73Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
BO'LAJAK BOSHLANG'ICH SINF O'QITUVCHILARINING PEDAGOGIK KOMPETENSIYASINI SHAKLLANTIRISH (PEDAGOGIK AMALIYOT YORDAMIDA)
Asal Rustam qizi Abdullayeva
Nizomiy nomidagi TDPU Boshlang'ich ta'lim fakulteti IV bosqich talabasi
Bibinur Xudoyberganova
Nizomiy nomidagi TDPU Boshlang'ich ta'lim fakulteti IV bosqich talabasi
Maqola Oliy ta'lim tizimida bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchisi sifatida tayyorlanayotgan talabalarning pedagogik kompetensiyasi asoslarini shakllantirishda pedagogik amaliyotning rolini nazariy va amaliy jihatdan o'rganish natijasidir.
Kalit so'z va iboralar: Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchisi, talaba, pedagogik kompetensiya, pedagogik amaliyot, raqobatbardosh mutaxassis.
Статья является результатом теоретико-практического исследования роли педагогической практики в формировании основ педагогической компетентности студентов, готовящихся в качестве будущих учителей начальных классов в системе высшего образования.
Ключевые слова и фразы: Будущий учитель начальных классов, ученик, педагогическая компетентность, педагогическая практика, конкурентоспособный специалист.
The article is the result of a theoretical and practical study of the role of pedagogical practice in the formation of the foundations of pedagogical competence of students who are being trained as future elementary school teachers in the higher education system.
ANNOTATSIYA
АННОТАЦИЯ
ABSTRACT
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
Key words and phrases: Future primary school teacher, student, pedagogical competence, pedagogical practice, competitive specialist.
Hozirgi tezkor sur'atlarda rivjlanayotgan ta'lim sohasida ayniqsa, zamonaviy Oliy ta'lim bitiruvchilarining keng qamrovli kasbiy kompetensiyalarini shakllantirish vazifasini o'z oldiga qo'ymoqda va mamlakatimiz oliy o'quv yurtlari zamonaviy mehnat bozorida talabga ega bo'lgan raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlashdan manfaatdor. Universitet bitiruvchilari — o'z sohasining bo'lajak mutaxassislari o'qish davomida nafaqat kasbiy sohada o'zini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun zarur bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalarni egallashlari, balki yangi kasbiy ahamiyatga ega fazilatlarni rivojlantirishlari va yanada bu borada o'z ustida ishlashlari kerak. Ushbu maqsadga erishish uchun pedagogik vositalarning butun majmuasi, shu jumladan, o'qitilganlar tomonidan malaka talablariga mos keladigan fazilatlar o'zlashtiriladigan talabalarni o'qitishda foydalaniladi. Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarni kasbga tayyorlashning bunday tizimini tashkil etish kasbiy kompetentsiyani, ya'ni talabalarda pedagogik kompetentlikni shakllantirishga yordam beradi.
Tadqiqot materiallari va metodologiyasi. Talabalarga ta'lim berish jarayonida pedagogika oliygohlari talabalarida kasbiy kompetensiyani shakllantirish, ular tomonidan o'z imkoniyatlariga, erishilgan darajaga ko'ra amalga oshirilgan kasb tanlashni amalga oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishga alohida ahamiyat beradi hamda ularning tayyorgarlik va shaxsiy motivatsiyasini oshirishga ham e'tibor qaratiladi. Bularning barchasi zamonaviy oliy ta'limning pedagogik kompetensiyasi asoslarini shakllantirish masalasining dolzarbligini tekshiradi. Jarayonda qobiliyatlar bunday tizimni tashkil etish bo'lajak o'qituvchilar, kasbiy kompetentsiyani shakllantirishga hissa qo'shadi. Pedagogik amaliyot jarayonida bu pedagogika oliy o'quv yurtlari talabalari o'rtasida pedagogik kompetentsiyani shakllantirish, ularning o'z qobiliyatlariga, erishilgan tayyorgarlik darajasiga va shaxsiy motivatsiyasiga muvofiq kasbni ongli ravishda tanlash uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishni ayniqsa dolzarb masala sifatida qarash lozim. Bularning barchasi zamonaviy oliy ta'limda kasbiy kompetensiya asoslarini shakllantirish masalasining dolzarbligidan dalolat beradi deyilsa, mubolag'a bo'lmaydi.
