CC BY
14
КГАМР 73.31.41
https://doi.org/10.48081/UDSI5464
*А. Нуржауов
ТораЙFыров университет^ Казахстан Республикасы, Павлодар к. АВТОМОБИЛЬДЩ ЦАРЦЫНДЫ ЦОЗ€АЛЫСЫН ЗЕРТТЕУ
Автомобильдщ тартушылъщ-жылдамдъщ цасиеттерi бiрнеше кврсеткiштерiмен багаланады. «Автоквлт цуралдары. Жылдамдыц сапалары» атты Мемлекеттт стандартында автомобильдщ жылдамдыц цасиеттертщ максимал жылдамдыгы, белгiлi жол бетiмен цозгалгандагы царцынды цозгалысыныц уацыты, белгыенген жылдамдыцца дейiнгi царцындау^гныц уацыты секiлдi кврсеттштерт жэне царцынды цозгалысы мен цозгалыстан екттмен шыгуытыц сипаттамасын салып шыгудыц тэжрибе жолымен аныцтаудыц тэсiлдерi аныцталып жазылган. Сонымен цатар, автомобильдщ жылдамдыцты тез выру цабiлетi (приемистость) оныц тартушылыц-жылдамдыц цасиеттерт багалайтын негiзгi кврсеттштертщ бiрi болып табылады. Ал, автомобильдщ «царцындап цозгалып келт, екттмен цозгалыстан шыгуытыц (разгон-выбег) сипаттамасы» оныц жылдамдыцты тез вйру цабшеттщ сипаттамасы болып табылады. Оныц осы сипаттамасы арцылы автомобильдщ берш^терт взгерте отырып, сатылап царцынды цозгалысын, царцынды цозгалысыныц жолыныц узындыгын, белгшенген жол беттщ учаскесiндегi белгшенген жылдамдыцца дейiнгi царцынды цозгалысыныц уацытын жэне т.б. аныцтап алуга болады. Арнайы эдебиет квздертде автомобильдщ тартушылыц-жылдамдыц цасиеттертщ кврсеттштерт аныцтаудыц теориялыц жолдары баяндалган. Бiрац, авторлардыц айтуытша, бул кврсеткiштердi теориялыц жолмен аныцтауды тек сандыц тэсiлдердi цолданып, ЭЕМ жэрдемiмен гана орындауга болады деп тужырымдалган. Мацалада автомобильдщ орнынан жылжып, царцынды цозгалысы сипаттамасыныц кврсеттштерт аналитик жолмен аныцтаудыц теориялыц жолдары негiзделiп баяндалды, процестщ тецдеулерi цурылды жэне оныц параметрлерт аныцтайтын формулалары жазылып шыгарылды. Баяндалган теориялыц зерттеудщ дурыстыгын дэлелдейтт есептеулер орындалды.
Кiлттi свздер: автомобильдщ максимал жылдамдыгы, царцынды цозгалысыныц уацыты, тартушылыц-жылдамдыц цасиеттерi, царцындаудыц жылдамдыц сипаттамасы, тарту кyшi балансы, динамикалыц фактор.
Шркпе
Автомобильдщ каркынды козFалысынын сипаттамасы деп козFалыс жылдамдь^ыныц жэне каркынды козFалысынын уакытынын онын жол узындь^ынан тэуелдштн керсететш кисык сызыщтар графигш айтады. Сол сеюлд^ автомобильдщ каркындап козFалып келш, ектшмен козFалыстан шы^уынын сипаттамасы деп онын жылдамдыFынын, козFалыстан шы^уынын
уакытынын жолы узынды^ынан теуелдшшн керсететш кисык сызьщтар графигiн айтады [1-3]. Автомобильдiц каркынды козFалысы жене одан шыFуы асфальтть бетонды тегiс жол бетiнде орындалып, сыналады. Ол Yшiн автомобильдi теменп берiлiс сатысынан жоFарFыларына бiртiндеп етюзе отырып, белгiленген актык жылдамдыкка жеткенше козFалыста болFызады да, содан кешн берiлiсiн аFытып тастап, автомобиль токтаFанFа дейiн eзiнiц инерциясымен жYргiзедi. Эдетте, каркынды козFалыстын актык жылдамдыFы, демек, козFалыстан шыFуыныц бастапкы жылдамдыFы 100 км/саF-ка (27,8 м/с) тец болсын деп кабылданады [4-7].
