неабходнасці выканання кожным чалавекам экалагічнага мінімуму выказана ў рамане В. Казько “Неруш”. Цімох Махахей імкнецца захаваць княжборскую дуброву, якую бязлітасна высякаюць яго аднавяскоўцы на агульную патрэбу “ў вялікія гарады, на вялікія здзяйсненні” [1, 47]. Сімвалам вынікаў спажывецкага падыходу да прыроды, калі ў чалавеку перамагае эгаістычны пачатак, з’яўляецца ў рамане вобраз выдзертай з зямлі грыбніцы, “маці ўсіх грыбоў”: “Але крычаў не толькі ён, Мацвей, крычала і Яно, тое, што трымаў ён, плакала, галасіла, як горкае дзіця, што згубіла маці” [1, 98].
Натурфіласофскія канцэпцыі твораў В. Казько і А. Бароўскага аб’ядноўвае матыў сяброўскіх і брацкіх адносін чалавека да прадстаўнікоў птушынага і звярынага царстваў. У аповесці “Княжабор” гэты матыў з’яўляецца адным з першарадных, канцэнтруючы ў сабе аўтарскія думкі, звязаныя з анімалістычнай тэмай у літаратуры. У шэрагу эпізодаў аповесці адлюстравана душэўная паяднанасць героя са сваімі ляснымі падапечнымі. Міхалап адносіцца да іх, як да роўных сабе, незалежна ад таго, бяскрыўдная істота ці, наадварот, небяспечная для
ФІЛАЛАГІЧНЫЯ НАВУКІ
127
чалавека, як, напрыклад, воўк і ядавітая змяя. Кожнага з чатырохлапых, крылатых і паўзуноў лясных - вужоў і гадзюк (паводле міфапаэтычных уяўленняў беларусаў хтанічных істот) - ён ведае “у твар”, дае ім выразныя “імёны”. Барсука ляснік ласкава называе Паласацікам, вавёрку -Рыжухай, ласёў - Царом і Царыцай, вужыка - Сарамлівым, гадзюку - Модніцай, воўка -Рэцыдывістам.
У аповесці А. Бароўскага паказана, што ў адносінах да звера праяўляецца маральная сутнасць чалавека, ступень яго добразычлівасці. Менавіта таму Косціку Міхалапу супрацьпастаўлены Казімір Жамойда, “вораг лесу і сваёй радзіме” [6, 342]. “Сябрам ваўка і птушкі” названы “Продак-Бог-Суддзя Вятчынка, кіраўнік народнага паўстання на Палессі супраць прыгнёту князя Радзівіла, прадаўжальнік спраў Дабрадзеі, сын беларускай зямлі...” [6, 345]. Аўтар “Княжабора” адлюстроўвае прыроду не толькі вачамі чалавека, але і, наадварот, чалавека - праз вочы прыроды. Дабрадзеем паўстае Міхалап для Паласаціка і астатніх княжаборскіх звяроў
Упэўненасць у тым, што кожная істота, а не толькі чалавек, адчувае душэўны боль і надоўга затойвае крыўду, калі з ёй абыходзяцца не па-добраму, перадаецца праз думкі героя, яго назіранні за паводзінамі Паласаціка. Ляснік ведае, чаму звер не падпускае яго да сябе. Сярод удзельнікаў Вялікага Суда продкаў і звяроў над нашчадкамі, адлюстраванага на старонках фантасмагарычнай главы “Праклён неба”, Міхалап бачыць Паласаціка. Калісьці і Дабрадзею прыйшлося праліць звярыную кроў, забіць барсукоў, каб, здабыўшы іх тлушч, дапамагчы цяжка хворай жанчыне. У главе “Праклён неба”, якой завяршаецца аповесць, аўтар падводзіць вынік выяўлснню сваіх поглядаў аб роўных правах звера і чалавека як стварэнняў Божых на жыццё: “Яны, продкі, разумелі мову звяроў - з імі паразумеліся даўно. А чаму ж мы не разумеем іх, чаму адракліся? Ці яны нас? Я свайго Паласаціка сэрцам адчуваю, а сказаць яму нічога не магу - не ўмею. Вочы у яго разумный, здагадацца можна толькі пра яго боль і мучэнні. Вочы - жывыя люстэркі душы. Можа, ён па вачах і мяне разумее? Вятчынка ж казаў што і на крылах у птушак і звяроў ёсць вочы. Правільна, яны ўсё бачаць і чуюць...” [6, 344].