Zamonaviy sharoitda tabiiy va faol fikrlaydigan, o'quv jarayonini modellashtiruvchi, ta'lim va tarbiyaning yangi g'oyalari ~ texnologiyalarini mustaqil o'ylab topib, hayotga tadbiq etuv
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchisining kasbiy malaka darajasini oshirish masalasi dolzarb bo'lib qoldi.
Birinchidan, kasbiy malakali o'qituvchi o'quv-tarbiyaviy ish jarayonida o'quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishga ijobiy ta'sir ko'rsatadi;
ikkinchidan, kasbiy faoliyatida eng yaxshi natijalarga erishadi;
uchinchidan, u o'zining professional salohiyatini qanday amalga oshirishni
biladi.
Ayni vaqtda ta'lim muhiti sharoitlari yangi bo'ldi, ta'lim mazmuni, o'qitishning shakl va usullari o'zgarib bormoqda, bilim sifatiga bo'lgan talab ortib bormoqda, darsning strukturasi murakkablashmoqda — bularning barchasi o'quv jarayonida yanada murakkablikni oshirishni talab qiladi. Pedagogik kompetentsiya va kelajakdagi bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchisining kasbiy faoliyatni amalga oshirishga tayyorligini shakllantirish masalasi xuddi shu jihatlar sababli yanada dolzarbligini isbot qiladi.
Tadqiqot natijalari. O'qituvchining pedagogik malakasi — bu tajriba, nazariy bilimlar, amaliy ko'nikmalar va muhim shaxsiy fazilatlarni birlashtirishga asoslangan murakkab individual psixologik ta'lim demakdir. Kompetensiyalarni egallash uchun talaba ushbu ongli faoliyatning sub'ektiga aylanishi zarur. Kompetentsiyani uni amalga oshirishning o'ziga xos shartlaridan ajratib bo'lmaydi. U bir vaqtning o'zida ma'lum bir faoliyat sharoitiga moslashtirilgan bilim, ko'nikma va xulq-atvor munosabatlarini safarbar qilishni bog'laydi. Qaysidir ma'noda bu barkomillik belgisi hamdir. Bunda barkamol bo'lish degani esa: olingan bilim va tajribani muayyan vaziyatda safarbar qilish qobiliyati degan jumlalar bilan barobar.
Shunday qilib, kasbiy kompetentsiyani o'rganishga bag'ishlangan keng ko'lamli tadqiqotlar, uning rivojlanish xususiyatlari ushbu muammoning zamonaviy pedagogika fani va amaliyoti uchun ahamiyatli ekanligini va tadqiqotchilarni qiziqtirayotganini ko'rsatadi.
Muayyan kompetensiyalarni shakllantirish uchun ular o'zini namoyon qiladigan tegishli sharoitlar zarur. Kompetentsiya boshlang'ich darajadan boshlab rivojlanadi, boyitiladi, kengaytiriladi yoki mustahkamlanadi. Shu bilan birga, pedagogik kasbiy mahorat individual uslub, individual faoliyat uslubi bilan individual xususiyatlarni o'z-o'zini anglashning yuqori darajasi bilan bog'liqdir.
Muhokama. Boshlang'ich sinf o'qituvchisi ishining o'ziga xos xususiyati ko'p predmetlilikdir. Boshqa fan o'qituvchilaridan farqli o'laroq, u ~ tili, adabiy o'qish, matematika, tasviriy san'at, mus
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023
Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
texnologiya, atrofdagi dunyo va boshqa o'quv fanlarini o'qitish usullarini ham egallashi kerak. Bularning barchasi boshlang'ich sinf o'qituvchisining amaliy mashg'ulotlariga, uning individual ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishga jiddiy e'tibor berishni talab qiladi, bu unga turli xil turdagi zamonaviy o'quv muassasalarida kichik yoshdagi o'quvchilar bilan, ya'ni boshlang'ich sinf o'qituvchilari ta'lim faoliyatini muvaffaqiyatli olib borish imkonini beradi.
Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarini kasbiy tayyorlashda pedagogik amaliyot alohida o'rin tutadi. Bu bo'lajak mutaxassislarning nazariy va amaliy tayyorgarligi o'rtasidagi bog'liqlik, ularning ta'lim sifatini oshirishning eng muhim shartidir, chunki amaliyot kelajakdagi kasbiy faoliyatiga imkon qadar yaqin sharoitlarda amalga oshiriladi, bunda kasbiy malakani shakllantirish jarayoni amalga oshiriladi. Shu sababli bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarining malakasi muvaffaqiyatli kuchaytirilmoqda. Shuningdek, pedagogik amaliyot «pedagogik universitet — maktab» tizimining muhim bo'g'ini bo'lib, u bir tomondan bo'lajak o'qituvchilarning kasbiy-pedagogik tayyorgarligini oshirishda, bir tomondan o'qitish va tarbiyalash sifatini oshirishda ularning uzviy o'zaro hamkorligi uchun katta imkoniyatlarga ega.
Boshlang'ich sinflarda pedagogik amaliyot tizimi bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarining kasbiy-pedagogik tayyorgarligini yetarlicha yuqori darajada ta'minlab, o'zining maqsadga muvofiqligini ishonchli tarzda ko'rsatadi. Ushbu tizimning tuzilishida o'zlarining aniq maqsad va vazifalarini hal qiladigan respublikanining «Boshlang'ich ta'lim» mutaxassisligi bo'yicha davlat oliy ta'lim standartlari bilan belgilanadigan turli xil pedagogik amaliyot turlari ajralib turadi, xususan:
- bolaning maktabdagi birinchi kunlari;
- sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil etish;
- tarbiyaviy-pedagogik amaliyot;
- umumiy amaliyot.
Xulosa. Pedagogik amaliyotning ushbu turlari shakl va mazmun jihatidan o'ziga xos xususiyatlarga ega va uni tashkil etishning asosiy tamoyillariga muvofiq amalga oshiriladi: amaliyotni hayot bilan bog'lash, mazmun va tashkil etishning zamonaviy maktab talablariga muvofiqligi, uning mazmuni va kursdan kursga tashkil etish usullarining tizimliligi, uzluksizligi, murakkabligi; naz
kurslar bilan aloqadorligi; maktabda o'quvchilarning o'quv
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023
Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarining birligini ta'minlaydigan, amaliyot mazmunining izchilligini, ularda bosqichma-bosqich rivojlantirishga qaratilgan o'quvchilarning faoliyat turlarini o'zgartirish va murakkablashtirishni ta'minlaydigan murakkab xususiyatdir. Eng oddiy pedagogik texnika va harakatlarning boshlanishi, keyinchalik ular yanada murakkablashadi va murakkabroq o'qitish mahoratiga birlashtiriladi, bu esa o'z nomi bilan integratsiya deyiladi. Shunday qilib, kichik yoshdan boshlab kichik yoshdagi o'quvchilarning xatti-harakati va faoliyatini kuzatish va tahlil qilish, ularning tarbiyasiga tashxis qo'yish, yosh bolalar rivojlanishining individual xususiyatlarini hisobga olish kabi pedagogik fazilatlarni shakllantirish rejalashtiriladi. Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilari bilan o'quvchilarni o'qitish va tarbiyalash jarayonida, tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish va amalga oshirish qobiliyati, umumiy qilib aytganda, pedagogik kompetensiyalarini shakllantirish — bu pirovard natijada umumlashtirilgan pedagogik qobiliyatni — kichik yoshdagi o'quvchilar bilan tarbiyaviy ishlarni olib borish qobiliyatini shakllantiradi.
REFERENCES
1. Jalilova D.U. Psychological And Technological Features of Increasing the Efficiency of Educational Activity of Talented Students in Presidential Schools. Journal of Pedagogical Inventions and Practices ISSN NO: 2770-2367 ( https://zienjournals.com ).
2. Nargiza K.Q. Boshlang'ich sinflarda o'z-o'zini rivojlantirish kompetensiyasini rivojlantirish haqida. ILMIY TADQIQOTLAR, INNOVATSIYALAR, NAZARIY VA AMALIY STRATEGIYALAR TADQIQI. 1-sonli Respublika ko'p tarmoqli, ilmiy konferensiya. 24-sentyabr, 2022-yil. 100-b.
