CC BY
5БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА МАТЕМАТИКАЛЫЩ ДАГДЫЛАРЫН БАГАЛАУ (EGMA) 1ЗДЕН1С1Н 0ТКЕЗУДЩ МАЦСАТ ПЕН М1НДЕТТЕРШЩ МАЦЫЗЫ
Джураева Пердегул Саидовна
Науаи облысты; халыкка бiлiм беру кызметкерлерш кайта дайындау жэне олардьщ бiлiгiн жетшдiрудщ аймакты; орталыгы,
«Мектепке дейiнгi, бастауыш жэне арнайы бшм беру методикалары»
кафедрасы доцент м/а https://doi.org/10.5281/zenodo.6814394 Аннотация. Шетелдт б1л1м беру саласындагы халыцаралыц зерттеулер мен багалар негурлым терец ауцымда, бастауыш сынып мугалгмдергнгц шыгармашылыц ойлауын, зияткерлж ойлау дагдыларын дамыту, кэЫби инновациялыц тэсыдер неггзтде бшм беру процест гылыммен жэне вндгргспен тигмдг интеграциялауды цамтамасыз етуге багытталган ic-шараларды уйымдастыру, оларды оцыту кезецдертде цолдану. сэйкес бiлiмдi, дагдыларды жэне ЦYЗыреттiлiктi Yздiксiз дамыту. TyrnHdi свздер: жеке ойлау, эффект, бшм, шетелдт бшм.
BOSHLANG'ICH SINFLARDA MATEMATIKA KO'NIKMALARNI BAHOLASHNING (EGMA) MAQSAD VA VAZIFALARINING AHAMIYATI Annotatsiya. Xorijiy ta'lim sohasidagi xalqaro tadqiqotlar va baholashlarni chuqurroq miqyosda o'rganish, boshlang'ich sinf o'qituvchilarining ijodiy tafakkurini, intellektual fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish, kasbiy innovatsion yondashuvlar asosida o'quv jarayonining fan va ishlab chiqarish bilan samarali integratsiyalashuvini ta'minlashga qaratilgan tadbirlarni tashkil etish, ularning malaka talablariga muvofiq bilim, ko'nikma va kompetensiyalarini uzluksiz rivojlantirish bosqichlariga tatbiq etish zamonaviy ta'lim va tarbiyaningasosiy manbaidir. Kalit so'zlar: intellektual fikrlash, samaradorlik, ta'lim, xorijiy ta'lim.
ЗНАЧИМОСТЬ ЦЕЛЕЙ И ЗАДАЧ ПРОВЕДЕНИЯ ПОИСКА ОЦЕНКИ МАТЕМАТИЧЕСКИХ НАВЫКОВ (EGMA) В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ Аннотация. Мероприятия, направленные на более глубокое изучение международных исследований и оценок в сфере зарубежного образования, развитие творческого мышления, интеллектуальных мыслительных способностей учителей начальных классов, эффективную интеграцию образовательного процесса с наукой и производством на основе организации профессиональных инновационных подходов, применение доведение их знаний, навыков и компетенций до этапов непрерывного развития в соответствии с квалификационными требованиями является основным источником современного образования и воспитания.
Ключевые слова: интеллектуальных мыслительных, эффективнось, образования, зарубежного образования.
THE IMPORTANCE OF THE GOALS AND OBJECTIVES OF PASSING THE SEARCH FOR MATHEMATICAL SKILLS ASSESSMENT (EGMA) IN PRIMARY
SCHOOLS
Abstract. Activities aimed at a deeper study of international studies and evaluations in the field of foreign education, development of creative thinking, intellectual thinking abilities of primary school teachers, effective integration of the educational process with science and production based on professional innovative approaches organization, application of their
knowledge, skills and competencies to the stages of continuous development in accordance with qualification requirements is the main source of modern education and training. Keywords: efficiency, intellectual thinking, education, foreign education.
