CC BY
47BOJXONA VA CHEGARA RASMIYLASHTIRUVI SAMARADORLIGINI
OSHIRISH
Zokirxon Yusufxon ugli Yusufxonov
Toshkent davlat transport universiteti "Transport logistikasi" kafedrasi assistenti
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada O'zbekistonda logistika samaradorlik indeksining bojxona rasmiylashiruvi komponentini 2007 va 2018 yillardagi reytingi tahlillari va uni yaxshilash takliflari ishlab chiqilgan.
Kalit so'zlar: Logistika samaradorlik indeksi (LPI), bojxona rasmiylashtiruvi, chegara nazorati, eksport, import.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2020-2023-yillarda bojxona ma'muriyatchiligini isloh qilish va O'zbekiston Respublikasi davlat bojxona xizmati organlari faoliyati samaradorligini oshirish konsepsiyasi va uni amalga oshirish bo'yicha "yo'l xaritasi" tasdiqlangan bo'lib, ushbu hujjatda uch bosqichda joriy etiladigan yangiliklar nazarda tutilgan:
a) 2020-yil 1-avgustdan temir yo'l transporti tashkilotlari o'zlarining axborot tizimlarini bojxona organlarining axborot tizimlariga integratsiyalash orqali bojxona nazorati ostidagi vagon va konteynerlarning mamlakat ichidagi harakatlari haqidagi ma'lumotlarni bojxona organlariga real vaqt rejimida beg'araz tarzda taqdim etadilar;
b) 2020-yil 1-sentyabrdan "Yagona darcha" bojxona axborot tizimi chegara bojxona postlarida joriy etiladi;
c) 2020-yil 1-noyabrdan:
BYUDni rasmiylashtirish vaqti xavf darajasidan kelib chiqib, 3 sutkadan 1 kungacha qisqartiriladi;
• bojxona nazoratining muqobil turlarini qo'llashni kengaytirish orqali tovarlarni bojxona hamrohligida kuzatib borish holatlari qisqartiriladi, qonunchilikda belgilangan holatlar bundan mustasno;
• DBQning xavflarni boshqarish tizimi avtomobil chegara bojxona postlarida joriy etiladi;
• transport vositalarini vaqtinchalik olib kirishda tashuvchi real vaqt rejimida elektron shaklda qayta olib chiqish muddati tugashidan oldin vaqtinchalik olib kirish muddatini uzaytirishi va tegishli yig'imni to'lashni amalga oshirishi mumkin;
• "bojxona hududida qayta ishlash" bojxona rejimida qayta ishlash mahsulotlarining chiqish normasini identifikatsiyalash va baholash uslubiyati tadbirkorlik subyektining o'zi tomonidan ishlab chiqiladi [1].
Bojxona va chegara rasmiylashtiruvining samaradorligi bu tartiblarni bojxona va boshqa chegara idoralari bilan ishlashda tezlik, soddalik va bashorat qilish nuqtai nazaridan o'lchaydi. Bu O'zbekistonning 2014-yildagi LPI bo'yicha ikkita orqada qolgan qismlaridan biri, lekin 2010-yildan keyin bu mamlakatda tez sur'atlar bilan o'sdi. Taqqoslash uchun, Malayziya daromadi o'rtachadan yuqori bo'lgan mamlakatlar ichida yagona bo'lib, LPI ko'rsatkichi bo'yicha O'zbekistondan yaxshi ko'rsatkichga ega (1-rasm) [2].
5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1
0,5 0
2,22
127
GER
SGP
■ ■■■■■■■
TUR MISR QOZ RUS
Bojxona LPI o'rni
0 20 40 60 80 100 120 140 160
POL
UZB
BEL MONG
1- Rasm. Bojxona va chegara rasmiylashtiruvi samaradorligi
Manba: Arvis va boshqalar, 2018.
2018-yilgi ichki LPI natijalari shuni ko'rsatadiki, ikki mamlakat o'rtasidagi ishlab chiqarish farqidagi asosiy hal qiluvchi omili yuklarni rasmiylashtirish va yetkazib berish jarayonlarining samaradorligidir [3]. Garchi Malayziya bojxona rasmiylashtiruvi tartibining oshkoraligidan sezilarli darajada kechiksa ham, respondentlarning barchasi mamlakat bojxona rasmiylashtirish jarayonlari samaradorligini ham eksport ham import uchun yuqori yoki juda yuqori baholagan. (ya'ni tezlik, rasmiyatchilikning soddaligi va bashorat qilinishi).
