Научная статья на тему 'Бай-өлке қазақтарының тұрмысында сақталған Кейбір ырым-тыйымдар туралы бірер сөз'

Бай-өлке қазақтарының тұрмысында сақталған Кейбір ырым-тыйымдар туралы бірер сөз Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

108
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МОНГОЛЬСКИЕ КАЗАХИ / КУЛЬТУРА / СУЕВЕРИЯ / БЕЛАЯ ТКАНЬ / БАРАНЬЯ ЛОПАТКА (АНАТ) / БРЫЗГАТЬ МОЛОКО И КЕФИР / ЗНАХАРЬ / ОПРЫСКИВАТЬ / MONGOLIAN KAZAKHS / CULTURE / SUPERSTITION / RIGHTNESS / ANAT BLADE / MILK GIFTS / CRADLE ELIMINATION / MEDICAL HERPES

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Сейтмұрат А., Қайырбеков Н.Е.

Қазақ халқы әуелбастан ырымшыл халық. Әр елдің, әр өлкенің, әр өңірдің өзіндік мәдениеті салт-дәстүрі барлығы белгілі. Бұл мақалада маңғолдармен қоян-қолтық, мәдениетімен қайнаса өмір сүріп келе жатқан қазақтардың тұрмыс тіршілігінде сақталған ырымдар туралы аздыкөпті сөз қозғадық

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

A FEW WORDS ABOUT SOME OF THE SUPERSTITIONS AND CUSTOMS OF BAYAN-ULGII KAZAKHS

Kazakh people are superstitious. Everyone knows that the culture and traditions of each country, each region in its own way. In this article we touched upon the sacred rites of Kazakhs living in the Mongolian steppes.

Текст научной работы на тему «Бай-өлке қазақтарының тұрмысында сақталған Кейбір ырым-тыйымдар туралы бірер сөз»

ЕХТАР 03.91

А. Сейтмурат, Н.Е. Кайырбеков

Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия улттыцуниверситетг, Нур-Султан, Казахстан

(E-mail: aiserik_akon@mail.ru)

Бай-елке казактарыныц турмысында сакталFан Кейб1р ырым-тыйымдар туралы 6ipep сез

Ацдатпа. ^азак халкы эуелбастан ырымшыл халык. Эр елдщ, эр eлкенщ, эр eщpдщ езшдш мэдениетi салт-дэстYрi барлыгы белгiлi. Бул макалада мацголдармен коян-колтык, мэдениетiмен кайнаса eMip CYpin келе жаткан казактардьщ турмыс тiршiлiгiнде сакталган ырымдар туралы азды-кепп сез козгадык.

Туй1н сездер: Монголия казактары, мэдениет, ырым, актык байлау, жауырын, ак шашу, беак аластау, ушыктау.

DOI: https://doi.org/10.32523/2616-7255-2019-129-4-33-38

Монголия - ^азакстан Yшiн алыс шетелдщ бipi. Эйткенi ол ел кецес Yкiметiнщ кура-мында болмаган, сонымен катар ТМД-га (Тэуелсiз мемлекеттер достастыгы, немесе таяу шетел) да еш катысы жок. Сондыктан да киыр шалгайда, тiлi де, дiнi де, мэденеиет де, eнеpi де бiзге жат Моцголия (буддизм жэне тэщршшдш сенiмi араласкан) деп аталатын мемлекетте сол ел халкыныц 0,4 пайыз Yлесiн алатын казактыц азгантай гана шогыры бар екенiн бYгiнде бэpiмiз бiлемiз.

Тарихтыц сан катпарлы себептеpi аркылы Атажуртынан бeлiнiп Муцгыл елшщ ец батысындагы Бай-Элке (Баян-Элгий) аталатын касиетп мекенде бip жарым гасырдан беpi турактап, коныстанып, eнiп-eсiп келген казактардыц (денi 12 ата абак керейлер жэне аз-даган уак, найман, кожа, тepелеp) тарихы, мэдениет^ eнеpi, салт-дэстYpi, тiлiнде, сондай-ак ^нделшт турмысында да калыптаскан eзiндiк еpекшелiктеpi бар екендiгi ^азакстанннан барган казактардыц ^зше бipден кepiнедi.

Бай-Элкенщ катал табигаты, оган Yйлескен дэстYpлi кeшпелi турмыс салтымен коса бYгiнгi электронды техника дэуipiнiц жетiстiгiн катар уштастырып келе жаткан казакы eмip элем галымдары мен туpистеpiнiц назарын ерекше аударуда. БYгiнде Бай-Элке жаста-рыныц бip бeлiгi алып Алтай-Бесбогда жотасында «койын курттап, айранын урттап» eмip CYpiп жатса ендi бip тобы нарык бизнесiн мецгеpiп ^ытай, Жапония, Корея елдер^ тiптен Англия, Германия, Франция, Американы да кYнделiктi барып келiп, кipiп-шыFатын ^р-шiсi тэpiздi, ол елдеpдiц тек тiлiн Fана емес, Fылымы мен техникасын мецгере бастаFан.

