CC BY
50УДК 343.553
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ КЫЛМЫСТЬЩ КОДЕКС1НЩ 136-БАБЫН ЖЕТ1ЛД1РУДЩ КАЖЕТТ1Л1Г1 ТУРАЛЫ МЭСЕЛЕЛЕР
Ботагез Тем1рболатк;ызы Абулкаирова
Казац ецбек жэне элеуметтЫ цатынастар академиясы
цуцыцтыц пэндер кафедрасыныц ага оцытушысы,
Алматы ц., Цазацстан Республикасы; e-mail: [email protected]
Аннотация. Бул мацалада бала ауыстыру цурамыныц цылмыстыц-цуцыцтыц сипат-тамасы, атап айтсац, оныц цогамга цауттыт мен зардабы туралы свз етшеди Сонымен цатар,мацалада цурамныц барлыц элементтер1 жан-жацты ашып кврсетшед1. Бала ауыстыру цылмысын аныцтаудагы криминалистикалыц тэсшдер усынылады. Аталган цылмысты алдын алу мен болдырмауга багытталган шаралар атап втгледг. Бала ауыстыру цурамындагы «бала» угымыныц тYсiнiгi бергледг жэне баланы улттыц децгейде гана емес, халыцаралыц децгейде де цоргаудыц мацыздылыгы атап вт1лед1. Бала ауыстыру цылмысын жасайтын адамдардыц неггзгнен алганда медицина саласыныц мамандары мен жацадан туылган сэбидщ ата-анасы екендт атап вт1лед1. Кылмыстыц квб1несе жасырын нег1зде, ата-анасына б1лд1рмей жацадан туылган сэбилерд1 ауыстыру арцылы ЖYзеге асырылатындыгы, сонымен цатар, баланыц идентификациялыц мэлгметтергн взгерту арцылы, алаяцтыц жолмен жасалынатындыгы жвтнде свз етшед1. Мацалада царастырылып отырган цылмыстыц гс-эрекеттгц эЫресе медициналыц уйымдарда жасалынатындыгы туралы айтылады. Сонымен цатар мацалада Казацстан Республикасы Цылмыстыц Кодексшц 136-бабыныц 2-шг бвлттц саралаушы цурамдарыныц болуы ца-жеттшт жвтнде свз етгледг. Бала ауыстыруды жалпы алдын алу мен арнайы алдын и алудыц мацыздылыгы жвтнде айтылады. ЭЫресе арнайы виктимологиялыц алдын алудыц и мацыздылыгы туралы айтылады. Сонымен цатар мацалада бала ауыстырудыц детерми- и наттары, ягни цозгаушы куmi не болып табылатындыгы, бала ауыстырудыц цурбанда- и рына юмдердщ жататындыгы туралы айтылады. Сонымен цатар, мацалада царасты- Т рылып отырган цылмыстыц латенттi цылмыстардыц цатарына жататындыгы, оныц ^ динамикасы атап втiледi. Шетелдт тэжiрибеде усынылатын бала ауыстыруга царсы iс-цимылды ЖYзеге асырудыц тэсiлдерi мен жолдарын елiмiзге жэне квршшес мемлекет-терге енгiзу цажеттшт туралы айтылады.
Tyüíh свздер: цуцыц бузушылыц, алдын алу, бала ауыстыру, жацадан туылган сэби, цылмыс, цылмыстыц цуцыц бузушылыц цурамы, медицина цызметкерлерi.
К ВОПРОСУ О НЕОБХОДИМОСТИ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ СТАТЬИ 136 УГОЛОВНОГО КОДЕКСА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Аннотация. В данной статье говориться об уголовно-правовой характеристике подмены ребенка, а именно об его общественной опасности и последствиях. При этом всесторонне раскрываются все элементы данного состава. Предложены криминалистические
>
го О го О
Абулкаирова Ботагоз Темирбулатовна
Старший преподаватель кафедры правовых дисциплин И
Казахской академии труда и социальных отношений, г. Алматы, Республика Казахстан; e-mail: [email protected]
>
NJ О NJ
подходы к выявлению преступления по замене ребенка. Отмечаются меры, направленные на предупреждение и пресечение данного преступления. Дается толкование понятию «ребенок.» в составе подмены ребенка и подчеркивается важность защиты ребенка не только на национальном, но и на международном уровне. Отмечается, что лицами, совершающие преступления по замене ребенка, являются в основном медицинские работники и родители новорожденного. Подчеркивается, что преступление чаще всего совершается тайным образом, путем замены новорожденных без предъявления их родителям, а также мошенническим путем, т.е посредством изменения идентификационных данных ребенка. В статье говорится о том, что рассматриваемое преступное деяние совершается в большинстве случаев в медицинских организациях. Также в статье говорится о необходимости наличия квалифицирующих составов в части 2 статьи 136 Уголовного кодекса Республики Казахстан. Между тем отмечается важность общей и специальной профилактики подмены ребенка. Особенно подчеркивается важность специальной виктимологической профилактики. Также в статье рассказывается о жертвах данного преступного деяния и о детерминантах подмены ребенка, то есть о том, что является движущей силой преступных намерений виновного.
Кроме того, в статье отмечается, что рассматриваемое преступление является латентным преступлением. Между тем в статье обозначивается необходимость внедрения в нашей стране и странах ближнего зарубежья методов и способов осуществления противодейственных мер подмене ребенка.
Ключевые слова: правонарушение, профилактика, подмена ребенка, новорожденный, преступление, состав уголовного правонарушения, медицинские работники.
TO THE QUESTION OF THE NEED TO IMPROVE ARTICLE 136 OF THE CRIMINAL CODE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
Т-Ч
IN
0 ("M
£ Botagoz Abulkairova
^ Senior lecturer of the Department «Legal disciplines»
^ Kazakh Academy of Labour and Social Relations,
g Almaty, Republic of Kazakhstan; e-mail:[email protected]
s
s ^
g Abstract. This article talks about the criminal-legal characteristics of the substitution of a
g child, namely about its social danger and consequences. At the same time, all the elements of
1 this composition are comprehensively disclosed. Criminal approaches to determine the rights of о the child at the time were proposed. There are measures aimed at prevention and suppression of
0 this law. The interpretation of the concept of "child" as part of the substitution of a child is given g and the importance of child protection not only at the national but also at the international level s is emphasized. It is noted that those who commit child substitution offenses are mainly medical ¡2 workers and the parents of a newborn. It is emphasized that the rule of law in the forest is constantly Ь improved by a secret image, the path of new generation without prejudice to their parents, as well 5 as a moshenochny path, i.e. by changing the identity of these children. The article says that the ^ considered effective activity is being improved in the majority of cases in medical organizations.