У рамане В. Казько “Неруш” адным з крытэрыяў выяўлення душэўных якасцей цэнтральнага персанажа з’яўляецца паказ яго адносін да хворага бусла-ізгоя. Мацвей Роўда не толькі спачувае асуджанаму на адзіноту птаху, але бачыць у ім блізкую душу, суадносіць птушыныя пакуты з уласным псіхалагічным станам, са сваімі перажываннямі і пачуццямі. У лёсе бездапаможнага бусла, на думку героя, ёсць і яго віна: “Mo i я вінаваты ў тваёй бядзе. Знішчыў тваё балота. А такое ж добрае было балота, столькі жаб у ім крумкала-спявала, а я іх ўсіх разам бульдозерам згроб і экскаватарам прысыпаў. Ты прабач мне, антон” [1, 15].
Адлюстраванне назіранняў Мацвея за бусламі, перадача народных вераванняў звязаных з гэтай птушкай, займае значнае месца ў рамане і выклікае амбівалснтныя пачуцці. Карціна буслінага натоўпу, які праганяе непатрэбнага і менавіта гэтым вінаватага сабрата, супярэчыць уяўленням аб буслу як аб святой птушцы, адлюстраваных у беларускай і наогул у славянскай міфалогіі. Аднак адначасова вельмі адметныя па сваім колеравым выглядзе і паводзінах сярод іншых крылатых беларускага Палесся буслы неаднойчы апаэтызаваны на старонках твора. Яны прыцягваюць увагу Мацвея, асацыіруюцца ў яго ўспрыманні з палешукамі-княжборцамі, з жывымі людзьмі і нябожчыкамі: “Усе яны, увесь Княжбор тут. Тут і яго Алена, і маці, і бацька, і дзед Дзям’ян, і стары Махахей з Махахеіхай. I рыжы Брьгган вунь сярод іх - куды ж яму дзецца ад грамады” [1,6].
У рамане знайшлі ўвасабленне міфалагічныя ўяўленні аб буслу як аб птушцы, звязанай са светам продкаў. Даследчыкі беларускай міфалогіі сцвярджаюць: “Светапогляднай глыбіннай семантыкай вобраза Б. з’явілася судачыненне з продкамі, замагільным светам, што на болын познім этапе дазволіла бачыць у гэтай птушцы ўвасабленне самога Бога” [5, 57]. А. Я. Нагавіцын адзначае: “Символика аиста связана с космогоническими представлениями индоарийских народов о посмертном существовании души, ее связи с потомками и перерождении” [7, 358].
У канцэпцыі твора В. Казько белыя дзыбатыя птахі - “тэта і ёсць само Палессе” [1, 9]. Менавіта буслы пасля асушэння балота найболын відавочна і моцна ў звярына-птушыным царстве адрэагавалі на змяненне палескай зямлі: “Занерваваліся і зрабіліся нейкімі непрыкаянымі, як бацьку ці маці страцілі, княжборскія буслы. То заўсёды клапаціліся аб сваёй хаце і нашчадках сваіх, а сёлета бы і не садзіліся на кубло, як ніколі і не ведалі, ніколі і не было ў іх патрэбы працягваць свой род...” [1, 370-371].
Адлюстраванне чалавечых адносін часу навукова-тэхнічнага прагрэсу і ўрбанізацыі да прыроды, антрапагеннае пераўтварэнне першароднай балотна-лясной дрымучасці і глухамані (запаветнай глушы), з якой, на думку аўтара “Неруша”, “нараджалася” і “складвалася” душа
128
ВЕСШК МДПУ імя I. П. ШАМЯКША
палешука, звязана ў рамане з паказам распаду сямейна-радавой еднасці, з аслабленнем пачуцця Радзімы, калі людзі, нібы дрэвы, што выраслі ў горадзе, забываюць аб сваіх каранях і вытоках.