Жалпы, муцFыл елiндегi казактардыц тарихы, турмысы, салт-дэстYpi, ауыз эдебиет^ жазба эдебиетi, eнеpi, мэдениетi туралы накты Fылыми туpFыда корытындыланып бip жYЙ-еге тYCкен зерттеулер бар, бipак ол зерттеулер элi де толыкканды емес. Осы олкылыктыц орнын толтыру максатында, такыpыбымызFа сай мо^олия казактарыныц турмысында калыптаскан кейбip ыpым-жоpалFылаp туралы кыскаша Fана маFлуматтаpды атап eтпекпiз:

^азак ежелден ырымшыл халык. Эр ел, эр eлке, эр eцipдiц eзiндiк еpекешелiгiн ай-Fактап туратын мэдениетi, эдебиетi, салт-дэстYpi баpлыFы бесенеден белгiлi.

Ал му^ыл ултымен коян-колтык араласып, олардыц мэдениетсмен бiте-кайнаса eмip CYpiп келе жаткан азFантай казак, бYгiнде ежелгi казаки ырым-жораларынан алшактап кал-ды ма? Элде, баFзыдан калFан осынау кундылыктары элi кYнге сакталып келе ме?! Мэсе-лен,

1. Жаца туFан аЙFа карап бата жасайды.

2. Бие байлаFанда YЙ басы шашу шэй экелiп, желi басына iшедi. АЙFыpдыц басына ак

куйып, желi казыгына май жагады.

3. ТYЙелi кеш ауыл мацынан еткенде айран, шэй алып шыгып сусындатады. 4. 1нген бие, сиыр туганда «кетен асып», шашу шэй iшедi.

5. ^ой кYземiн алганда, козы кырыкканда, телдi пiшкенде шашу шэй шедь 6. ^з-гi пiшен кезшде жiгiттер жиналып ауыл-ауылдыц шебiн шабуды «Асар» деп атайды. Аз уакытта кептщ кYшiмен кеп жумыс б^едь

7. Отауды Yлкен YЙдiц оц жагына тiгiп кетередi. Шацырагын сыйлы аксакалга кетер-

8. Киiз YЙдiц есiгiн кYн шыгыска каратып т1гедь Тацгы ^ннщ нуры терге тYседi.

9. Бейуакытта Yйдi карацгы иен тастамайды. Ол жын шайтан юретш уакыт.

10. Бесiктегi баланы бейуакытта YЙге жалгыз калдырмайды.

11. Бейуакытта Yйыктамайды, жатпайды.

12. Кшз YЙдiц есiгiн кермейдi, табалдырыкты баспайды.

13.Yйдегi отынды баспайды, теппейдi.

14. Еакп катты серпiп ашпайды, катты жаппайды, теппейдi.

15.Терге- эке орнына, ул отырмайды.

16. Кiм болса ала жш, бакан аттамайды,

17. Экеден бурын ул, енеден бурын келiн жату ерсi, мэдениетсiздiк болады 18. Ердi терiс каратып коймайды, жYгендi босагадан 3-4 бас жогары iледi, жерге тастамайды.

19. От шыгарып жаркылдатып, ойнамайды.

20.Кешкенде журтта калган от, коламтаны су куйып сендiредi. Ол табигатты коргау.

21. Экемен ул, шешемен кыз жарысып сейлемейдi, ол уятсыздык белгiсi.

22.Басына тымак кабаттап кимейдi, тымакты жерге коймайды

23Долды тебеге коймайды, ею дiзенi кушактамайды. Ол жаяу калудыц белгiсi деп кередi.

24.Тамакты жатып iшпейдi, ол жалкаульщтыц белгiсi.

25. Малды урмайды, боктамайды, жаскап айдайды.

26. Кшмнщ жагасын баспайды, тозган ескi кшмнщ жагасын отка жагады. 27. ^лд^ юрдщ суын баспайды, жYретiн жолдан алыс тегедi, юрдщ суы лас.

28. Суга, кудыкка тYкiрмейдi, суды сабаламайды, лас нэрсе тастамайды.

29. 1шетш шэйдщ алдын Yш рет кайырып, алдымен YЙ иесiне куйып бередi.

30.Мiнген атты босагага байламайды. Кiсi тепсе жаза жYктейдi.

31. ТYнде кiсi жатпаган тесектщ Yстiне пышак, кайшы кояды, жын-жыпыр, шайтан жоламайды.

32. Шалкалап, екпеттеп жерге жатпайды. Жаман болады, жамандык шакырады.

33. Атпен ауылдыц котанына шауып кiрмейдi, ауылга таяганда аттыц басын тартып аяцдап келедi. Шауып келу жаман ырым. Элiм еспрткенде, немесе жау шапса шауып кiредi т.б толып жаткан ырым-тиымдарды айтуга болады [1]. Эрi бул ырым-тиымдар Бай-Элке казактарыныц кыр сумындарында (ауылдык жерлерде) емiр CYретiн халкыныц турмысын-да кYнi бYгiнге дейiн мацызды болып саналады.