1 The article also talks about the need for qualification requirements in Part 2 of Article 136 of the § Code of the Republic of Kazakhstan. The importance of general and special Prevention of child ™ support is noted between us. Special victimological prevention is particularly important. The j* article also tells about the victims of this presumptive activity and about the determinants of the rE child s child, but there is one that is moving silo of righteous deeds of guilt.
he In addition, the article notes that the considered lenient law is a latent law. We should talk
* about the need to introduce methods and ways to implement anti-corruption measures under the
jE child in our country and countries.
[id Keywords: offense, prevention, substitution of a child, newborn, crime, composition of a criminal offense, medical workers.
DOI: 10.52026/2788-5291 2021 65 2 181
Kipicne. Елiмiздщ Президент ^.-Ж. Токаев ^азакстан Республикасы Тэуелаздь гшщ 30 жылдыгын мерекелеуге дайындык жeнiндегi мемлекеттiк комиссиясыньщ оты-рысында елiмiздщ 30 жылдыгына орай жY-зеге асырылатын шаралар бiрiншi кезекте, жастарга арналуы кажеттшп жэне де бар-лык затты елiмiздщ болашак урпагы Yшiн жасаудыц мацыздылыгы жeнiнде атап eni. Осыларды негiзге ала отырып, бiз «бала ауыстыру» курамын карастырудыц мацызды мэселелерш атап eтпекшiмiз. Бала ауыстыру кебшесе eздерiне карсы жYзеге асырылатын ю-эрекеттердщ кауiптiлiгiн тYсiнбейтiн адамдарга, ягни, жацадан туылган балаларга карсы жасалатын казiргi когамга Yлкен кауш тeндiретiн кылмыс болып табылады. ^ыл-мыстыц басты белгiлерi болып оныц когамга кауiптiлiгi (адамныц тиiстi мшез-кулкы когамга кауiптi салдарга экелетiнiн немесе кауш тeндiретiнiн кeрсетедi) мен кукыкка кайшылыгы (адамныц тиiстi мшез-кулкы-на зацмен тыйым салынганын кeрсетедi) табылады. Осы такырыптарды козгаган ав-торлардыц катарында Г.Ж. Сулейманова, И.К. Бошимкулова, М.С. Сирик, И.Ш. Бор-чашвили, Н.Д. Слюсарева, А.В. Макаров, Е.В. Даценко, Г.А. Решетникова, Е.А. Зубко-ва, Ю.В. Ускова, А.Я. Тупица, О.С. Колма-кова, А.В. Казакова, А.В. Ермолаев секiлдi отандык жэне шетелдш галымдар бар.
Зерттеудщ döicmepi. Макаланы жазу ба-рысында диалектикалык, салыстырмалы -кукыктык, жYЙелi - курылымдык, формаль-ды - логикалык, жэне заци - логикалык эдютер пайдаланылды.
Зерттеудщ теориялыц жэне тэжiри-белж мацыздылыгы. Макаланыц тэж1ри-белш мацыздылыгы сол, онда берiлген усыныстар ^азакстан Республикасыныц ^ылмыстык Кодексiнiц 136 - бабын жетш-дiру максатында - кукыкшыгармашылык кызметте, сонымен катар, к¥кык коргау органдарыныц кызметiнде - бала ауыстыру кылмысын саралау Yшiн, бiлiм беру са-ласында - зац пэндерiн окыту максатында пайдаланылуы мYмкiн. Сонымен катар, макалада кeрсетiлген усыныстар бала ауыстыру кылмыстылыгына карсы кYресте де пайдаланылуы мYмкiн. Сондай-ак, кылмы-стык кукык, криминология, отбасы кукыгы,
1 Конвенция ООН «О правах ребенка» от 20 ноября 1989 childcon.shtml
конституциялык к¥кык жэне eзге кукык са-лаларындагы зацнаманы модернизациялау Yшiн де пайдаланылуы мYмкiн.
Нeгiзгi бвлiм. Бала ауыстыру жаца кылмыс емес. Ресей империясы кезшде - ак белгiлi болган, жэбiрленушi тарапка Yлкен зардабын тигiзетiн кылмыс болып табылады. Непзшен алганда бала ауыстыру кыл-мысы когамга Yлкен кауiп тугызады жэне де адбшесе перзентхана Yйлерiндегi жацадан туылган балаларга катысты жасалады. Ал кез келген бала eзiнiц жасына карамастан коргалуы кажет.
Б¥¥-ныц «Бала кукыктары туралы» Кон-венциясында баланыц кукыктарын тeменде-гiдей кол сугушылыктардан коргау жYзеге асырылатындыгы туралы айтылады:
- баланыц жеке eмiрiне зацсыз араласу, оныц ар-намысы мен кадiр-касиетiне кол сугу;
- балаларга катысты дeрекi карым-каты-нас кeрсету немесе эксплуатациялау мен зорлыктыц eзге де нысандарын ^рсету;
- жасeспiрiмдердi психотроптык заттар, сондай-ак, еартю тектес заттарды тутынуга Yйрету, тарту;
- балаларды сексуалды эксплуатациялау § мен азгындатудыц эрекеттерiн жасау1. q
Адам кукыктарыныц коргалу мэселес И кез келген мемлекеттiц орталык институ- > ты деп аталады, eйткенi, адам кукыктары q мен оныц бостандыктары оныц когамдагы, q социумдагы eмiрiнiц барлык аспектiлерiн А аныктайды [1, с.62]. а
Осы орайда баланыц етене кукыктары О ^азакстан Республикасыныц зацнамасымен .о гана емес, халыкаралык зацнамамен де q коргалатындыгын атап eту керек. Адамзат Ь балаларга ец жаксысын беруге мшдетп.
А.В. Ермолаевтыц пайымдауынша, бала > терминi ец алдымен, отбасы кукыгы немесе ^ халыкаралык кукыкта колданылатын тер- § мин болып табылады, ягни ол тек кылмыс- § тык кукыктык сипатка ие емес [2, с. 21]. s<
Бала кукыктарын коргау сол саладагы Ф зацдарды жетiлдiру аркылы кeрiнiс таба- о тындыгына сенiмдiмiз. А
Соттар бала ауыстыру туралы iстердi > караганда баланыц басым мYДделерiн, со- к нымен катар, оныц биологиялык жэне пси- №
хологиялык ата-аналарыныц кукыктарын- (
6
)
года //https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/ о
да ecKepyi тшс. Т. - Р. Крейн атап еткендей, баланыц басым мYдделерiне эмоционалды, физикалык жэне элеyметтiк турактылык жа-тады [3, р. 110].