1-Jadval.
Bojxona jarayoni samaradorligi
Tez-tez yoki deyarli har doim deb javob bergan respondentlar protsenti
O'z Yevropa Pastroq Qozog'i Germ
beki va o'rta ston aniya
ston Markaziy daromadli
Osiyo mamlakatlar
xududi
Importlarni rasmiylashtirilishi 80 71% 48% 100% 90%
va yetkazib berilishi %
Exportlarni rasmiylashtirilishi 80 67% 65% 0% 95%
va yetkazib berilishi %
Bojxona rasmiylashtirishni 60 60% 48% 0% 89%
shaffofligi %
Boshqa chegara agentliklarini 80 53% 42% 0% 86%
shaffofligi %
Normativ -huquqiy
hujjatlardagi o'zgarishlar 80 47% 45% 0% 90%
to'g'risida etarli va o'z vaqtida %
ma'lumot berish
Muvofiqlik darajasi yuqori
bo'lgan savdogarlar uchun 80 52% 39% 0% 80%
tezlashtirilgan bojxona %
rasmiylashtiruvi
Manba: Arvis va boshqalar, 2018.
Bojxona protseduralarini isloh qilish va avtomatlashtirish. 2016-yilda yangi bojxona qonunini qabul qilganidan so'ng, O'zbekiston qo'shni mamlakatlar bilan transit salohiyatni tartibga solish va zamonaviy texnologiyalarni joriy etishni tezlashtirdi. Xalqaro hamkorlikka kelsak, O'zbekiston bojxona sohasida, jumladan yetkazib berishdan oldin ma'lumot almashishda hamkorlik va o'zaro yordam to'g'risidagi ko'p sonli ikki tomonlama bitimlarni imzoladi [4].
Rasmiylashtirish vaqtining o'zgaruvchanligi kamayishi. O'rtacha rasmiylashtirish vaqti sezilarli darajada o'zgarmagan bo'lsa ham, rasmiylashtirish vaqtining o'zgaruvchanligi kamayishi, bojxona protseduralarining soddalashtirilishi va avtomatlashtirilishi, axborot texnologiyalari imkoniyatlarining yaxshilanishi hisobiga mahsuldorlikning oshishi va boshqaruvni takomillashtirishga sarmoya kiritish natijasida O'zbekistonning bojxona rasmiylashtiruvi, yaxshilandi, inson resurslari salohiyati bu yaxshilanishga o'z hissasini qo'shdi. Isbot sifatida, O'zbekiston 2018-yilda bojxona rasmiylashtiruvi ko'rsatkichining pasayishiga duch keldi. 2-rasmda qizil va sariq kanallar uchun bitta standart og'ish oralig'ida o'rtacha bojxona rasmiylashtiruvi vaqti (soat) ko'rsatilgan [5].
O'zbekiston prezidenti 24 noyabr kuni bojxona ma'muriyatchiligini takomillashtirish va Davlat bojxona xizmati organlari faoliyati samaradorligini oshirish to'g'risidagi farmonni imzoladi.
2019-2020 yillarda «Yallama» va «S.Najimov» (Toshkent viloyati), «Do'stlik» (Andijon viloyati), «Olot» (Buxoro viloyati), 2020-2021 yillarda «Dout-ota» (Qoraqalpog'iston Respublikasi), «Madaniyat» (Andijon viloyati), «O'zbekiston» (Farg'ona viloyati), «G'ishtko'prik» va «Oybek» (Toshkent viloyati) bojxona postlari hududlariga tutash joylarda zamonaviy bojxona terminallari, shu jumladan, davlat-xususiy sheriklik asosida quriladi.
Bojxona terminallaridagi davlat organlari va boshqa tashkilotlarning asosiy funksiyalari «yagona darcha» tamoyili asosida bojxona, bank, logistika, tezkor-laboratoriya, fitosanitar, veterinar, sanitar-epidemiologik, ekologik, sertifikatlashtirish va boshqa xizmatlarni ko'rsatadi. Tadbirkorlik sub'ektlari bojxona terminallarida ko'rsatiladigan tijorat xizmatlaridan ixtiyoriy ravishda foydalanadilar [6].