Знакава-прадказальны сэнс, напрыклад, мае ў эпізодах главы “Дай вады напіцца, калодзеж”, дзе апісваецца апошняе ў гісторыі Княжбора вяселле, калі вёска зноў становіцца адзінай, знікненне “каравана-раю” [1,374]. Каравай, як адзначае Я. Крук, з’яўляецца “выключным феноменам беларускага народнага вяселля” [8, 259]. Ён, паводле меркавання даследчыка, - “сімвал паяднання і працягу роду” [8, 258]. Таму адсутнасць яго на вясельным стале - тэта не толькі адхіленне ад рытуалу, але і прадвесце немінучага і скорага распаду роду і традыцый. Старое, адыходзячае ў нябыт Палессе, увасабленнем якога з’ўляецца ў рамане вёска Княжбор, суадносіцца ў канечным выніку з міфалагемай страчанага раю (з нерушам), з пакаленнямі палешукоў-продкаў
Тэматычная трыяда “Чалавек - Прырода - Радзіма”, раскрыццё ўзаемасувязі паміж паняццямі “экалогія душы”, “пачуццё прыроды” і “пачуццё Радзімы” складаюць асноўны ідэйны змест главы “Праклён неба” з аповесці А. Бароўскага “Княжабор”. У яе паэтыцы міфалагізм і фантасмагорыя сумяшчаюцца з пропаведдзю, рэмінісцэнцыі з біблейскага Апакалінсісу -з адсылкамі да тэкстаў звязаных з асобай Еўпраксіі-Дабрадзеі, якая была ўнучкай Уладзіміра Манамаха і адной “з самых ранніх славянскіх траўніц” [6, 336].
Калі ў рамане В. Казько сляды язычніцкіх вераванняў ў перараджэнне душы знайшлі ўвасабленне ў вобразах княжборскіх буслоў, то ў аповесці А. Бароўскага прасочваецца міфапаэтычны матыў пераўтварэння дрэў у людзей: “Ён не пазнаваў Княжына - усё перайначылася... Многія старыя дрэвы сышлі са сваіх месцаў - вунь і дзед Лунь з дуба сышоў, вунь і бацька з маці Косцікавы ідуць няспешна, перагаворваюцца, дзед Ерамей следам...” [6, 339].
Дрэвы, лес займаюць у мастацкай карціне аповесці прыкметнае месца. Для Міхалапа лес -тэта храм, дзе жыве Бог і душы продкаў, якія пераўтварыліся ў дрэвы. Таму неабходна, “каб чалавек з чыстым сэрцам і светлай душой прыходзіў у лес”, “каб брудныя ногі выціраў перад уваходам у лясное царства” “і адносіўся да лесу, як да самога сябе” [6, 155]. А. I. Бельскі ніша: “Абагаўленне дрэў глыбока і трывала ўвайшло ў народную свядомасць, пра што сведчыць існаванне шматлікіх культавых дрэў у Беларусі. ... Беларускія дрэвы, лес з’яўляюцца аднымі з галоўных у нацыянальнай мадэлі свету... ” [9, 62].
Цара над усімі дрэвамі ў Княжыне Міхалап называе Яркавым дубам, размаўляе з ім, як з сябрам, нібы тэта здольная да ўспрымання чужых перажыванняў добрая і разумная істота. Магутнае дрэва пераўтвараецца ў волата, былога паўстанца Ярку, каб разам з іншымі продкамі судзіць нашчадкаў, каб спытаць у іх - ці правільна яны жывуць, ці ўсё робяць для таге, “каб нашая матухна-зямелька квітнела, як сад, весяліла душу і сэрца, радзіла, як пладавітая жанчына” [6, 336].