Аталмыш сан тYрлi ырым-тиымдардыц бiрен-саранын талдап керер болсак:

Актык байлау

^азак халкыныц кенеден калган ырымдарыныц бiрi- киелi деп санаган агаш бутала-рына, тау-тастарга актык байлау ырымы.

Таудан саркырап агып жаткан эртYрлi дертке шипа саналатын арасан суына шипа iздеп келiп-кететiн адамдар арасан басына келгенде колдарында бiрер карыс ак шYперек-терiн (маталарын) ала келiп ондагы агаштарга, тастарга байлап кетедi. Ол кебшесе ак мата байлагандыктан «актык байлау» деп аталган болса керек. Сонымен катар касиеттi деп сана-

латын шипажайга, булак - бастаудьщ басына барганда, бшк таулардан аман-есен асып ет-кенде адамдардьщ, бута-агаш, тастарга акты; байлап жатканына да талай рет куэ болдык.

Акты; байлау ырымы мунымен гана шектелмейдi. Жаца кетерген шацыракка, жYЙрiк аттыц жал-куйрыгына т.б. кептеген дYниелерге ырымдап актык байлайды. Ырымныц негiзi емiрде ак пен кара катар жYредi, ак жаксылыктыц нышаны, ал кара жамандыктыц бел-rid деген угымга орай болса керек. Олай болса актык байлаудыц астарында, жаксы болу, жаксылыкка жору, жаксылыкты тiлеу пэлсапасы жатыр. Егер олай болса ^уран Кэрiмде-ri: «Жаксылыкка шакыру, жамандыктан тыю» эмiрiн еске алар болсак бул ырымнан сактанудыц кажетi жок тэрiздi. Ырым да осы эмiрге негiзделiп калыптаскан болуы да mym-

Жауырынмен жору-жорамалдау

Ет жегенде, жауырын CYЙегiн мужыганнан кейiн оган карап жорамал жасайды. Жа-уырынныц шуцкыр (шуцгыл) жагы терец болса, токшылык болады. Кыр жагы еткiр (пы-шактыц жYзi сиякты колды кесiп кететiндей) болса, жYЙрiк атымыз болады. Жауырын cy^ егiнiц кеужерi (етек жагы) кец болса кора толы усак малымыз болады деп жататын-ды.

«Жауырынныц практикалык мацызымен коса оныц сакральды кызмет эр тYрлi та-рихи кезецдерде тYрленiп, езгерiп бYгiнге жеттi. Кешпелiлердегi жауырынга карап бал ашу енерi жайлы алгашкы жазбаша дерек Г. Рубрук ецбегшен бастап бiраз мэлiметтер П.С. Пал-ласта кездескенiмен, оныц шю сырына назар аударылмайды. Бiздiц зерттеуiмiзше кешпелi журттардагы жауырынныц ею тYрлi сакральды кызыметi бiзге белгш жэне оныц атауы да осыган сэйкес: Казактар «жауырын карау» жэне «жауырын жагу», кыргыздар «далы ^руу» жэне «далы кYЙгYЗYY» немесе «далы жагу», ал мацгол тектес журттарда «далаар харах», «тYлсэн далны шинжилгээ» («Дал»-деп жауырынды айтады-автор) деп атайды [2]. Соцгылары ертегенiн «кара жауырын», кYЙдiрiлмегенiн «ак жауырын» деп атайды. Со-нымен бiрге бул журттарда жауырынмен бал ашу тэсiлдерi, орындалуы, техникасы мен болжау туспалдары уксас келедi. Сез болып отырган CYЙектiц бiрiншi кызметi, эрi ец кенес жауырынды «жагу» аркылы сэуле ашу, ягни, CYЙектi оттыц жалынына кактаганда пайда болган сызат, жолактарга (бедерлерге) карап бал ашады [3] деп жазды. Осыган орай жауырынмен жору ырымы кешпелi казак, муцгыл, кыргыз журттарына ортак ырым екендшн бiлемiз.

Yй сыртына ак шашу (айран, сут цую)

Абай атамыз <Жраз сез казактыц тYбi кайдан шыкканы жайлы» ецбегiнде: «ДYниеде не нэрсенщ себебiне кезi жетпесе, сол нэрсеш Кудай кылып, дiн тутатын эдеттердiц саркы-нын бiз де кей жерлерде кергенiмiз бар. Жазгутырым кYн эуелi кYркiрегенде катындар шемiшiмен YЙдiц сыртынан урып «CYт кеп, кемiр аз» дегендерi сиякты. «Кудайга шYкiр, бул кYнде жогалып бара жатканга уксайды» - дейдi. Абай атамыздыц шYкiр еткен бул ырымды Бай-Элкенiц кыр сумындарында мал соцында жYретiн эжелер мен апаларымыз ^m^Yi'mre дейiн жасайды. Бул жалпы олардыц санасына орныккан ырым деуге болады.