Материалдар мен эдктер
Зерттеудi жеке автомобиль козFалысына катысты орындаймыз. Автомобильдiц каркынды козFалысыныц жене козFалыстан шыFуыныц eздерiне сейкест тарту кYшi балансы тецдеулерiн теменп тYPДе жазып шыFамыз:
(1)
мYндаFы Ga- автомобильдщ салмаFы; Fk- жанама (шенберлiк) тарту кYшi; FB - ауа кедерпсшщ кYшi; g - салмак кYшiнiн YДеуi; t - уакыт;
у - жол бетi кедерпсшщ келиршген коэффициентi;
5k- автомобильдiн ^i сатысы iске косылFандаFы козFалысы кезшде айналушы массаларын есепке алу коэффициенту
8b - козFалыстан ез екшшмен шыFу кезiнде автомобильдiн (кeлiктiк машинанын) айналыстаFы массаларын есепке алу коэффициента
Будан ерi карай автомобильдiн (келжтж машинанын) eзiнiн екпiнiмен KозFалыстан шы^уы козFалысына катысты параметрлерiнiн eздерiне сейкест ерiптi белгiлемелерiне «b» индексiн бектп берiп отыратын боламыз [8-12].
K;алыптаспаFан жумыс режимi (каркындап, немесе бесендеп козFалуы) кезiнде KозFауыш моментiнiн тeмендеуi мардымсыз кiшкене болуын ескере отырып, 8k жене 5b коэффициенттерiнiн мендерш тeмендегi формулаларды колданып, аныктаймыз:
(2)
мYндаFы iknk - k-шы сатысы косылFандаFы бершю корабынын берiлiс саны; g1 и g2 и - коэффициенттер. g^0,03. . .0,05; g2=0,04. . .0,06. (1) тендеушен автомобильдiн каркынды козFалысынын YДеуiн
5 =
(3)
тYрiнде табамыз. МYндаFы D=(Fk - Fs)/5k Ga - динамикалык фактор (айналыстаFы массалар назарFа алынFан).
Теорияльщ зерттеудi api карай жалFастыру максатында жэне iштен жанушы KозFауыштаpдын жылдамдык сипаттамаларын шамалап салып шыFу Yшiн параметрлер аpасындаFы карым-катынастарды кepсететiн темендеп белгiлi тендеулеpдi колданамыз:
(4)
(5)
(6)
(7)
мYндаFы a,b,c - мэндеpi козFауыштын (мотордын) тYpi мен курылысына тэуелдi болатын коэффициенттер;
Pdmax- козFауыштын максимал куаты;
Pd жэне ша- козFауыштын куатынын жэне бшгшщ айналыс жылдамдыFынын аFымдаFы мэндеpi;
Mp жэне шр - козFауыштын максимал куатына сэйкес болFан моментi жэне бшшнщ айналыс жылдамдыFы;
гд- автомобильдщ жетекшi донFалаFынын динамикалык радиусы;
A - автомобильдщ мандай алды ауданы;
1т - трансмиссиянын беpiлiс саны; Птг- трансмиссиянын ПЭК;
кв- ауа кедерпсшщ коэффициентi.
KозFауыштын сырткы сипаттамасынын кисыксызыктарынын арасында мынадай байланыстар бар:
го =го болFанда, P =Pa болады;
о р ' д d.max ■
cos=cop болганда, Рд (юд) функциясы экстремумга ие болады, ягни = о
ю =ю
д м.тах
а ма
болганда, М (со ) функциясы экстремумга ие болады, ягни —
= 0
Бул ернектердеп ®Mmax K03FaybrnTbiH; максимал Mdmax моментше сэйкес болатын козFаyыш бiлiгiнiн айналысыньщ бурыштык жылдамдыгы.
Бул сонFыларынын сан мэндерi автомобильдiн жэне козFаyышынын техникалык сипаттамаларында белгiленiп берiлген болады.
ЖоFарыда аталFан байланыстарды жэне (4) пен (5) тендеулерш ескерiп, a, b жэне с, коэффициенттерiнiн сан мэндерш аныктау шарттары темендегi тендеулер жYЙесi тYрiнде ернектелiп шыFарылды:
(8)
Осы тендеyлердi шешiп, жэне коэффициентерiнiн сан мэндерш аныктайтын формулаларын шыFарып аламыз:
(9)
мундаFы
к ~ —^ "-üj ~
ым.тах
- козFаyыштын айналыс жылдамдыFы бойынша
бейiмделyшiлiк коэффициента
(4)...(9) ернектерiн ескерiп, (3) тевдеуш
(10)
тур1не келт1рем1з.
