CC BY
16BOSHLANG'ICH SINF O'QUVCHILARINING MATIQIY FIKRLASHGA O'RGATISH
METODIKASI
1M.H.Nosirova 2S.S.Elubayeva 3G. A. G'aniyeva 4M.I.Toshpulatova
1Boshlang'ich ta'lim fakulteti talabasi 2Boshlang'ich ta'lim fakulteti talabasi
3Toshkent shahar Yashnobod tumani 244 - maktab boshlang'ich ta'lim o'qituvchisi, 4Boshlang'ich ta'limda matematika kafedrasi dotsenti, PhD, TDPU, Toshkent, O'zbekiston.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10116019
Annotatsiya. Ushbu maqolada boshlang'ich ta'limda matematika fanini o'qitishning maqsad-vazifalari, mantiqiy masalalar va misollar orqali o'quvchilarni darsjarayoniga bo'lgan qiziqishlarini oshirish maqsadida qo'llaniladigan namunalardan berilgan.
Kalit so'zlar: Boshlang'ich sinflarda matematika, fikrlash, usullar, intellektual tafakkur, rivojlantirish, qiziqishlar, qobiliyat, mezon, tajriba, to'g'ri va izchil fikrlash, mantiqiy amallar, arifmetik amallar, sonlar.
Аннотатция. В данной статье представлены цели и задачи обучения математике в начальных классах, а также примеры, используемые для повышения интереса учащихся к процессу урока посредством логических задач и примеров.
Ключевые слова: Математика, мышление, методы, интеллектуальное мышление, развитие, интересы, способности, критерии, опыт, правильное и последовательное мышление, логические операции, арифметические действия, числа в младших классах.
Annatation. This article presents the goals and tasks of teaching mathematics in primary education and the samples used to increase students' interest in the lesson process through logical problems and examples.
Keywords: Mathematics, thinking, methods, intellectual thinking, development, interests, abilities, criteria, experience, correct and consistent thinking, logical operations, arithmetic operations, numbers in elementary grades.
MANTIQ BU - ISHONCH BILAN XATO QILISH SAN'ATI
(Jozef Vud Kratch)
Hozirgi paytda maktablarda boshlang'ich sinflarda matematika o'qitishning asosiy vazifalaridan biri o'quvchilarni har tomonlama yetuk insonlar qilib tarbiyalash hisoblanadi. Bunda ularda matematika bo'yicha bilimlar berish bilan birga ularga o'rganilayotgan bilimlarni asosli va puxta bo'lishini ta'minlash, ularni qo'llay olish, ko'nikma va malakalarini shakllantirish muhim ahamiyatga ega. Ayniqsa, matematika darslarida fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish hamda ularni kelgusida olingan bilimlarni ongli hayotiy faoliyatda muvaffaqiyatli qo'llashlari uchun zarur ko'nikma va malakalarni shakllantirish, boshlang'ich matematik ta'limning asosiy vazifalariga aylanishi lozim.
Bu usullarni ishlab chiqish va amalda qo'llash, o'qitish, sifat va samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi. Boshlang'ich ta'limda matematika o'qitishning asosiy maqsadlaridan biri ham o'quvchilar intellektual tafakkurini shakllantirish asosida o'quvchilar qobiliyati va qiziqishlarini rivojlantirish hisoblanadi.
Eng avvalo, o'quvchilarga ta'lim berish jarayonida ularni fanga bo'lgan qiziqishlarini oshirishga erishish matematik bilimlarni egallashning asosiy mezoni hisoblanadi . Har bir pedagog buni o'z ish tajribasidan kelib chiqqan holda amalga oshirishi mumkin.
Matematika to'g'ri va izchil fikrlashga, mulohaza yuritishga o'rgatadi. Matematika ortiqcha qayta-qayta sanashlardan xalos etadi, ma'lum narsa yordamida ilgari noma'lum bo'lgan narsalarni topishimizga yordam beradi. Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish jarayonida mantiqiy matematik savollar, jumboqlar va boshqotirma masalalardan foydalanish o'quvchilarni fanga bo'lgan qiziqishlarini oshirishda samarali usullardan biridir. Bu jarayon olgan bilimlarga asoslangan ekanligini o'quvchi tushunib, fanni o'rganishga intilishi tobora oshib boradi, har bir darsni qiziqish bilan kutadi.