1 dekabrdan boshlab «sariq yo'lak», bunda bojxona deklaratsiyasi, hujjatlar va ma'lumotlarni tekshirish bo'yicha bojxona nazorati shakllari xavf darajasi o'rta ko'rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlovda aniqlangan tovar va transport vositalariga nisbatan amalga oshiriladi. «Qizil yo'lak», bunda bojxona nazorati shakllari xavf darajasi yuqori ko'rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlovda aniqlangan tovar va transport vositalariga nisbatan amalga oshiriladi.
2019 yil 1 martdan boshlab esa «yashil yo'lak», bunda xavf darajasi past bo'lgan tovar va transport vositalarini chiqarib yuborish to'g'risidagi qaror qabul qilinganda, bojxona nazorati shakllari ularga nisbatan amalga oshirilmaydi. «Ko'k yo'lak», bunda xavf darajasi o'rta ko'rsatkichga ega yoki tasodifiy tanlov asosida aniqlangan tovarlarga nisbatan bojxona nazorati shakllari ular chiqarib yuborilgandan so'ng amalga oshiriladi.
Hujjatga ko'ra, 2019 yil 1 fevraldan boshlab O'zbekiston Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan talablarga javob beradigan, tashqi iqtisodiy faoliyatning halol ishtirokchilariga soddalashtirilgan bojxona tartib-taomillaridan foydalanish huquqini taqdim etishni nazarda tutuvchi xalqaro standartlarga muvofiq vakolatli iqtisodiy operatorlari instituti joriy etiladi.
Davlat bojxona qo'mitasining Toshkent viloyati va Toshkent shahri bo'yicha boshqarmalari «Toshkent-AERO» ixtisoslashtirilgan bojxona kompleksining bojxona postlarida tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilariga bojxona yuk deklaratsiyasini to'ldirish bo'yicha bepul asosda xizmat ko'rsatuvchi shaxslarning maxsus guruhi — «front-ofis» tuzish va uning faoliyatini tashkil etish bo'yicha dastlabki loyiha (keyingi o'rinlarda — dastlabki loyiha) amalga oshirilishi belgilandi.
Tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchisi tomonidan tovar va transport vositalarining bojxona rasmiylashtiruvi uchun sarflanadigan vaqti bojxona postlari xodimlari faoliyati samaradorligining asosiy ko'rsatkichi hisoblanadi. Shu bilan birga, bojxona
rasmiylashtiruvi vaqti to'g'risidagi statistik axborot har oyda barcha bojxona postlari kesimida Davlat bojxona qo'mitasining rasmiy veb-saytida e'lon qilinadi.
«Sariq» va «qizil» yo'laklar mos ravishda 70 va 30 foiz nisbatda tovar va transport vositalarining xavf profillari yoki tasodifiy tanlash asosida qo'llaniladi. Shu bilan birga, «yashil» va «ko'k» yo'laklar amalga kiritilgan kundan boshlab, mazkur xatboshida ko'rsatilgan foiz nisbati Davlat bojxona qo'mitasi tomonidan xavflarni avtomatlashtirilgan boshqarish tizimini qo'llash samaradorligi monitoringi asosida belgilanadi.
2019 yil 1 martdan boshlab, olib kiriladigan tovarlarning bojxona ko'rigi uch oy davomida bojxona ko'rigi protsedurasi videoyozuvi saqlanishini va Davlat bojxona qo'mitasi markaziy apparatining ulanishini ta'minlovchi videokuzatuv tizimi bilan jihozlangan joylardagina amalga oshiriladi.
Kompyuterlashtirilgan chegara nazorat tizimlaridan keng foydalanishni joriy etish. Bojxona postlarini kompyuterlashtirish va bojxona protseduralarini avtomatlashtirish bahoni yaxshilashning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. 2016-yil oxiriga kelib, qog'ozsiz deklaratsiyalash bo'yicha qonuniy chora-tadbirlar amalga oshirila boshlandi- bojxona deklaratsiyalari uchun elektron imzo qo'yiladi. Kelgusi yillarda 100 foiz bojxona operatsiyalari kompyuterlashtirish va barcha bojxona idoralarida qog'ozsiz bojxona deklaratsiyasi tartibi joriy etish talab etiladi.