Мандаты =
1к = -Mp>1mra iT — gifj деп белпленген.
Cdöjt га
Бул ернектердеп Fk жанама тарту ^шшен баска параметрлердегi k индексi бершю сатысынын немiрiн керсетедi.
= äkv'a + ekva + lk
Трансмиссисыныц k-шы сатысы icKe коcылFандаFы автомобильдiц каркынды KозFалыcынын этапындаFы уа^ытын (10) тендеушен аньщтаймыз:
dv„
H.fc dkV^+ekVa+lk
(11)
МYндаFы VHk жэне vkk - автомобильдщ k-шы этапындаFы каркынды KозFалыcынын баcындаFы жэне аяFындаFы жылдамдьщтары.
Автомобильдщ -шы этапындаFы каркынды козFалыcынын жол YзындыFынын тендеуш
(12)
oрнeгiнeн
fVkM ,, fVkJt
*р* = /„„„ vadt = Г
vn
7 —dvn
к dkV^+eitVa + ik
(13)
тYрiндe тауып аламыз. А^ырында (11) жэне (13) орнектерш интегралдап, аталган параметрлерд1 аньщтайтын формулаларды жазып, шыгарып алдьщ: егер ек —4dklk > 0 болса, онда
_ J_ . (2dkvkk + ek-Dk)(2dkvHk+ek+Dk) рк Dk (2dkvk-k+ek+Dk)(2 dkvnik+ek-Dk)'
(14)
_ i dkvlk+ekvkk+lk P Ztift dkv^k+ekvHk+lk
erep ek —4dklk < 0 болса, онда
ek
(2dkvkk+ek-Dk)(2dkvH_k+ek+Dk) ZdkDk "" (2dkvkik+ek+Dk)(2dkVil±+ek-Dky
■In
tvk=— (arctg zd«v««+e* - arctg 2d^+eA
(15)
(16)
Бул формулаларда Dh = ^e£-4dklk и Dm± = yjAdklk - e
(17)
Айта кететш бiр жэйт - автомобильдщ тYрFан орынынан жылжып козFалуы онын тыныш калыпынан козFалыс калыпына кешуi болып табылады. Эдетте, дененiн козFалыс бетшде орынында туруы олардын арасында пайда болатын тыныш калыпындаFы YЙкелiсi кYшi эсерi нэтижесiнде камтамасыз етiледi. Дене тыныш калыпынан козFалыска шексiз юшкене уакыт арасында етедi. Дене козFалысынын бастапкы козFалыс жылдамдыFы каншалыкты юшкене болFанымен кейiн карай баFытталFан инерция кYшi ете Yлкен болып шы^ады. Муны дененiн тыныш калыпындаFы Yйкелiс кYшiнiн онын козFалысы кезiндегi Yйкелiс кYшiнен Yлкен болатындыFынын бiр себебi деп есептеуге болады. Келiктiк машинанын орынынан жылжыFан мезетiндегi жэне козFалысы кезiндегi тенселу коэффициенттерiнiн айырмашылыFын осыпан уксас тYсiндiруге болады. Сондыктан, козFауышынын куаты жеткiлiктi болFан жаFдайдын езшде автомобильдiн, немесе баска бiр келжтж машинанын, тYрFан орынынан жылжып KозFалып кетуi жол бетiмен устасуы бойынша аныкталатын максимал кYшiне тен болатын жанама тарту ^шшщ эсерi нэтижесшде Fана мYмкiн болады деп кабылдауFа болады.
Автомобильдiн орнынан жылжып, каркынды козFалуы онын козFауышынын жумыс режимше жэне жYргiзушiнiн ерекшелiктерi мен эрекетше байланысты болады. Автомобильдiн каркынды козFалысы ен теменгi берiлiсi iске косыетанда KозFауыш бiлiгi орныкты минимал айналыс жылдамдыFымен айналып, жэне KозFауыштын жумысы онын сырткы сипаттамасына сэйкес болып тYрFан мезеттен басталады деп кабылдаймыз. КозFауыш бiлiгiнiн орныкты минимал айналыс жылдамды^ы онын техникалык сипаттамасында дэл белгшенш берiлмейдi. Бiз осы жылдамдыкты кайсыбiр к-шы берiлiс сатысы (эдетте, бiрiншi берiлiс сатысы) iске косылFанда автомобильдiн орнынан жылжып, козFалып кете алатынды^ынын мYмкiндiгi шартынан аныктайык. Сонда жанама тарту кYшi
болFанда автомобиль орынынан жылжып козFалып кетедi деп YЙFаруFа болады. МYндаFы ф - устасу коэффициентi, - жетекшi донFалактардын жYктелу коэффициентi, а - ерге кетершу бурышы.