БYгiнгi тацда шамамен 70 мемлекетте балалардыц кукыктарын коргайтын тэyелсiз коргаушылар ез кызметiн жYзеге асырып жатыр. Бiркатар елдерде бул институттыц бiрьщFай стандарты жок.
Швеция омбудсманы ез Отанында Fана емес, шетелде де ез проектшерш жYзеге асыруда. Швеция мемлекет халыкаралык ынтымактастыкты дамыту уйымымен (Sida) серiктестiкте элемдегi балалардыц жаFдайы жэне олардыц ез емiрлерiне канаFаттанy децгешн зерттеуге баFытталFан «тыцдалу кукы^ы» жобасын жYзеге асырады.
Балалардыц кукыктарын халыкаралык KорFаy адам кукыктарын халыкаралык KорFаyдыц курамдас белiгi болып табыла-ды, ейткенi оныц барлык каFидалары бала кукыктарын халыкаралык корFаyFа да пай-даланылады.
Осылайша, баланыц жеке басыныц толык жэне Yйлесiмдi дамуы Yшiн оныц отбасылык ортада, бакыт, махаббат жэне тYсiнiстiк жаFдайында есyi кажеттшш керсетiледi.
Баланы ауыстырудыц объектiсi ретш-де баланыц отбасында емiр CYPУ жэне тэр-^ биелеу кукы^ын жYзеге асыру процесiнде 8 калыптасатын коFамдык катынастарды та-¡g нимыз. Осы орайда ата-аналардыц да бала ™ аyыстырyFа баFытталFан зацсыз эрекет-1 терiнiц нэтижесiнде баланыц отбасында тэрбиелену, сонымен катар, ата-анасымен s бiрге туру K¥KЫFына нуксан келедi.
^арастырылып отырFан кылмыстыц объ-о ектiсiн ашуды жалFастыра келе, Л. Д. Гаух-х ман оныц объекта ретiнде баланыц жеке >s басыныц бостандыFын, отбасылык мYДде-g лердi корFаyFа кепiлдiк беретш элеуметпк
< катынастар курайтындыFын атап етедi [4, | с. 58].
< Бул мэселеде бiз автордыц пiкiрiмен ¡5 келiспеймiз, ейткенi бала, эаресе бул с? жаFдайда жаца тyFан нэресте толыFымен tí еркшдшке ие емес, оныц эрекеттерiн эдет-о те ата-аналар немесе оларды алмастыратын о адамдар бакылайды. Баланы ауыстыруды óS жYзеге асырудыц салдарынан отбасыныц ^ мYДделерi зардап шегетЫ кYмэн тудырмайды.
С.И. Мурзаков баланы ауыстырудыц объ-Ь ектiсiне осы баланыц мYДделерiн, сондай-ак ^ ата-аналардыц баласын тэрбиелеу кукыFын ^ жаткызу керек деп санайды [5, с. 387].
Сонымен, бiздiц ойымызша, баланы ауы-
2 Казацстан Республикасыныц 2014 жылгы 3 шiлдедегi Кы
стыру тек отбасыныц гана емес, сондай-ак, ауыстырылган балалардыц да мYДделерiн бузады.
Сонымен, А.В. Казакова мен И.И. Горелик ез ецбектершде баланы ауыстырган кез-де непзшен алганда кiнэлi адам жаца туган нэресте мен оныц ата-анасыныц мYДделерi-не кол сугатыны женiнде сез етедь Бала ауыстыру кылмысы нэтижесшде кэмелетке толмаган баланыц емiр CYPУ жагдайлары зацсыз езгерiп кана коймай, оган Yлкен физикалык жэне психикалык зиян келуi мYм-кш [6, с. 85].
О.С. Колмакова езшщ диссертациялык зерттеуiнде талданып отырган кылмыстык эрекет негiзiнен тек жаца туган нэрестелер-ге катысты жYзеге асырылатындыгын бiрне-ше рет атап етп [7, с. 87].
Кылмыстык зацнаманыц колданыстагы редакциясына (КР КК 136-бабы) сэйкес «Бала ауыстыру» курамындагы баланыц тYсiнiгi белгiлi бiр жас шектерiмен шектел-мейдi2.
Аталган сурак бойынша заци эдебиеттер-де карастырылып отырган кылмыс кебiнесе жацадан туылган сэбилерге, нэрестелерге, мектепке дейiнгi жастагы балаларга катысты жасалуы мYмкiн екендiгi женiнде айты-лады.
Бiздiц ойымызша, мундай кезкарас дурыс емес болып табылады, ейткенi бiр нэрестенi екiншiсiне ауыстыру немесе мектепалды жастагы баланы ауыстыру дереу ата-анага белгiлi болады, жэне осындай жагдайда ауыстыру туралы емес, кэмелетке толмаган баланы урлау туралы сез козгаган дурыс болады деп есептеймiз (КК 125 - бабы 2-бель гiнiц «5» - тармагы).
Бiз А.Я. Тупицаныц бала ауыстыру нэрестелерге катысты, оныц шшде жацадан туылган сэбилерге катысты жасалады деген ойымен толык келiсемiз [8, с. 101].
Сонымен катар, зац шыгарушы норма-тивтш - кукыктык актiлердiц кепшiлiгiнде, соныц iшiнде жогарыда аталган зацнамады балага катысты эртYрлi терминдердi колда-нады. Мысалы, атап етiлген зацнаманыц 100 - бабында - жаца туган бала, 139-бабында-балалар (кеп адам), 141-бабында- жас бала жэне т. б. тYсiнiктер усынылган.
Осыган байланысты КР КК-нiц 136-бабы-ныц диспозициясында да «жацадан туылган бала» сез тсркестерш колданган жен деп са-наймыз.
Бiзге Д.А. Белованыц «зац шыгарушы адамныц кукыктык емiрiнiц басталуын кай
хыстыц Кодека //https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1400 000226
сэттен бастап аныктайтындыгына кара-мастан, оныц биологиялык eмiрi эмбрион болып калыптасу кезiнен пайда болады», -деген ойы Yлкен курметке лайык болып та-былады [9, с. 123].
Бiз А.П. Зилбердщ эмбрион мен мэшттщ бiр уксастыгы - олардыц ерiк бiлдiруi мYм-кiн еместiгiнде, ал айырмашылыгы - эмбри-онныц тiрi болып табылуында- деген пiкiрiн орынды деп санаймыз.
Осылайша, бiздiц ойымызша казiргi за-манда бала ауыстыру тYгiлi эмбрион ауы-стыру фактшершщ орын алып жаткандыгын байкауымызга болады. Сондыктан зац шыга-рушы оны да ескеруi кажет деп есептеймiз.