К1Р1СПЕ
Эзбекстан Республикасыньщ 2020 жылгы 23 кыр^йектеп "Бшм беру туралы" Зацы, Эзбекстан Республикасын одан эрi дамыту туралы «^озгалыстар стратегиясы туралы» 2017 жылгы 7 акпандагы ПП №4947, Эзбекстан Республикасы Министрлер Кабинетшщ «Жалпы орта жэне орта арнайы, кэсштш бiлiм берудщ мемлекеттiк бiлiм беру стандарттарын бекiту туралы» 2017 жылгы 6 сэуiрдеri №187 каулысы , «Эзбекстан Республикасыныц халыкка бiлiм беру жYЙесiн 2030 жылга дейiнгi даму Тужырымдамасын бекiту туралы» 2019 жылгы 29 сэуiрдеri № ПП-5712 Жарлыгы, 28 январьдагы 2022 жыл «2022-2026 жылга арналган жаца Эзбекстанныц даму стратегиясы» туралы ПФ-60 Республикасы Президентшщ Жарлыгыныц IV багыты 42-максаты непзшде бiлiм беру саласындагы тYбегейлi инновациялык eзгерiстер бастауыш бiлiм беру пэндерш окытуга да CYбелi сапа мен тшмдшкп енгiзудi талап етуде.
1ЗДЕН1С МАТЕРИАЛДАРЫ МЕТОДОЛОГИЯСЫ
Шетелдiк бiлiм берудеп халыкаралык iзденiстер мен багалаулар туралы терещрек аукымда тэжiрибесiн YЙрену, бастауыш сынып мришмдершщ шыгармашылык ойлауы, интеллектуалды ойлауын дагдыларын дамыту, бiлiм беру YДерiсiн гылыммен жэне eндiрiспен тиiмдi интеграциялауды камтамасыз етуге багытталган ю-шараларды уйымдастыру, бiлiктiлiк талаптарына сэйкес бастауыш сынып мугал1мдершщ кэсiби инновациялы; тэсшдерге негiзделген бiлiм, бiлiк, дагды мен компетенцияларын Yздiксiз даму сатыларына жYгiну - заманауи тэлiм мен тэрбиенщ басты кайнар кeзi болмак. Соныц бiрi ретiнде халыкаралык децгейде А^Штыц USAID ужымымен бiргелiкте халыкка бшм беру министрлш колдауымен 2 жэне 4-сыныптарда математикалык дагдыларын аныктау мен багалау максатында EGMA багдарламасы бойынша тeмендегiше ж^мыстар аткарылуда:
Мэлiметтердi топтау кдоалдары: Бастауыш сыныптарда математика дагдыларын багалау (EGMA) ауызекi тYрде 2-шi сынып окушылары арасында eткiзiледi. Топтарда Математиканы багалау кагазга негiзделген тест 4-сыныпта eткiзiледi. Мэлiметтер планшет/Tangerine-ге багалаушылар тарапынан енгiзiледi.
1ЗДЕН1С НЭТИЖЕЛЕР1
2-сынып EGMA кiшi мiндеттерi.
Кiшi мшдет формалары: Сандардыц ерекшелiгiн бiлуi; Жетюпейтш сан; ^осу (2 дэреже); Азайту (2 дэреже); Сeзбен берiлген мэселелер; Релацион тюрлеу; Кещспктеп к^рылым талдауы (3 eлшемдi). Окушылардыц кабiлеттерi тeмендеriше кeрiнiс табады: Окушы эрбiр ею саннан туратын жинакта Yлкенiрек санды айтады. Окушы жетiспейтiн санды айтады (катардагы сандар iшiнен). Окушы ею тацбалы сандарды косу есептеулерiн шеше алады. Окушы екi тацбалы сандарды азайту есептеулерш шеше алады. Окушы сeздер мен кыска eрнектер ^мегшде жазылган мэселелердi дауыстап шешеалады (тецдеу ^р^анден есептеулерден ерекшеленген тYPде). Окушы акыл математикасы мен пiкiрлеу (косу мен азайту амалы орнына) ^мепнде тецдеудегi жетiспейтiн санды табады.
Окушы кещспктеп фигураны З^лшемдеп объекттерде бар болган квадратшалар/кубтар санын аныктап айта алады.
П1К1РТАЛАСТАР
Iзденiс пен мэлiметтер сапасы принциптерi:
Акылактык тургысынан
Принцип: Ризашылык; Aнoнимдiк; ^упиялылык; ^олайлы мухит.