СонFы тендеудi ескерiп, (5), (6) жэне тарту кYшi балансы тендеулерi бойынша автомобильдщ орынынан жылжып козFалып кетуiнiн шартын темендегi тYPДе ернектеп шыFарып аламыз:
Бул тендеyдi ш0 шамасына катысты шешiп, козFаyыш бiлiгi айналысынын орныкты минимал бурыштык жылдамдыFын аныктайтын формуланы мына тYPДе шыFарып аламыз:
Ffc = (pA^GaCosa
(18)
Mv \а + b — -c(^)2
С Cüp \(DpJ
т 1тУтг Гд
= (рАкСа0ксо5(х
(19)
(20)
^03FanbicTa екiншi жoFapFы cara^i Kocy кезiнде aвтoмoбильдщ жылдaмдыFы ^йсы^р Avn шaмacынa тeмендейтiнi белгiлi. Зерттеyлер нетижеciнде берiлicтен бершске eTy ya^im tn=0,8.. .1,5 cекyндке coзылaды екен [2]. Бул кезде aBTOMo6Rnb eзшщ екпiнiмен кoзFaлыc Ycтiнде бoлaды. Сонды^ган aвтoмoбильдщ TapTy кYшi бaлaнcы тендеyiн былaйшa жaзып шыFaмыз:
0 = ipöbGa + FB +
SbGg _ dva a dt
(21)
Бул тецдеуден автомобиль козгалысы жылдамдыгыныц удеу1 (бэсецдеу1)
Ja = ^ = -Wl>-^fb-và (22)
Автомобильдщ 03 екшшмен козгалуынын жылдамдыгы
k«A9-v¡t
(23)
мундaFы vb - беpiлicтi eзгеpтy кезiндегi кoзFaлыcтын бacтanкы жылдaмдыFы. = Будaн aвтoмoбиль бершю кopaбы aFытылып тacтaлFaндaFы eз ектшмен
v
b.na4 vk.k.
KoзFaлыcынын жылдaмдыFын Taybin aлy Yшiн керек бoлaтын тендеyдi тeменгi TYPДе жaзып шыFapaмыз:
• v¡t + va - vbMm ^ дфг = 0
(24)
t=tn деп aлып, (24) тендеyiн шешсек, aвтoмoбильдiн k-шi беpiлic caтыcынaн (k+1)-шi caтыcынa кeшкендегi бacтanкы кoзFaлыc жылдaмдыFынын шaмacын Taybin беретш фopмyлaны жaзып шыFapaмыз:
__L_1_ + : ___í:-jó—. , (25)
н.(4+1) 2kBAgtn kBAgtn kk kaA
Нэтижелер мен тал^ылау
Сeйтiп, зеpттеyлеpiмiздiн нетижеciнде aвтoмoбильдiн кдрк;ынды кoзFaлыcын cипaттaйтын жене онын кepcеткiштеpiн aнbщтaйтын тендеyлеp мен фopмyлaлapды делелдеп шыFып, a^i^Tan аддык;. Мыcaлы, (14)...(17) жене (25) фopмyлaлapы бoйыншa кдркынды кoзFaлыcтыц еpбip этanыныц жене тoлык;тaй кдркынды KoзFaлыcтын; eзшщ ya^ira мен aвтoмoбильдiц журш eтеттiн жол узындыFын тayыn ana aлaмыз. Ал, (11) жене (13) тецдеyлеpi бoйыншa Mathad бaFдapлaмacын дa к;oлдaныn, к^р^ынды кoзFaлыcтыц napaметpлеpi apacындaFы eзapa бaйлaныcтapынын; гpaфиктеpiн сызып шы^ып, capanTan, зеpттеyге бoлaды.