Бала ауыстыру тек баланыц гана емес, онымен кiндiгi байланыста болган анасы-ныц да мYДделерiне зиян келтiрмей кой-майды. Осы орайда елiмiздiц зацнамасымен жYктi эйелдщ, босанушы эйел мен босанган эйелдердщ кукыктарын коргауга багыт-талган кукыктык шаралар жYзеге асырылуы кажет деп есептеймiз. Ендiгi кезекте аталган кылмыстыц объективт жагына келсек, кара-стырылып отырган курам, эдетте, бiр бала-ны екiншi балага ауыстыру сэтшен бастап аякталган деп саналады. Егер эрекет сэт-сiз аякталса, онда бул жерде бала ауыстыру эрекетше окталу орын алды деуге болады.
Осы орайда езекп мэселе болып бала ауыстырудыц аякталу сэтш аныктау табылады.
Сонымен, аталган курам бойынша бала-ны ауыстыруга багытталган эрекеттер жаца-дан туылган баланыц сырткы тYрiнiц жеке белгiлерi (калы, кезшщ тYсi, кулагы жэне т.б.) анасыныц немесе баска туыстарыныц жадында бекiтiлгенге дейiн жYзеге асырыла-ды, атап айтканда, мундай зацсыз эрекеттер эдетте нэрестенщ тiкелей туылуынан бастап оныц туыстарымен алгашкы байланысына дешнп уакыт аралыгында жасалады.
Сонымен бiрге, ата-ана жацадан туылган баланыц жеке ерекшелштерш узак уакыт бойына аныктай алмайтын жагдайлар бо-луы мYмкiн. Атап айтсак, егер жацадан босанган эйел ауыр халде болып баласын кере алмаган жагдайларда да аталган кылмыс орын алуы мYмкiн.
Бала ауыстыруды саралау Yшiн жацадан туылган баланыц сырткы уксастыгы мен уксас еместiгiн ата-аналарыныц емес, кылмыстык колсугушылык жасаушы, ягни, кшэлшщ ата-аналары ез балаларын ажы-рата алмайды деген сенiмдiлiгi мацызды болып табылады [10, с. 6-10]. Осы орайда А.Р. Акиевтыц бала ауыстырудагы кримино-гендiк кeрiнiстердi ата-ананыц субъективт
кабылдауына байланыстырудыц кажеттiлiгi жок деген птрш орынды деп санаймыз [11, с. 152].
Осылайша, ерльзайыптылардыц бала ауыстыру фактшерш аныктауы мен тYсiнуi аталган кылмысты саралауга да, кшэл^е кылмыстык жауаптылык тагайындауда да эсер етпеуi кажет деп есептеймiз.
Непзшен алганда кeпшiлiк жагдайларда, аталган кылмыс жацадан туылган балаларга катысты жасалады. Расымен де, бала ауыстыру кылмысы жацадан туылган нэрестенiц тану биркаларын ауыстыру аркылы жасалуы мYмкiн. Эдетте кеп жагдайларда жацадан туылган балалардыц eзi ауыстырылып жатады.
Баланы ауыстырудыц объектива жагы, негiзiнен алганда тек белсендi эрекеттер аркылы жYзеге асырылатындыгын айта кету керек.
Атап айтсак, адамды урлау кылмыстык кукык бузушылыгы жасырын немесе ашык тYрде жасалып, ол ез кезегшде адамныц бостандыгына карсы багытталатындыгын атап ету керек. Ал баланы ауыстыру эрдай-ым жасырын турде жасалады. Эйткенi, бала ауыстыру кылмысыныц басым кeпшiлiгi eзiнiц латенттiлiгiне байланысты ашылмай жатады. Е.В. Даценко езшщ зерттеуiнде бала ауыстыру кылмысыныц тергеу мен сот Е тэжiрибесiнде аз кездесуш аталган кылмы- р
стыц накты темен децгейiнен емес, оныц И ... . .
ете жогары латенттiлiгiнен екендiгiн айтады и
[12, с. 4]. ИИ
Непзшен алганда бала ауыстыру курамын У
««жумыс жасамайтын» баптардыц катарына А
коспауымыз керек. Себебi, коргалатын мYД- А
денiц кундылыгын ескермеу дурыс емес. о
Бул арада кэмелетке толмаган баланыц, кеп Д
жагдайларда нэрестенiц кукыгы бузылады», Е
- деген пiкiрдi усынган осы зерттеудщ авто- Ь
ры мен шетелдш галым, профессор Г.А. Би- В
дильдаеваныц пiкiрiн атап кетпеуге болмай- И
ды [13, 136 б.]. р
Бала ауыстыруга карсы ^рес жYргiзу- В
дiц киындыгы бул кылмысты ашудыц оцай О
еместiгiнде. Эйткенi оныц когамга ка- и
уiптiлiгi оныц жасырын тYPде жасалуында ф
болып табылады. Бала ауыстырудыц барлык Р
фактiлерi дерлш ресми статистика мэлiмет- Ц
тершде кeрiнiс таппайды. и
Бала ауыстыру курамын кэмелетке тол- к
магандарды саудага салудан да ажырата =§
бiлу керек. Осы орайда кэмелетке толмаган- (
дардыц саудасы мен баланы ауыстырудыц —
арасындагы айырмашылык мынада: бiрiншi ЕЕ
жагдайда акша баланы тауар ретiнде сату 1
фактiсi Yшiн бершед^ екiншi жагдайда акша жаца туган балаларды ауыстыру бойынша накты iс-эрекеттердi жYзеге асырганы Yшiн кiнэлi адамга берiледi.
Будан келiп шыгатыны, «баланы ауыстыру» курамыныц субъектiсi, бiрiншi кезекте, жеке тулга, екiншiден, eci дурыс, 16 жаска толган адам болып табылады. Бала ауыстыру, непзшен алганда, медициналык кыз-меткер немесе перзентхана Yйлерiнiц дэрь герлерiмен, ягни, кеп жагдайларда арнайы субъектшермен жасалатын кылмыс болып табылатындыгын айтуга болады.
Мэселен, Армения Республикасыныц Кылмыстык кодексiнде талданып отырган когамга каушт ю-эрекеттш субъектiсi - жал-пы субъект, ал саралаушы, ягни, 167 - бап-тыц 2-белшшц 3-тармагы арнайы субъект болып табылатындыгы туралы айтылады3. Эйткенi iс-эрекеттi лауазымды адам жYзеге асырады.