3. Professionalnaia pedagogica: categorii, poniatia, definicii. [Professional pedagogics: categories, concepts, definitions]: sb. nauch. tr. Vip. 4 / Feder. Agency by training; Dews. гос. The prof.-ped. Un y; Dews. акад. Formations, Ur. otd-nie, 2006. 571 p.
4. Qaytarova N.K. Boshlang'ich sinf o'quvchilarida o'z-o'zini rivojlantirish kompetensiyasi va unda boshlang'ich sinf o'qituvchisining roli./ «Таълим тизимидаги ислохртлар: олимлар ва ёшлар нигохдда» мавзусидаги Республика илмий-амалий конференция туплами // Тошкент, 2022 йил 29 сентябрь. 203- b.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
5. Ulmasovna, D.M.(2022). Pedagogikaning dolzarb muammolari. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(10), 211-212.
6. Kholida, S., Akhrarova, Z., Mamura, D., Gulbakhor, I., & Kadamboy, M. (2019). Modular teaching technology based on scientific activity.
7. Ulmasovna, D. M., & Jamshidovna, F. F. (2022). Boshlang'ich sinf o'quvchilarining ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda innovatsion texnologiyalardan foydalanish. pedagog, 1(1), 155-159.
8. Kazakova, S. (2023). Boshlang 'ich ta'limda "tarbiya" darslarini tashkil etishda innovatsion yondashuvlar. Yangi O'zbekiston pedagoglari axborotnomasi, 1(1), 18-
9. Abdurahmonova, I., & Sharifova, Z. (2023). Umumiy o 'rta va o 'rta maxsus ta'limda "tarbiya" fanini o 'qitishda tarbiyaviy treninglardan foydalanish. Yangi O'zbekiston pedagoglari axborotnomasi, 1(1), 13-17.
10. Dehkanova, M. (2021). Issues to increase the efficiency of pedagogical activity in higher education. Sciences of Europe, (72-2), 54-56.
11. Дехканова, М. У., & Зарипова, Д. А. (2021). Малака ошириш жараёнига "Тармокли бумеранг" технологиясини жорий этиш. Academic research in educational sciences, 2(NUU Conference 1), 211-213.
12. Ulmasovna, D. M. M., & Qizi, R. M. Q. (2023). Bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarining ijtimoiy-madaniy kompetentligini rivojlantirish. ta'lim va rivojlanish tahlili onlayn ilmiy jurnali, 3(4), 52-56.
13. Ахмедова, М. (2017). Педагогик конфликтология. Укув кулланма, 2016.
14. Akhmedova, M. T., Umarova, M. K., & Polatova, M. S. (2022). THE ROLE OF MODERN METHODS AND TECHNOLOGIES IN IMPROVING THE EFFICIENCY OF THE SOCIAL SERVICES SYSTEM IN THE COUNTRY. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(11), 784-787.
15. Akmedova, M. T., & Ugli, J. D. E. (2022). Representations are Emotional-Psychological Visual Images of Reality. European Multidisciplinary Journal of Modern Science, 5, 188-192.
16. Akhmedova, M., Narmetova, Y., & Alisherov, B. (2021). Catigories of person in conflict and methods of conflict resolution in the occurrance of conflicts between medical personnel.
17. Нарметова, Ю. (2020). Актуальные проблемы организации психологической службы у больных с психосоматическими заболеваниями.
22.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
18. Нарметова, Ю. (2020). Оила хотиржамлиги-болалардаги психосоматиканинг олдини олиш омили сифатида. Бола ва замон.
19. Мелибаева, Р. Н. (2018). Проблема умственного развития в трудах психологов советского периода. In International scientific review of the problems and prospects of modern science and education (pp. 127-129).
20. Nasirovna, M. R. (2022). THE ROLE OF PSYCHOLOGICAL DIAGNOSIS IN CLINICAL PRACTICE. Conferencea, 4-6.
21. Мелибаева, Р. (2018). ТАЛАБАЛАР ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ПСИХОЛОГИК МЕХАНИЗМЛАРИ.
22. Karimovna, N. Y., Nasirovna, M. R., Tursunaliyevna, A. M., Abduvaliyevna, A. N., & Ravshanovna, U. S. (2023). Psychodiagnostics of psychosomatic diseases. Journal of Survey in Fisheries Sciences, 10(2S), 2903-2911.