KYPaCTbipbmFaH тецдеулер мен жазып шыFарылFан формулалардын дурысты^ын тексеру Yшiн, осы eрнектердi колданып, ВАЗ 21051 aвтомобилiнiц каркынды козFaлысынын кeрсеткiштерi аныкталынды (1-шi кесте) жене сипаттамасы (1-шi сурет) салынып шыкты. Есептеу параметрлер мен шамалардыц темендеп сан мендерi кабылданып, орындалды: 2101 моделдi KозFaуышы орнaтылFaн aвтомобильдiц сaлмaFы Ga=10600 Н (жYргiзушi мен пассажирдщ салмактарын косканда 12100 Н), бштнщ шр=586 с-1 (5600 айн/ мин) болFaн айналыс жылдaмдыFынa сейкестi козFaуыштыц максимал куаты 43,2 кВт, максимал куатына сейкестi козFaуыш моментi Mp=73,72 Нм, козFaуыш бштнщ шм=355,87 с-1 (3400 айн/мин) болFaн айналыс жылдaмдыFынa сейкестi KозFaуыштыц максимал моментi Mdmax=85 Нм, берiлiс корабынын сатыларынын бершю сандары ikn1=3,67, ikn2=2,10, i =1,36, ikn4=1 бас берiлiстiн берiлiс саны irn=4,3 ауа кедергiсiнiн коэффициентi кв=0,2 Н-с2-м-4, трансмиссиянын ПЭК Птг=0,92, шиналарынын eлшемдерi 165/80 R13, aвтомобильдiн мандай алды ауданы A=1,359 м2, aсфaльттaлFaн жол бетшщ кедергiсiнiн коэффициентi ^=0,013, коэффициенттер g1=0,03, g2=0,04. Сонымен катар, жазылып шыFaрылFaн формулаларымыз бойынша a, b, с, коэффициенттерiнiн жене ербiр бертс сатысына сейкестi iт жене Gk шамаларынын сан мендерi аныкталды. Эдебиет кeздерiнде мелiметтерге сейке aвтомобильдiн каркынды козFaлысы кезiнде берiлiс сатысын езгертуге кететш уакыт 1,1 с-ке тен болып кабылданды.
Зерттеу кезiнде жазып шыFaрылFaн формулалар бойынша aныктaлFaн ВАЗ 21051 автомобилшщ сатылап каркынды козFaлысынын уакыт YзaктыFы мен онын техникалык сипатамаларында айкындалып берiлген уакытынан айырмасы 1...4 % шамасында болды. Бул усынылып отырFaн aвтомобильдiн (кeлiктiк машинанын) каркынды козFaлысын теория тYрFысынaн зерттеушщ жене жазып шыFaрылFaн тендеулер мен формулалардын дурыс екендiгiн делелдейдi.
Кесте 1 - ВАЗ 21051 автомобилшщ каркынды козFaлысынын параметрлершщ есептеумен тaбылFaн сан мендерi
Берiлiс сатысы t ,c V Va, м/с s ,м V Vg, 1/С Бершс сатысы t ,c V Va, м/с s ,м V 1/с
0 0 0 0 6,78 14,362 44,169 374,951
0,67 1,664 0,496 117,2 7,722 15,979 58,614 417,16
В я 1,097 3,327 1,546 234,4 В я 8,688 17,596 74,829 459,37
& w 1,451 4,991 3,012 351,6 В >н 9,685 19,212 93,18 501,58
1,788 6,654 4,974 468,8 10,733 20,829 114,186 543,79
2,15 8,318 7,688 586 11,862 22,446 138,612 586
3,67 8,144 11,51 328,305 12,843 22,272 147,081 427,54
3,823 9,422 15,604 379,844 в я 13,929 23,378 169,577 448,76
В и 4,286 10,701 20,262 431,383 14,836 24,483 193,687 469,99
"¡2 W 4,757 11,979 25,597 482,92 а ® 15,872 25,589 219,618 491,21
5,246 13,258 31,778 534,46 н 16,9843 26,694 247,626 512,44
5,77 14,536 39,057 586 17,959 27,80 278,032 533,66
a б
Сypет 1 - ВАЗ 21051 aBTOMo6HmrnH; ^р^нды козFaлысынын жылдaмдык сипaттaмaсы: a - жолы бойыншa; б - жылдaмдьщ бойыншa