Бул ненi ацгартады? - ^атысушыларды зерттеу туралы тиiстi тшде хабардар етiцiз, сонда олар eздерiнiц катысуын бiлiп, негiзделген шешiм кабылдайды. Адамды аныктау Yшiн пайдаланылуы мYмкiн акпаратты алмай-ак акпарат жинацыз. ^атысушыныц жеке басын жэне олар беретш акпаратты кауiпсiз сактацыз (коргалмаган немесе баскалар ашпаган). Баланыц нэтижелерi немесе жауаптары ата-аналармен, муFалiмдермен немесе баскалармен бeлiсiлмейдi. Бул iзденiс Yшiн неш ацгартады? - Сабакка катысу 100% ерштц Ешкашан баланы тест тапсыруга мэжбYрлемецiз. Окушылардыц аты ешкашан деректерге косылмайды; ID кодтары кездейсок тYPде жасалады. Баланыц нэтижелерi немесе жауаптары ата-аналармен, мрашмдермен немесе баскалармен бeлiсiлмейдi. Рейтинг eте мацызды емес; нэтижелер баланыц багасына/келес сыныпка eтуiне эсер етпейдь
Зерттеу жэне деректер сапасыныц принциптерi: Сенiмдiлiк
Принцип: Aнык; Аякталган; Жинакталган. Бул ненi ацгартады? - Жауаптар дэйект жэне накты турде жазылады. Барлык деректер жиналады жэне серверге жYктеледi. Процедуралар мен хаттамалардыц сакталуын камтамасыз ету Yшiн эркашан толык назар жэне камкорлык жасалады.
Бул iзденiс Yшiн ненi ацгартады? - Багалау кезшде багалаушылар мукият тыцдау керек; жауаптар мен реакцияларды дэлдiкпен жэне тшмдшкпен жазып алыцыз. Сурактарды, акпаратты немесе тeте жолдарды жiберiп алмацыз. Багалаушылар деректердi жинау процедураларына жэне тасымалдау хаттамаларына/ережелерiне ерекше назар аударады.
Зерттеу жэне деректер сапасыныц принциптерг ^олдану
Принцип: Стандартталган ереже; Кездейсок iрiктеу / Тацдау. Бул ненi ацгартады? -Деректердi жинауда туракты хаттамалар мен процедуралар орындалады. Конкурска катысудыц тец мYмкiндiктерiн калай камтамасыз ету керек. Бул iзденiс Yшiн неш ацгартады? - Багалаушылар барлыгын бiрдей жасап, багалау хаттамасыныц багдарламасын катац сактауы керек; деректердi жинау топтары мектепке бару орындарын YЙлестiру бойынша нускауларды орындауы керек; бiз кейбiр балаларга баскаларга караганда кeбiрек ^мектесе алмаймыз - келiсiлгендей жаттыгу кезшде созбацыз, кыскартпацыз, кимылдарды жэне т.б. Мектеп басшылары багалау Yшiн eз сыныбынан белгiлi бiр окушыларды ТАНДАМАЙДЫ. ^атысушылар кездейсок тацдалады жэне белгшенген сыныптардагы барлык балалардыц катысуга тец мYмкiндiгi бар.
Зерттеу жэне деректер сапасыныц принциптерг ^упиялылык
Принцип: Шынымды айтсам; Бейтарап. Бул ненi ацгартады? - ол жеке пайымдауды немесе пiкiрдi коспайды; эдiл жэне тец катынас. Бул iзденiс Yшiн неш ацгартады? -Максат эр баланыц жаксы балл алуы емес; максаты - олардыц оку жэне математика туралы бшетш-бшмегенш аныктау. Окыту/коучинг жок! Бiз окытудыц кажетi жок -баланыц жумысын ешкашан тYзетпецiз немесе тYсiндiрмецiз (жагымды немесе терiс).
Жумыс барысы: Сандарды ажырату
1.Окушы кiтапшасы. 2.Тэж1рибе - 2 мэселе. З.Уакыт белгiленбеген. 4.Эрбiр сандар жиынында «^ай сан Yлкен екенiн айт» нускаулыгын кайталацыз. 5.Ертерек токтату: катарынан терт кате жауап бергеннен кешн. 6. 5 секундта айтыцыз. Оны дурыс емес деп белгiлеп, келес мэселеге кешщз. 7.Планшеттi дурыс немесе кате / жауап жок деп белгшещз.