Кектемнщ алгашкы кYн кYркiреген кезшде эже-аналар шемiшiмен айран, CYтiн ала жYгiрiп киiз YЙдiц Yстiне шашып «ак мол болсын, пэле- жала жерге енсш!» дейдi. Олардан бул ютщ себебiн сураганда «бiз Yлкендерiмiзден осылай кердiк, кергенiмiздi жасаймыз» - дейдь Элбетте, бул ырымныц астарында да молшылык, береке тiлеген жаксы ниет жатка-ны белгiлi. Оныц тагы бiр кыры алдагы жазда кургакшылык болмасын деген тiлегiн, осы-лайша кектемде алгашкы кYн ^рюрей бере жауын-шашын кеп болып, ырыс-береке, ай-ран-CYттiц мол болуын, токшылык болуын тiлеген дуга-жоралгы деп караганымыз жен [4].

Ай кергенде д^а жасау

Жаца туган айды кергенде аталар мен эжелер былай деп бата (дуга) жасаганынын

керш еспк, эрi бул ырым бYгiнгi сол калпы сакталып келе жатканыныц куэсiмiз: «Шамшэ (бисмиллаh), Ай кердш, Аман кердiк. Ескi ай еарке, Жаца ай жарылка. Айдан аман,

Жылдан есен болайык» - деп колын жайып, дугасын жасап, бетiн сипайтын эдет бар едi. Ал бул дугадан да табигатка, ай мен ^нге, оныц тылсым кYшiне сенiп, эрбiр жаца туган айдан жаксылык тшеген акпейiл бабаларымыздыц баладай пэк акниет кылац бередi.

Бес1к аластау

Жыл мезгiлiне сай кешiп-конып жYретiн Бай-Элкедеп малшы казактардыц тур-мысында осы турмыска лайыкталып талдан жасалган жещл агаш бесiктер эр YЙде бар. Эже-аналар нэрестенi белер алдында бесшн жасап болганнан кейiн арщке тамызып «алас- алас!» - деп беактщ баланы белейтiн бетiн Yш мэрте айналдырып отпен аластап: «Алас-алас, баладан алас, Иес келдi, пэлесi кеш. Алас- алас, бэледен алас, Кезi жаманныц кезiнен алас. Тш жаманныц тiлiнен алас...» - дейдь

Аластау - оттыц киелi касиетше сенуден пайда болган тазарту тэсш, ушыктаудыц бiр тYрi екендiгi белгш.

Аластау - казактар арасында кене дэуiрден келе жаткан анимистiк жэне тотемдш наным-сенiмге негiзделдi.

Аластау - адамдарды бэле-жаладан, кез тию, суктан сактауга багытталган эртYрлi эрекеттер аркылы аткарылады. Оттыц кемегiмен жасалады. Алас сезЫц тYбiрi, алас «от» деген магынаны бiлдiредi. Сонда аластау рэсiмi ежелден орныккан отка табыну жосынынан бастау алады деуге болады. Ауру-сыркаудыц бэрi адамга жын-шайтан, албасты, эзэзш мен перiлердiц согуынан жабысады деп саналгандыктан, эрбiр кешкен сайын кшз YЙдi де, мал-ды да, мYлiктi де аластайды. От тутатып онымен бесiктi, босаганы, тагы баска жерлердi аралата «алас, алас, ауру-сыркаудан алас, тiл мен кезден алас» деген сиякты магиялык сез-дер айтады [5].

Кенекез кариялар сумен калай тазалансац отпен де солай тазалануга болатынын айтады. Ягни оттыц тазалаушы рел аткаратынын алга тартады. Бурыцгы кезде киiз YЙде, электр жарыгы болмагандыктан бесiкте, коцыз, курт-кумырска болып, балага зиянын ти-пзу ыктималы болгандактан от жагып жарык тYсiрiп карайтын болган деген пшрлер де айтылады.

Аластаумен астарлас тiлге тиек етерлш ырымныц бiрi - ушыктау. Басынан кайгылы окига, жаман жайт орын алган кiсiнi алгаш YЙге кiргiзерде, эжелерiмiз курым киiздерiн отка тутатып «ушык, ушык, пэледен аулак» - деп оныц Yстi-басы, бет-аузын аластайды. Со-нымен катар кезге байкаусызда ши, бута, кокыс тшп кеткенде де «тфэ-тфэ! ушык-ушык» деп ушыктап жiбередi.

Бай-Элке казактарыныц емiрiнде бYгiнге дейiн сакталып келе жаткан кене ырым-тый-ымдар мен наным-сенiмдерi «рухани емiрiндегi бiр ерекшелiгi ретшде олардыц казактыц тел тума наным-сешмдерш, салт-саналарын сактап келумен бiрге ислам дЫ рэсiмдерi езара сiцiсiп, астасып калыптасып кеткендiгi айтуга болады» [6]. Сондыктан да бiз бул ырым-тиым, жоралгыларга тYсiнiстiкпен эрi курметпен карауга тиiспiз.

Эдебиеттер т1з1м1

1 Бай-Элгий мэдениет . Бай-Элгий аймак баспасы, Элгий-1960, 78-бет.