Корытынды
ТYжыpымдaмaлap:
- кapбюpaтоpлы козFayыштын сырткы сипaттaмaсындaFы içyaT кисыксызынынын коэффициенттеpiн arniKrayFa мYмкiндiк беpетiн тендеyлеp жYЙесi куpaстыpылды жене онын шешiмi pетiнде коэффициенттеpдi aныктaйтын фоpмyлaлap жaзылып шыFapылды. Бул кapбюpaтоpлы козFayыштын сырткы сипaттaмaсын толыFымен теориялык жолды na^ana^m, сызып шыFyFa мYмкiндiк беpедi;
- кapбюpaтоpлы козFayышты aвтомобильдiн белгiлi бip сaтысы iске косылFaндa ^р^нды козFaлyынын бaстaлып кетyi мYмкiн болaтындaй козFayыш бiлiгiнiн aйнaлысынын минимaл бурыштык жылдaмдыFын aныктaйтын шapты YсынылFaн;
- кapбюpaтоpлы козFayыштын бiлiгi aйнaлысынын минимaл бурыштык жылдaмдыFын aныктaйтын фоpмyлa жaзылып шыFapылFaн;
- aвтомобильдiн кapкынды козFaлысы кезшде онын кapбюpaтоpлы KозFayышынын сырткы сипaттaмaсы бойыншa жaнaмa тapтy кYшiн жене козFaлыс жылдaмдыFын aныктaйтын фоpмyлaлap жaзылып шыFapылFaн;
- aвтомобильдiн кapкынды козFaлысы сипaттaмaсынын негiзгi кepсеткiштеpi болып тaбылaтын yaкыты мен жол узындыFын aнaлитик жолмен aныктaйтын фоpмyлaлap жaзылып шыFapылFaн;
- зеpттеy жолдapынын, жaзылып шыFapылFaн тендеyлеp мен фоpмyлaлapдын дуpыстыFы ВАЗ 21051 aвтомобилiне кaтысты оpындaлFaн есептеyлеpдiн нетижелеpiн ВАЗ моделi aвтомобильдеpiнiн техни^лык сипaттaмaлapындa кepсетiлген кapкынды козFaлысы пapaметpлеpiнiн сaндык мендеpiмен сaлыстыpылып, делелденген;
- оpындaлFaн зеpттеyдiн нетижелеpiн aвтомобильдiн белгшенген жылдaмдыккa дейiнгi кapкынды козFaлысынын ya^i™ мен жол узындыFын aныктaп any, aвтомобильдiн мaссaсы, жYгi, жол жaFдaйлapы секiлдi жене бaскa дa еpтYpлi фaктоpлapдын кapкынды козFaлыскa тигiзетiн есерш зерттеп, сapaптay, пpоцестiн жылдaмдык сипaттaмaсын сaлып шыFып, тaлдay Yшiн колдaнyFa болaды;
- оpындaлFaн зеpттеyдiн нетижелеpi жaнaдaн жaсaлынып шыFaтын aвтомобильдiн есептеyлеpi, жобaлayы, жетiлдipyi жене eндipiске ендipy этaптapы кезiнде техникaлык сипaттaмaлapын aныктayдa колдaнылa aлынaды.
ПАйДАЛАШАН ДЕРЕКТЕР Т1З1М1
1 Trembovelsky, L. Kinematic Matching of Engine and Transmission of Vehicles / L. Trembovelsky, V. Shmidt // Известия МГТУ МАМИ. - 2008. - No 2(6). - P. 86-90.
2 Автомобили ВАЗ 2101, 2102 : ВАЗ 2101, ВАЗ 21011, ВАЗ 21012, ВАЗ 21013, ВАЗ 21014, ВАЗ 21016, ВАЗ 2102, ВАЗ 21021-01, ВАЗ 21021002, ВАЗ 21022, ВАЗ 21023, ВАЗ 21024, ВАЗ 21026 : с учетом применения запасных частей от более поздних моделей ВАЗ : практическое руководство / ред. : В. Верхогляд. - Батайск : Сверчок Ъ, 2010. - 212 с. - (Серия : Ремонт в дороге. Ремонт в гараже). - ISBN 978-5-98842-136-8.
3 Горожанкин, С. А. Исследование законов изменения ускорений автомобиля в процессе его разгона / С. А. Горожанкин, Н. В. Савенков // Строитель Донбасса.
- 2019. - № 4(9). - С. 27-31.