Jumladan, arifmetik amallarni puxta egallashda quyidagi sonlar bo'yicha mantiqiy masalalarni keltirishimiz mumkin. Mantiqiy masalalar: l.Yetishmayotgan sonni aniqlang:
A4 B.5 D.6 C.3 2. Sonli qatorni davom ettiring:
6 8 10 11 14 14 ?
A.11 B.16 D.18 C.22
3. Tushirib qoldirilgan sonni toping:
17 (112) 39 28 ( ) 49
A. 154 B.122 D.164 C.100 4.Yetishmayotgan sonni aniqlang:
A.6 B.7 D.3 C.5
5. Sonlar qatorini davom ettiring:
6 7 9 13 21 ?
A.37 B.29 D.40 C.32 Yuqorida berilgan topshiriqlar yechimlari:
1.Ko'tarilgan "qo'llar" yig'indini, tushirilgani esa ayirmani , "bosh" qismi ifodaning qiymatni anglatadi: Shunda (5-2=3),(3+3=6),(7-2=5) ? o'rnida 5 soni qo'yiladi.
? o 'mida 18 sonibo'ladi.
3.Qavs ichida tashqarisidagi sonlar yig'indisi 2 marta orttitilgan qiymati berilgan.
(17+39)*2=112, (28+49)*2=154. Demak, javob 154 bo'ladi.
4."Oyoqlar"dagi sonlar yig'indisining yarmi, "bosh"dagi songa teng. Ya'ni
(6+4)/2=5, (3+5)/2=4, (8+2)/2=5 . Demak, javob 5 qiymatga teng.
5.Har bir keyingi son 2 marta orttirilib, 5 taga kamaytirilgan qiymatga teng. Ya'ni 6*2-5=7 7*2-5=9 9*2-5=13 13*2-5=21 21*2-5=37. Natija 37 ga teng.
Xulosa qilib aytganda, boshlang'ich sinf matematika darslarida yuqorida berilgan topshiriqlar namunasidan foydalangan holda darslarni tashkil etish bilan o'quvchilarning matematik savodxonligini oshiribgina qolmay, balki o'quvchilarning topshiriqlarni yechish bo'yicha malakalari ham shakllantiririlishiga ega bo'lishini alohida ta'kidlashimiz mumkin. Shunday ekan, har bir boshlang'ich ta'lim o'qituvchisi matematika darslarida topshiriqlar namunasidan muntazam foydalanish bilan o'quvchilarda mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlanishini amalga oshirishimiz mumkin.
REFERENCES
1. YUNESKO xalqaro me'yoriy hujjatlar // O'zbekcha nashrining mas'ul muharriri L.Saidova. - T.: Adolat, 2004, -B 19-62.
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabridagi «O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida» PF-5847-sonli Farmoni. // Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 09.10.2019 y., 06/19/5847/3887-son.
3. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 29 aprelidagi PF-5712-son O'zbekiston respublikasi xalq ta'limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risidagi Farmoni. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 29.04.2019 y., 06/19/5712/3034-son.
4. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi 997-son Xalq ta'limi tizimida ta'lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to'g'risidagi qarori. Qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasi, 10.12.2018 y., 09/18/997/2289-son.
5. Тошпулатова М.И. Методика совершенствования профессиональной подготовки будущих учителей начальных классов. SCIENCE AND WORLD international scientific journal Volgograd-2014, № 2, 78-80 ст.
6. 6.Toshpulatova M.I. Psychological And Pedagogical Conditions Of Formation Of Research Competences In ounger Schoolboys Jour of Adv Research in Dynamical & Control Systems, Vol. 12, Issue-06, 2020. Pages:1154-1158
7. Toshpulatova M.I. Professional-oriented content of math training for future primary teachers - presentation of an integrative trend. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 8, 2020 Part II ISSN 2056-5852. Pages:111-119 http://www.idpublications.org/ejrres-vol-8-no-8-2020-part-ii/
8. Toshpulatova Mamura Ismailovna. (2022). INTEGRATED APPROACH IN PRIMARY EDUCATION. Pioneer : Journal of Advanced Research and Scientific Progress, 1(4), 151— 155. Retrieved from https://innosci.org/jarsp/article/view/358 Vol. 1 No. 4 (2022): Pioneer: Journal of Advanced Research and Scientific Progress (JARSP)