У прамовах Яркі і Вятчынкі аўтар выказвае пачуццё трывогі за будучыню Палесся, свае погляды на сучаснае становішча прыроднага асяроддзя і важнасць павышэння ўзроўню экалагічнай культуры людзей. Вялікі Суд завяршаецца жахліва-пагрозлівымі гукамі Ветру і Ерому, дажджом. які “ліў так, бы прарвала неба” [6, 346]. У славянскай язычніцкай міфалогіі гром і маланка звязаны з “культам Перуна” (“Перуновы стрэлы”) [5, 359], свяшчэнным дрэвам якога быў дуб. У народнай міфалагічнай свядомасці гэтыя прыродныя з’явы ўвасаблялі таксама кару вышэйшых нябесных сіл. У карціне судных падзей адлюстравана светаадчуванне прашчураў-палешукоў, пасланых нібыта самой прыродаю, якую яны адушаўлялі і абагаўлялі, судзіць нашчадкаў
Вывады
Такім чынам, галоўны ідэйна-мастацкі сэнс разгледжаных твораў В. Казько і А. Бароўскага звязаны з тэматычнай трыядай “Чалавек - Прырода - Радзіма”. Аўтарскія канцэпцыі рамана “Неруш” і аповесці “Княжабор” аб’ядноўвае ключавы натурфіласофскі прынцып узаемасувязі і ўзаемазалежнасці ўсяго існага, у адпаведнасці з якім звяры, птушкі, дрэвы, розныя прыродныя стыхіі складаюць адзіны кроўна-роднасны свет, дзе яны, надзеленыя душой, паўстаюць як пасрэднікі паміж жывымі людзьмі і нябожчыкамі, продкамі-палешукамі. Адлюстраванне адзінства чалавека і прыроды роднага краю з’яўляецца вынікам моцнага ўздзеяння на мастацка-эстэтычную свядомасць В. Казько і А. Бароўскага, народжаных на беларускім Палессі, нацыянальнай і, наогул, славянскай міфапаэтычнай традыцыі, звязаных з ёй старажытных натурфіласофскіх уяўленняў.
ФІЛАЛАГІЧНЫЯ НАВУКІ
129
Літаратура
1. Казько, В. Неруш : Раман / В. Казько. - Мінск : Маст. літ., 1983. - 430 с.
2. Бельскі, А. I. Беларуская літаратура XX стагоддзя : гісторыя і сучаснасць / А. I. Бельскі. -Мінск : Аверсэв, 2005. - 271 с.
3. Штэйнер, I. “Толькі ў беларуса Радзімы няма...” Штрыхі да творчага партрэта Вікгара Казько / I. Штэйнер // Дзеяслоў. - 2010. - № 3. - С. 315-328.
4. Шамякіна, Т. I. Міфалогія і беларуская літаратура : нарысы і эсэ / Таццяна Шамякіна ; пасляслоўе I. Чароты. - Мінск : Маст. літ., 2008. - 391 с.
5. Міфалогія беларусаў : Энцыкл. слоўн. / склад. I. Клімковіч, В. Аўтушка; навук. рэд. Т. Валодзіна, С. Санько. -Мінск : Беларусь, 2011. - 607 с.
6. Бароўскі, А. Азірніся ў каханні: Аповесці / А. Бароўскі. - Мінск : Маст літ., 1994. - 349 с.
7. Наговицын, А. Е. Тайны мифологии славян / А. Е. Наговицын. - М. : Академический Проект; Традиция, 2009. - 511 с.
8. Крук, Я. Сімволіка беларускай народнай культуры / Я. Крук. -Мінск : Беларусь, 2011. -430 с.
9. Бельскі, А. I. Еаласы і вобразы : літ.-крыт. артыкулы / А. I. Бельскі. - Мінск : Литература и Искусство, 2008. - 288 с.
Summary
The article shows the results of the comparative analysis of the literary representation techniques of the entity “Man - Nature - Motherland” by V. Kazko in his novel “The Wildwood”, on the one hand, and the poetic realization of the considered entity by A. Barousky in his short story “The Princewood”, on the other hand. As a result of the analysis, there has been singled out typical of both V. Kazko and A. Barousky literary forms and techniques of rendering “the feeling of being a part of nature” together with love for the homeland, which is a beloved Palesse. There has been identified the role of the universal and national insights and motives in the portrayal of the writers’ nature-philosophical and ecological views, as well as in confirming the common idea of relation and unity of everything on earth.
Паступіў у рэдакцыю 08.07.13