4 Гребнев, В. П. Тракторы и автомобили. Теория и эксплуатационные свойства / В. П. Гребнев, О. И. Поливаев, А. В. Ворохобин. - 3-е издание. - М. : Компания КноРус, 2018. - 260 с. - (Бакалавриат и магистратура). - ISBN 978-5-406-06240-1.
5 Вахламов, В. К. Автомобили : Теория и конструкция автомобиля и двигателя : Учебник для студ. учреждений сред. проф. Образования / В. К. Вахламов, М. Г. Шатров, А. А. Юрчевский; Под ред. А. А. Юрчевского. - М. : Издательский центр «Академия», 2003. - 816 с
6 Дзиов, Р. Э. О начальной фазе разгона автомобиля / Р.Э. Дзиов // Вестник машиностроения. - 2005. - № 3. - C. 28-31.
7 Драгунов, Г. Д. Тягово-динамический расчет автомобиля при переключении передач и управлении двигателем / Г. Д. Драгунов, Е. П. Гонтарев, А. А. Юсупов // Технология колесных и гусеничных машин. - 2014. - № 4. - С. 60-64.
8 Нарбут, А. Н. Интенсивность разгона легкового автомобиля с гидромеханической передачей в начальной фазе / А. Н. Нарбут, Д. М. Денисов // Технология колесных и гусеничных машин. - 2015. - № 1. - С. 32-36.
9 Нарбут, А. Н. Дзиов, Р. Э. Метод расчета разгона автомобиля с ГМП // Вестник машиностроения. - 2005. - №1. - С. 32-34.
10 Теория движения автомобиля : Учебник для вузов / В. П. Тарасик -СПб. : БХВ - Петербург, 2006. - 478 с.
11 Уланов, А. Г. Оптимизация процесса разгона автомобиля с учетом режимов работы его двигателя / А. Г. Уланов // Известия МГТУ МАМИ. - 2017. - № 3(33).
- С. 56-60.
12 Федотов, А. И. Комплекс для экспериментального исследования динамики разгона автомобиля / А. И. Федотов, Е. М. Портнягин // Вестник Сибирской государственной автомобильно-дорожной академии. - 2015. - № 1(41). - С. 42-46.
REFERENCES
1 Trembovelsky, L. Kinematic Matching of Engine and Transmission of Vehicles / L. Trembovelsky, V. Shmidt // Izvestiya MGTU MAMI. - 2008. - No 2(6). - P. 86-90.
2 Avtomobili VAZ 2101, 2102 : VAZ 2101, VAZ 21011, VAZ 21012, VAZ 21013, VAZ 21014, VAZ 21016, VAZ 2102, VAZ 21021-01, VAZ 21021002, VAZ 21022, VAZ 21023, VAZ 21024, VAZ 21026 : s uchetom primeneniya zapasnyh chastej ot bolee pozdnih modelej VAZ : prakticheskoe rukovodstvo / red. : V. Verhoglyad. - Batajsk : Sverchok, 2010. - 212 p. - (Seriya : Remont v doroge. Remont v garazhe). - ISBN 978-5-98842-136-8.
3 Gorozhankin, S. A. Issledovanie zakonov izmeneniya uskorenij avtomobilya v processe ego razgona / S. A. Gorozhankin, N. V. Savenkov // Stroitel' Donbassa. -2019. - № 4(9). - P. 27-31.
4 Grebnev, V. P. Traktory i avtomobili. Teoriya i ekspluatacionnye svojstva / V. P. Grebnev, O. I. Polivaev, A. V. Vorohobin. - 3-e izdanie. - Moscow : Kompaniya KnoRus, 2018. - 260 p. - (Bakalavriat i magistratura). - ISBN 978-5-406-06240-1.
5 Vahlamov V. K. Avtomobili: Teoriya i konstrukciya avtomobilya i dvigatelya: Uchebnik dlya stud. uchrezhdenij sred. prof. Obrazovaniya / V. K.Vahlamov, M. G.SHatrov, A. A. Yurchevskij; Pod red. A. A.Yurchevskogo. - Moscow. : Izdatel'skij centr «Akademiya», 2003. - 816 p.
6 Dziov, R. E. O nachal'noj faze razgona avtomobilya / R.E. Dziov // Vestnik mashinostroeniya. - 2005. - № 3. - p. 28-31.
