CC BY
46SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021
ISSN: 2181-1601
AVTOMOBIL SANOATI UCHUN ISSIQBARDOSH LAK-BO'YOQ QOPLAMALARNING O'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
Ma'murjon Marufjonvich Sobirov
Andijon mashinasozlik instituti
ANNOTATSIYA
Avtomobillardan foydalanuvchilar orasida metall yoqilmaydi degan fikr bor albatta, shuning uchun uni olovdan va issidan himoya qilishning hojati yo'q. Bu qisman to'g'ri. Metall konstruktsiyalar yong'in haroratida yoqilmaydi, lekin ular kuchini sezilarli darajada yo'qotadi. Lekin metalning ustki qismidagi lak-bo'yoq qoplamalarni yuqori haroratda erishi, ko'chishi, hatto yonishi ham mumkin.
Kalit so'zlar: Lak-bo'yoq qoplama, uglevodorod, sellyulozali yong'inlar, kukunsimon, koks qatlami, issiqlik izolyatori.
CHARACTERISTICS OF HEATING LACK PAINTS FOR THE AUTOMOBILE
INDUSTRY
Ma'murjon Marufjonvich Sobirov
Andijan Institute of Mechanical Engineering
ABSTRACT
Among motorists, the opinion will be that the metal does not burn, so there is no need to protect it from fire and heat. This is partly true. Metal structures do not burn at fire temperatures, but they lose significant strength. However, varnishes on metal surfaces can melt, move and even burn at high temperatures.
Keywords: Paintwork, hydrocarbon, cellulose fires, powder, coke bed, heat insulator.
Issiqdan metall konstruktsiyalar qoplama lak-bo'yoq materiallarni ko'chirish shuningdek, yoqib yuborishi xavfi ham mavjud. Metall uchun yong'inga chidamli lak-bo'yoq materiallar salbiy oqibatlar xavfini sezilarli darajada kamaytiradi. Issiqlikka chidamli qoplamalardan foydalanish ham sanoat, ham fuqarolik ob'ektlari uchun foydadan xoli emas.
Lak-bo'yoq qoplamalarnini qizishidan xosil bo'ladiga yong'inlar uglevodorod va sellyulozalarni miqdoridan keib chiqadi. Birinchi guruh uglevodorodlarning har qanday manbalarini yoqishni o'z ichiga oladi: neft, uning barcha fraktsiyalari, metan, gaz yoqilg'isi.
Organik moddalarni katta miqdordagi uglevodorodlar bilan yondirganda, harorat tez ko'tariladi va 1000 0C dan oshadigan ko'rsatkichlarga etadi. Boshqa barcha yong'inlar sellyulozali yong'inlar deb ataladi, ularda yog'och, qog'oz, sellyuloza, to'qimachilik, karton va boshqa ko'plab mahsulotlar bilan ishlov berish materiallari bo'lganligi uchun yonadi.
Bunday hollarda, harorat yoqilg'i yoqilgandan ko'ra sekinroq ko'tariladi. Maksimal qiymatlar 1000 0C ga etmaydi. Odatda, chegara qiymatlari 800 0C, o'ta og'ir holatda - 900 0C.
Boshqa barcha yong'inlar sellyulozali yong'inlar deb ataladi, ularda yog'och, qog'oz, sellyuloza, to'qimachilik, karton va boshqa ko'plab mahsulotlar bilan ishlov berish materiallari yonadi.
Xalq xo'jaligi va qurilish ishlarida davlat me'yoriy hujjatlari bo'yicha lak-bo'yoqlarning yong'inga qarshi ta'sirining chidamliligi odatda metall 500 0C haroratgacha etib borishi bilan baholanadi.
Avtomobil sanoatida esa bu ko'rsatkich ancha past ko'rsatkichga ega. Bu ko'rsatkich atiga 295 0C ni tashkil etadi. metall kuzovlar uchun yong'inga qarshi lak-bo'yoqlar materiallardan foydalanish maqsadga muvofiq bo'ladi. U qoplama sifatida osongina qoplanadi va qo'llaniladi, yaxshi yopishadi va issiqlikka katta qarshilik ko'rsatadi.
Ta'sir mexanizmi shundan iboratki, normal haroratda issiqbardosh lak-bo'yoq qoplamalar atrof-muhit ta'siriga nisbatan inert bo'ladi. Issiqlik ta'sirlari qoplamaning yo'q qilinishiga, metall taglikning haddan tashqari qizishiga yo'l qo'ymaydigan himoya qatlami hosil bo'lishiga olib keladi.
Keyinchalik qizdirilgandan so'ng, yangi o'zgartirilgan qoplama qattiqlashadi, yonishdan saqlaydigan suv va gazli mahsulotlar ajralib chiqadi.
Metalllar uchun barcha olovni ushlab turuvchi moddalar ikki guruhga bo'linadi: shish va hajmni ushlab turish moddalari. Bu kimyoviy birikmalar xisobiga bo'ladi.
Kukunsimon lak-bo'yoqlar qizdirilganda metallni harorat hujumdan himoya qiladigan ingichka zich plyonka hosil qiladi. Odatda ushbu guruh bo'yoqlari tarkibida silikatlar mavjud.
Natriy hosilalari namlik ta'sirida yuzada oq dog'lar paydo bo'lishiga moyil bo'lganligi sababli mutaxassislar kaliy silikat birikmalarini afzal ko'rishadi. Ular kamdan-kam qo'llaniladi.