2 Бабакумар Хинаятулы. Жауырынныц сакральды кызметшщ тарихи-этномэдени сема-тикасы.//Ш¥гыла.-2011.-№°1(168)-9-19 б.

3 Нигмет А. Моцголия казактарыныц этнографиялык зерттелу мэселелерi, магистiрлiк диссертация, 54-б.

4 ^ожанияз ^апасулы, казак халкыныц салт-дэстYрлерi, Элгий, 2008.

5 «^азактыц этнографиялык категориялар, угымдар мен атауларыныц дэстYрлi жYЙесi». [Электрон.ресурс]. - URL: http://el.kz/ (Карастырылу мерзiмi: 11.10.2019).

6 Мантаева.А.Е Шетелдеп казак диаспорасыныц дши кезкарасы: ^ытай мен Монголия мысалында. Диплом жумысы. - Астана. - 2018. - 29 б.

А. Сейтмурат, Н.Е. Кайырбеков

Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, Нур-Султан,

Казахстан

Несколько слов о некоторых из суеверий и обычаев Баян-Улгийских казаков

Аннотация. Казахский народ суеверен. Все знают что культуа и традиция каждой страны, каждого региона по своему. В этой статье мы затронули тему о священных ритуалах казахов, которые живут в монгольских степей.

Ключевые слова:, Монгольские казахи, культура, суевер, белый ткань, баранья лопатка (анат), брызгать молока и кефир, знахарь колбель, опрыскивать.

A.Seitmurat, N.E. Khayyrbekov

L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

A few words about some of the superstitions and customs of Bayan-Ulgii Kazakhs

Abstract. Kazakh people are superstitious. Everyone knows that the culture and traditions of each country, each region in its own way. In this article we touched upon the sacred rites of Kazakhs living in the Mongolian steppes.

Key words: Mongolian Kazakhs, culture, superstition, tightness, anat blade, milk gifts, cradle elimination, medical herpes.

References

1 Bai-Olgiy madeniety [Bai-Ulgiy culture] (Bai-Ulgii regional publishing house, Olgiy 1960, p.78).

2 Babakumar Hinayatuly [Babakumar Khinayatovich]. Zhauyrynnyn sakral'dy kyzmetinin tarihi-ehtnomadeni sematikasy [Historical and ethnocultural semantics of the sacred function of the shoulder], Shugyla [Radiation]. 1(168), 9-19 (2011).

3 Nigmet A. Mongoliya qazaqtarynyn ehtnografiyalyk zerttelu maseleleri [Problems of ethnographic research of the Kazakhs of Mongolia,]. Master's dissertation. p. 54. [In Kazakh]

4 Qozhaniyaz Qapasuly Qazaq qalqynyn salt-dasturleri [Customs and traditions of the

Kazakh people] (Olgiy, 2008).

5 Qazaqtyn ehtnografiyalyq kategoriyalar, ugymdar men ataularynyn dasturli zhujesi [The traditional system of Kazakh ethnographic categories, concepts and names]. [Electron. resource]. Available at: http://el.kz/ ( Accessed: 11.10.2019).

6 Mantayeva. A.E, Sheteldegi qazaz diasporasynyn dini kozqarasy: Qytai men Mongoliya mysalynda [Religious views of the Kazakh diaspora abroad: on the example of China and Mongolia], Graduate work. (Astana, 2018, p. 29).

Автор туралы мэл1мет:

Сейтмурат А. - Элеуметпк гылымдар факультет! дштану кафедрасыньщ магистранты, Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ултты; университет^ Янушкевич кеш. 6, Нур-Султан, ^азакстан.

Цайырбеков Н.Е. - PhD (доктор), Элеуметпк гылымдар факультет дштану кафедра-сыныц доценту Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия ултты; университету Янушкевич кеш. 6, Нур-Султан, ^азакстан.

Seitmurat A.-Magister of Social Science Department of Religious Studies, L.N.Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan.

Khayyrbekov N.E. - PhD (doctor) associate Professor of Social Science Department of Religious Studies, L.N.Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan.

«Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дштану» сериясы журналында макала жариялау ережес1

1. Журнал максаты. Мукият тексеруден еткен, гылыми кундылыктары бар тарих, археология, антропология, философия жэне дштану салаларыньщ барлык багыттары бой-ынша материалдар жариялау.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Журналда макала жариялаушы автор макаланыц кол койылган бiр дана кагаз нускасын Гылыми басылымдар белiмiне (редакцияга, мекенжайы: 010008, ^азакстан Ре-спубликасы, Нур-Султан каласы, Сэтпаев кешесi, 2, Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университету Бас гимарат, 402 кабинет) жэне vest_hist@enu.kz электрондык по-штасына Word форматындагы нускасын жiберу кажет. Макала мэтшшщ кагаз нускасы мен электронды нускалары бiрдей болулары кажет.

3. Макалалар казак, орыс, агылшын тшдершде кабылданады. Сонымен катар, ав-тор(лар) шеспе хат усынуы керек.