Barcha avtomatlashtirilgan bojxona idoralari bir-biri bilan va bojxona shtab-kvartirasi bilan lokal va global tarmoqlar orqali bog'lanadi. So'nggi besh yil mobaynida bojxona avtomatlashtirishning mavjud tizimi, shuningdek, tegishli idoralar tomonidan qo'llaniladigan boshqa tizimlar bilan sinxronlashtirilgan holda ishlash hamda treyderlar va tashqi savdo vositachilari uchun qayta ishlangan [7].
Yaqinda kuchga kirgan yangi chora-tadbirlar va qonunlar bilan bojxona rasmiylashtiruvi samaradorligini yanada oshirish kutilmoqda. 2019-yilda O'zbekiston hukumati chegara nazoratida ishtirok etuvchi bojxona va boshqa davlat organlari ishini maqbullashtirish va soddalashtirish uchun markazlashtirilgan platformani ta'minlovchi yagona darcha tizimini ishga tushirdi. Yagona darcha tizimi doirasida, Import yoki Eksport operatsiyalari uchun zarur bo'lgan barcha hujjatlar va ma'lumotlar treyder tomonidan bitta murojaat qilish punktiga topshiriladi [8].
Tizim transport operatsiyalari, bojxona operatsiyalari, texnik nazorat va litsenziyalash kabi yaxlit boshqaruv tizimi orqali chegarani nazorat qilish tartib-taomillarini muvofiqlashtirishga qaratilgan. Tizimning murakkabligi tufayli amalga oshirish ikki bosqichga bo'lingan. Elektron hujjat bosqichida treyderlar tegishli davlat muassasalariga elektron yoki qog'ozli usullar orqali murojaat qilishlari mumkin [9]. Keyin tegishli tashkilotlar treyderlar to'g'risidagi ma'lumotlarni elektron tarzda bojxonaga yuboradi. Har bir arizaga ro'yxatga olish raqami beriladi va ushbu raqam yordamida maqomini elektron tarzda tekshirish mumkin. Hozirda ariza topshirish pilot
bosqichida. To'liq amalga oshirish dasturiy ta'minotni ishlab chiqish, amaldagi qonunchilikni ko'rib chiqish va davlat amaldorlari va treyderlar uchun trening mashg'ulotlarini o'z ichiga olgan qabul qilish jarayonidan so'ng amalga oshiriladi [10].
Kelgusi rejalar xalqaro ma'lumotlar almashinuvi bilan bog'liq qo'shimcha xizmatlar va yangi funksiyalarni o'z ichiga oladi. 2019-yil yanvar oyida ishonchli operatorlarni e'tirof etish va xalqaro yetkazib berish zanjirining barcha darajadagi ilg'or amaliyotni rag'batlantirish orqali xavfsizlikni kuchaytirish uchun ixtiyoriy vakolatli iqtisodiy operator dasturi ishga tushirilmoqda.
Chegara imkoniyatlarini takomillashtirish. O'zbekiston tashqi savdosining qariyb 80 foizi mamlakatning quruqlik chegaralari orqali amalga oshiriladi. Samarasiz chegara postlarini modernizatsiya qilish mamlakatni tiklash siyosatining eng muhim masalalaridan biriga aylandi, lekin moliyalashtirishning yetishmasligi sababli amalga oshmadi.
O'zbekiston tovar birjalari uyushmasi tomonidan tashkil etilgan bojxona va sayyohlik korxonalari xususiy muassasasi chegarani kesib o'tish joylarini modernizatsiya qilishni, shu jumladan chegaradan "tez o'tkazish" modeli amalga oshiradi. Bu tovar birjalari uyushmasi va davlat va jamoat institutlari o'rtasidagi hamkorlikda bo'lib o'tishi rejalashtirilgan [11].
To'rta chegara postlarini modernizatsiya qilish ishlari tugallandi va beshta yangi punktni rekonstruksiya qilish va ta'mirlash ishlari davom etmoqda. "Qurilish" bosqichi chegarani kesib o'tish joylarini modernizatsiya qilish, jismoniy va telekommunikatsiya infratuzilmasini rekonstruksiya qilish, yordamchi inshootlarni qurish va ilg'or texnologik uskunalar bilan ta'minlashni o'z ichiga oladi. "Foydalanish" bosqichida bojxona va sayyohlik korxonalari faqat tijorat maydonlarini; oziq-ovqat va ichimliklar do'konlari, banklar, suvenir do'konlari, yoqilg'i quyish shoxobchalari va boj olinmaydigan do'konlar, shuningdek tozalash va texnik xizmat ko'rsatishni boshqaradi. Bojxona rasmiylashtiruvi va yo'l hujjatlarini tekshirish kabi har qanday ma'muriy jarayonlar va tartiblar davlat muassasalari va organlari tomonidan amalga oshiriladi. Imtiyozli davrda modernizatsiya qilingan obyektlar "Topshirish" bosqichida davlat sektoriga qaytariladi.