Осылайша, Германия кылмыстык зацна-масыныц 12 тарауында бала ауыстыру кыл-мысын лауазымды тулгалардыц жасаганы Yшiн жауапкершiлiк керсетiлген.
Е.В. Даценконыц айтуынша, баланы ауыстыру субъекпа зацга сэйкес балаларга камкоршылык функциясы жYктелген бiлiм беру немесе денсаулык сактау мекемесi ^ эюмшшпшц екш болуы мYмкiн [14, с. 160]. ¡3 Бала ауыстыру езшш субъективт1к жагы щ бойынша кшэшц касакана нысанымен, ал ™ сараланган курамы накты мотивтардыц 1 болуымен ерекшеленедь Осы жерде атап етсек, шет елдердш кылмыстык зацнама-s сыныц басым кепшiлiгiнде балаларды ауы-^ стырудыц субъективтi жагы кеп жагдайлар-
0 да касакана нысанда жYзеге асырылады.
1 O.C. Колмакова карастырылып отырган >s кылмыстык ю-эрекеттщ субъективтi жагы-g ныц непзп козгаушы кYшi болып пайда^-
< немдiк жэне езге де уждандык пигылдар бос лып табылады деген. Сонымен катар аталган
< автор пайдакYнемдiктi уждандык пигыл-k дыц бiр тYрi ретiнде карастырган [7, с.94]. с? А.В. Ермолаевтыц пiкiрiнше, уждандык tj пигылдар кек алу, корлау, кэмелетке тол-о маганды белгiлi бiр медициналык экспе-о римент Yшiн, не баска максатта пайдалану m аркылы кершю табуы мYмкiн [2, с.14].
^ Осы ретте С. В. Скляров баланы ауы-ЁЕ стыру, сондай-ак бала асырап алу купиясын Ь жария ету кылмыстары моральдык норма-^ ларды бузатын когамга каушт iс-эрекет деп ^ санайды [15, с.45].
Ь
ш m
¥ждандык пигылдар ретшде мораль мен адамгершшк нормаларын бузатын мотив-тер аныкталады (жек керу, нэсiлдiк, улттык мотивтер, кызганыш, баланы жеке максатта пайдалану жэне т.б.)
Аталган кылмыс езге де жеке максаттар-да жасалатынын айта кету керек. Непзшен алганда уждандык пигылды «езге де жеке максатка ауыстырган» жен деп есептеймiз.
Бiз «бала ауыстыру, негiзiнен алганда, перзентхана Yйлерiнде, ал сирек жагдайда - баска жерлерде (емханаларда, кешелер-де), эаресе перзентхана Yйiшц кызметкер-лерiмен немесе бала туушы эйелдермен езара акылдаса отырып, эртYрлi себептердi негiзге ала отырып (пайдакYнемдiк мо-тивтар, денi сау балага ие болу максатында, елi баланы тiрi балага ауыстыру максатында жэне т.б.) жасалатын кылмыс болып табылады», - деген Н.Д. Слюсареваныц ойымен келiсемiз [16, с. 170].
Жацадан туылган баланыц ата-анала-рымен жасалган бала ауыстырудыц ка-уiптiлiгi сол ата-аналардыц балаларыныц тагдырына немкурайлы карайтындыгынан туындайды.
Кылмыстык зацнамада белгiлi бiр дэре-жеде субъективтiк жактыц эмоционалды критерийлерi керiнiс тапкан. Мысалы, кылмыстык зацнамада карастырылган, кiнэнi жецiлдететiн немесе ауырлататын мэн-жай-лар эмоционалды аспекпге негiзделген. Осыган байланысты, И.Ш. Борчашвили мен С.В. Векленко сиякты кукыктанушы - автор-лардыц ецбектерiнде эмоцияны кылмыстыц субъективтi жагыныц косымша белгшерше косу кажеттiлiгi туралы пiкiрлерi кездеседi [17, с. 4].
Эмоциялар бала ауыстыру курамыныц субъективтi жагы механизмшде ерекше мацызды орын алады.
Кебiнесе, кiнэлiнiц эмоционалды пси-хикалык жай - кYЙi аталган кылмысты немкурайлылыкпен жYзеге асырудыц факторы болып табылады. Кылмыстык кукык теориясы кеп жагдайларда эмоционалды психикалык процесстердiц сипаттамалары-на тиiстi децгейде назар аудармайды.
КР КК-нiц 136-бабыныц 2-тармагында Армения мемлекетiндегi осындай курам Yшiн керсетiлетiн сараланган белгiлердi колдану кажеттiлiгi туындап отыр деп есеп-теймiз. Аталган Кодексте бала ауыстыру кылмыстык ю-эрекет Yшiн темендегiдей саралаушы курамдар усынылган:
- идентификациялык биркаларды абайсы-зда ауыстырып алса;
жацадан туылган сэбилердi тамактанды-руга апара жатып, шатасып, баска анага усынса;
- жуктемеден тыс жумыстарды жасау нэтижесшде шаршагандыктан жэне т.б.
Мэселен 2017 жылы Нижний Новгород № 7 перзентханасында медбике жацадан туылган ею сэбидi бiр уакытта перзентхана-дан шыгарып жатып, кереуеттерiн ауыстырып алган. Бул ауыстыруды ушне жеткен соц гана аналары байкаган. Медициналык мекеменiц кызметкерлерi болса, тек катац сeгiспен кутылган5.
Ресейлiк талым О.С. Колмакова езшщ диссертациялык зерттеушде медициналык, бiлiм беру, тэрбиелеу жэне езге де уйым кы-зметкерлершщ абайсызда бала ауыстырганы Yшiн жауапкершшкп кeздейтiн жаца бап (153-1) косу кажеттшгш айтты [7, с. 178].
Эйткеш, кеп жагдайларда бала ауыстыру кылмысын жасаган кiнэлi тулга eзiнiц iс-эрекетi касакана ниетпен жасалмаган-дыктан жауаптылыктан босатылып жата-ды. Осы орайда кеп жагдайларда абайсызда жасалган бала ауыстыру касакана жасалган бала ауыстырудан да асып тYсетiн зардап-тарга алып келiп жаткандыгын айта кету ке-рек.
Непзшен алганда бала ауыстыру кыл-мысы кебшесе бiрнеше жылдарды арага салып бiрак жария болып жатады. Кeбiнесе 6-7 жылдан кейiн, тiптi 30 жылдан кейiн де ашылып жатады. Аталган кылмысты абайсызда жасаган кiнэлi адам елiмiздiц зацна-масы бойынша жумыстан босатылуы мYм-кiн немесе оган тэртiптiк жаза колданылуы мYмкiн. Оларга колданылатын ец ауыр жаза - жумыстан шыгару болып табылады. Бiздiц ойымызша, аталган кылмыс отбасы мYше-лерiне орны толмас, ете ауыр зардап экеледь Ата-анамен катар, бала кукыктары да ете катты бузылады.