Автордыц колжазбаны редакцияга жiберуi макаланыц Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ хабаршысында басуга келiсiмiн, шетел тiлiне аударылып кайта басылуына келiсiмiн бiлдiредi. Автор макаланы редакцияга ж1беру аркылы автор туралы мэлiметтiц дурыстыгына, макала кешiрiлмегендiгiне (плагиаттыц жоктыгына) жэне баска да зацсыз кешiрмелердiц жоктыгына кетлдеме бередi.

4. Макаланыц келемi 18 беттен аспауга тиiс (10 беттен бастап).

Макаланыц курылымы

5. ХГТАР http://grnti.ru/ - бiрiншi жолдыц сол жактауында;

Автор(лар)дыц аты-женi - жолдыц ортасында;

Мекеменiц толык атауы, каласы, мемлекет (егер авторлар эртYрлi мекемеде жумыс жасайтын болса, онда эр автор мен оныц жумыс мекемесi касында бiрдей белгi койылу керек) - жолдыц ортасында;

Автор(лар)дыц E-mail-ы - жакша iшiнде, курсивпен, жолдыц ортасында;

Макала атауы - жолдыц ортасында;

Аннотация (100-200 сез; макаланыц атауын мейлшше кайталамауы кажет; эдебиет-терге сiлтемелер болмауы кажет; макаланыц курылысын (кiрiспе, макаланыц максаты, мш-деттерi, карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдiстерi, нэтижелер/талкылау, корытынды) сактай отырып, макаланыц кыскаша мазмуны берiлуi кажет).

ТYЙiн сездер (6-8 сез не сез тркеа). ТYЙiн сездер макала мазмунын керсетiп, мейлшше макала атауы мен аннотациядагы сездердi кайталамай, макала мазмунындагы сез-дердi колдану кажет. Сонымен катар, акпараттык^здеспру жYЙелерiнде макаланы жецiл табуга мYмкiндiк беретiн гылым салаларыныц терминдерiн колдану кажет.

Непзп мэтiн макаланыц максаты, мшдеттеру карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдютеру нэтижелер/талкылау, корытынды белiмдерiн камтуы кажет - жола-ралык интервал - 1, азат жол «кызыл жолдан» - 1,25см, беттеу жолагы - енiне сай жасалады.

Таблица, суреттер - аталганнан кейiн орналастырылады. Эр таблица, сурет касында оныц аталуы болу кажет. Сурет айкын, сканерден етпеген болуы керек.

Жалпы колданыста бар аббревиатуралар мен кыскартулардан баскалары мiндеттi тYPде алгаш колданганда тYсiндiрiлуi берiлуi кажет.

^аржылай кемек туралы акпарат бiрiншi бетте керсетiледi.

Эдебиеттер тiзiмi. Мэтшде эдiбиеттерге сiлтемелер тiкжакшаFа алынады. Мэтшдеп эдебиеттер тiзiмiне сiлтемелердiц номерленуi мэтшде колданылуына катысты жYргiзiлiде: мэтiнде кездескен эдебиетке алFашкы сiлтеме [1] аркылы, екiншi сiлтеме [2] аркылы т.с.с. жYргiзiледi. Кiтапка жасалатын сiлтемелерде колданы!етан бетттерi де керсетiлуi керек (мысалы, [1, 45 бет]). ЖарияланбаFан ецбектерге сiлтемелер жасалмайды. Сонымен катар,

рецензиядан етпейтш басылымдарга да сiлтемелер жасалмайды (эдебиеттер Ti3iMiH, эдеби-еттер т1з1мшщ агылшынша эзiрлеу Yлгiлерiн журнал http: // bulhistphaa.enu.kz сайтындагы макаланы рэамдеу Yлгiсiнен карацыз).

6. Макала соцындагы эдебиеттер тiзiмiнен кейiн библиографиялык мэлiметтер орыс жэне агылшын тiлiнде (егер макала казак тшнде жазылса), казак жэне агылшын тiлiнде (егер макала орыс тшнде жазылса), орыс жэне казак тшнде (егер макала агылшын тшнде жазылган болса).

Авторлар туралы мэлiмет: автордьщ аты-женi, гылыми атагы, кызметi, жумыс орны, жумыс орныныц мекен-жайы, телефон, e-mail - казак, орыс жэне агылшын тшдерш-де толтырылады.

7. ^олжазба мукият тексерiлген болуы кажет. Техникалык талаптарга сай келмеген колжазбалар кайта ецдеуге кайтарылады. ^олжазбаныц кайтарылуы оныц журналда ба-сылуына жiберiлуiн бiлдiрмейдi.

Редакцияга тYCкен макала жабык (анонимдi) тексеруге жiберiледi. Барлык рецензи-ялар авторларга жiберiледi. Автор (рецензент макаланы тYзетуге усыныс берген жагдайда) ецдеп кайта, колжазбаныц тYзетiлген нускасын редакцияга кайта жiберуi кажет. Рецензент жарамсыз деп таныган макала кайтара карастырылмайды. Макаланыц тYзетiлген нускасы мен автордыц рецензентке жауабы редакцияга жiберiледi.