Natijada, chegaralarda kutish vaqtlari sezilarli darajada qisqardi, navbatlar qisqartirildi, transport vositalari va yo'lovchilarning o'tishi to'rt barobar tezlashdi. Chegara postlari infratuzilmasini modernizatsiya qilish bo'yicha texnik takomillashuvlar kontrabanda va odam savdosining xavfsizligi va nazoratiga hissa qo'shdi.
REFERENCES
1. Подробнее: https://www.norma.uz/qonunchilikda yangi/bojhona rasmiylashtiruvi s oddalashtiriladi va jadallashtiriladi kontrabandaga qarshi kurash -kuchaytiriladi
2. Arvis, J.-F., Ojala, L., Wiederer, C., Shepherd, B., Raj, A., Dairabayeva, K., & Kiiski, T. Connecting to Compete 2018: Trade Logistics in the Global Economy. World Bank. https://doi.org/10.1596/29971 (2018).
3. Zokirkhan Yusufkhonov, Malik Ravshanov, Akmal Kamolov, and Elmira Kamalova. Improving the position of the logistics performance index of Uzbekistan. E3S Web of Conferences 264, 05028 (2021), CONMECHYDRO - 2021. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202126405028
4. Qodirov, T. U. U., YusufXonov, Z. Y. O. G. L., & Sharapova, S. R. Q. (2021). O'ZBEKISTONDA TRANSPORT-LOGISTIKA KLASTERLARI FAOLIYATINI TAKOMILLASHTIRISH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(6), 305-312.
5. Кодиров, Т. У., Юсуфхонов, З. Ю. У., & Ахмедов, Д. Т. У. (2021). АНАЛИЗ ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА РЕЙТИНГ ИНДЕКСА ЭФФЕКТИВНОСТИ ЛОГИСТИКИ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(6), 245-252.
6. Yusufkhonov, Zokirkhan Yusufkhan Ugli, Ahmedov, Dilmurod Toshpulat Ugli, Khusanov, Laziz Erkinovich, & Masodiqov, Shokhjakhon Ulugbekovich (2021). TOPICAL ISSUES OF IMPROVING THE QUALITY OF ROAD TRANSPORT IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (7), 108-117.
7. Botir Abdullaev, Davron Yuldoshev, Tolqin Muminov, and Dilmurod Axmedov. Improving the method of assessing road safety at intersections of single-level highways E3S Web of Conferences 264, 05027 (2021). CONMECHYDRO - 2021. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202126405027
8. Atajanov, Maxmud Kenjabayevich, & Yusufxonov, Zokirxon Yusufxon O'G'Li (2021). INNOVATSION INFRATUZILMALARNI MULTIMODAL SHAHAR JAMOAT TRANSPORTIGA JALB QILISH ORQALI KO'CHA-YO'L TARMOQLARI YUKLANISHINI BARTARAF ETISH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (8), 74-86.
9. Ruzmamatovich, N. A., Xamidovna, N. V., Sobirovich, N. S., Tuychi ug'li, H. A., & Ravshan o'g'li, A. R. (2021). The Role of Investment Projects in the Development of The Country's Economy. Academic Journal of Digital Economics and Stability, 6, 2027.
10. Nazarova, V. (2018). INFLUENCE OF INTEGRATED COMMUNICATIONS ON INCREASING THE ATTRACTIVENESS OF TRANSPORT SERVICES IN UZBEKISTAN. International Finance and Accounting, 2018(5), 25.
11. Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2012). Оценка качества передачи речи в сети ОТС. Автоматика, связь, информатика, (7), 5-9.
12. Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2012). Модели обслуживания вызовов в сетях оперативно-технологической и общетехнологической связи РЖД. Бюллетень результатов научных исследований, (3 (2)).
13. Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2014). Модели обслуживания вызовов в интегральной сети ОТС И ОБТС. Автоматика, связь, информатика, (2), 9-12.