Ushbu guruh vositalarining umumiy xususiyati issiqqa sezgi qobiliyatidir. Ushbu termin bilan koks hosil bo'lish jarayonining parallel ko'piklash bilan kombinatsiyasini anglatadi (1-rasm). Ushbu so'z tibbiy-lotincha kelib chiqqan bo'lib, shishish, qalinlashish hodisasini bildiradi. Haqiqatan ham, qizdirilganda, tutunli yong'inga qarshi bo'yoq bir necha marta "shishiradi".
Metall uchun issiqqa chidamli qoplamalarning samaradorligi bir necha omillarga
bog'liq:
S koks qatlamini shakllantirish reaktsiyalari uchun issiqlikni yutish; S issiqlik izolyatorining haroratini pasaytiradigan gazsimon mahsulotlarni chiqarish;
S hosil bo'lgan gazning termik isitilishini oldini olish qobiliyati; S ko'pikli qoplamalar bilan issiqlik tiqinlarining aks etishi; S kislorodga kirishni to'sib qo'yish orqali.
1-metall 1-metall
2-Gruntlash 2-penokoks
3-Issiqbardosh lak-bo'yoq qoplama
4-oxirgi lak qoplama
1-Rasm. Lak - bo'yoq qoplamaning yonishga sinov namunasi.
Kukunli lak - bo'yoq yuqori yopishqoqlik darajasi bilan ajralib turadi, bu esa metallga kuchli yopishqoqlikni ta'minlaydi. Bo'yoq tarkibida bir nechta tarkibiy qismlar mavjud bo'lganda va ularning to'g'ri nisbati ta'minlanganda natija olinadi.
2-Rasm. Yuqori haroratli issiqlik ta'sir etish natijasi.
Odatda plyonka hosil qiluvchi moddalar, karbonizatsiyalanadigan moddalar, mineral kislotalar va ularning funktsional hosilalari, ko'pikli reagent(bir yoki bir nechta boshlang'ich materiallarni konvertatsiya qilish)lar metall uchun o'tga chidamli bo'yoqlarda mavjud.
Qoplamalarni shakllantirish qobiliyati stirol-akril kompozitsiyalar, epoksid va silikon smolalariga xosdir. Uglerodning katta massa ulushiga ega bo'lgan birikmalar karbonizatsiyaga moyil bo'lib, ularning misollari pentaeritrit, dipentaeritritol va boshqa shu kabi tuzilmalardir.
Noorganik kislotalardan fosforik kislota ko'pincha to'g'ridan-to'g'ri shaklda yoki polifosforik ammoniy ishlatiladi.
Gazli mahsulotlarning chiqarilishi tufayli yaxshi ko'pik olish qobiliyati poroforlar deb ataladi. Bular orasida melamin, karbamid va boshqalar o'xshash moddalardan foydalanishdir.
Majburiy komponentlarga issiqbardoshlikni oshirish uchun galolenparafin, pigmentlar va to'ldirgichlar ishlatiladi.
Maxsus xususiyatlar.
Ishlab chiqarish sanoatida ko'plab mahalliy va xorijiy issiqbardosh lak- bo'yoqlar mavjud, ular metallarga nisbatan har xil samaradorlik darajalariga ega. Birinchi toifadagi vositalar 150 daqiqa davomida termoissiqlikka bardosh bera oladi. Eng kam 15 daqiqa davomida 7-toifadagi vositalar bardosh bera oladi.
Zamonavi olimlar tomonidan yuqori haroratga chidamli bo'lgan lak-bo'yoq maxsulotlari laboratoriya sharoitida bir necha turda ishlab chiqariladi. Maksimal issiqqa qarshilik 120 minut. Ushbu ishlab topilgan bo'yoqlari 3-6 ta samaradorlik guruhiga tegishli. Ular metallning issiqlikka chidamliligini 30 daqiqadan 90 minutgacha saqlab turishlari mumkin.
Frisol materiallari 3 dan 5 gacha issiqlikka chidamli guruhlarni taklif qiladi. Binobarin, material 45 daqiqadan 90 daqiqagacha olov ta'siriga chidamli bo'ladi.
Talab darajalar o'zgarishi etkazib beriladigan sifatli mahsulotlar bilan ta'minlash bilan mashhur qilishi mumkin xolos.
Lak-bo'yoq maxsulotlarini ishlab chiqaruvchilar mualliflarning intellektual mulki bo'lganligi sababli issiqbardosh lak-bo'yoq materiali qoplamalarini ushlab turuvchi kompozitsiyalar har doim ham to'liq ko'rsatilmaydi. Tijorat sirini saqlash yaxshi narsa. Lekin bu doim foydalanuvchilar zarariga bo'ladi.
Galolenparafin.
Neft xomashyosidan kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish ikkinchisining yuqori darajadagi mavjudligiga va quyi uglevodorodlarning oksidlanish, galogenlash, nitratsiya, dehidrogenlash, qo'shilish, polimerizatsiya, alkillanish va boshqalar kabi asosiy kimyoviy reaktsiyalarga osonlik bilan kirishishiga asoslanadi. Shu nuqtai nazardan qaraganda past molekulyar og'irlikdagi parafinlar va olefinlar, shu paytgacha
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 2 I 2021
ISSN: 2181-1601
tabiiy va qayta ishlanadigan gazlar tarkibidagi moddalar, shuningdek oddiy aromatik uglevodorodlar eng katta qiziqish uyg'otdi. Ko'p sonli birikmalar tayyorlanishi mumkin va ularning aksariyati hozirda savdo sifatida mavjud.
REFERENCES
1. Химия и технология основного органического и нефтехимического синтеза (1971), [ c.134 ].
2. Теория технологических процессов основного органического и нефтехимического синтеза Издание 2 (1975), [ c. 121 ].
3. Химия и технология полимеров Том 1 (1965), [ c.111 ].
