546ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-313-315
BOSHLANG'ICH SINFLARDA KOMBINATORIKA ELEMENTLARINI
QO'LLASH
T. M. Sultanov
Toshkent viloyati CHDPI o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada kombinatorika masalalari haqida qisqacha ma'lumot berilgan. Boshlang'ich sinf matematika darsligida keltirilgan masalalar va ularni yechish metodikasi ko'rsatilgan.
ABSTRACT
This article provides a brief overview of combinatorial issues. Math textbook for elementary school presents problems and ways to solve them
Kombinatorika masalasi. Elementlarning turli kombinatsiyalari va ularning sonini topish bilan bog'liq masalalar kombinatorika masalalari deyiladi. Bunday masalalar matematika fanining tarmog'i — kombinatorikada o'rganiladi. Kombinatorika asosan, XVII —XIX asrlarda mustaqil fan sifatida yuzaga kelgan bo'lib, uning rivojiga B.Paskal, P.Ferma, G.Leybnis, Y.Bernulli, L.Eyler kabi olimlar katta hissa qo'shganlar.
Kombinatorikada, asosan, chekli to'plamlar, ularning qism to'plamlari, chekli to'plam elementlaridan tuzilgan kortejlar va ularning sonini topish masalalari o'rganilgani uchun uni toplamlar nazariyasining bir qismi sifatida qarash mumkin.
Boshlang'ich ta'lim va sport-tarbiyaviy ish ta'lim yonalishi talabalariga "Boshlang ich matematika kursi nazariyasi" fanidan kambinatorika masalalari bo'yicha maruzalar oqimiz va amaliy mashg'ulotlarida olgan bilimlarini mustaxkamlaymiz. Shu boyis ularni ertangi kun boshlang'ich sinf o'qituvchilariga kerak bo'lgan bilmlarni beramiz. Bu yerda olgan nazariy bilimlarini ertaga maktabda amalda foydalanadi.
Quiyda 3 sinf «SHARQ» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati Toshkent - 2019 yil nashir etilgan "Matematika" darsligida keltirilgan kombinatorika, mantiqiy masalalarga doir topshiriqlar berilgan
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-313-315
Kombinatorik va mantiqiy masalalar
1. Kombinatorik masalalarda berilgan topshiriqni nechta usulda bajarish mumkinligi aniqlanadi.
Masalan: 9, 0, 4 raqamlari berilgan. Bu raqamlardan foydalanib nechta uch xonali son hosil qilish mumkin? Namuna: 409; 490; ...
2. Sinfda to^rtta o^quvchi bir-biri bilan qo^l berib ko^rishmoqda. Ko^rishishlar soni nechta bo"ladi?
Javobingizni tajribada tekshirib ko'ring.
3. Bo^rining inidan tulkining iniga 3 ta, tulkining inidan ayiqning iniga 2 tayo^l bor. Bo^ri mehmonga borish uchun tulki inidan o^tib, ayiqnikiga nechta yo^l orqali bora oladi? Chizma chizib ko^rsating.
4. Qizil, sariq va oq gullar yonma-yon ochilib turibdi. Asalari har bir gulga faqat bir marta qo"nishi mumkin. U hamma gullarni necha usulda aylanib chiqa oladi?
5. Katakcha o^rniga qaysi raqamni qo^yish mumkin? Javob variantlari nechta?
a) 2 •□ = 1D b) 4 ■ D3 □
c) 6 ■ □ =4 □ d) 7 ■ D4 □
6. To^rtburchak chizing. Uning burchaklarini A, B, D, E harflaryordamida belgilang. To^rtburchakdagi harflarni shunday ketma-ketlikda yana necha usulda belgilash mumkin? Har bir usulni chizmada ko^rsating.
Bolajak boshlang'ich sinf o'qituvchilari bu berilgan topshiriqlarni yechib gina qoymay, o'quvchilarga yechish metodikasini tushuntirish kerak. Bunday masala va topshiriqlar o'quvchilarni mantiqiy fikrlashga o'rgatadi. Boshlang'ich sinflarda kabinatorikaga tegishli bo'lgan masalalarni amaliy
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-313-315
tarzda yechib ko'rsatiladi. Masalan quyidagicha amaliy tarzda yechib korsatishimiz mumkin.
4-masala.
U
1) oq, sariq, qizil
2) oq, qizil, sariq
3) sariq, qizil, oq
FT"-
4) sariq, oq, qizil
5) qizil, sariq, oq
6) qizil, oq, sariq
5-masala.
a) 2 5=10
b) 4 8=32
c)6 7=42
d) 7 6=42
6-masala. B
A
2 6=12 4 9=36
6 8=48
7 7=49
2 7=14 2 8=16
2 9=18
1) ABCD 4) ACDB
2) ABDC 5) ADBC
3) ACBD 6) ADCB
Biz A harfidan boshlanadigan 6 usulni keltirdik. Shunga uxshash B harfidan boshlanadigan 6 usul, C harfidan boshlanadigan 6 usul, D harfidan boshlanadigan 6 usulda belgilash mumkin. Jami 24 usul bilan belgilaymiz.
REFERENCES
1. Abdullayeva B.S., Sadikova A.V., Toshpo'latova M.I. Boshlang'ich matematika kursi nazariyasi. Pedagogika oliy ta'lim muassalarining 5111700-«Boshlang'ich ta'lim vasport-tarbiyaviy ish» bakalavr yo'nalishi talabalari uchun mo'ljallangan darslik - T.: «Innovatziya-ziyo», 2018. - 37 bet.
2. S.Burxonov, O'.Xudoyorov, Q.Norqulova, N. Ruzikulova, L.Goibova "Matematika" Umumiy o'rta ta'lim maktablarining 3-sinfi uchun darslik «SHARQ» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati Toshkent - 2019 yil