14. Рахмангулов, А. Н., & Мирсагдиев, О. А. (2015). Имитационная модель оценки качества передачи речи в сетях оперативно-технологической связи на железнодорожном транспорте. Вестник Магнитогорского государственного технического университета им. ГИ Носова, (2 (50)).
15. Рахмангулов, А. Н., & Мирсагдиев, О. А. (2015). Показатели оценки качества связи в пакетной сети на железнодорожном транспорте. Современные проблемы транспортного комплекса России, 5(1 (6)).
16. Bedritskiy, I. M., & Jurayeva, K. K. (2020, May). Estimation of Errors in Calculations of Coils with Ferromagnetic Core. In 2020 International Conference on Industrial Engineering, Applications and Manufacturing (ICIEAM) (pp. 1-6). IEEE.
17. Fayzullayev, J. S., & Jurayeva, K. K. (2020). The transfer function of a traction asynchronous motor controlled by a four-square converter. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering (Vol. 734, No. 1, p. 012195). IOP Publishing.
18. Amirov, S., & Jurayeva, K. (2019). Research of the basic characteristics of the new magnetic elastic force sensors. In E3S Web of Conferences (Vol. 139, p. 01084). EDP Sciences.
19. Bedritskiy, I. M. L., Jurayeva, K. K., Bazarov, L. K., & Saidvaliyev, S. S. (2020). Using of the parametric nonlinear LC-circuits in stabilized converters of the number of phases. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12(6), 98107.
20. Жураева, К. К., & Рустемова, А. Р. (2019). Устройство для выявления неравномерности токовой нагрузки систем электроснабжения нетяговых потребителей. Транспорт России: Проблемы и перспективы, 2, 225.
21. Bedritsky, I., Jurayeva, K., Nazirova, Z., & Bazarov, L. (2021). Amplitude and phase relations in a two-circuit parametric circuit of ferroresonance nature. In E3S Web of Conferences (Vol. 264, p. 04030). EDP Sciences.
22. Komilovna, J. K., & Rustemovna, R. A. (2020). The role of vacuum circuit breakers in traction substations. International Journal on Orange Technologies, 2(5), 1-2.
23. Bedritsky, I. M., Jurayeva, K. K., & Bozorov, L. K. (2020). USING OF PARAMETRIC NONLINEAR LC-CIRCUITS IN STABILIZED TRANSDUCERS OF THE NUMBER OF PHASES. Chemical Technology, Control and Management, 2020(2), 42-48.
24. ЖуСафаров, А. М., Жураева, К. К., & Рустемова, А. Р. (2020). ВОПРОСЫ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ЭНЕРГОРЕСУРСОВ.
In ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ: ПОТЕНЦИАЛ НАУКИ И СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ (pp. 20-23).
25. Artikova, R. M., Zakirova, M. R., & Yusupova, N. F. (2021). Molecular-genetic identification and taxonomic relationships of fungi belonging to fungi imperfecti. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(6), 591-596.
26. Муродов, М. М., Юсупова, Н. Ф., Сидиков, А. С., Турабджанова, С. И., Турдибаева, Н., & Сиддиков, М. А. OBTAINING A PAC FROM THE CELLULOSE OF PLANTS OF SUNFLOWER, SAFFLOWER AND WASTE FROM THE TEXTILE INDUSTRY.
27. Турсунов, Н. К., & Тоиров, О. Т. (2021). Снижение дефектности рам по трещинам за счёт применения конструкции литниковой системы.
28. Тоиров, О. Т., Турсунов, Н. К., Кучкоров, Л. А., & Рахимов, У. Т. (2021). ИССЛЕДОВАНИЕ ПРИЧИН ОБРАЗОВАНИЯ ТРЕЩИНЫ В ОДНОЙ ИЗ ПОЛОВИН СТЕКЛОФОРМЫ ПОСЛЕ ЕЁ ОКОНЧАТЕЛЬНОГО ИЗГОТОВЛЕНИЯ. Scientific progress, 2(2), 1485-1487.
29. Тен, Э. Б., & Тоиров, О. Т. (2021). Оптимизация литниковой системы для отливки. Литейное производство, (10), 17-19.
30. Кучкоров, Л. А. У., Турсунов, Н. К., & Тоиров, О. Т. У. (2021). ИССЛЕДОВАНИЕ СТЕРЖНЕВЫХ СМЕСЕЙ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ГАЗОПРОНИЦАЕМОСТИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(8), 831-836.