Осы орайда Испания Корольдшнщ кылмыстык Кодексiнiц 221-бабыныц 3-тар-магында касакана бала ауыстыру Yшiн жауапкершiлiк кезделсе, 221-баптыц 4-тар-магында абайсызда бала ауыстыргандык Yшiн жауапкершшк карастырылган6.
Жогарыда аталгандардыц негiзiнде кiнэлi тулга абайсыздыкпен бала ауыстыру кылмысын жасаганы Yшiн де кылмыстык жау-аптылыкка тартылуы тиiс деп есептеймiз.
4 Уголовный Кодекс Армении от 18.04.2003 //http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=1349&lang=rus
5 В нижегородском роддоме перепутали малышей // https://rg.ru/2017/01/25/reg-pfo/v-nizhegorodskom-roddome-pereputali-malyshej.html
6 Уголовный кодекс Испании от 23 ноября 1995 г. https://vossta.ru/ugolovnij-kodeks-ispanii. html?page=4
ею немесе одан да кеп балаларга каты-сты;
адамдар тобымен алдын ала сез байласу бойынша;
кызметпк жагдайын пайдалану аркылы; баланы баска мемлекетке зацсыз экету-мен;
баланы кылмыс жасауга немесе езге де когамга жат ю-эрекетке тарту максатында;
транспланттау Yшiн баланыц дене белш-терiн немесе тiндерiн алып кою максатында4.
Осыган байланысты бiздiц зерттеуiмiз Yшiн шетелдердiц кылмыстык зацнамасын-да бала ауыстыру Yшiн арнайы жауапкершшкп кeздейтiн тэжiрибенi зерттеу мацы-зды орын алады деп бiлемiз. Осы орайда, елiмiздiц кылмыстык зацнамасында Армения мемлекетiндегi сиякты саралаушы курамдарды пайдаланган дурыс деп есеп-теймiз. Мэселен, жацадан туылган баланыц тшш-органдарын пайдалану, оны саудага салу максатында жYзеге асырылуы мYмкiн.
Осы орайда егер карастырылып отырган кылмыс баласы жок ерлi-зайыптылардыц тапсырыс беру^ камкоршылык пен корган-шылык органдарыныц кызметкерлерiмен жэне т.б. акшалай немесе езге де сыйакы алу аркылы жасалса, онда кiнэлi пайдакYнемдiк максатты негiзге алган болып табылады.
Осыган байланысты айта кететш ерек-ше жайт, бала ауыстыру адамдар тобымен алдын ала сез байласу аркылы жш жасала-тынын байкауга болады. Сонымен катар, баланы ауыстыру кылмысыныц абайсызда жасалу фактшершщ кеп екендЫн атап ет-кен жен. Непзшен алганда карастырылып отырган каушт ю-эрекет Yшiн елiмiздiц ^ылмыстык Кодексше 136-1-бабын, атап айтсак, абайсызда жасалган бала ауыстыру Yшiн арнайы жауапкершшк кездейтш бап, ягни норма косу кажет деп санаймыз. Бул курам медицина саласыныц мамандарымен кебшесе жасалатынын да айта кету керек. Аталган курамдагы кылмысты жасаудыц басты себебi медицина мамандарыныц ез ютерш укыпсыз, селкос тYрде карауынан деп бiлемiз. Абайсыздык перзентхана ма-мандарымен келесiдей жагдайлардыц не-гiзiнде кершю табуы мYмкiн:
- акушер дэр^ер жацадан туылган бала-ларды шатастырып оларды ораган
кезде эр тYрлi кереуеттерге салып койса;
Н
X
ы А
о х о Д А
сг
В
СП А
>
го О го О
X
е о
"U
2 А
JZ
"и
NJ О NJ
Сондыктан кылмыстык зацнамада абайсы-здык Yшiн жауапкершiлiк кездейтш курам, ягни, 136-1 бап болу кажет деп санаймыз.
Эдетте кылмыстык немкурайлылык объективтi жэне субъективтi критерийлер болган кезде гана орын алады.
Негiзiнен алганда бала ауыстыруга карсы iс-кимыл шараларын жетiлдiру максатында кукык коргау органдарыныц езара эре-кеттесуi нэтижесiнде уйымдастырушылык, баскарушылык жэне езге де бала ауыстыру-ды болдырмауга багытталган кешендi жу-мыс жYргiзiлуi кажет деп есептеймiз.
Баскаша айтканда, бул кылмысты ту-дыратын, оныц емiр CYPуiн колдайтын жэне оныц есуше себеп болатын когамдык емiрдiц кубылыстары, ягни оныц себептерш жою кажет.
Казiрri уакытта кылмыскердщ жеке тулгасын зерттеуге кеп кещл белiнуде. Он-сыз кылмыска карсы ^рестщ тиiмдi шараларын эзiрлеу мYмкiн емес. Кылмыскердщ тулгасы бiркатар гылымдардыц зерттеу такырыбы болып табылады: криминология, кылмыстык кукык, кылмыстык аткару кукыгы, сот психологиясы, пенитенциарлык педагогика жэне т. б.
Бала ауыстырудыц кептеген себептерi бар: босанган эйел сау балалы, тiрi балалы ^ немесе баска жыныстагы балалы болгысы S келдi. Ал лауазымды адамдармен, атап ай-¡g тсак, медицина саласыныныц кадрларымен ™ аталган кылмыс кебiнесе пайдакYнемдiк ! максатта жасалуы мYмкiн. Бiздiц ойымыз-ша, мундай медициналык инцедент отбасы-s ныц мYДделерiне, сондай-ак, ауыстырылган I балалардыц ездерiне де, олардыц туыстары-
0 на (ата-аналарына) да Yлкен зиян келтiредi.
1 Бул жерде бiр емес, бiрнеше баланыц мYД->s десiне кол сугылатындыгын атап ету керек. g Аталган кылмыстылыктыц ец зияндылыгы
< ата-ана мен бала арасындагы табиги байпаса ныс Yзiлетiндiгiнде.