Пiкiрi макулданган макалаларды редколлегия алкасына талкылап, басуга келiседi.

8. Телемакы. Басылымга руксат етiлген макала авторларына телем жасау туралы ескертiледi. Телем келемi 4500 тенге - Л.Н. Гумилев атындагы Е¥У кызметкерлерi Yшiн жэне 5500 тенге баска уйым кызметкерлерiне.

Реквизиттер:

1)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кнп 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16

Кнп 859 - за статьи

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.

Provision on articles submitted to the journal "Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Historical Sciences. Philosophy. Religion Series"

1. Purpose of the journal. Publication of carefully selected original scientific works in the direction of history, anthropology, archeology, philosophy, religious studies.

2. An author who wishes to publish an article in a journal must submit the article in hard copy (printed version) in one copy, signed by the author to the scientific publication office (at the address: 010008, Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan, Satpayev St., 2. L.N. Gumilyov Eurasian National University, Main Building, room 402) and by e-mail vest_hist@enu.kz in Word format. At the same time, the correspondence between Word-version and the hard copy must be strictly maintained. And you also need to provide the cover letter of the author(s).

3. Language of publications: Kazakh, Russian, English.

Submission of articles to the scientific publication office means the authors' consent to the right of the Publisher, L.N. Gumilyov Eurasian National University, to publish articles in the journal and the re-publication of it in any foreign language. Submitting the text of the work for publication in the journal, the author guarantees the correctness of all information about himself, the lack of plagiarism and other forms of improper borrowing in the article, the proper formulation of all borrowings of text, tables, diagrams, illustrations.

4. The volume of the article should not exceed 18 pages (from 10 pages).

Structure of the article (page - A4 format, portrait orientation, page margins on all sides - 20 mm. Font: type - Times New Roman, font size - 14)

5. GRNTI http://grnti.ru/ - first line, left

Initials and Surname of the author (s) - center alignment, italics Full name of the organization, city, country (if the authors work in different organizations, you need to put the same icon next to the name of the author and the corresponding organization) -center alignment, italics

Author's e-mail (s)- in brackets, italics

Article title - center alignment,bold Abstract (100-200 words, the article title should not repeat in the content, it should not contain bibliographic references, it should reflect the summary of the article, preserving the structure of the article - introduction, problem statement, goals, history, research methods, results /discussion, conclusion).

Key words (6-8 words/word combination. Keywords should reflect the main content of the article, use terms from the article, as well as terms that define the subject area and include other important concepts that make it easier and more convenient to find the article using the information retrieval system).

The main text of the article should contain an introduction, problem statement, goals, history, research methods, methodology, results / discussion, conclusion - line spacing - 1, indent of the "red line" -1.25 cm, alignment in width.

Tables, figures should be placed after the mention. Each illustration should be followed by an inscription. Figures should be clear, clean, not scanned.

All abbreviations, with the exception of those known to be generally known, must be deciphered when first used in the text.

Information on the financial support of the article is indicated on the first page in the form of a footnote.

References. In the text references are indicated in square brackets. References should be numbered strictly in the order of the mention in the text. The first reference in the text to the literature should have the number [1], the second - [2], etc. The reference to the book in the main text of the article should be accompanied by an indication of the pages used (for example, [1, 45

p.]). References to unpublished works are not allowed. Unreasonable references to unreviewed publications (examples of the description of the list of literature, descriptions of the list of literature in English, see below in the sample of article design).

6. At the end of the article, after the list of references, it is necessary to indicate bibliographic data in Russian and English (if the article is in Kazakh), in Kazakh and English (if the article is in Russian) and in Russian and Kazakh languages (if the article is English language).

Information about authors: surname, name, patronymic, scientific degree, position, place of work, full work address, telephone, e-mail - in Kazakh, Russian and English.

7. The article must be carefully verified. Articles that do not meet technical requirements will be returned for revision. Returning for revision does not mean that the article has been accepted for publication.

Work with electronic proofreading. Articles received by the Department of Scientific Publications (editorial office) are sent to anonymous review. All reviews of the article are sent to the author. The authors must send the proof of the article within three days. Articles that receive a negative review for a second review are not accepted. Corrected versions of articles and the author's response to the reviewer are sent to the editorial office. Articles that have positive reviews are submitted to the editorial boards of the journal for discussion and approval for publication. Periodicity of the journal: 4 times a year.

8. Payment. Authors who have received a positive conclusion for publication should make payment (for ENU employees - 4,500 tenge, for outside organizations - 5,500 tenge). Requisites are posted on the journal's website.

Requisites:

1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.

Положение о рукописях, представляемых в журнал «Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия: Исторические науки.

Философия. Религиоведение»

1. Цель журнала. Публикация тщательно отобранных оригинальных научных работ и обзоров книг по направлениям: история, антропология, археология, философия, религиоведение.