Сандарды дифференциалдаудагы упайларды есептеу бойынша кецестер
Бала Yлкенiрек/Yлкен санды айтуы керек. «Мше, мынау» деп нускау
аздык етедi. Yш тацбалы сандарда бала ауызша жауапта «жYЗ» сезiн айту керек. Мысал: 579
Бес жYЗ-i жетпiс тогыз [Д¥РЫС] Бес жYЗ жетпiс тогыз [Д¥РЫС] Бес жYЗ жетi тогыз [Б¥РЫС] Бес жетi тогыз [Б¥РЫС]
Этюзшу тэртiбi: жетiспейтiн сан
Окушы кггапшасы. Практика - 2 мэселе. Уакыты белгiленмеген.
Эрбiр жагдайда "Мунда кандай немiр бар?" кайтару. Ертерек токтату: катарынан терт кате жауап бергеннен кешн. 5 секундта айтыцыз. Дурыс емес белгшеп, келес такырыпка кешщз. Планшеттi дурыс немесе кате / жауап жок деп белгшещз.
Жетюпейтш сандарды санау бойынша кецестер
Бала ретсмен эр санды айтудыц кажет жок, бiрак каласа айта алады.
Мысал: 2 4 _ 8 бала "2, 4, 6, 8" немесе "6" деп айтуы мYмкiн.
Егер бала жетюпейтш санды айтпас бурын ретсмен барлык сандарды айтса, багалаушы балага бiр рет сыпайы тYрде айта алады: «Барлык сандарды айтудыц кажет жок, каласацыз, бiрден жауап бере аласыз».
Егер бала барлык сандарды айта берсе, онда багалаушы баланы токтатпауы керек.
Этюзшу тэртiбi: ^осу мен Азайту
2-децгей Окушы кiтапшасы. Окушыга кагаз бен калам берщз. Практикалык мэселелер жок. Уакыты белгшенмеген. Ерте токтату: катарынан терт кате жауаптан кешн. Егер окушы тшмаз стратегияны колданса, баладан «Оз мэселенi шешудiц баска жолын бiлесiз бе?» деп сурацыз. деп сурауыцыз мYмкiн. Егер окушы тшмаз стратегияны колдануды жалгастырса немесе мэселе бойынша 5 секунд Yзiлiс жасаса, солай айтыцыз. Жауапты дурыс емес деп белгшеп, келес суракка кешщз. Планшеттi дурыс немесе кате / жауап жок деп белгшещз. 2-децгейдеп косу жэне азайту кецестерi (тшмаз стратегияны пайдаланган кезде) Кейде окушылар тиiмсiз стратегиялармен есептердi шешуге тырысады. Ец кеп таралгандары: Белгiлеу жэне санау. Yлкен сандарды саусакпен санау. Бул тшмаз стратегияныц мысалы; бала мэселеш шешу Yшiн тек тацбаларды санауды пайдаланады (жэне бул кеп уакытты алады).
Эткiзiлу тэртiбi: Сезбен ернектелген мэселелер
Окушыларга кагаз, карындаш, есептегiштер берiцiз. Практика - 1 мэселе. Уакыты белгшенмеген. Ертерек токтату: катарынан терт кате жауап бергеннен кешн. Yндеу ережеск 5 секундтан кешн жэне бала есептепштерд^ саусактарды, кагазды немесе карындашты пайдаланбайды. Оны дурыс емес деп белгшеп, келес мэселеге кешщз. Егер
бала жумыс ютеп турса, бiрак шамамен бiр минуттан кейiн жауап бермесе. Оны дурыс емес деп белгiлеп, келесi мэселеге адшщз. Ауызша суракты окыганда Yзiлiс жасап, окушыныц Yлгерiмiн тексерiцiз; аркылы айтылган мэселелер тек бiр рет кайталануы мYмкiн. «Сен тYсiнесiц бе?» сурауга тура келуi мYмкiн. Планшетп дурыс немесе кате / жауап жок деп белгiлецiз.
Ауызша есептердi шешу Yшiн есептегiштердi пайдаланыцыз
Есептепштер кез келген кiшкентай болуы мYмкiн - тастар, газдалган шыны ыдыстар, тукымдар жэне т.б. Есептегiштердi мектепке экелуге аз жауаптысыз. Эткiзiлу тэрпбг Реляциялык ойлау.