7 Dragunov, G. D. Tyagovo-dinamicheskij raschet avtomobilya pri pereklyuchenii peredach i upravlenii dvigatelem / G. D. Dragunov, E. P. Gontarev, A. A. Yusupov // Tekhnologiya kolesnyh i gusenichnyh mashin. - 2014. - № 4. - P. 60-64.
8 Narbut, A. N. Intensivnost' razgona legkovogo avtomobilya s gidromekhanicheskoj peredachej v nachal'noj faze / A. N. Narbut, D. M. Denisov // Tekhnologiya kolesnyh i gusenichnyh mashin. - 2015. - № 1. - P. 32-36.
9 Narbut, A. N. Dziov, R. E. Metod rascheta razgona avtomobilya s GMP // Vestnik mashinostroeniya. - 2005. - № 1. - p. 32-34.
10 Teoriya dvizheniya avtomobilya: uchebnik dlya vuzov / V. P. Tarasik -SPb. : BHV - Peterburg, 2006. - 478 p.
11 Ulanov, A. G. Optimizaciya processa razgona avtomobilya s uchetom rezhimov raboty ego dvigatelya / A. G. Ulanov // Izvestiya MGTU MAMI. - 2017. - № 3(33). - P. 56-60.
12 Fedotov, A. I. Kompleks dlya eksperimental'nogo issledovaniya dinamiki razgona avtomobilya / A. I. Fedotov, E. M. Portnyagin // Vestnik Sibirskoj gosudarstvennoj avtomobil'no-dorozhnoj akademii. - 2015. - № 1(41). - P. 42-46.
MaTepuan SacnaFa 17.03.22 TYCTi.
*A. Hypmayoe
TopanrtipoB yHHBepcHTeT, PecnySnHKa Ka3axcTaH, r. naBnogap. MaTepuan nocTynun b pega^uro 17.03.22.
ИССЛЕДОВАНИЕ ПРОЦЕССА РАЗГОНА АВТОМОБИЛЯ
Тягово-скоростные свойства автомобилей оцениваются рядом показателей. В Государственном стандарте — «Автотранспортные средства. Скоростные свойства» приведены методы оценки путем испытаний таких показателей и характеристик скоростных свойств автомобилей, как максимальная скорость, время разгона на заданном пути, время разгона до заданной скорости, скоростная характеристика разгон — выбег и другие. Основными оценочными показателями тягово-скоростных свойств автомобилей являются характеристики приемистости. Основной характеристикой приемистости автомобиляявляется характеристика «Разгон — выбег», распологая которой можно оценить разгон на высшей и предшествующих передачах, определить время разгона на участках определенной длины, время разгона до заданной скорости. В литературных источниках и других изложены пути теоретического определения показателей тягово-скоростных свойств автомобиля. В них авторами рекомендуется решать задачи по определению таких показателей, как время и путь разгона, а также характеристики разгона, как правило, численным методом на ЭВМ. В статье изложены теоретические выкладки по аналитическому определению характеристик разгона автомобилей с переключением передач без применения численных методов. Правильность выведенных формул для определения параметров разгона автомобиля доказана расчетами.
Ключевые слова: максимальная скорость автомобиля, время разгона автомобиля, тягово-скоростные свойства, скоростная характеристика разгона, тяговый баланс, динамикалъщ фактор.
*A. Nurzhauov
Toraighyrov university, Republic of Kazakhstan, Pavlodar. Material received on 17.03.22.
INVESTIGATION OF THE SPEED-UP OF THE CAR
Motor vehicles properties are evaluated by indicators. The State Standard describes the methods ofevaluation with way of tests of indicators and characteristics of traction-speed car properties such as the maximum speed, the time of the speedup at given path, acceleration up to a given speed, the velocity-characteristic of the «speed-up—run-out» and others. The characteristic of car speed-up—run-out are the main estimates of the traction-speed car properties. Using this characteristic, we can appreciate the acceleration, the time and the path on higher transfer and prior to it, determine their on the sections of way up to a given speed. In the re and etc. outlined ways of the theoretical determination of indicators of traction-speed properties of car. Author encourages pursuing the goal of definition of indicators such as time and the path of car speed-up, also the characteristics of the run-out, usually on a computer with numerical method. Below we will present the method of the theoretical calculations of speed-up of cars with manual transmission with analytical formulas.
Keywords: max speed of the car, acceleration time, traction and speed properties, acceleration speed characteristic, traction balance, dynamic factor.