< Бала ауыстырудыц непзп себептерiнiц ¡5 катарына перзентхана Yйлерiнiц тиiстi дец-£ гейде жабдыкталмауы, ондагы кызметкер-ti лердiц жYктемесiнiц шамадан тыс кептш, о медициналык уйымдардагы жумыс жагдай-о ларыныц тиiстi децгейде болмауы, пер-ôS зентхана Yйлерiн каржыландырудыц темен ^ децгейде болуы, отбасыныц балалы бола g алмауы, кылмыскердiц моральдык-рухани Ь децгейiнiц темен болуы жэне баска да се-^ бептер жатады. Аталган детерминанттар-
ды тYпкiлiктi жою кылмысты алдын алуга Ь септiгiн типзедь
0Q
Бала ауыстыру кылмысын алдын алу Yшiн жалпы алдын алумен катар, арнайы алдын алу шараларын колданган дурыс деп есеп-теймiз. Арнайы алдын алу шараларына нактырак токталатын болсак, оларга келе-сiлер жатады:
- перзентхана Yйлерiнде жаца нысандагы идентификациялык,
заманауи браслеттердi колдану;
- перзентхана Yйлерiнiц кауiпсiздiгiн камтамасыз етуге багытталган
дабыл - сигналдарын орнату;
- КР-ныц «Халык денсаулыгы жэне ден-саулык сактау жYЙесi»
зацнамасыныц 81 -бабыныц 3 пунктiсiнiц 2 подпунтюш «босандыру бойынша серште-стщ мiндеттi катысу кукыгымен» толыктыру; - кез келген жYктi эйел жаца технологиялар-мен жабдыкталган
перзентхана YЙлерiн тацдауы кажет;
- перзентхана уйлершде жацандан туылган бала мен оныц анасынан
тегiн ДНК тест алу;
- жацадан туылган баланыц саусак, алакан, аяк iздерiн алу,
сонымен катар, оныц тYрiн тану эдютерш жэне адамныц лейкоциттiк антигенi
(HLA) эдютерш колдану;
- жогары кэаби медицина саласыныц ма-мандарын эзiрлеу;
- кез келген ана босанганнан кейiн езiнiц жацадан туылган сэбшне,
атап айтсак, оныц езiнiц касында болуын талап етуге тырысуы кажет;
- эрдайым езiнiц iшкi сешмш тыцдауына тырысуы кажет;
- медицина кызметкерлерiнiц жалакысын шетелдердегiдей есiру
кажет;
- сыбайлас жемкорлыкты тYпкiлiктi жо-юга багытталган шаралар
кешенiн уйымдастыру;
- сапалы гинекологиялык жэне езге де ана мен балага керсетшетш
кемек тYрлерiн калалы аумактар мен ауылды жерлерде улгайту;
- болашак ата-аналар етуi Yшiн мiндеттi босануга байланысты психологиялык жэне заци багдарламаларды дайындау жэне т.б.
Жалпы алганда жогарыда аталган мэн-жайлардыц бала ауыстыру кылмыстык ю-эрекетш алдын алудагы мацызы зор болып табылады.
Кррытынды бвл1м. Корыта келгенде, бала ауыстыру кылмысы непзшен алганда жацадан туылган сэбилерге катысты жасалады.
Объекта ретшде отбасы мен баланыц мYД-делерi танылады. Негiзiнен алFанда балал-ныц ата-анасын бiлy, олармен туру, сонымен катар eзiнiц шыккан тепн бiлy кукыFына нуксан келедi. Карастырылып отырFан кыл-мыс касаканалыкпен, сонымен катар e3re де жеке максатта жасалуы мYмкiн. Карастырылып отырFан кылмыс кeбiнесе сэ-бидiц ата-анасымен не медициналык кыз-меткермен перзентхана Yйлерiнде жасалуы мYмкiн. AталFан кылмысты уксас кукык бузушылыктардыц курамдарынан ажырата бiлyдiц мацызы зор болып табылады. Кыл-мыстык кукык бузушылыкты жасаyдаFы
кiнэлiнiц эмоциясыныц да мацызы зор болып табылады. KP КК-нщ 136 -бабыныц 2-бeлiгi Aрмения кылмыстык зацнамасын-даFыдай сараланFан курамдарды камтуы кажет деп санаймыз. Бул кылмыстыц кур-бандары болып аyыстырылFан балалар мен олардыц ата-аналары, сонымен катар eзге де туыстары кiредi. Негiзiнен алFанда кылмыстыц детерминанттарын аныктау кылмыстыц алдын алудыц негiзi болып табылатын-дыFын айта кету керек. Aвтормен аталFан кылмысты алдын алудыц барынша кец шец-берi кeрсетiлген.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Жайлин Г.А. Неимущественные отношения в гражданском праве. Вестник Института законодательства и правовой информации РК. - Нур-Султан, 2020. - №1 (59) - С. 61-65
2. Ермолаев А.В. Уголовная ответственность за преступления против семьи: проблемы законодательной регламентации и правоприменения и пути их разрешения: автореф. дис. ... канд. юрид. наук: 12.00.08 /А.В. Ермолаев. - Краснодар, 2009. - 26 с.
3. Crane Tara R Mistaken baby switches: an analysis of hospital liability and resulting custody issues. - Journal of Legal Medicine. 2000. - P.109-124
4. Уголовное право. Часть Общая. Часть Особенная: Учебник/Под общ. ред. проф. Л.Д. Гаухмана, проф. Л.М. Колодкина и проф. С. В. Максимова. - М.: Юриспруденция, 1999. - 784 с.
5. Научно-практический комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. Т.
1 / Агафонов А.Л., Балкаров Б.Х., Гладышев Ю.А., Головлев Ю.В., и др.; Под ред.: Панченко Т П.Н. - Нижний Новгород: Номос, 1996. - 624 c. и
6. Казакова А.В. Конституционно-правовые основы охраны материнства и детства в И Республике Казахстан: диссертация ... кандидата юридических наук: - Алматы, 2003. - С
132 с. ТИТ
7. Колмакова О.С. Преступления, посягающие на права ребенка в сфере семейных отно- p шений: диссертация ... кандидата юридических наук: 12.00.08 /Колмакова Оксана Серге- А евна; [Место защиты: Москва: гос. юрид. акад. им. О.Е. Кутафина]. - 198 с. О
8.Тупица А. Я. Уголовно-правовая охрана интересов семьи: диссертация ... кандидата О юридических наук: 12.00.08. - Свердловск, 1982. - 160 с. p
9. Белова Д.А. Правовая природа эмбриона in vitro //LexRusswa (Русский закон). - № 6 Л (151) 2019. - С. 122-130 Т
10. Зубкова Е.А. Подмена ребенка //Международный журнал социальных и гуманитар- S ных наук. - 2016. - Т. 6. №1. - С. 6-10 П
11. Акиев А.Р. Уголовная ответственность за посягательства на интересы семьи: дис- В сертация ... кандидата Юридических наук: 12.00.08 /Акиев Арби Русланович; [Место за- g щиты: ФГКОУВО Омская академия Министерства внутренних дел Российской Федера- g ции], 2017.- 214 с.