Окушы кiтапшасы. Практика - 1 мэселе. Уакыты белгшенмеген. Ертерек токтату: катарынан тeрт кате жауап бергеннен кешн. Кeтермелеу ережеа: 10 секундтан кейiн жэне бала суракка жауап таппаса. Оны дурыс емес деп белгшеп, келесi мэселеге ^шщз. Планшеттi дурыс немесе кате / жауап жок деп белгшещз.
Реляциялык ойлауда упайларды есептеуге арналган кецестер
10 секундтагы негiзгi ереже eте мацызды. Бала ойланып немесе мэселеш шешiп жаткандай болып кeрiнсе де, багалаушылар 10 секундтан аз уакыт iшiнде «баска есептi карастырайык» дейдь НЕГЕ? Бул баланыц сандарды косу жэне азайту кабiлетiнiц eлшемi ЕМЕС. Бул парыз мэселесi жылдам жэне оцай есептер шыгару Yшiн карым-катынастык пайымдау мен психикалык математиканы колдана бiлу. Мысал: 11 + 6 - 6 =_
Бала "11, 12, 13, 14, 15, 16, 17" ш санап, 6 ны коспауы керек, кешннен "17, 16, 15, 14, 13, 12, 11ш санап 6 ны азайтпауы керек. Муныц орнына, бала 6-6=0 екендшн, жауабы болса "11" екенш жылдамдыкпен бiлуi керек.
Эткiзiлу тэрпбг Кецiстiктiк курылымды талдау(3D)
ЦОРЫТЫНДЫЛАУ
Окушы ютапшасы. Практика - 1 мэселе. Уакыты белгшенмеген. Ерте токтату жок. Мадактау ережеа: 5 секундтан кешн жэне егер бала суракка жауап бере алмаса. Оны дурыс емес деп белгшеп, келес мэселеге адшщз. Планшетп дурыс немесе кате / жауап жок деп белгшещз. Осы тургыдан eткiзiлген Бастауыш сыныптарда математика дагдыларын багалау (EGMA) iзденiс пен багалаудан корытынды шыгаратын болсак, ютеп шыгылган инструкция талабы мен критерийлерш егер тиiстi децгейде дурыс эрi сапалы уйымдастыра алсак, кYтiлген нэтижеге кол жетюзе аламыз.
REFERENCES
1. Эзбекстан Республикасыныц «Бiлiм туралы» Зацы. (2020 жылы 23 кыр^йекте кабылданды).
2. Эзбекстан Республикасын одан api дамыту туралы «^озгалыстар стратегиясы туралы» 2017 жылгы 7 акпандагы 1111 №4947
3. Эзбекстан Республикасы Министрлер Кабинетиниц «Жалпы орта орта арнайы, кэсiптiк бiлiм берудщ мемлекеттiк бшм беру стандарттарын бекiту
4. 2017 жылгы 6 сэуipдеri No 187 каулысы.
5. «Эзбекстан Республикасыныц халыкка бiлiм беру жYЙесiн 2030 жылга дейiнгi даму Тужырымдамасын бекiту туралы» 2019 жылгы 29 сэуipдеri № ПП-5712
6.
7.
9.
10.
11. 12. 13.
28 январьдагы 2022 жыл «2022-2026 жылга арналган жаца Эзбекстанныц даму стратегиясы» туралы ПЖ-60 Республикасы Президентшщ Жарлыгы. М.Ахмедов, Н.Абдурахмонова, М.Ж^маев. Жалпы орта бшм беретiн мектептердщ 1-сыныбына арналган окулык. Ташкент, «Турон-Икбол», 2020 Н.Абдурахмонова, Л.Уринбаева. Жалпы орта бшм беретш мектептер 2-сыныпка арналган окулык. Ташкент. Янгиюль полиграф кызметi, 2018 ж. Н.У.Бикбаева. Жалпы орта бшм беретш мектептердщ 4-сыныбына арналган окулык. Ташкент, «Мрашм» баспасы. 2020.
Обучение младших школьников решению текстовых задач: Сборник статей / Сост. Н.Б. Истомина, Г.Г. Шмырева. - Смоленск, 2005. - 272 с. Results of EGRA / EGMA. USAID from the American people November, 2021 Эзбекстан Республикасыныц Халыкка бшм беру министрлш: www.uzedu.uz. http://www.rtm.uz - Республикалык бшм орта орталыгы сайты.