2. Автору, желающему опубликовать статью в журнале необходимо представить рукопись в твердой копии (распечатанном варианте) в одном экземпляре, подписанном автором в Отдел научных изданий (по адресу: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Сатпаева, 2, Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, Учебно-административный корпус, каб. 402) и по e-mail vest_hist@enu.kz. При этом должно быть строго выдержано соответствие между Word-файлом и твердой копией. Также авторам необходимо предоставить сопроводительное письмо.

Язык публикаций: казахский, русский, английский.

3. Отправление статей в редакцию означает согласие авторов на право Издателя, Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, издания статей в журнале и переиздания их на любом иностранном языке. Представляя текст работы для публикации в журнале, автор гарантирует правильность всех сведений о себе, отсутствие плагиата и других форм неправомерного заимствования в рукописи, надлежащее оформление всех заимствований текста, таблиц, схем, иллюстраций, а также дает согласие на проверку уникальности текста статьи.

4. Объем статьи не должен превышать 18 страниц (от 6 страниц).

5. Схема построения статьи (страница - А4, книжная ориентация, поля со всех сторон - 20 мм. Шрифт: тип - Times New Roman, размер (кегль) - 14):

МРНТИ http://grnti.ru/ - первая строка, слева.

Инициалы и Фамилию автора(ов)- выравнивание по центру, курсив

Полное наименование организации, город, страна (если авторы работают в разных организациях, необходимо поставить одинаковый значок около фамилии автора и соответствующей организации). Е-mail автора(ов) - в скобках, курсив.

Название статьи - выравнивание по центру полужирным шрифтом

Аннотация (100-200 слов; не должна содержать формулы, по содержанию повторять название статьи; не должна содержать библиографические ссылки; должна отражать краткое содержание статьи, сохраняя структуру статьи - введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы).

Ключевые слова (6-8 слов/словосочетаний). Ключевые слова должны отражать основное содержание статьи, использовать термины из текста статьи, а также термины, определяющие предметную область и включающие другие важные понятия, позволяющие облегчить и расширить возможности нахождения статьи средствами информационно-поисковой системы).

Основной текст статьи должен содержать введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы - межстрочный интервал - 1, отступ «красной строки» -1,25 см, выравнивание по ширине.

Таблицы, рисунки необходимо располагать после упоминания. С каждой иллюстрацией должна следовать надпись. Рисунки должны быть четкими, чистыми, несканированными.

Все аббревиатуры и сокращения, за исключением заведомо общеизвестных, должны быть расшифрованы при первом употреблении в тексте.

Сведения о финансовой поддержке работы указываются на первой странице в виде сноски.

Список литературы. В тексте ссылки обозначаются в квадратных скобках. Ссылки должны быть пронумерованы строго по порядку упоминания в тексте. Первая ссылка в тексте на литературу должна иметь номер [1], вторая - [2] и т.д. Ссылка на книгу в основном тексте статьи должна сопровождаться указанием использованных страниц (например, [1, 45 стр.]). Ссылки на неопубликованные работы не допускаются. Нежелательны ссылки на нерецензируемые издания (примеры описания списка литературы, описания списка литературы на английском языке см. на сайте журнала http: bulhistphaa.enu.kz в образце оформления статьи).

В конце статьи, после списка литературы, необходимо указать библиографические данные на русском и английском языках (если статья оформлена на казахском языке), на казахском и английском языках (если статья оформлена на русском языке), на русском и казахском языках (если статья оформлена на английском языке).

Сведения об авторах: фамилия, имя, отчество, научная степен, должность, место работы, полный служебный адрес, телефон, e-mail - на казахском, русском и английском языках.

6. Рукопись должна быть тщательно выверена. Рукописи, не соответствующие техническим требованиям, будут возвращены на доработку. Возвращение на доработку не означает, что рукопись принята к опубликованию.

7. Работа с электронной корректурой. Статьи, поступившие в Отдел научных изданий (редакция), отправляются на анонимное рецензирование. Все рецензии по статье отправляются автору. Статьи, получившие отрицательную рецензию к повторному рассмотрению не принимаются. Исправленные варианты статей и ответ автора рецензенту присылаются в редакцию. Статьи, имеющие положительные рецензии, представляются редколлегии журнала для обсуждения и утверждения для публикации.

Периодичность журнала: 4 раза в год.

8. Оплата. Авторам, получившим положительное заключение к опубликованию необходимо произвести оплату по следующим реквизитам (для сотрудников ЕНУ им. Л.Н. Гумилева -4500 тенге, для сторонних организаций - 5500 тенге):

Реквизиты:

1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16, Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16 Кнп 859.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Редактор:

Шыгарушы редактор: Дизайн:

Е.Б. Сыдыков Ж. Жумабекова Ж. Жумабекова

Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дiнтану сериясы. -2019. - 4(129). - Нур-Султан: Е¥У 126 б. Шартты б.т. - 7 Таралымы - 20 дана

Мазмунына типография жауап бермейЫ.

Редакция мекенжайы: 010008, Нур-Султан к., Сатпаев кешеа, 2. Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетi Тел.: +7(7172) 709-500 (шю 31-457) Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ баспасында басылды

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.