12. Даценко С.В. Кримтально-правова характеристика тдмти дитини [Текст]: автореф. дис. ... канд. юрид. наук: 12.00.08/С.В. Даценко. -Кшв, 2015. - 20 с.
13. АбулкаироваБ.Т., БидильдаеваГ.А. КазахстанРеспубликасында балаауыстыру цыл-мысыныц алдын алудыц кейбiр мэселелер^/эл-Фараби атындагы Казац ¥лттыц Универси-тетi Хабаршысы. Зац сериясы. - Алматы, 2019. - № 1 (89). - ББ. 132-140
14. Даценко С.В. Кримтально-правова характеристика тдмти дитини: дис. ... канд. юрид. наук: 12.00.08/ С.В. Даценко. - Кив, 2015. - 225 с.
15. Скляров С.В. Вина и мотивы преступного поведения. Изд-во Р. Асланова «Юридиче ский центр Пресс», - СПб., 2004. - 143 с.
16. Слюсарева Н. Д. Криминалистическое обеспечение расследования преступлений против семьи: дис. ... канд. юрид. наук: 12.00.12 /Н.Д. Слюсарева. - Москва, 2013. - 196 с.
17. Борчашвили И.Ш. Уголовный кодекс РК: достоинство и перспективы//Десять лет Уголовному кодексу и Уголовно-исполнительному кодексу РК: достижения и перспективы: материалы междунард. Науч. Практ. Конференции. - Караганда, 2007. Т.1 - С.3-9; Веклен-ко С.В. Виновное вменение в уголовном праве: дис... д-ра юрид.наук. - Омск, 2003. - 349 с.
REFERENCES
1. ZHajlin G.A. Neimushchestvennye otnosheniya v grazhdanskom prave. Vestnik Instituta za-konodatel'stva ipravovoj informacii RK. - Nur-sultan, 2020. - №1 (59) -S.61-65
2. Ermolaev A.V Ugolovnaya otvetstvennost' za prestupleniya protiv sem'i: problemy zakono-datel'noj reglamentacii ipravoprimeneniya iputi ih razresheniya : avtoref. dis. ... kand. yurid. nauk: 12.00.08 / A.V. Ermolaev. - Krasnodar, 2009. - 26 s.
3. Crane Tara R Mistaken baby switches: an analysis of hospital liability and resulting custody issues. - Journal of Legal Medicine. -2000. - P.109-124
4. Ugolovnoe pravo. CHast' Obshchaya. CHast' Osobennaya: Uchebnik/ Pod obshch. red. prof. L.D.Gauhmana, prof. L.M. Kolodkina i prof. S. V. Maksimova. — M.: YUrisprudenciya, 1999. — 784 s.
5. Nauchno-prakticheskij kommentarij k Ugolovnomu kodeksu Rossijskoj Federacii. T. 1 / Agafonov A.L., Balkarov B.H., Gladyshev YU.A., Golovlev YU.V, i dr.; Pod red.: Panchenko P.N. - Nizhnij Novgorod: Nomos, 1996. - 624 c.
6. Kazakova A.V. Konstitucionno-pravovye osnovy ohrany materinstva i detstva v Respublike Kazahstan: dissertaciya... kandidata yuridicheskih nauk: - Almaty, 2003. - 132 s.
7. Kolmakova O.S. Prestupleniya, posyagayushchie naprava rebenka v sfere semejnyh otnos-henij: dissertaciya ... kandidata yuridicheskih nauk: 12.00.08 /Kolmakova Oksana Sergeevna; [Mesto zashchity: Moskva: gos. yurid. akad. im. O.E. Kutafina]. - 198 s.
8.Tupica A. YA. Ugolovno-pravovaya ohrana interesov sem'i: dissertaciya... kandidata yurid-£ icheskih nauk: 12.00.08. - Sverdlovsk, 1982. - 160 s.
9. Belova D.A. Pravovayapriroda embriona in vitro //LexRussisa (Russkij zakon). - № 6 (151) £ 2019. - S. 122-130
10. Zubkova E.A. Podmena rebenka //Mezhdunarodnyj zhurnal social'nyh i gumanitarnyh j nauk. - 2016. - T. 6. №1. - S. 6-10
11. AkievA.R.Ugolovnaya otvetstvennost'zaposyagatel'stva na interesy sem'i: dissertaciya ... =§■ kandidata YUridicheskih nauk: 12.00.08 /Akiev Arbi Ruslanovich; [Mesto zashchity: FGKOUVO f Omskaya akademiya Ministerstva vnutrennih del Rossijskoj Federacii], 2017.- 214 s.
o 12. Dacenko €.V. Kriminal'no-pravova harakteristikapidmini ditini [Tekst]: avtoref. dis. ... g kand. yurid. nauk: 12.00.08/ €.V Dacenko. -Kiiv, 2015. - 20 s.
>g 13. Abulkairova B.T., Bidildaeva G.A. Qazaqstan Respublikasynda bala auystyru qylmysynyq o aldyn aludyq keibir mäseleleri//äl-Farabi atyndagy Qazaq Ülttyq Universiteti Habar§ysy. Zaq
< seriasy. - Almaty, 2019. - № 1 (89). - BB. 132-140
14. Dacenko €.V. Kriminal'no-pravova harakteristika pidmini ditini: dis. ... kand. yurid. nauk:
< 12.00.08/ G.V. Dacenko. - Kiiv, 2015. - 225 s.
15. Sklyarov S.V. Vina i motivy prestupnogo povedeniya. Izd-vo R. Aslanova «Yuridicheskij 5 centr Press», - SPb., 2004. - 143 s.
16. Slyusareva N.D. Kriminalisticheskoe obespechenie rassledovaniya prestuplenij protiv o sem'i: dis. ... kand. yurid. nauk: 12.00.12 / N.D. Slyusareva. - Moskva, 2013.- 196 s.
17. Borchashvili I.SH. Ugolovnyjkodeks RK: dostoinstvo iperspektivy//Desyat'let Ugolovnomu
<3 kodeksu i Ugolovno-ispolnitel'nomu kodeksu RK: dostizheniya i perspektivy: materialy
b mezhdunard. Nauch. Prakt. Konferencii.- Karaganda, 2007. T.1 -S.3-9; Veklenko S.V. Vinovnoe
s vmenenie v ugolovnomprave:dis... d-rayurid.nauk. - Omsk, 2003. -349 s. G
X
■ ■
X
b LU
in
